Indische Penkrassen.
Honderd en vijfde jaargang.
1903.
ZONDAG
12 JULI.
Nog een overzicht
der Stakingsgeschiedenis.
NO. 82. Tweede blad.
ALKMAARSCHE COURANT.
Deze Courant wordt Dinsdag-, Donderdag
en Baterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs
per 3 maanden voor Alkmaak f ®,8«j franco door het
geheele rjjk f 1,
3 Nummers t 0,0«. Afzonderlijke nummers 3 ets.
Telefoonnummer 3.
Prfjg der gewone advertentlën
Per regel f ®,15. Groote jletters" naar plaatsruimte.2
Brieven franco aan de N/V. Boek- en Handelsdrukkerij
v/h. HERMs. COSTER ZOONVoordam 0 9.
In de Jali-alle vering van het tijdschrift O n z e E a u w
geeft Mr. Plemp van Duiveland een .overzicht der stakings -
geschiedenis". De nadeelige gevolgen, die velen nog van
de stakingen ondervinden, en de verbittering, die de
nederlaag by anderen heeft gewekt, maken het begrijpe
lijk. dat er nog altyd over de geschiedenis der stakingen
wordt gesproken en getwist. De sociaal-democraten gaan
steeds voort, de schuld van alle ellende, ook die van de
kosten van de oproeping en het zoo langen tijd onder de
wapenen houden van de vroegere lichtingen en van de
nadoelen die de miliciens daarvan ondervonden, aan da
regeering te geven en aan hen die de regaering in die
ernstige dagen hebben gesteund. Had de regeering de
wetsontwerpen tot handhaving der vrijheid van den ar
beid, tegen het uitoefenen van geweld, bedreiging en
ernstigen overlast om iemand te dwingen met de anderen
mee te staken en tegen contractbreak bij het spoorweg
bedrijf maar niet ingediend, dau was er geen tweede
staking uitgebroken en waren de miliciens niet opga -
roepen, althans hadden zij spoedig weer naar huis gezon -
den kunnen worden.
Nu is het zeker waar, dat wanneer de bedoelde wets
ontwerpen niet waren ingediend, tegen die wetsontwerpen
goen staking had kannen uitbreken maar de toestand
was na de eerste staking op 31 Januari toch zoo, dat
werkstaking om de eene of andere reden, welke dan ook,
ons altijd boven het hoofd bleef hangen. En dat is geen
onderstelling, dat is ons duidelijk gezegd.
Laat ons er aan herinneren, dat reeds op 4 Februari
het manifest van Oudegeest en Petter verscheen, waarin
openlijk werd bekend gemaakt, dat de meest nauwgezette
voorzorgsmaatregelen moesten worden genomen, om in
staat te zijn oogenblikkelijk den arbeid neer te liggen
zoodra er bericht zou komen van het hoofdbestuur
dat ieeds op 3 Februari de gemeente-werklieden te Am
sterdam aan den gemeenteraad een termyn stelden om
aan hun eischen te voldoen, onder bedreiging van anders
de gemeentebedrijven, ook gas- en watertoevoer, stop te
zetten. .Boven de groote stad" schreef H e t V o 1 k
.hangt zwaar en zwoel het geheimzinnige woord,
zwanger van toekomst-beloften voor de werkers heel het
raderwerk staat stil, als nw machtige arm het wil."
Het bovenstaande zegt genoeg. Wij behoeven niet alles
in herinnering te brengen wat er in die dagen gesehreven
en in volksvergaderingen gezegd werd. Eén ding was
duidelijk genoegzoodra er iets gebeurde dat als een
Auteursrecht uitdrukkelijk voorbehouden.
XVIII.
Thans wil ik u eens een denkbeeld geven van Batavia
de Koningin van het OostenGemakkelijk is het niet
want de steden hier in Indië zien er nu eenmaal geheel
anders nit dan Europeesche. We zullen het echter toch
maar probeeren.
Insulindes hoofdplaats dan bestaat feitelijk uit twee
deelen de beneden- en bovenstad of Oud- en Nïeuiv-
Batavia.
