No. 16, Eente blad.
VRIJDAG
6 FEBRUARI.
Stadsberichten.
j. 10, «er«e Diaa. Honderd en vijfde iaarsana:. iqhq
ALKMAARSCHE COURANT.
Deze Courant wordt Dinsdag-, Donderdag-
en Zaterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs
per 3 maanden voor Alkmaab f 0.80j franco door het
geheele rijk f 1,
3 Nummers f 9,06. Afzonderlijke nummers 3 ets.
Da DIRECTEUR" van het POSTKANTOOR te ALK-
MAAR brengt ter kennisdat voor den dienst der
Rijks verzekert ngbank het KANTOOR op werk
dagen is opengesteld gedurende denzelfden tg 1 als
voor de postwissels.
Op Zon- en feestdagen is het Kantoor voor dien dienst
gesloten.
De Directeur,
D. ANSLÊ,
waarn. Dir.
Telefoonnummer 3.
Pr|Js der gewone advertentlën t
Per regel f O,IA. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N/V. Boek- en Handelsdrukkerij
v/h. HERMs. COSTER ZOON Voordam C 9.
Voor Alkntaar's geschiedenis.
♦Naamlijst van de leden der regeering, de secretaris
sen en ontvangers van Alkmaar, sedert 1795", is de
titel van een boekje van de hand van den archivaris
dezer gemeente, den heer C. W. Bru uvis, Da inhond
omvat: Justitie, Vertegenwoordiging der burgerij, Dage
ljjksch Bestuur, Secretarissan, Thesauriers of Ontvangers.
Aan het slot geeft de samensteller een register van alle
in het boekje voorkomende namen, wat de bruikbaarheid
zeer verhoogt. Onze volijverige bewame archivaris, die,
na het nedorleggen van het wathoudersambt weder al
zijn vrjjsn tijd aan de studie van AJkmaar's geschiedenis
wijdt, heeft met deze naamlijst weder een nuttig werk
verricht. Het boekje zal nitnemendan dienst doen aan
ieder, die zich tot de studie van onze ste lelijke gesehie-
denis aangetrokken gevoelt. Al is het niet in den handel,
zeker zal de Bchrijver het gaarne aan belangstellenden
ter beschikking stellen.
1V1TJE8.
In een openbare vergadering van de alhier bestaande
groep »de vrije gedachte", gehouden in het 1 >kaal
Diligentia op Woensdag 4 Pebruari trad de heer Luitjes
Van Blaricnm op met het onderwerp Anarchie en Sociaal-
democratie". De vergadering werd geopend door den
heer Groebe die ofschoon van meening, dat een voorzitter
in een vergadering als deze niet noodig was aan net
verzoek de leiding op zich te nemenomdat men het
beter vond de oude traditie te volgen, gaarne had voldaan.
Mot een enkel woord er op wijzende, dat anarchie
volstrekt niet onmiddellijk beboelt te doen denken aan
bommen, revolvers en dolken en den wensch uitsprekende,
dat het den spreker mocht gelukken de vergadering
duidelijk uit een te zetten wat anarchie beteekent gaf
hij het woord aan den heer
Luitjes.
Vreemd zou men het bunnen vinden zegt spreker
dat men, waar in sociaal-democratie en anarchie beiden
nog op hare verwezenlijking laten wichten, te spreken
over hare grondbeginselen als tegenstellingen. Toch is
dat niet vreemd. Beide willen ze ons een weg wijzen
om te komen uit de kapitalistische maatsebappjjde
tegenwoordige samenleving, en 't is nu maar de vraag
in hoeverre we dwalen als we den een of den anderen
weg opgaan.
Beide richtingen hebben haar aanhang, beide richtingen
doen zich voor en steeds met meer krachthet socialis
tisch streven zoowel als de anarchie, die spr. zoa willen
noemen de kunstrichting, die beide den mensch inesnen
te kannen voeren tot den toestand van gelnk.
Wat nn is sociaal-democra ie Socialisme is om het
in 't kort te zeggende toestand waarin alles is
gemeenschappelijk eigendom, do prodoctiemiddelen en de
opbrengst daarvan. Democratie beteekent volksregeering,
zoodat 80C. democratie das wil zeggen: een toestand
waarin algemeen bezit bestaat en het bestuur zoo is
geregeld, dat ieder daarop invloed kan uitoefenen. Opper
vlakkig lijkt dat nie zoo slecht, maar bjj de bespreking
van het systeem is meerdere detailleering er van nood
zakelijk. De democratie moet eenigen vorm hebben
het woord volksregeering is zonder meer niets dan een
phrase. Die democratie nu kan zich met anders voordoen
dan als het vertegenwoordigend systeem, dat is dat enkelea
worden aangewezen om de belangen van anderen niet
van een of twee, maar van een groote groep te behartigen,
machtsoverdracht dus, die juist, wijl net hier de machts
overdracht geldt van duizenden aan éen verkeerd moet
Werken, daar die duizenden slechts zeer weinig aanrakings
punten met elkaar heoben. De vertegenwoordiger kan dus
niet voor alle belangendoch slechts voor een zeer klein
deel er van opkomen en heeft toch zeer grooten invloed,
veel machtwat niet zal zjjn ten voordeeiedoch ten
nadeele van de vertegenwoordigden. Waardoor neemt
die democratie echter toe?
