Runenschrift.
Honderd en vijfde jaargang.
1903.
ZONDAG
7JUNI.
FEUILLETON.
Nederland.
II ermina.
NO. 67. Eerste blad.
ALKMAARSCRE COURANT.
Deze Courant wordt Dinsdag-, Donderdag-
en Zaterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs
per 3 maanden voor Alkmaar f 0,96franco door het
geheele rjjk f 1,
3 Nummers f 6,Ott. Afzonderlijke nummers 3 ets.
Telefoon nu «<a»er 3.
Prys der gewone advertentlën t
Per regel f 0,13. Groo telletters" naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N/V. Boek- en Handelsdrukkerij
v/h. HERMs. COSTER ZOONVoordam C 9.
Het is een vaste gewoonte, dat de jaarljjksche alge
meens vergadering der Maatschappij tot Nut van 't
Algemeen door den voorzitter van het hoofdbestuur met
een toespraak wordt geopend, waarin, meermalen naar
aanleiding van de gebeurtenissen van den dag, een of
ander onderwerp van algsmeen maatschappelijk belang,
waarvoor een maatschappij, die zich noemt »tot Nut van
't Algemeen", niet onverschillig mag zijn. in het licht
gesteld en onder de aandacht der leden gebracht wordt.
Ditmaal had die openingsrede een zeer eigenaardig
karakter. Daar sprak een fabrikant, een bekend fabrikant,
die in Nederland een goeden naam heeft, de heer D. W.
Stork, die zich verplicht achtte, vooral naar aanleiding
van de gebeurtenissen der laatste maanden, iets te zeggen
over de verhouding tusschen werkgevers en werklieden,
meer in 't bijzonder over het standpunt dat de werk
gevers daarbij innemen.
Als fabrikant, zeide de spreker, had hij den naam van
goed werkgever te zijn. Hij voor zich meende daarop
geen aanspraak te mogen maken boven vele andere
fabrikanten. Al deed hij de zaken anders dan zij, daar
mee was nog niet uitgemaakt, dat hij het beter deed.
Juist de groote moeieljjkheden, waarmee een fabrikant
te worstelen heeft, gevoegd bij de verschillende eischen.
van zoo velerlei bedrijven en het groote verschil, dat de
meer of mindere voorspoed in een bedrijf toelaat voor
de werklieden te doen, maakten hem voorzichtig en
weerhielden hem van een oordeel uit te spreken, dat
onbillijk zou kunnen zijn. Over hot algemeen, meende
tij. is men geneigd de werkgevers te hard te beoordeelen
en meer van hen te eiscbeu, dan zij in staat waren te
volbrengen. Die scherpe critiek werkt ontmoedigend en
houdt niet zelden jongelieden terug van zich aan de indus
trie te wijden. Niet zij worden daardoor afgeschrikt,
die zich om die critiek niet bekreunen ea alleen door
eigenbelang worden gedreven en op geldwinning bedacht
zijn, maar juist zij, die een hooge roeping gevoelen en
een diep besef hebben van de verplichtingen van don
werkgever jegens zijn werklieden. Tegenover de vela
en ver strekkende eischen, die den fabribant door een tot
oordeelen weinig bevoegde openbare meening gesteld
worden, aarzelen zjj een zoo groote verantwoordelijkheid
te aanvaarden en kiezen zij een anderen werkkring. Tot
het vestigen van een openbare meening, die aan de fabri
kanten niet zelden onmogelijke eischen stelt, werken een
niet gering aantal mode, die zich, zonder voldoende
IJ. WKU1VKH.
Vertaling
VAN
42)
»Ja, ik heb met vollen stoom laten varen," zeide Sas
senburg, die haar gevolgd was. .Anders landen we te
midden van de drukte, die zoo'n toeristentroep maakt.
Nu leggen we een uur vroeger bij de kaap aan en zijn
daar boven alleen, zooals ik hoop, daar er geen ander
schip in den omtrek is."
