Honderd en vierde jaargang.
1902.
WOENSDAG
17 DECEMBER.
Stadsberichten.
Mo. 150. Eerste blad.
ALKMAARSCHE C
Deze Courant wordt D 1 n s d a g-, S» o nderdag-
en Zaterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs
per 3 maanden voor Alkmaar f 0,80franco door het
geheele rijk f 1,
3 Nummers f 0,00. Afzonderlijke nummers 3 ets.
PrQs der gewone advertentlën :j
Per regel f 0,13. Groote letters naar plaateruimte.
Brieven franco aan de N/V. Boek- en Handelsdrukkerij
v/h. HERMs. COSTER ZOON Voordam C 9.
Telefoonnummer 3.
Dr. Hrederik van Heden.
Zaterdagavond, 13 December werd in het lokaal
»Harmonie'' alhier, een openbare vergadering ge
houden waarin Dr. F. van Eeden optrad met het onder
werp .Gemeenschappelijk Grondbezit."
Voorzitter der vergadering was de heer P. H. Gr oebe
dieop verzoek van enkele personen de leiding voor
dien avond op zich had genomen. Hij verklaarde dit
met genoegen te hebben aanvaard daar hij meende, dat
het zijn nuttige zijde kon hebben dat men ook in Alk
maar waar herhaaldelijk sprekers zijn opgetreden, die
een of ander onderdeel der sociale kwestie behandelden,
eens van meer nabij kennis maakte met Dr. van Eeden
en diens leerstellingen. Het vermoeden uitsprekende, dat
niet alleen bloote nieuwsgierigheid de aanwezigen ter
vergadering had gevoerd en waar dit zoo zijn mocht
hopende dat die nieuwsgierigheid mocht worden omgezet
in belangstelling gaf bij het woord aan den heer
van Heden.
Ik zal zoo ving spreker aan tot u spreken over
gemeenschappelijk grondbezit. Weet ge wat dat is De
naam van een vereeniging, een vereeniging van socialisten
in de zuivere beteekenis van bet woord. Ik spreek dns
tot n als socialist en kom hier om socialisten te zoeken.
Onze vereeniging is een groep van menscben die niet
alleen verklaren in te stemmen met de socialistische
denkbeelden doch ook toonen door daden dat zij naar
die denkbeelden willen leven en werken. De voorzitter
heeft gesproken van m ij n e leerstellingen maar het zijn
de mijne niet. Ik heb niet het socialisme uitgevonden.
Dat socialisme is ook nietwat men gewoonlijk denkt
niet iets dat de maatschappij onderst boven wil keeren,
ook niet een stelselvolgens hetwelk alles zou worden
verdeeld. Die meeningen zijn helaas nog algemeen
geldig doch geheel onjuist. Ik zeg nieder uwer is
socialist. Het woord socialisme is afgeleid van vsocins"
d. i. .kameraad", socialistisch wil das zeggen kameraad
schappelijk. Zou er nu iemand zijn die durfde te zeggen,
dat hij niet kameraadschappelijk is, dat hij z(jn mede-
menschen haat. Zoo iemand zou de eenige niet socialist
zijn. Socialist is iemand die met zijn evenmenschen
wil leven als broeders. Dat is het eerst gepredikt door
Jezus van Nazareth, die o. a. gezegd heeftde menschen
zullen niet laDger leven als vijanden doch als broeders
van één gezin kinderen van één Hemelschen Vader.
Dat is het wezen van het socialisme. »Wat gij wilt, dat
men n doetzoo doe dat ook aan anderen", staat er
geschreven, daarna handelen wij. Rechtvaardigheid is
de leuzedie ons bezieltgeen haat geen hebzncht
geen godloochening al hebben dwazen onder de socia
listen tot die meening misschien aanleiding gegeven.
Nu zult ge zeggen dat is wel iets, dat me aanstaat,
maar hoe komt het dan, dat men zegt, het socialisme is
nit den booze. Evengoed, zei spreker, kan men vragen,
hoe het komt, dat aan de overzij der zee 99 van de 100
den Afrikaanschen oorlog goedkeuren Die mensehen zijn
toch uiet gek? Hoe kwam het, dat geheei Frankrijk mee
ging, met de beweging tegen Dreyfns De oorzaak daar
van is de overheersching door de meecing der omgeving,
de massale suggestie. Zoo verkondigt gij allen, want zeker
zij er geen tien bewnste socialisten onder n, dat de toe
stand der maatschappij goed is, en zijt ge niet beter dan
de Engelschen. Ge redeneert»Ik heb het tamelijk goed,
heb alles wat ik noodig heb en ben daar dankbaar voor.