In vroegere tijden heeft men gehad het cèiarisme de
absolute vorstenmachtwaaraan men een einde heeft
gemaakt of althans heeft trachten te maken door de
volksvertegenwoordiging te eischen. Zoo heeft zich lang
zamerhand de democratie ontwikkeld als tegenstelling
van het absolutisme. Als zoodanig is het stelsel van
vertegenwoordiging te huldigen maar het is geen systeem
voor de toekomst, dat te meenen is een groote dwaasheid.
De praktijk leert hot reeds. De vertegenwoordiging
is niet de eenige gebiedster, naast haar en tegenover haar
staat de kroon welke laatste maebt, zooals in Dmtsch-
land bjjy. Dog steeds de ijzeren handschoen diaagt. Ook
in Frankrjjk staan beide machten daar als twee tegen
gestelde in plaats van den door God gezalfde is het
daar een surrogaat van. In geheel West-Europa is
de vertegenwoordiging niet de heerschende machtja
zelfs in het hoogste ressort niet geldende. Ook in ons
land heeft de kroon nog het recht de wetten te weigeren.
Het parlement moet trachten op te wegen tegen de
andere macht, maar zoodra de tegenstelling vervallen zal
zjja, valt ook het systeem der vertegenwoordigiog. Het is
niets dan een voorbijgaande vorm, geschapen uit den
drang der omstandigheden.
Hoe meer de maatschappij'zich ontwikkelt, hoe meer
de beschaving vooruitgaat hoe spoediger het uit zal zijn
met de macht der gekroonde hoofden, en dus de machts
overdracht van het volk aan het parlement een einde
zal nemen.
Hoe is men er toe gekomen de machtsoverdracht voor
te stellen als de vorm bij uitnemendheid. Omdat men
meende, dat de wijzigingen in de economische verhou
dingen enz, er op wezen, dat de maatschappij zich ont
wikkelde in socialistischen zin. Dat acht spr. nu wat al
te optimistisch. Zoo kwam men er toe om als noodzakelijk
aan te nemeu, niet het gezag van een of twee, maar dat
der meerderheid, den mesrheidsvorm dus, waardoor 49
zich moeten onderwerpen aan 51, Is dit echter een
oplossing? Nair sprekers meeuing een zeer ongelukkige
en dus geen oplossing. 51 bazon beter dan één! Wel wat
vreemd, dat man er niet aan dacht of geen baas niet
beter zou zijn, en meu dus niet kwam tot het anar-
caisrne. Dat is onmogelijk, wordt er beweerd, en dan
komt men met de richting, waarin de maatschappij gaat,
en geeft als bewijzen de centralisatie van het kapitaal, de
trusts, cartels, enz., wat voor de sociaal-democraten de
dageraad is van het socialisme.
Ook op deze laatste bewering is, meent spr., nog al
wit eritiek uit te oefenen De sociaal-democraten zeggen,
de maatschappij is verdeeld in twee klassen, proletariërs
en niet-proletariers. Deze verdeeung is niet geheel juist,
het woord proletirior had oorspronkelijk ook een gebeel
andere beteekenis. In de maatsooappjj zijn eenvoudig te
onderscheiden: 1°. die werken en zelfs niet in hun onder
houd k muen voorzien, de w e r k e r s en 2°. dio niet
werken en in overvloed hebben, de rentetrekkers.
Die verdeeling is do meest nauwkeurige, daar onder
hen, die men proletariërs heet, reraonan zijn, die eigenlijk
ook tot de rentetrekkers behooreu en dus, met bun
zoogenaamde klassegenooten van belangen vei schillen. Het
proletariaat zegt men, neemt steeds in aantal toe, doeh
onder die zoogenaamde proletaren zjja er, die steeds de
begeerte bihoadm reu te trek Kers te worden en dit ook
zullen doen als de gelegeubeid voor hen daar is. Dat nu
bet aantal beiitloozen vermeerdert doordat betgroot-bezit
zich concentreert is ook niet juist. De statistiek leert oas,
dat de maatscaappeljjke rijkdom veel belangrijker is toe
genomen in de laatste 150 jaar, daa de vermeerdering
der groote kapitalen aange-ft.
