Hooger Onderwijs.
Honderd en zesde jaa.rgang« Zondag 6 Maart 1994.
Nederland.
Stadsberichten.
NO. 29. Tweede blad.
ALKMAARSCHE COI RAAT.
Van 17 Februari tot 3 Maart heeft het Nederlandsche
volk de algemeene beraadslagingen in de Tweede Kamer
kannen volgen over de voorgestelde wijziging en aan
valling van onze wet op het hooger onderwijs, en wel
bijna uitsluitend over één onderdeel van dat wetsvoorstel
dat handelt over »de bijzondere universiteiten."
De bestaande wet van 1876 kent behalve de drie Rijks
universiteiten, het .Athenaeum Illustre te Amsterdam
en in het algemeen bijzondere scholen van hooger onder
wijs, zoowel gymnasia als universiteiten. Omtrent het
Athenaeum te Amsterdam bepaalde art. 36 dier wat, dat
aan do gemeente Amsterdam zou worden toegestaan, haar
Athenaeum tot universiteit in te richten, mits deze vol
deed aan alle eischen die de wet voor de Rijks-univer
siteiten stelt ten opzichte van den omvang van het
onderwijs, de promotiën, de examens en de toelating
daartoe, en bovendien de aanstelling der hoogleeraren aan
de bekrachtiging des Konings werd onderworpen.
Indien aan die voorwaarden werd voldaan, zou deze
Gemeentelijke universiteit ten aanzien van da door haar
te verleenen doctorale graden en af te nomen examens
gelijke rechten hebben als de Rijks-universiteiten. Zooals
bekend is heeft de gemeente Amsterdam reeds het vol
gende jaar aan de gestelde eischen voldaan, en is zij
van dien tijd af in het bezit eener universiteit met ge
lijke rechten als de Rijks-universiteiten.
Ten aanzien van het bijzonder hooger onderwijs be
paalt de wet van 1876 dat het ieder Nederlander en,
behoudens koninklijke vergunning, ook aan ieder vreem
deling, verder aan elke erkende vereeniging en elk kerk
genootschap vrjj staat een bgzondere sehool van hooger
ODderwjjs te openen, behoudens voorafgaande kennisge
ving aan het gemeentebestuur en den Minister vau Bin-
nenlandsche Zaken, met overlegging van de sta'uten of
reglementen en later van alle daarin te brengen wijzi
gingen. Wordt een bgzondere school van hooger onderwgs
bij uiterste wilsbeschikking opgericht, dan is daarenboven
eene koninklijke goedkeuring noodig. Verder hebben de
besturen der bgzondere scholen van hooger onderwijs geen
andere verplichting jegens den Staat te vervullen dan de
toezending van jaarlijkscbe verslagen omtrent den toestand
der sehool. Krachtens deze bepalingen is in 1880 door
de vereeniging voor hooger onderwijs op Gereformeerden
grondslag de Vrije universiteit te Amsterdam opgericht.
Algemeen is men van liberale zijde het hierover eens,
dat dit te ver gaat. De richting van het onderwgs aan
een bgzondere universiteit wordt bepaald door de ver
eeniging die haar oprichtte, door de besluiten van de
vergaderingen harer leden, die de curatoren benoemen
en toezicht honden op het onderwijs der hooglaeraren.
