HORDEN REN.
Honderd en vijfde jaargang.
1903.
V R IJ D A G
Amsterdamsche Brieven.
23 OCTOBER.
SPORTROMAN
FEUILLETON.
NO. 126. Tweede blad.
Deze Courant wordt Dinsdag-, Donderdag-
en laterdagavond uitgegoven, Abonnementsprijs
per S maanden voor Alkmaar f 0,8©franco door het
geheele rjjk 1 1,
3 Nummers t 0,0«. Afzonderlgke nummers 8 ets.
IIRAMT.
Frjjs der gewone advertentlën t)
Per regel f 0,18. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N/V. Boek- en Handelsdrukkerij
v/h. HERMs. COSTER ZOONVoordam C 9.
XXI.
Een halve eeuw geleden had Amsterdam ongeveer het
derde deel van de inwoners van thanswel heeft de stad
zich door annexatie in verschillende instanties van een
vijftigduizend inwoners meer weten te verzekeren, maar
de groots aanwas der bevolking is ontstaan door een over
schot der geboorten en vooral door het aanzienlijke surplus
van hen, die zich van buiten in onze gemeente vestigden,
boven die haar verlieten.
Tot omstreeks 1870 bestond er eigenlijk buiten den
Buitensingel geen Amsterdam, was zelfs in de buurt van
dat ceintuurkanaal, dat onder verschillende benamingen
onze stad omgeeft, de huizenbouw nog zeer ondicht. De
Frederiksplein-buurt bestond nog niet, bij de Leidsche-
poort was nog niet veel te zien, terwijl in het Oostelijk
en Westelijk deel der stad binnen den Buitensingel nog
groote open ruimten waren, welke voor markten en opslag
plaatsen werden aangewend.
Uit den aard der zaak had men een halve eeuw ge
leden aan communale openbare verkeerswegen geen be
hoefte wie het betalen kon en er behoefte aan had stapte
in een toeslee of in een eigen vihikelde groote rest bs-
diende zich van zijn beenen. Ea dat ging best, want de
afstanden waren niet groot en men kende de gehaastheid
nog niet van den tegenwoordigen tijd.
Maar een halve eeuw geleden kwam de Plantage in
trek men woonde er ruim en belommerd de toestand
daar was zoo onderscheiden van de overige grachtenstad,
dat velen zich aangetrokken gevoelden er een .home" te
stichten. Tot hen, die dat deden behoorden een paar
buitenlanders, o.a. de heeren Caramelli en Sehadd. Wel
licht in hun vaderland gewend aan gemakkelijker ver
voermiddelen en voor zaken gedwongen zich dagelijks in
een zelfde richting te bewegen, kwamen zij met enkele
lotgenooten overeen, gemeenschappelijk een lijtaig te nemen
en zoo de kosten minder drukkend te maken.
Dit huiselijk onderonsje werd de oorzaak van ons tram
wezen, de gelegenheid schiep de behoefte weldra waren
er meerderen, die van de reisgelegenheid wilden gebruik
maken, zoo kwam de eerste vaste route, ik meen Plantage-
Leidseheplein tot stand.
In den loop der jaren kwam de uitbreiding; de heeren
Caramelli en Sehadd bleven zich voor de zaak interes
seeren, maakten daar zelfs langzamerhand hun hoofdbezig
heid van en de geconcessioneerde Amsterdamsche Omnibus-
Maatschappij kwam tot stand en tot bloei,
Jaren lang ging zoo alles zijn kalm gangetje. De Am
sterdamsche tram was bekend en geëerd. Hoe gunstig
stak ze af bij hare Haagsche en Rotterdamsche zusters
wat zagen de paarden er weldoorvoed uithoe keurig
werden de wagens onderhouden.
Er was maar één griefde directie ging niet zeer met
haar tjjd medevan moderne tractie door electriciteit
wilde zij niet veel weten, wellicht minder nit principe
dan om commercieele redenen het Damocles-zwaard der
annexatie hing haar steeds boven bel hoofd en in tijden
van onvastheid is men al big te behouden wat men heeft
Telefoonnummer 3.