Oud Batavia ligt noordelijkdicht aan zee en heeft
grachten en straten, die ons bepaald aan Holland zouden
doen denken, indien er niet alles even vuil en verwaar
loosd uitzag. Het werd in 1619 op de pninhoopen van
het verwoeste Jacatra gesticht en onze vooronders hebben
er in die dagen een echt oud-Hollandscbe stad van wil
len maken een stad van groote en hooge huizen met
stoepen en gemetselde banken vóór aan de straat. Zestien
kanalen of grachten verdeelden haar toen op zijn Am-
sterdamsch in langwerpige vierkanten. Deze grachten
werden de hoofdoorzaak van Oud-Batavia's verval. Toen
namelijk in het begin der 18de eeuw de vulkaan Salak
nukken kreeg en zijn gal, pardon zijn lava bedoel ik
uitspuwde, bracht de rivier van Batavia, de Tji-Liwoeng
zooveel vuil en slib van boven aan, dat alle grachten
verstopt raakten en kwaadaardige dampen de zooge
naamde rotkoorts verwekten. Alhoewel thans gelukkig
veel gedempt isblijft de benedenstad nog steeds zeer
ongezond en wordt zij door de Europeanen daarom dan
ook niet meer bewoond. Men vindt er in de vroegere
heerenhuizen alleen nog maar handelskantoren en maga>
zijnen, waar bleeke afgewerkte dienaren van Mercnrius
van acht uur 's morgens tot laat in den middag zwoegen
en slaven om dan tegen den avond, afgemat naar geest
en lichaam hunne woningen in de voorsteden op te
zoeken, voorsteden, die, zooals we straks wel zullen mer
vo doende reden tot staking kon worden aangemerkt,
hetzij een geschil tnsschen den een of anderen grooten
werkgever, een transportmaatschappij of uitgebreide in-
dnstrieele onderneming en de daarbij in dienst zijnde
werklieden, hetzij de eene of andere regeeringshandeling
dan kon van de Nederlandache Vereeniging van Spoor-
en Tramwegpersoneel een bevel tot werkstaking nitgaan.
Zoo iets kon eiken dag gebeuren. Van een geregeld
spoorwegverkeer was men geen oogenblik zeker. Noodig
vóór alles was dus, dat de regeering in samenwerking
met de spoorwegmaatschappijen maatregelen nam om bij
het uitbreken van een werkstaking ondor het spoorweg -
personeel een geregeld verkeer, zjj het dan ook met ba-
perkten dienst, mogelijk te maken, en de noodige mili
tairen opriep, om in zulk een geval ta zorgen, dat de
orde en de veiligheid op onze spoorwegen geen gevaar
liep, dat allen die tot voortzetting van den dienst wilden
medewerken, in hun werk niet werden bemoeilijkt en
met hun gezinnen tegen geweld en overlast werden be
schermd. Een en ander is met hat beste gevolg geschied.
Wat het artikel tegen werkstaking bij het spoorwegbedrijf
betreft, was de schrijver, wel van het recht van den
Staat om werkstaking in dat bedrijf se straffen, maar
aanvankelijk niet van de noodzakelijkheid, de doelmatig
heid en de opportuniteit om van dat recht gebruik te
maken, overtuigd. Wat er later gebeurde heeft hem wel
eenigermate op zijn twijfel doen terugkomen maar moeilijk
kon bij de spoorwegmanuen den indruk worden voor
komen dat er wel haast gemaakt werd om staking te
straffen, maar dat men met het tegemoetkomen aan de
grieven van het spoorwegpersoneel den tijd had. Hij blijft
het daarom betreuren, dat de regeering niet onmiddellijk
met een regeling als die van den bekenden algemeenen
maatregel van bestuur voor den dag is gekomen. Dat
die regeling ook de loonen omvat, is zijns inziens ba -
denkelijk. De regeer ing zal zich hier bewegen op een
haar vreemd terrein, en, zoo niet met veel beleid wordt
gehandeld, zal haar bamoeiing, in plaats van verbetering
in de loonen, moeilijkheden en botsingen kunnen brengen
Nadat de strafbepaling tegen de staking by het spoor
wegbedrijf eenmaal was ingediend, was tegenover de
houding van het Comité van Verweer aanneming van
het gewijzigd regeeringsontwerp, begeleid door de afkon
diging van den algemeenen maatregel van bestuur, zijns
inziens plioht.
