De koemelk als ToeÈpiiËel.
ivi
zich tot de hoenderteelt bij uitstek leenen, omdat de
huur of aankoop van die gronden geen groot kapitaal
eischt, terwjjl de dieren er gedurende een groot gedeelte
van het jaar grootendeels hun voedsel zelve kunnen vin
den en dus weinig aan onderhoud kosten. Waar nog zoo
vaak wordt uitgezien naar bronnen van bestaan, dient
dit niet over het hoofd te" worden gezien
Behalve de eierenproductie moet ook da vleeschproductie
niet over het hoofd worden gezien. In Frankrijk, Dnitsch-
land en België, waar veel meer hoendervleesch wordt ge
bruikt dan bij ons te lande, vormt het fokken en mesten
van jong slachtgevogelte een niet te versmaden tak van
bedrijf, vooral van winterkuikens. Zoo worden b.v.b. in
het dorp Ramelalah in Dnitschland jaarlijks 400.000 win
terkuikens gefokt, die van af het oogenblik dat zij uit
gebroed zijn, terstond voor de slacht worden groot ge
bracht en op een leettjjd van 5 tot 7 weken als zooge
naamde Hamburger H&hnlein voor den gemid
delden prijs van 60 cent per stuk, altijd gretige koopers
vinden. Daar de kuikens aan voeder en groot brengen
ongeveer 40 cent gekost hebben, leveren zij een winst
op van 80.000 gulden. Dit bedrijf wordt binnenshuis
uitgeoefend door werklieden enz., die 's winters weinig
werk hebben, of wel d or de vrouwen en kinderen. De
geheele verzorging bestaat in het voederen met een ge
schikt vetmakend voedsel en het onderhouden van de
grootste zindelijkheid, zonder welke de diereu niet zouden
tieren en de woningen onbewoonbaar werden. Iets der
gelijks, maar op nog grooter schaal heeft in Frankrijk
plaats in het departement Seine-et-Oise en vooral in het
dorp Haudan. Ook in ons land zou zoo iets mogelijk
zijn, vooral wanneer men in Hötels, Restaurants en bij
Poeliers een geregelden afzet wist te vindenonze Kraai-
kop, die bij de fijnproevers als Bredaasche Kapoen wel
bekend is, zou zich daartoe uitstekend leenen, terwijl de
Wyandotten, Mechelsche Koeken, Plymont-Rucks enz. op
betrekkelijk jeugdigen leeftijd reeds slachtkuikens van
een kilogrsm en daarboven leveren, met een fijn, blank
en sappig vleesch. Br is dan nog veel te doen, en voor
menigeen nog een goed stuk brood te verdienen.
A. NÜIJENS.
Slot.
De gevaren aan het gebruik van melk, afgeroomde
melk en karnemelk verbonden, kunnen tot een minimum
worden teruggebracht door ze eenigen tijd flink te
laten doorkoken of zo te pasteuriseeren. Het is duidelijk,
dat de melk enz. dan gebruikt moet worden, voordat zij
in de gelegenheid is ziektekiemen op te nemen.
Pasteuriseeren is echter niet meer voldoende, als de
koemelk zal dienen voor de voeding van zuigelingen en
als de melk uit de fabriek, waar zij dit proces ondergaat,
naar elders vervoerd zal worden. Bij het pasteuriseeren
worden de sporen of kiemen van bepaalde bacteriesoorten
niet gedood. Komen deze later met de melk te verkeeren
onder omstandigheden, die voor hun uitgroeiing tot bac
teriën gunstig zijn, en hiertoe behooren zoogenaamde ge
middelde temperaturen (kamertemperatuurpl.m. 16° C.
tot broed warmte 37 k 40° C.), dan gaan zjj over in den
vegetatieven vorm, den vorm, waarin zij hun gevreesde
werking uitoefenen. Met het oog hierop tracht men dan
de melk kiemvrij, steriel te maken en daarom heet de
bewerking, die de melk alsdan ondergaat, steriliseeren.