DOOR
W. IIHIJMK-FÖKSTKS.
32)
»Zjj laten op zich wachten,'' zeide de luitenant-gene
raai ongeduldig. Met kletterende sporen liep bij in de
eetkamer op en neer terwijl Marie aan het raam zat, de
handen in den schoot en de oogen strak voor zich uit
starend op het tapijt.
»Vindt je het ook niet?" Hjj bleef plotseling voor
haar staan.
»Ja."
»Geef toch antwoord als er iets gezegd of gevraagd
wordt. Het is vreeseljjk, dat niet-antwoorden."
.Excuseer,"
.Wat excuseer. Er is niets te excuseeren Maar het is
erg onaangenaam als men nooit antwoord krijgt. De al
lereerste beleefdheid zon dat toch eischen. Voel je je weer
minder goed
Met vagen, onrustigen blik zag ze hem aan alsof ze
zijn vraag niet goed geboord had en zich nu angstig
maakte omdat ze geen antwoord wht. Iets als medelijden
welde in hem op. Een stoel van de eettafel nemend, zette
hij zich naast haar.
»Als ik verlof kan krijgen gaan we vier weken naar
zee. Je moet weer opknappen. Marie, je ziet er niet goed uit,
Met een eenigszins gedwongen beweging nam hjj haar
hand en streelde ze zacht. Hij was zich klaar bewust op
dezen avond geen enkel moment zijn zelfbeheersching te
mogen verliezen. »In je huwelijk, in je koud, leeg hu
welijk behoeft niemand een blik te werpen, het allerminst
Joseph en zjjn vrouw."
en richt men zijn blikken niet naar een verre toekomst.
Dat de naasting inderdaad oen gevaar was, waarover
men in geldkringen bevreesd was, bleek wel uit het tee-
kenende feit, dat op den dag van de benoeming van den
wethouder mr. Treub, den feilen voorstander van ge
meentelijke bedrijven, tot hoogleeraar in de faculteit der
letteren, de aandeelen der Amsterdamsche Omuibus-Maat-
scbappjj eensklaps eenige percenten rezen.
Ten slotte, men weet het, is toch de A. O. M. gevallen
als slachtoffer der gemeenteljjke-bedrjjven-epidemie.
Dat is voor de burgerij maar gelukkig geweesteen
crisis moet niet te lang duren, anders werkt ze op de
omgeving te afmattend in dit gevaler was met het
oog op do onzekerheid van den toestand stilstond te
constateeren in de bedrijfsreorganisatie, die langzamerhand
urgent werd.
En dit wel in de eerste plaats door de reusachtige uit
breiding der stad, een paardentram dienst wat de
afstanden betreft met het oog op de langdurigheid der
ritten, kan niet meer in de behoefte voorzieneen rit
van ruim een half uur, gelijk nu de lijn DamAmstel-
veensche weg vordert is te veel voor wie dien afstand
soms tweemaal heen en terug moeten afleggen. En door
de toeneming van het verkeer. Onze paardentrams kunnen
ongeveer 25 personen opnemen, vóór- en achter borde
incluis, de dubbele een 15 tal passagiers meer. Maar wat
beteekent dit, wanneer men dus kan nagaan, dat per 12
ritten in het uur dus hoogstens, kleine en groote trams
dooreen genomen een 400 tal menschen in dat uur naar
een bepaalde stadswijk gebracht fcunnen worden. Met
name viel dit op bij de Willemsparkljjn, die een kwars
tier bedient, waar tal van beurs- en kantoormenschen
wonen, die allen tusschen 5 en 6 namiddags naar huis
terugkeeren, de 400 per tram gaanden is uitteraard slechts
een gering procent.
Om beide redenen was men wel aangewezen op het
electrisch trambedrijf, dat wat de snelheid betreft een
groote verbetering geeft en uit een oogpunt van capiciteit
vrijwel ongelimiteerd is. Met het meeste gemak kan men
op drukke uren één ol meer bijwagens aanhaken terwjjl
op zich zelf de motorwagens ook reeds een veel grooter
aantal passagiers kunnen bevatten dan de ouderwetsche
paardentrammetje.
Men kan niet ontkennen, dat de gemeente de zaak met
kracht heeft aangevat. Om in een paar jaar een bedrijf
van zoo reusachtigen omvang op geheel modernen leest
te schoeien, is een zaak, die veel zorg, overleg en talent
rereischt.