Wat de economische gevolgen van de stakingsgeschie
denis betreft meent de schrijver, dat de regeering zich
zal beijveren om het verwijt te niet te doen, in de
Dnitsche pers van de laatste maanden meermalen geuit,
dat Nederland achterlijk is op het gebied der sociale
wetgeving. Voor stilstand of teruggang op dit terrein
behoeft dus allerminst vrees te bestaan. Hij vreest integen
deel voor een regeling naar Duitsoh model, van boven
af, autoritair. Versterking van de te zwak gebleken
garnizoenen in sommige steden, als in hoofd- en hofstad,
met daaraan verbonden verzwaring van militaire lasten,
meent hij tot zijn leedwezen te moeten voorzien. Voor
de vakvereanigingen gelooft hij alleen een betere toekomst
te mogen verwachten, indien de politiek wordt buiten
gesloten en het streven in 't bijzonder op behartiging
van economische belangen der leden wordt gericht. De
zoogenaamde .neutrale" vakbeweging, vooral te Amster
dam, is echter een kweekplaats van anarchisme en socia
lisme, en dat weerhoudt de patroons met de vakvereani
gingen te onderhandelen en overeenkomsten te sluiten.
Zoolang zij eenvoudig worden voorgesteld als .uitzuigers
strijd tegen den patroon het hoofddoel, en solidariteit
met de overige arbeiders tegenover de niet-aangeslotenen
de eerste plicht is, kan dit inderdaad moeilijk worden
verwacht. Hij betreurt de onderlinge afscheiding van
calvinistische, roomsche, liberale en socialistische arbeiders,
die de vakbeweging belemmert en verzwakt, maar acht
die onvermijdelijk, zoolang deze beginselen niet uit de
zoogenaamd neutrale vereenigingen worden geweerd. Nu
het weekblad der Nederlandache Vereeniging van öpoor-
en Tramwegpersoneel weer verschenen is, geeft een inge
zonden stak eenige hoop, waarin gewaarschuwd wordt
tegen een oude fout, die weer voor den dag komthet
schelden. .Uitroepen" schrijft de inzender .als:
.Weg met de onderdrukkers, onderkruipers, uitzuigers"
enz. enz. zijn schering en inslagworden vervelend,
niets-zeggend en verwekken dikwijls het tegenovergestelde
resultaat." Jammer maar, dat de redactie dit schelden
nog eenigszins vergoelijkt en tracht te rechtvaardigen.
ken, een heel ander schouwspel dan dat Oud-Batavia op
leveren. Een wandeling door de bsnedenstad is intusschen
toch wel de moeite waard, vooral de Chineesche en Ara
bische Kamp (wyk) zien er typisch Oostersch nit, maar
't is helaas altijd erg warm en het riekt hier en daar
meer dan onaangenaam
Gelegenheid om naar boven te gaan is er gelukkig te
over Zoo laten de Staatsspoor en de Nederlandsche In
dische Spoorwegmaatschappij elk uur eeD trein loopen
een stoomtram vertrekt om de tien minuten en gaat dan
o. a. voorbij ons hotel Molenvliet terwijl er ook nog een
electrische dito langs den weg van Jacatra en Goenang
Sahari loopt. Ook kan men gebruik maken van een der
honderden dos d dos, bouwvallige leelijke rijtuigjes op
twee wielen, getrokken door kleine, magere, vieze paarden
Hoewel het klimaat van Oud-Batavia bepaald zeer
schadelijk was, duurde het toch nog tot het begin der
19de eeuw, alvorens de Hollanders zoo slim waren om
.naar boven" te verhuizen.