De ondervinding heeft dit trouwens reeds bewezen, toen
zelfs een antirevolutionair, als de heer de Savornin Lohman,
zich gedwongen zag als hoogleeraar aan de Vrije uni
versiteit af te treden, omdat hg niet verkoos zijn onder
wgs in plaats van naar eigen wetenschappelijke over
tuiging, in te richten naar de inzichten eener vergadering
van contribueeronde leden. Het wordt door de voorstan
ders zeiven erkend, dat de bijzondere universiteiten
propaganda-instellingen zallea zijn in de richting van de
vereenigingendie haar oprichten en onderhonden. Dat
is inderdaad haar doelmaar daarom kannen zij niet
met gelden uit 's lands kas gesteund worden en mag
men ze niet begunstigen met de bevoegdheid om maat
schappelijke rechten te verleenen. De Staat kan niet aan
particuliere vereenigingen het recht geven om door haar
universiteiten personen benoembaar te verklaren tot staats
ambten. De wetenschap aan de Rijksuniversiteiten is vrij
en vraagt niet naar geloof of ongeloof, de hoogleeraren
spreken naar eigen vrije overtuiging. Plaatst men de
bijzondere universiteiten daartegenover als oefenplaatsen
van christelijke wetenschap, dan zullen zeer spoedig de
rijksuniversiteiten deD naam krijgen van onchristelijk en
antichristelijkwaar vele ouders zullen schromen hun
kinderen heen te zenden. Over en weer zal een heitige
strijd ontbrandenminder door wetensehappelijken zin
dan door geloofsverschil, door geloofs- en ongeloofsijver
gevoed, die zeker het onpartijdig wetenschappelijk onder
zoek niet ten goede zal komen.
Het verzet tegen dit gedeelte der wets voordracht wint
in kracht, omdat te gelijkertijd een middel wordt voor
gesteld, dat bij allen warmen bijval vindt, om mogelijke
eenzijdigheid bjj de benoeming van hoogleeraren aan de
Rijksuniversiteiten en bij het daar gegeven onderwgs,
waarover vroeger trouwens meer dan thans werd geklaagd,
tegen te gaan door het openstellen van bijzondere leer
stoelen voor personen van verschillende richting, die er
in volle vrijheid hnn leer kannen verkondigen, zooals
reeds aan de Gemeentelijke universiteit te Amsterdam
met zoo goeden uitslag sinds bjjna tien jaren geschiedt
door pater de Groot. Zoo kan de wetenschappelijke strijd
op een volkomen vrjj terrein gevoerd worden ten aan-
hoore van alle studenten en zullen geen ouders te dach
ten hebben dat voor hnn zonen het licht, waarop zij
boven alles prijs stellen, niet zal schgnon met volle klaar
heid en volle kracht.
In het wetsontwerp, dat thans bjj de Tweede Kamer
in behandeling is, wordt nu voorgesteld, dat bjj Kon.
Besluit, den Raad van State gehoord, aan elke instelling,
stichting of rechtspersoonlijkheid bezittende vereeniging
de bevoegdheid zal kannen worden gegeven, een bgzon
dere universiteit te hebben, die ten aanzien van door
haar te verleenen doctorale graden gelijke rechten zal
bezitten als de Rijks-universiteiten. Als voorwaarden,
om die bevoegdheid te verkrijgen, wordt in de wet ge
vorderd, dat de instelling, stichting of vereeniging, waar
aan de bijzondere nniversiteit behoort, ten behoeve van
die universiteit vrij en onbezwaard bezit eeD kapitaal
van honderd duizend gulden dat de universiteit ten
minste drie van de vijf faculteiten der Rijksuniversiteiten
bevat, met ten minste drie afzonderlijke gewone hoog
leeraren in elke faculteit; dat in elke faculteit onderwgs
wordt gegeven in alle vakken, waarin geëxamineerd moet
worden, tot verkrijging van den doctoralen graad. Van
de overige eischen mag nog vermeld worden, dat de
doctorale graden alleen verleend zullen kunnen worden
na het afloggen van gelijke examens als bjj de Rijksuni
versiteiten, en dat de promotie moet zijn op proefschrift
en openbaar, met voldoende waarborgen voor vrije be
strijding. Ten aanzien van de faculteit der godgeleerdheid,
zal echter alleen de eisch gelden, dat zij ten minste drie
hoogleoraren moet tellen. Tot het houden van toezicht
zal een commissie van ten minste vjjf leden worden be
noemd door de Koningin.