En nu de voltooiing nadert van de groote gemeente
lijke electrische Centrale, nu de een voor de ander na, de
verschillende tramlijnen, onder het gepruttel der burgerij,
die de straten in woestenijen veranderd zag, voor het
electrisch bedrijf zijn omgebouwd, komt het groote vraag
stuk der tarieven aan de orde.
Twee systeemen zijn hierbijdat van Burgemeester en
Wethouders, die willen volharden in de tegenwoordige
inrichting, slechts met die wijziging, dat men voor den
wat verlengden rit evenveel betaalt als thans en voor
een dubbele rit, een pasje zoogenaamd, oen dubbeltje in
piaats van 121/2 cent gelijk nu, en dat van den directeur
van de gemeentetramdie voor ongeveer alle ritten
(uitgezonderd de zeer groote) 5 cent wil laten betalen,
waardoor ook de administratie eenvoudiger kan worden,
Waar thans 's jaars 25 millioen personen van de tram
gebruik maken, nemen B. en W. aan, dat bij hnn systeem
87 millioen en bij dat van den directeur der gemeente
tram 50 millioen passagiers per jaar noodig zijn om het
bedrijf rendabel te maken. Maar zelfs het laatste cijfer
is nog veel geringer dan dat in de meeste groote Dnitsche
steden, waarover gegevens worden verstrekt, in enkele
is het nog dnbbel zoo groot als wat, men hier meent noodig
te hebbendus viermaal den tegenwoordigen .omzet
Het systeem des directeurs schijnt eenvoudiger en ligt
wat meer in de lijn van den tijdgeesthet tarief van het
Dagelijksche Bestuur is wat voorzichtiger en laat minder
aan het toeval over het is in geringer mate speculatief
dan dat van den heer Neiszen, 't Is nu maar de vraag,
welk der beide systeemen in den Raad de bekwaamste
verdedigers vindt, want de meeste leden zullen in hun
oordeel wel papier blanc zijn en missen de gelegenheid
om zich uit eigen onderzoek oen degelijke opinie by
voorbaat te vormen. Het is wel jammer dat de gewoonte
er zieh tegen verzet, dat directeuren van bedrijven in een
openbare vergadering, waar debat is toegelaten, met toe
stemming van B. en W., hnn adviezen nader toelichten
en verdedigen. Waar over de onbenulligste dingen mee
tings belegd worden, mocht de burgerij met heel wat
moer recht voor zulk eene belangrijke aangelegenheid
zich vooraf wel eens ter dege laten voorlichten, opdat
zij, desgewenscht van haar oordeel aan den Raad kan
doen bljjken.
Ken kruistocht.
Dr. Dowie, het hoofd eener sekte, welke zich de
Algemeene Christelijke Kerk" noemt, is thans met een
aantal volgelingen van Chicago naar New-York geko
men om die stad te .heroveren voor God" en te verove
ren voor zijn geloof en Wall street (de speculanten) be-
keeren.
Het ideaal van Dr. Dowie en de zijnen is, het Godsrijk
niet alleen in geestelijken, maar ook in stofleljjken zin
tot stand te doen komen op aarde. Christus moet zijn
alles in alles. .Keizerrijken, Koninkrijken, Republieken
en alle vormen van regeering moeten verdwijnen en ver
vangen worden door theocratie (Godsregeering.)
Drie jaren geleden heeft Dr. Dowie aan de oevers van
het meer Michigan 2600 hectaren gronds gekocht en daar
met zijn volgelingen een stad Zion gebouwd, welke nu
reeds 2000 huizen en 20.C00 inwoners telt een »tui-
nenstad", waar geen huis is zonder tuin, overvloed van
licht en frissche lucht, waar onder erkenning van de
wetten der Vereenigde Staten, in alles moet worden ge
leefd naar de Heilige Schrift.
Dergelijke .Zion-steden" wil men stichten in alle lan
den der wereld en Jeruzalem zal de centrale stad wezen.
Er is te Zion slechts één kerk, de .Algemeene Chris
telijke Kerk."
Maar terwjjl hjj zwijgend de koudemagere hand
streelde, werd de half weeke, half verstandige gedachte
verdrongen door een gewaarwording van grenzenlooze
bitterheid.