Dit kan alleen gebeuren bij temperaturen van 102 en
meer graden Celsius en zooals wij weten, brengen deze
temperaturen hun eigenaardige bezwaren mede met be-
M (IhlÉIMMIiJBWBMBWIBMB» Hl Hi IIMIW I WilHKIIIill ilH' ■iltilnlUU «6388»- .«WH»
achtereen mijn plicht heb gedaan, van het oogenblik af
dat ik als kadet in dienst trad alsof 't mij niet vrij
stond als officier te gaan of te bljj en. Indertijd, toen ik
mij in Westindië het eerst onderscheidde, heeft hij mij de
hand toegestoken ten aanzien van al de kameraden en
het scheepsvelk en mjj trotsch gemaakt met zijn lof. En
nn zulk een afscheid I Als de militaire tucht mij niet zoo
lang ingepompt was geworden, zou ik op dat zelfde oogen
blik tegen hem zijn uitgevaren. Ik was immers niet meer
in dienst en hij niet meer mijn chef. Maar ik had daar
een harde school doorgemaakt en mijn les goed geleerd.
Hij was mijn kapitein geweest en zoo beet ik de
tanden opeen en zweeg, maar ik heb 'them tot op dit
uur niet vergeven.''
»En bij jou ook niet!" viel Koen hier in. «Evenmin
als je oom Hohenfels 1"
Bernhard's oogen schoten stralen, 't Was nog de oude
haat, die daaruit flikkerde, evenals toen de knaap voor
de eerste maal de ijzeren hand voelde, die hem in bedwang
hield.
»Mijn oom herhaalde hij. Ja, die beschouwde 't ook
als een doodzonde. »Ik had 't hem wel gezegd, dat ik mij
ten koste van eiken prijs zou vrijmaken, zoodra hij niets
meer over mij te zeggen had, maar hij meende mij voor
goed onder den duim te hebben gebracht met zijn op
voeding, omdat ik had geleerd te zwijgen en te wachten.
Hjj meende, dat ik den jaren langen strijd tusschen ons
had vergeten, waarin hij mij altijd weer opnienw dwong
om toe te geven maar hij heeft zich vergist 1 Zóó iets
vergeet men levenslang niet! Hij en Werdeck Dat zjjn
me de ware vertegenwoordigers van het hooggeroemde
systeem in je Dnitschland Gehoorzamen en maar altijd
weer gehoorzamen en zich laten tiranuiseeren door alle
mogelijke plichten Niemand heeft eenig begrip, wat 't
beteekend zjjn eigen meestor en vrij te zjjn. Wat weten
die daar eigetlijk van vrijheid over het algemeen
't Was een bittere, hartstochtelijke uitbarsting, en toch
waren de vkluisters" nu verbroken en was zijn »onbeperk-
te vrjjheid" nn verzekerd.
Koen scheen er anders over te denken, want hg ant
woordde droogjes:
»Nn, in hun kring zijn zij ten minste heer en meester.
Als wij daar ginds op de zee dobberon, behoort onze
»Vineta" met alles wat daarop is slechts aan éen persoon
den kapitein. En oom Hohenfels staat nu aan het roer
van staat en kommandeert het geheele schip.'t Is de moeite
waard een poos te gehoorzamen, als men 't later zoover
brengt. Gij had 't misschien gekund. Werdeck ten minste
heeft je daartoe in staat geacht, en daarom was bij zoo
woedend, toen gij zoo op eens een eind aan je carrière
maakte t."
trekking tot den smaak der melk en de verteerbaarheid
van sommige harer bestanddeelen.
Bij voorkeur past men dan ook toe de zoogenaamde
gefractionneerde sterilisatie, eigenlijk een herhaald pas
teuriseeren.
Met verhit de melk dan bijv. gedurende twee nren tot
68° C' en geeft vervolgens de sporen gelegenheid zich te
ontwikkelen door de melk eenige dagen bij oen tempe
ratuur van 37 40° te bewaren. Dan pasteuriseert men
weder bij een temperatuur van pl.m. 68° C., waardoor
de uit de kiemen ontstane vegetatieve vormen gedood
worden. Wordt dit proces enkele keeren herhaald, dan
kan de melk steriel gemaakt worden. Hoewel deze wijze
van handelen boven de gewone te verkiezen is, bezit zjj
toch ook nadeelen, on dat de melk ook daarbij veran
deringen ondergaat, die de verteerbaarheid van sommige
verbindingen benadeelen, Dan bomt er nog bij,dat de ge
fractionneerde sterilisatie zeer omslachtig en tijdroovend is.
