Indische Penkrassen.
No 145. Tweede blad
Honderd en vijfde jaargang.
1903.
ZONDAG
6 DECEMBER
Buiten de grenzen.
ALRHAARSCHE <01 RAM.
Deze Courant wordt 91ns da g-, Donderdag-
en Zaterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs
per 3 maanden voor Alkmaar f 0,80franco door het
geheele rijk f 1,
3 Nummers f ©,®6. Afzouderlijko nummers 3 ets.
Pr{Js der gewone advertentiën ij
Per regel f 0,13. Groote letters naar plaatsruimte.^
Brieven franco aan de N/V. Boek- en Handelsdrukkerij
v/h. HERMs. COSTER ZOONVoordam C 9.
Telefoonnummer 3.
Ruim twee maanden zijn voorbijgegaan, sedert het laatste
artikel met dit opschrift onder de oogen onzer lezers
kwam, en het is opmerkelijk, hoe weinig er in die twee
maanden in den algemeenen toestand is veranderd. Over
de belangrijkste zaken, waarover op het papier of met de
wapenen werd gestreden, duurt de strijd nog voort.
In Engeland wordt do strijd tegen de tol nog toe daar
gehuldigde vrijhandelsbeginselen door Chamberlain voort
gezet. Door Chamberlain; want zoo van iemand, mag
van hem gezegd worden, dat hij alleen een »heir" geldt.
Al heeft hjj medestanders, bondgenooten of volgelingen,
zij schrijden alleu slechts voort in zijn schaduw. Hij is
de banierdrager, de aanvoerder, de leidsman en de voor
vechter tevens. Hjj heeft den moed gehad in verzet te
komen tegen de handelsbeginselen, waarin het Engelsche
volk is opgevoed, aan do toepassing, waarvan het gewoon
was zijn voorspoed, ziju welvaart- en macht toe te schrjj-
ven. WiDt bij den Btrijdhem komt de eer van de zege
praal toe, evenzeer als een mislukking zijn persoonlijke
nederlaag zal zijn. Die stoutheid alleen reeds wekt op
zien, trekt velen aan, geeft hem hst aanzien van een
buitengewoon man, die durft, die vriend noch vijand ont-
ziet, het aanzien van een overweldiger. Onbesuisd is hij
in zijn optreden, in zijn beweringen, in zijn betoogen.
Hjj wordt betrapt op onjuistheden, op onbetrouwbare
cijfers, op willekeurige, lichtvaardige gevolgtrekkingen
maar bij stoort er zieh niet aan, en acht het niet de
moeite waard er op te antwoorden. Hij beschouwt dit
als kleinigheden, waarmee hjj zich niet kan ophouden, en
gaat door, alsof er niets was gezegd. Heel het land
neemt deel aan den strijd. De voormannen van het vrjje
ruilverkeer zijn uit huu tent getreden, en de kamp zal
van beido zjjden met jjver worden voortgezet, ook al
tracht de regaering de kwestie der legerhervorming op
den voorgrond te schuiven en voor haar aller aandacht
op te eischen.
Tusschen Oostemjjk en Hongarije schjjut de vrede
nagenoeg hersteld. Nadere verklaringen hebben bij de
meerderheid der kitteloorige Hongaarsche afgevaardigden
de verstoordheid weggenomendie eenige minder ge
lakkige woorden van den Oostenrjjkschen eersten minister
hadden verwekt. De ministeriën van de beide groote
deelen der Oostenrjjksch-Hongaarsehe Monarchie, die door
het beleid en den persoonlijken invloed van den Keizer en
Koning Frans Jozef tot nog toe bijeengehouden worden,
blijken tot welwillend overleg geneigd maar onder de
Hongaarsche afgevaardigden zeiven is de vrede nog ver
(Auteursrecht uitdrukkelijk voorbehouden.)
XXXV11I.
Van botanie heb ik eigenlijk maar weinig of in 't ge
heel geen verstand lezer I Het spijt me werkelijk dit te
moeten bekennen, daar ik U toch beloofd heb heden
eens een en ander van 's Lands Plantentuin te vertellen.
Gelukkig echter, behoeft men heelemaal nog geen ge
leerde te zjjn om het schoonej in Gods Schepping te
kunnen opmerken en genieten.