Die anderen hebben dat niet, dat is wel akelig, maar het
geeft toch niet, of ik ze nn al geld geef'. Er gaat echter
niets af van de waarheid, dat die duizenden, die het goed
hebben, leven ten koste van die honderdduizenden, die het
slecht hebben. In Londen loopen tegenwoordig 50,000
menschen zonder dak en Lord Roberts, de moordenaar van
Znid-Afrika, betaalt f 12,000 voor een bandje aan zijn
kons (en klaagt dan nog dat hij afgezet wordt). Maar
ook bij ons in Holland is het niet beter. In Friesland
lijden duizenden gebrek, en moeten rondkomen in een
week, met hetgeen gij per dag uitgeeft.
Juist de nuttigste menschen in de maatschappij, degenen,
die voortbrengen, hebben het het hardst, dat bewijzen de
leiten die de enquête naar de toestanden in fabrieken
en werkplaatsen heeft opgeleverd. Die toestanden zijn niets
beter, dan toen de slavernij nog bestond. De arbeider
is nog de slaaf van den bezitter. Denk eens, dat ge land
hebt en een ander niet, dan moet hij, wil hij leven, uw
slaaf worden. Ander land kan hij niet krijgen, overal
staat een bordprivaat-eigendom overal stuit bjj op
bezitters. En zooals 't met den grond is, is het met het
kapitaal ook, zoo is 'jfc met alle voortbrengingsmiddelen.
De toestand is eigenlijk nog erger dan vroeger, geen
zweep, maar de honger drijft den slaaf voort. Men be
taalt hem net zooveel, dat bij rond kan komen, terwijl
de slavenhandelaar nog goed eten gaf. Zijn dat toestan
den, is dat kameraadschap Lijkt dat iets op de woorden
van Jezns
Vraagt ge, wat moeten we dan doen? Dan antwoordt
spr. Lnisteren naar uw eigen hart. Laat ons onszelf af
vragen, wat wij al die menschen hebben teruggedaan
voor 't geen ze voor ons deden. »Ja maar, zegt men,
wij zijn de vertegenwoordigers der beschaving." Doch
wat hebben de arbeiders daaraan. Hnnne geestelijke
ellende is juist het ergste. Begrijpt ge niet, dat, indien
ge zoo'n werkman »een lompen vent," »een kinkel"
noemt, dat dat uw eigen schuld is. Ik weet niet, of ik
uw hart raak't is meestal den Moriaan geschuurd,
maar soms valt er wel eens een zaadje. Socialisme toch
zit in ieder uwer, al zijt ook gij bedorven door de mas
sale suggestie.
Herhaaldelijk wordt in den Bijbel gezegd, dat rente
woeker isen woeker is uit den booze. Toch wordt
thans door ieder, zelfs den Paus en alle kerkprelaten,
alle waardigheidsbekleedersdie rente goedvonden. De
bankiers hebben den strijd gewonnen, het Christendom
heeft zijn draai genomen. Men heeft handig als men
daarin is, de leer eenvoudig verdonkeremaand. Toch gaat
er niets van afdat rente woeker is. Daarom staat ka
pitalisme en socialisme tegenover elkaar.
Kapitalisme is de tegenwoordige toestand. De font zit
hem niet in 't kapitaalmaar hierin, dat kapitaal is
privaat-eigendom. Dien privaat-eigendom wil het socialisme
afschaffen, d. w. z. niet den eigendom van hetgeen man
noodig heeft, maar van alles, wat men niet voor zich be
hoeft. Iemand, die veel meer land heeft, dan hij noodig
heeft, bijv. is kapitalistisch, is een dief. Dat klinkt hard,
maar spr. weet er geen ander woord voor. Die diefstal is
gewettigd, ja, maar niet door Gods gebod, niet door de
zedeleer.
Wat vraagt men, kan ik dan toch doen, wat is het
aangrijpingspunt Philantiopie, denkt men, maar dat acht
spr. de grootste dwaasheid; men geeft dan bij kleinig
heden, een golden, of een wollen deken terug, wat men
door uitplundering heeft verkregen. Wat dan Datgene,
wat nu privaat-eigendom is, maken tot eigendom der ge
meenschap. Moeilijk is het zich loste maken uit dat spinne-
web van het kapitalisme, maar 't is de eenige weg.
Wat nn is de gemeenschap Gemeenschap gemeente,
staat d«nkt men das alles aan den staat. Dat is
volgens spreker juist het verkeerde kantoor. De staat
is niet de gemeenschap doch een kapitalistische coalitie.
Het heele land is in handen van bezitters ons volk is
kapitalistisch en heeft dns ook. een kapitalistische repee-
ring. Het wezen der gemeenschap zit hem in de manier,
waarop men met elkaar omgaat. In onzen staat nu plun
dert men eenvoudig elkaar. Als iemand aan de bents
f 1000 heeft verdiend dan heeft hij een ander f 1000
armer gemaakt.