De zoogenaamde bovenstad nu maakt den indruk van
een reusachtig, heerlijk, schoon villapark, gebouwd langs
breede, schaduwrijke lanen. De Iraaie witte huizen der
Europeanen zijn er bijna zonder uitzondering van steen
en éen verdieping hoog. Ze liggen achter vriendelijk
groen en bloemen verscholen en zijn door ruime erven
van elkaar gescheiden. Gewoonlijk hebben zo een voor-
en achtergalerij, die door een breede gang worden ver
bonden, een gang, waarin de verschillende vertrekken
uitkomen. Terwijl de achtergalerij meer speciaal het huis
vertrek vormt, dient de smaakvol gemeubileerde voor
galerij tot ontvangstkamer voor avondvisites en recepties
Op het erf achter het huis liggen nog de bijgebouwen
die bediendenkamers keuken badkamers stallen enz
bevatten.
Een rit door de bovenstad, 's morgens in de vroegte
of wel tegen het vallen van den avond en vooral ook
's nachts bij helder maanlicht, is in één woord verruk
kelijk. Op het midden van den dag is het echter veel te
warm om te genieten dan is men blij, dat men het
leven heeft en onverschillig voor natuurschoon. De on
Uit Pittsburg, de hoofdstad van den Amerikaan-
schen staat Pensylvanië, wordt een ernstig ongeluk ge
meld. Een geleiddraad van den electrischen tram brak
en kwam in een waterplas op straat terecht. De paarden
van bet eigen rijtug van den heer en mevrouw Sturti
trapten in den plas en werden beide dood ter aarde ge
worpen, terwijl de stroom langs hun lichamen den koet
sier en den heer en mevrouw Sturti eveneens doodde.
Een agent van politie, die hulp wilde bieden, stortte
eveneens dood ter neer.
Een groote menigte liep natuurlijk ten hoop, maar
niemand durfde de gevaarlijke plek naderen tot de hoofd
stroom was afgesloten en men naderbij kon komen, even
wel om slechts te constateeren, dat de vier personen en
beide paarden dood waren.
dragelijke hitte aan de kust is bepaald een groot on
gemak, vooral voor den toerist, die dan tijdelijk tot wer
keloosheid gedoemd is. De Nederlanders kwamen hier
oorspronkelijk om handel te drijven en moesten dns wel
nabij het ongezonde zeestrand gaan wonen, doch zij, die
zich later in het gebergte vestigden, de planters o. a.
kozen het beste deel en zien er dan ook heel wat flinker
uit dan de bleeke zenuwachtige halfzieke koopluiBa
tavia is niet alleen een drukke handelsstad, doch men
vindt er ook de verschillende Departementen van algemeen
Bestuur. Dat dit zeer verkeerd is, om meer dan óen
reden, zullen we later verklaren.
Verder heeft Batavia nog een groot garnizoen met al
den nasleep er van. Kooplieden, ambtenaren en officieren
vormen dns de kern der Enropeesche bevolking en be
twisten elkaar den voorrang. Men is er lang niet zoo
prettig .onder ons" als in bet binnenland en de s'ijve
gedrongen gezelschapstoon der Batavianen is dan ook door
geheel Indië berucht.
D*t wat de Europeanen betreft, die samen nog geen
9000 zielen tellen. De hier geboren en hier opgevoede
Indo's van lageren stand bespreek ik later in een afzon
derlijke Penkras. Indo's zijn Europeanen met min of
meer Inlandsch of Chineesch bloed in hun aderen, die,
voor zoover ze niet van gegoede familie zijn, der Re
geering heel wat zorg en hoofdbrekens berokkenen.
Behalve volbloed Europeanen en Indo's heeft men hier
op Batavia nog een zeer gemengde bevolking van In
landers en vreemde Oosterlingen, die in Kampongs en
afzonderlijke wijken wonen.
De meeste Chineezen en Arabieren wonen in de bene
denstad en schijnen nogal goed tegen het slechte klimaat
bestand te wezen. De Inlanders daarentegen volgden
meer het voorbeeld der Hollanders en hebben hunne
kampongs om en tnsschen de Europeesche wijken gebouwd.
Het is over het algemeen een zeer onsympathiek slag
van menschen, dat allegaartje .bruine broeders" dat hier
woont. Ze zijn meestal dom brutaal twistziek en
oneerlijk en we begrijpen heel goed dat Europeanen
die niet verder dan Batavia kwamen later in Holland