»Ja wel, dat kleine zeilschip daar vóór ons 1" merkte
Sylvia aan. »'t Zet ook koers naar het noorden."
»Dat zal een walvischvaarder zjjn, die op reis is naar
de poolzee."
»Wel neen I Dat zjjn logge, zware bootenwe zijn er
dikwijls genoeg tegengekomen. En zie nu eens dat ranke
schip met zjjn witte zeilen! 't Vliegt letterlijk voor den
wind uit 1"
De prins bracht onverschillig den verrekijker aan de
oogen. »Wat dnnkt je, Thorvik," vroeg hij. »Is 't een
walvischvaarder
»Neen, Hoogheid," was het besliste antwoord van den
stuurman. »'tls de »Frey." van Edsviken."
Hy zeide dit tot den prins, maar heek tevens diens
verloofde aan en zag nu weer, wat hij al eens in een
ander aangezicht gezien had dat plotseling trillen, dat
verbleaken, die zonderlinge flikkering in strak opéén punt
gevestigde oogen. Harald Thorvik was geen mees'er in
dj waarneming en ontleding van zielsgesteldheden en hield
zich daarmee ook niet op, maar destjjds, in de kerk te
Raansdafj had het instinct der Ijverzucht hem scherpziend
studie en voorbereiding, zonder kennis van het bedrijf,
zonder levenservaring, in staat achten te oordeelen, en
over wier verwatenheid de spreker zich niet minder
meende te moeten verbazen dan over hun gebrek aan ver
antwoordelijkheidsbesef.
De spreker zelf was overtnigd dat alleen de weg der
coöperatie in de meest uitgebreide beteekenis in de toe
komst kan leiden tot verhooging van het stoffelijk en
zedelijk levensheil van den arbeider. In samenwerking
en medewerking ligt de oplossing, in het belang hebban
bij de fiaauciëale uitkomsten van het bedrijf, in da toe
kenning van een deel in de winst later in medezeggen
schap in het bedrijf, stem in het kapittel. Naar zijn
oordeel zijn echter werkgevers en werklieden nog niet
rijp voor dezen hoogeren vorm van het bedrijfsleven. In
afwachting daarvan zal de werkgever, als een goed rent
meester zich bawnst van zijn boogere plichten al het
mogelijke behooren te doen om de samenwerking van
al de in zjjn bedrijf werkzame personen te bevorderen.
Wetten als de Ongevallenwet, ziekte- en pensioen verze
kering vinden bij den gpreker bijval maar de vrijheid
van het bedry f bljjve onaangetast en men make zich
geen verkeerde voorstellingen van den toestand van den
werkgever en de eischen van zija bedrijf.
Naar den niterljjken schjjn zijn velen geneigd in den
indnstriëelzoo al niet een uitzuiger, althans iemand te
zien, die gemakkelijk veel geld verdient ten koste van
zijn arbeiders; de werkelijkheid is echter anders. Da bui
tenstaander heeft in den regel geen besef van de zorgen van
den fabrikant om zija bedrijf staande te houlen noch
van het gewicht der verantwoordelijkheid die drukt op
het hoofd eener groote onderneming. Er moet dikwijls
veel geld verdiend worden ten behoeve van het bedrijf
zelfom to voorkomeu dat dii up den eenen of anderen
dag, als het door niet altijd to vermijden tegenspoed wordt
getroffen ineenstort. Men gevoelt de waarheid van
's sprekers woorden dat in de eerste plaats noodig is
een bloeiende, krachtige industrie.
De fabrikant, die het zijn plicht acht de loonen zijner
werklieden zooveel mogelijk op te voeren, heeft in de
eerste plaats te zorgen, dat hij niet verder gaat dan hij
op den duur zon kunnen volhouden. Doze opmrrking
van den spreker verdient inderdaad alle aandacht. Er
mogen voor het bedrijf, voor de onderneming voorspoe
dige en ongunstige jaren bestaan, ruime winsten mogen
afgewisseld worden door verlies, de werkman kan die
afwisseling niet lijden. Men moge hopen, dat het een
maal ziover zal komen, maar zeker is het, dat daaraan
vooralsnog niet te denken is. Verlaging van loon, als
gemaakt, en thans vertoonde zich een schimpende uitdruk
king op zijn gelaat, terwijl bij dacht: »Zij ook!"