Nu zegt u en verander dan dien staat door zooveel
mogelijk socialisten in de regeering te brengen doch
dat acht spreker eeu redeneering als deze: »Als je een
kastanjeboom maar veel meet geeft, zal hij eindelijk wel eens
perziken voortbrengen". Men kan dat zelf wel nagaan.
Steleen volk is kapitalistisch en de meerderheid der
regeering is socialist. Het gevolg zal wezen daar van
de 10 mensehen 2 nnttig en 2 overbodig zjjn terwijl
de rest er tnsschen in zitdat die restdie naar den
rijkdom naar de overbodigen zietmet het verdwijnen
dier overbodigen te gronde gaat.
Geen regeering zon een dergelijke omkeering aandurven;
revolutie zou het gevolg zijn. Daarom is het beter te
zeggenwij willen de revolntiedanwij willen het
parlement veroveren.
Een socialistische regeering kan er alleen dan zijn
als het volk in hart en nieren socialistisch is.
In dit verband rijst de vraagzijn de mensohen dan
rijp voor een leven in socialistische gemeenschap. Daarop
antwoordt spreker »ja". Het is gebleken, dat wie eens
in die gemeenschap heeft geleefd, walgt van het andere,
ook al is men geen hoogstaand mensch; integendeel juist
bij de arbeiders, is het begrip »kameraadschap'' het best
ontwikkeld.
De tweede conclusie, waartoe men komen moet, is,
dat ook alle overwinst moet komen onder gemeenschap
pelijk beheer. De tegenwoordige toestand is, dat die
overwinst is in handen van enkelen, waarvan 't gevolg
is, zooals bijv. in Rnsland, dat de pakhuizen vol graan
zijn en de arbeiders boomschors eten, dat in de landen,
die de voorraadschuren worden genoemd, duizenden den
hongerdood sterven. Niemand kan zeggen die winst heb
ik alleen voortgebracht, dat is dns mijn. Aan ailes wat
er is, is door duizenden gewerkt. Toch eigent men zich
die winst maar toe. Hoe is nn dien anderen toestand te
bereiken Allereerst is daarvoor noodig een gemeenschap,
dat is een vereeniging van menschen, die het eens zijn,
dat ze elkaar niet willen uitplunderen. Dat tot stand te
brengen is ons pogen. Het aantal dergenen, die zoo wil
len leven neemt steeds toe, en bedraagt thans ruim 500.
Bjj den aanvang werd ons toegeroepen »Schei maar uit,
het kan niet". Dat zei men ook, toen men kwam met
het denkbeeld om stoombooten te maken en spoorwegen
aan te leggen. Wij hebben ons daaraan niet gestoord,
doch gezegd wij voelen den drang er toe. Wij zoeken
het koninkrijk Gods en hopen, dat al het andere ons ge
geven zal worden. Doch wij weten ook, dat men niet in
den blinde moet zoeken dat wij ons verstand moeten
raadplegen, opdat de boel niet in 't honderd zal loopen.
Onze vereeniging nu is een vrije organisatie, zonder sta
tuten of reglementen, doch shchts ingericht volgens het
natuurlijk gevoel van den mensch. De vereeniging, de ge
meenschap, dient eenvoudig ter voorlichting van de verschil
linde groepen of productieve associaties. Dia groepen wer
ken zelfstandig, de vereeniging is niet meer dan de onder
linge band. Zij is de belangelooze eigenares van grond
en overwinst en zoo vormen wij een bondgenootschap,
bestaande nit zelfstandig werkende groepea.
Drie jaar zijn we nn practisch werkzaam en tot nog
toe is alles naar verwachting uitgekomen. De eerste groep,
dia te Blaricum, heeft moeilijke tijden gehad, maar nu
staat men er zoo vast, als we nooit gestaan hebben. Nu
men gezien heeft, dat ons leven niet is een kloosterleven,
zooals dat der Duitsche kolonie in Zuid-Amerikanu
komen er meer van die groepenzooals de kolonie
Walden bij Bnssnm en te Apeldoorn de jongste van
de drie. Dat is gebeurd doordat sommige kapitalisten
hun geweten voelden knagen, doch te wachten, dat zulks
met anderen ook zal gebeuren, gaat voor den arbeider
niet. Da vraag is daarom, hoe komen de arbeiders aan
geld. Spreker antwoordt daarop door coöperatie, waar
door de handelswinst, waarvan de arbeiders ook grooten-
deels het slachtoffer zijn, aan hen komt. De coöperatie is het
middel om die winst zelf te bewaren. Als 5000 gezinnen
wekelijks f 5 verteren, dan kan men, door coöperatie 10 pet.
besparende, in een jaar een som van f 125000 bij elkaar
hebben. Voeg daarbij bet geld, dat door den arbeider
verkwist wordt door stemmenkooperij in den verkiezings
tijd geld dat toch van het schrale loon moet worden
afgezonderd.