Altijd en altijd weer, zoolang als hij zich herinneren
kon was hij de benadeelde en Joseph de gelukkige 1 Ter
wijl hjj gewerkt en eiken stuiver gespaard had, verkwistte
Joseph zijn geld om in Amerika op de lichtste en aan
genaamste wijze een honderdmaal grooter fortuin te ver
werven. Terwjjl hjj de mooie Marie had bemind, werd
ze Josephs meisje en toen Joseph haar verlaten had en
jeugd en schoonheid van haar geweken waren, nam hjj,
Albrecht, het rampzalig overschot dat de jongere broer
achterliet. De schoonste vrouw viel Joseph ten deel, heden
kwam hij om zijn nieuwe verovering te laten bewonderen
en kon hij Albrechteen goed gezicht bij een kwaad
spel zetten.
.Hjj zal zich verwonderen als hij Marie weerziet en
haar met zjjn vrouw vergeljjktVerwonderen zal hij
zich Maar over wien Over mij 1 En mij zeer dankbaar
zijn en denken Albrecht is toch een goede kerel, hij stelt
zich altijd tevreden met datgene wat men hem overlaat.
.Wat
Marie boog naar hem toe en zag met vragenden blik
tot hem op.
.Ik zeide niets,"
.Jawel, je zeide wat
.Werkelijk niet."
Met een ruwe beweging haar hand wegstootend, stond
hij op en begon weer heen en weer te loopen. Hjj be
schouwde de tafel met het kostbaar servies en damast
tafelgoed de groote kristallen schalen met zeldzame
vruchten en een schelle, harde lach vlood hem eensklaps
van de lippen.
.Ze komen niet. Ze laten op zich wachten als konin
gen, of als Amerikaansche millionnairs die ze zijn. Die
ons arm gespuis een genade bewijzen als ze zich de
moeite getroosten ons op te zoeken. Zend een boodschap
naar het hotel. Het spijt me, heb ik ik wacht niet
langer."
.Albrecht 1"
Hij nam een der kristallen schalen in dc hand en hief
ze omhoog. Het kostte hem ontzettend veel moeite om
zijn boosheid niet den vrjjen loop te laten en de schaal
niet stuk te werpen.
Daar klonk de voordeurbel.
Diep ademhalend streek hij met de hand langs zjjn voor
hoofd.
Zwijgend, schier ademloos zagen beiden naar de door.
Hij leunde met zjjn hand op de tafel en Marie stond
in den hoek bjj het buffet. Ze hoorden spreken, De stem
van het kamermeisjeeen hooge damesstem met een
vreemd accent en dan Marie begon te beven Jo
sephs stem.
Een minuut verliep, een tweede minuut, een eeuwigheid.
Een bloedrood waas omfloerste Marie's blik, het werd
donker om haar heen, ze bewoog de lippen als wilde za
iets zeggen met schier bovenmenscheljjke inspanning
bedwong ze het beven, verscheurde ze den sluier. Ze stond
kaarsrecht, alleen de armen hingen slap en als leven
loos neer.
De deur word geopendze zag de hel verlichte vesti
bule en op den drempel een vrouw in een roodzjjden
kleed, die een oogenblik aarzelde en nu de kamer betrad.
Dan Joseph. Hjj droeg een donker pak, een Engelsche
staande boord en een breede zwarte zjjden das. Met een
enkelen oogopslag zag Marie dat alles. Zonder er bjj na
te denken had ze gemeend hem te zullen zien binnen
komen zooals vroeger ia zjjn blauwe uniform, nu ver
scheen hjj in een andere kleeding.
In eens was het haar alsof ze uit een eindeloos langen
slaap wakker werd. Rustig schreed ze naderbij en boog
voor de vreemde dame die haar echtgenoot haar voor
stelde. Zij en die dame wisselden woorden, een heele reeks
van woorden, toen keerde ze langzaam haar hoofd heel
langzaam en zonder eenige overhaasting vestigde ze haar
blik op Joseph. Hjj bood haar de hand en zij nam ze
aan. Merkwaardig kalm zeide ze:
.Hoe gant het je, Joseph
En toen volgde er een zeer pjjnljjke scène.
(Wordt vervolgd.)