We gchrjjven deze Penkras in ons kladschrift, vol ver
rukking al dwalende langs de paden en lanen van dit
moderne Eden, waar 's menschen ziel zich als nader ge
voelt bij God en Hem dankbaar is voor al dat heerlijk
s hoon der tropen
't ls pas zes uur in den morgen en een frissche berg
wind rnischt door 't eeuwiggroen gebladerte.
Ons verblijf in de drukkend warme, zoo zwoele atmos
feer van Bataviaals verpest door koortsverwekkende
dampen lijkt nu nog slechts een nare droom al lang
heel lang geleden. Hier ademt men weer ruim, wordt de
oude levensenergie weer wakkerde levensenergiedie
men in Ind zoo noodig heeft om opgewekt te blijven,
om niet vadsig, indolent, ja ongelukkig te worden 1
Doch laat ik U nu eerst in korte trekken de geschie
denis van dit aardsche paradijs verhalen.
Toen in October 1815 de Generale Commissie uit Ne
derland vertrok en wel om Java weer van het Engelsche
Tnsschenbestuur over te nemen, ging ook de Duitsche
geleerde C'. O. L. ReinwardtHoogleeraar in de chemie
en natnnrknnde te Amsterdam, mede op re's.
Hjj was benoemd tot Directeur van Landbouw, Kunsten
en Wetenschappen. In de overgroote verscheidenheid der
Indische plantenwereld zag Professor Reinwardt een bron
van welvaart voor land en volk, en van wetenschappe
lijke proeven en onderzoekingen in een tropisch-botani-
schen tuin, verwachtte hjj terecht de meest gewichtige
gevolgen.
te zoeken. Er is een minderheid, maar een niet geringe
een vechtlustige en woelige minderheid, die onverzoenljjk
blijft on aan het Hongaarsche ministerie geen enkelen
stap van toenadering geen zweem van toegeveu geeu
neiging tot schikking en vergeljjk vergeeft. Hat minister ie
is nu vast besloten haar het hoofd te bieden maar het
zal nog moeten blijken of het mogelijk zal zijn te
regeeren in weerwil van alle belemmeringen en alle
pogingen om het parlementaire raderwerk te doen stilstaan
Lang heeft het geduurd maar eindelijk heeft dan
toch de Beheerscher der geloovigen, die te Konstantinopel
zetelt, zijn verzet tegen het hervormingsplan van Rusland
on Oostenrijk teD aanzien van het bestuur in Macedonië
opgegeven. Bij geen enkele mogendheid vond hij steun
integendeel niets dan instemming met de voorstellen de
machtige buren die toezicht wenBchen te honden op de
uitvoering van wat de Sultan in beginsel reeds had
toegegeven. Hot spreekt van zelf, dat het op do uit
voering en de toepassing van de voorgestelde maatregeleu
aankomt. Aan schoone beloften en bevredigende besluiten
op het papier heeft het bij den Sultan nooit ontbroken
maar in werkelijkheid kwam er niets van terecht. Men
mag aannemen dat het nu anders zal zjjn. Alle san-
leiding om zich in den strijd te mengen is daardoor aan
Bulgarije en Servië ontnomen. Er komt geen oorlog
Turkjje zal aan alle eischen vau Rusland en Turkije
voldoen en deze mogendheden zjjn vast besloten geen
inmenging van minder machtige belanghebbende en be
langstellende Staatjes te dnlden. In Macedonië zelf wordt
niettemin nog altijd tusschen de opstandelingen en de
Turksche troepen gevochten en de ellende vau de be
volking wordt daardoor met den dag grooter. Als nu
door volledige bewilliging van de Rnssisch-Oostenrijksche
voorstellen ten aanzien van dit ongelukkige land door
deu Sultan, die dan alleen in naam er over zal regeeren,
de zaak is beslist mag verwacht wordendat eindelijk
ook een eind zal komen aan den binnenlandscben oorlog
die reeds zoolang het land verwoesten die vau na af
aan doelloos en hopeloos zou worden. Wat onder de
tegenwoordige omstandigheden bereikbaar was is ver
kregen. Zullen ook de hoofden der opstandelingen dit
begrijpen en de vervulling van hun verder reikende
wenschen overlaten aan de toekomst en aan de golei-
deljjke ontwikkeling van den toestand die thans wordt
geregeld en die wel zal uitloopen op niets meer dan een
schjjngezag van den Turk In eens het onderste uit de
kan te willen hebben is altjjd een gevaarljjk bedrjjf.