Wat coöperatie vermagbewijst Engeland waar op
die wijze in een jaar 1.600.000 pond werd bespaard
en Denemarkenwaar de jaarlijkscbe omzet bedroeg
f 165,000,000. De fout bij de bestaande coöperatie is
dat men de winst aan den arbeider uitkeertwaardoor
hij niet leert kapitaal te besparen en vast te leggen in
bezit. De productieve associaties, onze vorm van coöpe
ratie. slaagden aanvankelijk lang niet alle, doch een vorm
was er, die aanstonds levensvatbaarheid bleek fe bezitien,
namelijk de landbonwassociatie, waarbjj de winst bestemd
werd voor grondbezit.
De vereeniging gaat, zei sprokerzoo te werk. In
ieder groot centrum tracht zij een winkelnering te stich
ten om door de coöperatie een vast fonds te vormen
waaruit de productieve associaties gesteund kannen wor
den. Het door haar verworven bezit wordt overgedragen
aan de gemeenschap die daarvoor grond kooptwelke
in bruikleen wordt afgestaan. Tevens draagt elke associa
tie bij voor de bondBkas. Dat laatste is echter geen
voorgeschreven wetsbepaling, de zedelijke dwang is hier
voldoende.
Nog een ding wil spreker zeggen Ieder, die zich aansluit
bij gemeenschappelijk grondbezit geeft daarmede te ken
nen, dat hij zich niet wil verrijken ten koste van zijn
naasten, doeh ieder die zich niet aansluit, geeft te ken
nen, dat hi) zich wel wil verrijken ten koste van zijn
medemenschen. Onder de verschillende groepen door
spreker genoemd, bestaat ook wel wedijver, maar nooit
ten koste van elkaar.
Ten slotte wijst hij er op, dat men steeds dient te be
ginnen met het voortbrengen van die zaken, waarvan
men onmiddellijken afzet heeft, zooals de intensieve land
bouw (tuinbonw en vruchtenteelt) en het voortbrengen
van dagelijksche levensbehoeften voor de 'eden der ver
schillende groepen noodig. Op die wijze ontstaat werkelijk
een organisatie. Organiseeren toch is niets anders dan in
je eigen levensonderhond voorzien door gezamenlijk wer
ken. Op die organisatie kan het kapitalisme geen in
breuk maken. Wij staan steeds sterker dan het kapita
lisme, daar geen failliet, geen werkstaking ons verzwakt.
Wij zorgen onmiddellijk afzet te hebben voor onze pro
ductie en staan dan vast, solidair. Wordt het aantal cen
trale punten grooter, dan zal ook onmiddellijk een fabriek
worden opgericht voor een of ander artikel. Z >o zal
langzamerhand een machtig geheel moeten outstaan. Hoe
het dan verder zal gaan Daarover zon men mooie be
spiegelingen kannen honden, doch dat wil spreker thans
niet doen. Laat ons, zegt hij, eerst maar werken, laat
ons onze daden toonen, dan znllen wij eenmaal sterk zijn
door eendrachtige samenwerking
Na een kleine panze werd gelegenheid gegeven tot
debat waarvan echter weinig gebruik werd gemaakt.
Eerst na de herhaalde vraag van den voorzitter of iemand
het woord verlangdestond de heer Bakker op en
vroeg of hij goed had verstaan, dat spreker had gezegd dat
de vrije socialisten en anarchisten de revolutie wilden. Hij
wenBchte dan daartegen op te komenzij willen dat
nietdoch zien geen anderen uitweg om tot oplossing
der 80C ale kwestie te komen.
De heer van Eeden antwoordt daaropdat over
het denkbeeld revolutie verschillende meeningen bestaan.
Wat het standparit der vrije socialisten betreft daar
omtrent kan ieder genoeg vinden in de brochure van
Coruelisse. Dat zij de revolutie willen heeft spr. niet
gezegd. Geweld znllen de socialisten nooit willen en
mocht het er toe komen wat God verhoede dan
zal dat niet hnn te wijten zijn doch hunne bestrijders.
Als zijne meening geeft hij te kennen, dat in de toekomst
de mogelijkheid voor een revolntie wel bestaat, als de
kapitalisten geen uitweg meer weten en tot geweld hun
toevlucht nemen. Ons standpunt, zegt hij, isvermijd
geweld en dat kunnen we door ons sterk te maken, hoe
zwakker de arbeiders, hoe meer kans op bloedige revolntie.
Daar niemand verder het woord heeft gevraagd wil
spr. thans nog iets zeggen, dat misschien nat kun hebben
voor degenen die hief de handen in een zouden willen