Daaruit leidt spr. at. dat iu het algemeen bet bezit,
dus ook het klem-bezit is toegenomen, hetgeen ook te con-
stateeren is. Dat de maatscnappg zich dus geheel aan de
concen ratio van net kapitaal onierwerpt is eau dogma,
dat men tiacht te bewijzen met dingen, die in de praktjjk
geen steek bonden. Beroept men zich op M»rx. dan wijst
spreker er op dat Marx zich beriep op gegevens van
vroege-e tijden, gegevens die nu met meer betrouwbaar
zgn. Dat er concentratie van bezit valt waar te nemen,
wil hg niet tegenspreken, maar dat de maatsohappij
zich diaram zoa moeten onderwerpen; zoo'n vaart zal
het nog niet loopea. Laat men zich op dat feit van het
trustvoimen niet blind staten, doch ook nog een oog
hebben voor ande>e feiten. Doet men dat, dan zal mon
zien, dat ook bet kleinbedrijf toeneemt. Als voorbeeld
wijst spreker op bet landbouwbedrijf, dat zich steeds ont
wikkelt en wel zoo, dat bet kleiubedujf in verhouding
meer prodaceert dau de kolossale hoeve in Amerika,
waar de roofbonw wordt toegepas tot de bodem is uit
geput, om daa andere streken machinaal te bewerken,
terwijl de kleine landbouwer steeds zgn grond en zgn
cultuur verbetert, zoodal men thans reeds I korrel 5000
nieuwe korrels kau doen voortbrengen.
Waar men dat waarneemt, zal bet nog te bezien staan,
of het groot- bedryf ten slotte met tot ondergang is ge
doemd. Het is thans nog sterk uoor de exploitatie der
aibeidskrach eu, vergeten mogen we met, dat die arbei
ders zijn ine impotent", onbekwame menschen, geaeel van
hun zelfstandigheid beroofd, die vaak niets kennen dan
een klein onderdeel van den arbeid, die alhankelgk zijn
van bet bedrijf.
Wat wilt ge, zou spreker.de sociaal-democraten willen
vragen, wat die menschen doen voor de zelfstanuigneid
van den arbeider, wilt gij met den gedegenereerden
arbeider uit de Boiinage in België of andere mijndisinc-
ten een socialistische maatschappij vormen?
Tegenover deze incompetente areiders staat een groep
van anderen, die wel ontwikkeld zgn, vooral onder '<e
landbouwers treft men ze aan, en naar het hem voor
komt is juist die intensieve cultuur voorbestemd om
met het groot-landbouwbedrijf in het kijjt te treden.
Zoo ook zal bet gaan mei de industrie. In bet mensche-
lijk leven is een streven naar een toestand van geluk
door kunst, zooals William Morris, dat zoo juist neeft
geschetst. Wat in de fabrieken wordt voortgebiacnt geeft
geen kunstgenot. Daarom zal de handenarbeid, die maakt
dat ieder werkstuk den stempel draagt van den maker,
en daardoor den knnstzin voldoet, oorzaak zijp, dat men
af komt van die reusachtige pioduetie in de fabrieken.
Verder meent spr. dat de concentreering van hetbedrjjf
niet is een dageraad van een nieuwen dag, doch de na
werking van het avondrood van een dag die is voorbijge
gaan. De groote productie iu de fabrieken is een gevolg
hiervan, dat men mensehen vindt, die bereid zijn er in
te werken, omdat ze nergens anders plaats kunnen vinden,
omdat zij leven in slavernij, die ontstond zoodra het eene
volk grond in bezit nam van het andere en daardoor ook
de bewoners in zjjn macht kreeg. Daaruit is ook de tegen
woordige eigendomsvorm ontsproten, die oorzaak is dat er
menschen gevonden worden, die in fabrieken willen werken.
Als men nu komt vertellen dat diezelfde menschen
dienzelfden arbeid willen voortzetten, doch onder andere
omstandigheden dan meent spr. is dat het bewjjs dat
men het wezen der zaak eigenlijk wil laten zooals het
is dat dus voor de arbeiders de toestand bljjft zooals
die was.
Diezelfde arbeideisdie lichamelijk en geesteljjk in
oe fabrieken worden verminktacht hij de gevaarlijkste
menschen, daar de maatschappij op hen niet kan steanen.