Behalve pathogene (ziekteveroorzakende) bacteriën bevat
de melk ook zulke, die bij zuigelingen gevreesde inge
wandsziekten in het leven kunnen roepen. Vele deskun
digen beweren, dat de temperaturen, waardoor de sporen
vau deze lagere organismen gedood worden, in geen enkel
s'eriliseer-apparaat voor kiodermelk bereikt wordt. Onder
de organismen, die bij temperaturen boven 95° in leven
blijven, behooren zoowel znlke, die bij aanwezigheid van
vrije zuurstof kunnen leven als zulke, die in en buiten
zuurstof bevattende lucht kunnen bljj ven bestaan. Onder
de laatste bevinden zich de meest gevreesde, de zooge
naamde peptoniseerende bacteriën. Öoder de eerste zijn
er, welke volgens proeven van Flügge en Botkin
in het lichaam van muizen en marmotten gebracht, deze
dieren doen sterven. Gelukkig bomen ze niet dikwijls
in de melk voor en wordt huu aanwezigheid door een aan
rotting herinnerenden smaak der melk verraden. Vermoe
delijk zijn het dan ook niet deze microben, die de veel
bij zuigelingen voorkomende ingewandsziekten veroor
zaken.
De peptoniseerende bacteriën zetten de caseïne om in
peptonen, waardoor de melk een bitteren, scherpen smaak
aanneemt. Ook doen ze een deel der caseïne stremmen.
Hun sporen kunnen zeer hooge temperaturen wederstaan,
want zij blijven hun kiemvermogen behouden, zelfs al
kookt men de melk zes uren achtereen.
Met sterilisatie kan men dus tegen deze organismen
niets uitrichten. Het best is door kortstondig koken alle
vegetatieve vormen on de gemakkelijk te dooden kiemen
te vernietigen en verder de melk,, totdat zij gebruikt
wordt, te bewaren bg een temperatuur beneden 20" C. om
de ontwikkeling der sporen tegen te gaan, waarbij dan
gezorgd moet worden, dat de behandelde melk niet ge
ïnfecteerd wordt.
Blijft ons nog over de beantwoording der vraag »Kan
de koemelk bjj zeer jonge kinderen de moedermelk ge
heel vervangen
Het spreekt vanzelf, dat de moedermelk het voedsel
voor het kind is bij uitnemendheid. Alleen waar dezr
ontbreekt mag dit laatste »kunstvoedsel" ontvangen.
Maar dit moet in samenstelling en karakter zooveel mo
gelijk met de moedermelk overeenkomen.
Daar de samenstelling van de melk der moeder is aan
gepast aan de behoeften van haar kind tenminste als
do moeder gezond is, spreekt hot bjjna vanzelf, dat het
onmogelijk is een »kindervoedsel" te maken, dat met be
trekking tot zjjn samenstelling in de behoeften van alle
zuigelingen kan voorzien.
Maar waar het ideaal onbereikbaar is, moet men zich
tevreden stellen met datgene, wat het ideaal het meest
nabij komt.
Het staat zoo goed als vast, dat de algemeen ver
breide meening als zou de moedermelk veel minder vet
bevatten dan koemelk, onjuist is.
In de koemelk komen dezelfde verbindingen voor als
in dp vrouwenmelk, doch er bestaat verschil in hoeveel
heid en eigenschappen. In 't algemeen bevat de laatste
»'t Kon mij niets schelen I" riep Bernhard driftig.
»Maar gij, Koen, hebt 't mij toen ook lastig genoeg
gemaakt. Ge waart op het punt mij daarom de vriend
schap op te zeggen, en hebt 't mij ook nu nog niet
vergeven."
»Neen!'' zeide de jonge zeeman koel en ernstig.
Bernhard beet zich op de lippen. Nu zwegen beiden,
en eerst na een poos begon Koen opnienw
»Mij dunkt, wij moeten dat punt maar voor goed
lateu rusten, 't Was het eerste groote verschil tusschen
ons, en 't scheelde werkeljjk niet veel, dat 't ons op
onze vriendschap was komen te staan. We willen dat
gevaar niet meer uitlokken. Maar nog eens, Bernhard
zeg toch niet altijd »Bij jullie daarginds", en »In je
hooggeroemde Dnitschland" en zoo Dat'et niet om aan
te hooren Dat gij je daaraan onttrokken hebt, moet
ge zelt weten, ge hebt nooit tot ons willen behooren, maar
ik ben Dnitscher en marine officier en wil dien toon
niet verdragen. Kunt gij je dien niet afwennen, dan
blijf ik niet hier, dan ga ik dadelijk weer heen.''