Erkend zal moeten worden, dat deze eischen al bijzoader
laag zjjn gesteld. Om dezelfde rechten te verkrjjgen,
die, volgens dit ontwerp aan elke bijzondere universiteit,
die aan de gestelde voorwaarden voldoet, kunnen worden
toegekend, moest de Gsmeentelijke universiteit te Amster
dam zich inrichten op denzelfden voet'als de Rijksuniver
siteiten. W%t de drie faculteiten betreft, komen de eischen
overeen met den tegen woordigen toestand van de Vrije nni
versiteit, die ook geen andere faculteiten bezit, dan die
der godgeleerdheid, der rechtsgeleerdheid en der letteren.
Aan den eisch van drie hoogleararen in elke faculteit
zou zij zelfs nog niet voldoen.
De grond voor dit voorstel Is volgens de Regeering het
ontbreken van een positieven christelijken grondslag voor
de beoefening der wetenschap aan de Rijks-universiteiten.
Tot zoover zal niemand zich tegen het bestaan van bg
zondere universiteiten verzetten. De bestaande wet erkent
ze, maar stelt voor het toekennen van de bevoegdheid om
staatsambten te bekleeden of zekere beroepen uit te oefenen
den eisch, dat de kweekelingen der bijzondere universi
teiten znllen promoveeren aan een Rijks-universiteit. Dit
zal volgens de thans in behandeling zijnde wet niet meer
noodig zjjn j de promotie aan de bgzondere nniversiteit
zal voldoende wezen en dezelfde rechten en bevoegdheden
schenken als die aan de Rgks-universiteit. Die dit ver
langen kunnen met die universiteiten geen vrede heb
ben, en eischen een nniversiteit, waar hnn christeljjk
geloof het uitgangspunt zal zijn van elk wetenschappelijk
onderzoek, en geen doctorale graad verkregen zal knnnen
worden door iemand, die diaarvan afwijkt.
deelneming mogelijk te maken. Op de stenn in deze van
andere afdeelingen werd gehoopt.
Voor de betrekking van agent bjj de Rijks-Verze-
keringbank hebben zich 1700 sollicitanten aangemeld.
Ontploffing.
De koperslager P. v. Sleenwen, te Os (N.-Br.) was
den 3 in zijne werkplaats bezig met het vullen van zijn
toestel voor acetyleenlicht. Door eene niet met zekerheid
te bepalen oorzaak ontstond plotseling eene hevige ont
ploffing, waarbij bij met geweld werd weggeslingerd.
Met verbrijzeld hoold werd de ongelukkige opgenomen
en korten tijd daarna bezweek hg aan de gevolgen.
Een knecht, die mede in de werkplaats aanwezig was,
bleef ongedeerd.
Hilversum. Ds. S O. Los, predikant bjj de Geref.
gemeente alhier, zal na eenige maanden huisprediker te
zijn geweest bij den heer Kruger te Mentone, den 6
weder voor zijn gemeente optreden.
Op de jjzereieterij en machine fabriek der firma
Esink Co., te Hilversum, is een werkman, Haver
kamp genaamd door het vallen van een stnk ijzer op
zijn lichaam inwendig zwaar gekneusd en brak hij tevens
een been, Hij is in de R.-K. Ziekenverpleging opgenomen.
Haarlem. Op last van den burgemeester, is de
schouwburg wegens brandgevaar gesloten.
Beemster. De gevreesde «botziekte" onder de
schapen, woedt hier op een gruwzame wijze.
Wlerlngerwaard. Ook ons polderbestuur heeft
getoond eene tram te willen hebben. Met op 1 na alge
meene stemmen is de gevraagde subsidie van f 30000
voor den aanleg der stoomtram Wlerlngerwaard
Schagen toegestaan.
Heerhugowaard. Voor de vacante betrekking
van Hoofd der Sc'bool No. 3 hebben zich 20 sollicitanten
aangemeld.
ld woud. De werkman G. Salomon is bij het
snoeien van boomen, met den ladder, waarop hij stond, om
gevallen en heeft daarbg een ernstige beenbreuk gekregen.