Sassenburg hield zich met den kyker bezig en had niets
gemerkt, maar zijn belangstelling was gaande gemaakt
ea hij zeide opgewekt»Dat kan wal zjju 1 Da »Freya"
is ons naar het noorden vooruitgegaan, 't Heeft mjj al
verwonderd, dat wij het jacht nergens ontmoet hebben."
»'t Is a! een paar malen in onze nabjjheid geweest,"
hernam Thorvik. »Maar altjjd, als 't den »Zeearend" in
het gezicht kreeg, veranderde 't van richting en zette koers
naar het ruime sop. 't Heeft ons misschien niet willen
ontmoeten."
»Dat's net iets van dien Bomhard I" dus wendde de
prins zich tot zijn verloofde. »Hoe vriendelijk men hem
ook behandelt, hij blijft altijd even haatdragend. Ge hoort
't, hij heeft ons altijd ontweken, als hij gevaar liep ons
tegen te komen, maar nu hebben we hem! 't Is wezen
lijk de »Freya", ik zie 't nu ook. We zullen jacht op
hem maken
Hij had Engelsch gesproken, om door den stuurman
niet verstaan te warden, en Sylvia antwoordde in dezelfde
taal, maar haar stem klonk weifelend en bedrukt
»Neen, Alfred, dat mogen we niet vergen van papa,
we zouden hem daarmee heel uit zijn humeur brengen,
en Bernhard heeft 't zeker ook niet vergeten, dat hij hem
toen bij die ontmoeting te Raansdal zoo'n pijnlyke rol
liet spelen. Daarom heeft hij ons nu ontw.'ken 'tis
beter, dat we hem ook maar uit deu weg gaan."
Alfred zag haar vragend aan. Ze had zich aan niemand
en niets gestoord, toen ze die samenkomst en later dat
bezoek in de pastorie doordreef. Maar hjj was te zeer
gewend aan de luimen van ziju aanstaande om zich over
deze tegenspraak te verbazen, Hy haalde Blechts de schon
ders op.
Vermijden knnnen we hem ditmaal niet, daarvoor zijn
we te dicht bij elkaar. Ze weten 't zeker al op de „Freyu",
dat wij hen gezien hebben en aan de kaap inhalen. Stelt
ge al geen belang meer in je »beerachtigen" neef? Ik
heb hem toch tweemaal op je uitdrukkelijk bevel moeten
dagvaarden. Nu trelt 't toevallig."
de toestand van het bedrijf het onvermijdelijk maakt,
is een ramp voor den werkman, die, zoo immer mogelijk,
moet worden vermedeD. Op bestendigevoortdurende,
zij het langzame stijging van loonen moet het streven
gericht zijn. Daarom is groote voorzichtigheid plicht
ook bij den wetgever in het stellen van ziju eischen en
hel geven van voorschriften aan de industrie. Gouden
eieren zijn voortreffelijk, maar de kip, die ze legt, moet
blijven leven niet alleen, maar met eieren leggen kan
nen voortgaan.
Het wa3 goed, dat deza woorden ejns gehoord werden
en de belangrijke zaak ook van deze zijde werd bezien.