Zal er oorlog komen tusschen Rusland en Japan Die
vraag is wel heel lang aan de orde geweest, en het scheen
De Generale Commissie was het gelukkig dadelijk met
hem eens en in Mei 1817 werd tot de oprichting besloten.
Reinwardt maakte nu vele dienstreizen door den Ar
chipel en verzamelde allerlei gewassen, zoodat in 1822
reeds meer dan 900 verschillendo plantensoorten waren
bijeengebracht.
Zijn opvolger Blume ging op den ingeslagen weg voort,
doch toen ook deze in 1826 aftrad werd de betrekking
van Directeur, uit misplaatste zuinigheid, niet meer vervuld.
De Tuin had toen veel te Ijjden van den naijver der
Hollandsche professoren in de botanie en de directeuren
van het Rijkshei barium te Leiden.
Een gewone tuinmansknecht, door den Gouvernenr Ge
neraal mee naar Java gebracht, J. E. Teijsmannwerd
in 1831 tot »hortulanns" benoemd en alhoewel in 't ge
heel niet wetenschappelijk onderlegd, wist deze eenvou
dige man door ijver en werkkracht den Tuin voor verval
te behoeden.
In 1837 werd hem als »assistent", Dr. J. K. Haszkarl
toegevoe d en diens groote technische kennis vulde Teijs-
mann's energie en geestdrift aan tot 'n voortreffelijk ge
heel. Teijsmann wilde de planten ordenen in bepaalde
fam liegroepen, wat het overzicht niet weinig zou verge
makkelijken. Daartoe moesten vele schoone boomen wor
den neergeveld en dit verdroot den toenmaligen Onder
koning zoodanig, dat hjj het verbood, zonder dat Teijsmann
er zich echter aan stoorde. Op zekeren dag vroeg Zijne
Excellentie bem zeer verbaasd: »Wie heeft hier
feitelijk te bevelen jjjofik?' en handig ant
woordde de hortulanus Ik natuurlijk Excellen
tie, zoolangU mijtenminstenietontslaat.
Teijsmann was hier de rechte man op de rechte plaats,
om 's Lands Plantentuin te beschermen tegen de meer
dan kleinzielige ijverzucht van Holland's Professoren. Hij
lachte om hnn adviezen en aanwijzingen, die allen slechts
den ondergang van den Tuin ten doel hadden en zette
meer dan dertig jaren lang zjjn werk vol ijver voort. Het
maandschrift over Cultures in Indië is naar hem genoemd
Teijsmannia," als eerbiedige hnlde aan de nagedachtenis
van dezen hoogst markwaardigen man.
soms, dat de vrede niet gehandhaafd zou kunnen worden.
Rusland wilde geen oorlog och neen, wie zou nu jaist
oorlog wenschen, als hij ook zonder dat zijn wenschen
kan bevredigen maar hef gaf geen van zijn eischen
op. Noch in Mantsjoerijo noch in Korea mocht Japan
het in den weg treden. In Japan werd daartegenover
onder het eindeloos rekken der onderhandelingen door
Rusland, dat volstrekt geen haast heeft, de stemming
onder het volk steeds oorlogznchtiger. Vau beide zijden
bracht men maanden lang troepen en oorlogschepen bijeen,
en wedjjverde men tegen elkander in het opkoopen van
kolen, tot eensklaps de wereld werd verrast door het be
richt, dat er, dank zij de vriendschappeljjke bemiddeling
van Frankrijk en Engeland, tusschen Rusland en Japan
een schikking is getroffen. Rnsland zon een paar traktaten
tnsschen Japan en Korea gesloten erkennen, waarbij aan
Japan belangrjjke rechten ten aanzien van Korea zijn
toegekend, en Japan zon zijnerzijds het verdrag tusschen
Rusland en China erkennen, dat de rechten van Rusland
ten aanzien van Mantsjoerjje verzekert. Zoo zonden dan
ten slotte nog onverwachts opeens de donkere wolken uit
Oost-Azië zijn weggevaagd, en Japan behoed zijn voor een
vreeseljjken oorlog met Rusland, waarin het op den duur
wel de zwakste partij zou blijken en bijstand van andere
mogendheden wel zou uitbljjven, ook van mogendheden,
die misschien een oorlog tnsschen die beide staten niet
ongaarne zouden zien. Als Frankrijk tot deze oplossing
do medewerking van Engeland heeft weten te verkrjjgen,
zou het een schoone vrucht zijn van de betere verstand
houding tnssehen deze beide mogendheden, die onlangs tot
stand kwam.