Dat kan zij alleen op menschen, die lichamelijk en gees
telijk zijn uitgegroeid en daarom zal ook de handen
arbeid, die voorwaarde is voor dat uitgroeien, het andere
streven tegenwerken. Zonder machine, beweert men,
kan men nietdoch is er één sociaal-democraat die
zou durven beweren dat een fabriek wordt opgericht
uit menschlievecdheid Geldbejag, als dat er niet was,
dan was ook de maehine er niet.
Wij weten dus dat er een groot deficit komt op het
systeem dat zich heeft ontwikkeld uit den slaventoo-
stand van vroeger daarom willen ook de humanisten
er toe komen een geslacht te kweeken dat zelfstandig
kan werken daarom zijn wij anarchisten. Wat is eigen-
ljjk anarchie? Niets anders dan de toestand, waarin
de mensch kan komen in den toestand, dien hij zelf wil,
waarin ieder mensch lichamelijk zoowel als geestelijk kan
uitgroeien. De anarchie wil dus wegnem-n alles wat dien
groei belemmertelke gewelddadige invloed die storend
daarop werkt.
Ia de fabrieken nu vindt men de meest laagstaande
arbeiders, die levn in de sleur. Is zulk een geestdoodende
arbeid noodzakelijk Welke voordeelen hebben wij daar
van. Hij geelt ons een massa artikelen maar als die
artikelen niet bestonden waren we dan ongelukkiger?
Welke ieëde behoefte is er aan tabak waaraan zoo
groote sommen worden besteed Welke behoefte is er aan
spirituliën waaraan men schatten uitgeeftten nadeele
vao zgn lichaam.
Kunneu we uiet ontzettend veel behoeften afschaffen.
Spreker heeft bed veel behoeften eenvoudig op zij gesteld,
behoeften, die ons opgedrongen worden door de reclame,
dien ziekeüjken trek van onze maatschappij waardoor
men verleid wordt vele dingen te koopen, die men eigen
lijk niet noodig he-ft. Als we dit alles wegnemen zou
dan de arbeid in de fabrieken moeten woiden geconti-
nneerd Gaat men vrij naar die fabrieken Immers noen,
men heeft op.ehondeu vrij te zjjn, want wat is het ken
merk va de vrijheid ande s dan dat men zijn tijd ge-
biuiken kan zooals men dat wil? Moet na de slavernjj
altjjd er zgn Immers neen daarom moeten wij de
tegenwoordige vergroeiing er maatschappij niet bevor
deren, doch bestrijden.
De machinearbeid is de oorzaak van den ongelukkigen
toestand, zegt men. In zeker opzicht geeft spreker dit
toe maar de m chiu« is tocb zeker geko uen doordat
er menschen te vinden waren om ze te bedieuen. Zm
men meenea da' de ingenieur de croquetjesmachine in
de cicaotabr eken zou hebben uitgedacht als bjj ge
weten bad, dat er Diemand zou zijn, die zijn kind zou
geven om die miChiue te drijven
Neen de vorm van de macnine hangt af van den
vorm van den slaaf die ze bed enen zal.
Als slaven worden zulke artieiders geboren en zoo
znilen ze ook sterven Kan m-n met die mensohen een
nieuwen toestand oo b reiden
Terugkomende op het vertegenwoordigend systeem
zegt spr., dat dit ook in den arbeid zjjo triomf wil
vieren G zamenlgk zegt men moet de chef worden
gekoz-n. Hier wil men de arbeiders een leeljjke poets
baüke.i. Door de arbeiders deu cnet kiezen dat kan
met gemeend zijn; immeis men zal den bekwaamsten
moeten kiezen en daarom m i >ten begiouen om t'erken
nen, dat men zelf minder bekwaam is, een nederigheid,
die heel mooi is, uiaar lang niet bjj allen wordt aan
getroffen. Dat systeem deagt met, omdat men te veel
kans loopt juist niet den oekwaamste te kiijgen. Uit
de stem ons, zei Multatnli terecht, komen geen phenixen.
Men kiest eenvoudig deogeno, die Ous het meest aanstaat.
T genover dit syiteem zou spr. de vra.g willen stellen:
kan meu niet komen tot arbeid zoudei chef, iB diB chef
zoo noodig
Juist het feit, dat naast het groot.-b.;drjjf zich ook:
hei kleiubedrjjf ontwikkelt en dat vooral op landbouw
gebied, wgst, meent hg er op, dat aau den vrgen arbeid
de t< ekomst is. Van die vrgh id verwacht, hij veel voor
de veih.ffiug van den mensonelgkeu geest.
Waar de sociaal-democraten wgzeu op de vergroeiing
der maatschappij in socialistischen geest, waar zg wjjzeu
op de centralisatie van de bedrijven en als voorbeeld
aanhalen de gemeente- en staatsexploitatie, daar zou spr.