Bernhard sprong op, en 't scheen een oogenblik, dat
hij verwoed hiertegen wilde opkomen. Hij beheerschte
zich echter en antwoordde niets, maar zijn voorhoofd
stond geweldig bewolkt.
Geen van de twee jonge mannen had nu zin het ge
sprek weer op te vatten. In de vreugde van het weer
zien was een wanklank gekomen.
De weg, die het laatste half uur steil was opgeloopen,
had nu zijn hoogste punt bereikt, van waar men het uit
zicht op de fjord in al hare uitgestrektheid genoot. Onder
in do diepte lag de waterspiegel, onbeweeglijk en in
vollen zonneglans, maar naar alle kanten openden zich
diepe inhammen, strekten zich nauwe daleu uit, allen
bijna geheel gevuld door den vloed. Op de smalle oevers
daartusschen stonden enkele boerenhofsteden en kleine
huizen, eenzame woningen, waar 's winters doodsche stilte
heerschte. Slechts in het noorden, waar de fjord eindig
de, bood een breed on vooruitstekend stuk land ruimte
voor een grooter vlek, dat zich daar verhief. Ondanks
den nog verren afstand, kon men duidelijk de kerk, de
omliggende huizen en afzonderlijke boerderijen in den
omtrek onderscheiden. Vlak achter de nu groene wei
landen rezen de bergen weer op, en heel in de hoogte
schitterden de gletschers van het hooggebergte, die met
hun grootsche omtrekken den achtergrond begrensden.
Wordt vervolgd.
Koemelk
Vrouwenmelk
Gemiddeld
minder eiwit, terwijl het melksuikergehalte hooger is.
Het asch of zoutgehalte is echter weder lager.
Hieronder geven wij een overzicht van de samenstel
ling der vrouwenmelk opdat men die kunne vergelijken
met de gemiddelde samenstelling der koemelk men zal
ook zien, dat de eerste nog al sterk afwisselt.
Water. Vet. Eiwit. Melksuiker. Zouten.
pCt. pCt. pCt. pOt. pCt.
88.2 3 3.5 4.6 0.7
87.1 3.9 2.5 6.0 0.5
89.1 3.3 1.8 5.38 0.42
87.24 4.32 1.9 5 98 0.26
87.8 3.84 2 5.75 0.39
Met room, afgeroomde melk, water en melksuiker kan
oen mengsel bereid worden, dat in samenstelling met
vrouwenmelk van gemiddelde samenstelling overeenkomt,
maar het verschil in eigenschappen tusschen vrouwenmelk
en koemelk wordt daardoor niet opgeheven.
Do caseine der eerste en die der laatste verschillen nog
al veel. Onder de inwerking van het maagsap stremt de
eerste in fijDe vlokjes, om later in een grootere hoeveel
heid van dit vocht volkomen op te lossen. De koemelk-
caseïne echter stremt in grootere, meer samenhangende,
hardere vlokken, die veel minder gemakkeljjk oplossen.
Volgens Dogiel en Viet zou dit een gevolg zijn van het
lagere zoutgehalte der vrouwenmelk.
Andere onderzoekers, zooals Soxhlet en Hammarsten
geven hiervoor andere verklaringen.
Vele moeders, die niet zelf hnn kind kunnen of o,
schande niet willen voeden, verdunnen eenvoudig
de koemelk met water en voegen er daarna wat suiker
bij. Kinderen, di8 dit surrogaat goed verdragen, behoo
ren niet tot de zwakkelingen. Want het mengsel voldoet
volstrekt niet aan de eischen, die er aan gosteld mogen
worden.
Als men koemelk met water en suiker (bij voorkeur
melksuiker) vermengt, dan kan men het caseïne- en sui
kergehalte van het mengsel eenigszins met dat van koe
melk doen overeenstemmen, maar het zoutgehalte blijft
dan te hoog en het vet- en albuminegehalte worden te
laag.
Een mengsel van water, koemelk en suiker voldoet
alleen dan als het kind een sterke constitutie heeft.