Hat aantal zelfstandige s'aten is in de laatste dagen
weer met een republiek vermeerderd. Het voormalige
departement Panama van de republiek Columbia heeft
zich afgescheiden. Daardoor zijn eensklaps de bezwaren,
die de doorgraving der landengten van Panama vertraagden,
opgeheven. Columbia was tegenover de Vereenigde Staten
van Noord-Amerika, die hot kanaal zouden graven en
onder hun bescherming en bestuur nemen, te veel eischend
geweest. Er was een aardig voordeel mee te behalen,
maar ook hier werd het spreekwoord bewaarheid van den
man, die het onderste nit de kan wilde hebben. Het
departement Panama begreep dit zaakje wel voor zich zelf
alleen te kunnen houden. Het scheidde zich van het
repnblikoinsch Colombia af, verklaarde zich onafhanke
lijk, werd aanstonds door de Vereenigde Staten en ook
reeds door andere mogendheden erkend, en sloot on
verwijld met de Vereenigde Staten een nieuw verdrag
voor bet graven van het kanaal door zijn grondgebied.
In 1868 werd de jeugdige Dr. R. H G. C. Schejfer
tot Directeur van s Landsplantentuin benoemd en onder
diens beheer werd het terrein nog zeer uitgebreid en ook
een Cultuur en Proeftuin bij Tjikeumeuh (een der wjjken
van Buitenzorgaangelegd. De ijverige Dr. Schejfer over
leed reeds in 1880, pas zes en dertig jaar oud, aan een
acute leverziekte en het was maur zeer gelukkig voor de
verdore ontwikkeling der prachtige onderneming, dat
Seheffer's plaats weer dadelijk werd, vervuld door een
ander jong botanicus, deu 29 jarigen assistent in de plan
tenkunde te Leiden, Dr. Melchior Treub, een broer van
den bekenden Hoogleeraar en politicos te Amsterdam.
Aan Dr Treub is 't ten slotte gelukt s Lands Planten
tuin te verheffen tot een wereldvermaard botanisch tro
peninstituutdat nergens op aarde zjjn weerga heeft en
dan ook door geleerden vau alle landen bezocht wordt.
Buitenzorg is trotsch op zjjn *Tuin' en terecht.
De Plantentuin beslaat een oppervlakte van 58 hec-
taren, wordt ten Oosten begrensd door de rivier de Tji-
Liwong, ten Noorden door hot Paleis Park van den Gou
verneur Generaal, ten Westen door den grootea Postweg
van Batavia dwars door, Java, en ten Zuiden eindelijk
door de Chineesche Kamp. Het gansche terrein is ruim
schoots voorzien van water, hetwelk wordt aangevoerd
door de Tji-Balok, een zijstroompje van de Tji-Liwong.
Allereerst wordt hierdoor do prachtige groote vjjver
gevoed, terwijl de kleine vijver zjjn water onvangt uit
den eerste.
Uit deze vijvers stroomt 't water in alle richtingen
door 't terrein. Voorts wordt de Tnin doorsneden door
breede rijwegen, waarop weer een groot aantal voetpaden
uitkomeD, Op de meest schilderachtige pnnten zijD zit
banken aangebracht. Zondags komen hier velen nit Batavia
eens wat versche lucht happen en 't zou w, i, zeer ratio-
ueol zijn, om dan hier- de stafmuziek te laten spelen en
de dwaze vertoouing. 's middags op 't Waterloo plein, af
te schaffen. Wanneer er dan nog een latere avondtrein
naar Batavia liep, zonden velen daarginds wat meer aan
hun uitstapje naar Buitenzorg hebben.
In t Zuid-Westeljjk gedeelte vindt men de woningen