Het ligt voor de hand, dat van de werkgevers, bij alle
voorzichtigheid en nauwlettende zorg om niet verder te
gaan dan hot bedrijf op den duur kan dragen, aan den
anderen kant gevorderd mag worden, zich althans in de
gewenschte richting te bewegen en te doen wat mogelijk
is zonder gevaar voor teruggang of uitputting. Evenzeer
ligt voor de hand, dat de aanbevolen voorzichtigheid
een voorwendsel kan werden om zich te ontbonden van
hetgeen hier als de plicht van den werkgever wordt voor
gesteld streven naar verbetering van de levensomstan
digheden zjjaer werklieden. Die verdenking kan evenwel
den spreker niet treffen. Wat hem persoonlijk aangaat,
hebban zyn daden als werkgever zijn woorden als Nats-
redenaar reads bjj voorbaat bevestigd. Hij kon zoo spreken
maar daarom juist mag naar zyn woord worden geinig,
terd. Zyn taal was gericht tegen een stelsel van ver
dachtmaking en wantrouwen, dat tegenwoordig van
de daken wordt gepredikt. Zullen er betere toe
standen geboren worden, dan zijn overleg en samen
werking noodig en die zjjn onmogeljjk zonder zekere
mate van wederkeerig vertrouwen. Daardoor zal worden
voorkomen wsderkeerige verbittering, die zou eindigen
in een onverzoenlijken strijd tusschen werkgevers en
werkliedenwaarin de eersten zich zonden vereenigen
tot maatregelen tegen de werklieden en hun vereenigingen,
terwijl de laatsten zonden ijveren om do patroons door
wetten en werkstakingen te dwingen tot alles wat zij,
het oog alleen op eigen tijdelijk voordeel gericht, in hnn
belang wenschelijk zouden oordeelen, zonder zich in te
laten met de vraag, of onder die voorwaarden de indus
trie zich zou kunnen blijven ontwikkelen.
Amsterdam. Den 3 werd de Nieuwe Bears op
het Damrak in gebruik genomen. De opening geschiedde
zonder eenige plechtigheid.
Sylvia antwoordde niet, maar hield de oogen nog altijd
op het ranke vaartuig gevestigd, dat me. volle zeilen voor
hen uitvoer. Nu trad de kapitein op hen toe met het
bericht, dat de kaap in het gezicht kwam. Wilden de
prins en de freule z cb niet liever naar het bovenste ver
dek begeven, waar het uitzicht geheel vrij was?
»Ja zeker Mag ik ja verzoeken?" zeide Sassenburg
met een handgebaar naar de trap, die naar boven voorde.
Toon Sylvia echter toevallig hut hoofd omwendde, zag zij
weer de doordringonde, grijze oogen van den staurman,
die haar letterlijk schenen te bewaken. Ook zij voelde
thans, dat die blik nog iets anders aanduidde dan enkel
nien -sgierigheid.
Harald zag hon na en een dreigende wolk vertoonde
zich op zijn voorhoofd, terwijl hij mopperde: Wat moet
dat geven En wat zal Bildur daarvan wel zeggen
Die Bernhard hooft heel andere dingen aan het hoofd dan
zij denkt. Ik zal haar eens op de hoogte brengen als
we thuiskomen
De »Freya" bleek een fl.nk zeilschip te zijn. 't Was
wel een heel eind vooruit, maar 't hield 't toch vol tegen
den »Zeearead", die met vollen stoom voer en 't niette
min eerst bjj de kaap inhaaldu. 't Lag al voor anker in
de kleine baai, toen het jacht van den prins aankwam,
dat om zjjn diepgang verder buiten moest blijven. De,,
minister mocht zich niet aan bijjondere vermoeienissen,
zooals dit uitstapje, blootstellen; hjj bleef das aanboord
en groette van het verdek nog de boot, waarin Sassenburg
met zjjn verloofde en den kapitein aan land voeren. Hier
ontmoetten zjj Garistiaan Knnz, die op de groene helling
heen en weer liep en zoo recht als een kaars ging staan
om het doorluchtig gezelschap eerbiedig te begroeten.
Van hem hoorden zij, dat zjjn meester en luitenant Fern-
stein terstond het schip verlaten hadden en al op weg
naar de kaap waren. Ook de prins en zjjn geleidj onder
namen onmiddellijk de vrij moeiljjke bestjjging, die meer
dan een nnr duurde.
Wordt vervolgd.