We eindigen met den wensch, dat wij iets mogen
hebben bijgedragen tot meerdere waardeering van de
koemelk als voedingsmiddel en tot bescherming der zui
gelingen, die maar al te dikwijls worden volgepropt met
allerlei onmogelijke voedsels en besluiten ons opstel met
een aanhaling uit een werkje van A. A. ter Haar, Leer-
aar o. a. in zuivelbereiding aan de Rijkslandbouwwin-
terpchool te Goes
Hoeveel kinderen kwijnen niet langzaam weg, vaak
aan een uitmergelende diarrhee zonder dat een arts wordt
geroepen vóórdat het kind reddeloos verloren of reeds
dood is, vooral ouder de minder beschaafde klassen
Wie kan zich een begrip vormen van het ljjden, dat
de hulpelooze wichten doorstaan hebben, als ze steeds
met voedsel volgeladen, betrekkelijk nog van honger
sterven 1
Wie heeft ze niet gezien, de zuigelingen, die in plaats
van snel in gewicht toe te nemen (naar verhouding veel
sneller dan een kind op lateren leeftjjd) dagelijks in ge
wicht afnamen, zoodat de huid in rimpels om de dunne
beenderen hing. Wie h eft niet meermalen uit den mond
der baker gehoord het spreekwoord »Spijende kinderen
zijn djjende kinderen."
Wie weet niet, dat men het kind maar laat schreeu
wen tot het afgemat in slaap valt. »Het had immers
maar pijn in 't buikje en zal wel overgaan." Zeker, die
gaat wel over en als ze niet overgaat, dan gaat ze t o c h
over, want er breekt wellicht een tijd aan, dat het kind
niets meer voelt, dus ook bnikpyn niet. Moeders, be
schouwt de bakers, de enkele goede niet te na gesproken,
toch slechts als loontrekkende dienstboden, maar niet als
adviesgeefsters in zaken, die de behandeling der moeder
voor en de behandeling van deze en haar kind n a de
geboorte betreffen.
Betaalt ze een groot loon, mest ze vet met de lekker-
beetjes, voor de kraamvronw bestemd, geeft ze desnoods
brandewijn met suiker of »zoete borreltjes" zooveel ze
lasten, laat uw vriendinnen haar den zak spekken, als
deze op kraamvisite komen, dat alles is ergerlijk, doch
te overkomen, als ze maar geen succès hebben met de
verhalen van haar ondervinding, haar kennis, haar
methode van voeden en verplegen."
Flanelette.
(Kene waarschuwing.)
Er is vroeger, al eens gewezen op het gevaar welke
de stof voor ondergoed, die onder den naam van flanelette
verkocht wordt, oplevert wegens de gemakkelijkheid waar
mee ze in brand vliegt. Thans worden nit Engeland weer
twee gevallen vermeld van verbranding met doodelijken
afloop.
>Tbe Lancet" geeft daarom den raad aan de verkoopers
de verplichting op te leggen de stof met woord »braud-
baar" of een andere waarschuwing te merken.
Uolendamp.
Te Spaarndam is het gezin van P. E. aan een
groot gevaar ontsnapt. In den vroegen morgen, toen zij
ontwaakten, waren allen zoo bedwelmd, dat zij bij het
opstaan onmiddellijk neervielen; de jongste (10-jarige)
zoon wist de buitendeur te openen waardoor allen wel
dra weer tot bewustzijn kwamen.
Kolendamp nit de kachel had het ongeval veroorzaakt.
Te Rotterdam zijn 4 werklieden die in eeu
kelder werk verrichten waarbij zij een kolenvuur noodig
hadden door den damp bewusteloos geworden. Bij twee
slaagde men er vrij spoedig in de levensgeesten weder
op te wekker, maar de toestand van de beide anderen
was zoo ernstig, dat men dacht dat zij reeds overleden
waren. Gelukkig echter gelakte het in het ziekenhuis
het bewnstzija te doen wederkeeren en zijn de mannen»
thans buiten gevaar.
Paardenmarkt.
De voorjaarspaardenmarkt vanwege de »Hollandsehe
Maatschappij van Landbouw" zal te Sloten gehouden
worden op 3 Maart a.s.
mazelen.
In een'ge dorpen op Texel heerschen de mazelen
in hevige mate. Te Den Hoorn is de openbare schooi
tgdeljjk gesloten.