Spanbroek. Door den plaatsvervangenden dÏBtricts-
veearts, de heer F. M. de Leur is, vergezeld van twee
assistenten miltvnnr geconstateerd bij een gestorven rand,
toebehoorende aan een veohouder in deze gemeente. De
ziekte werd microscopisch vastgesteld. Het cadaver was
door den eigenaar, zonder de noodige voorzorgen, vervoerd
naar de slachtplaats van Scholten. De Rijksveearts gelastte
onmiddellijke verbranding van het lijk en grondige ont
smetting van alle besmette plaatsen. Omdat de eigenaar
in overtreding is wordt geen gedeeltelijke schadevergoeding
voor de huid uitbetaald.
Aanbesteding.
Door bet Provinciaal Bestuur van Noord-Holland
is den 3 bij enkele inscbijjving aanbesteed, het maken
van een Zijspoorweg, met daarnevens iiggenden straatweg
van het Stations-emplacement Castrieum, naar een aan
te wijzen punt op het terrein voor het te bonwen krank
zinnigengesticht Duin en Bosch 1 aldaar (raming f 43,600).
Minste inschrijving J. Mieserus te Haarlem voor f 4 590.
Den Haag. Voor het tront der troepen van het
garnizoen is den 3 op het plein 1813 door d«n waarne-
menden Gouverneur der Residentie, Generaal Dogker, het
ridderkruis 4o kl. der Mlitaire Willemsorde op de borst
gehecht van den gepens. Ie luitenant der infanterie van
het Indische leger J. D. P. Bonman, voor een aantal
moedige en beleidvolle krijgsverrichtingen in Atjeh in 19Ö2.
De Generaal wenschte den gedecoreerde in gloedrijke
taal geluk, getuigende o.a., dat Bonman door zijne daden
de schitterende annalen van het Indische leger heeft ver-
rjjkt. Een «hoezee" der troepen «oor de Koningin en
een défilé voor den gedecoreerde besloten de plechtigheid.
^T"Oraft^ Den 3 had alhier de verpachting plaats
van bet grasgewas aan de wegen en van het gras- en
rietgewas aan den dijk van den Graltermeerpolder. De
opbrengst bedroeg f 169 tegen f 133 in het vorige jaar.
Westgraftdijk. Er is alhier een nienwe dienst
geopend tot het bezorgen van boodschappen en het ver
voer van goederen per "vracht wagen naar en van Alkmaar
op Maandag, Donderdag en Zaterdag.
Adenoïde vegetaties.
Van regeermgswege wordt thans een onderzoek
ingesteld naar adenoïde vegetaties in de neus-keelholte
bij schoolkinderen. De verschillende scholen hebben een
schrijven ontvangen met het verzoek om bet vermoedelijk
aantal kinderendat daaraan lijdtop te geven. Van
de 38 scholen in het arrondissement Den Helder kwamen
314 vermoedelijke gevallen in. De cijfers liepen nogal
uiteen. Zoo was er een school in Den Helder, waar geen
geval kon worden aangewezen, terwijl er van een school
te Anua-Panlowi.a 48 aangiften werden gedaan.
Barslngerhorn. Den 3 werd te Kol horn de
jaarvergadering gehouden van de afdeeling Kolhorn van
den Bond van staatspensionneenngslechts 27 leden
waren aanwezig. Uit het jaarverslag bleek, dat het getal
leden was vermeerderd van 111 tot 127, niettegenstaande
het vertrek van eenigen. Aan contributie werd ontvangen
voor dit jaar, f 88.60 en hiervan aan het hoofdbestuur
afgedi agen f 63.50; het voordeelig saldo blees te zijn
f 24.954. De rekening werd door de vergadering in orde
bevonden en goedgekeurd. Voorzitter eu secretaris,de heeren
Job. v. d. Klooster en W. Oudt, die moesten aftreden,
waren volgens reglement herkiesbaar, werden met bijna
algemeene stemmen herkozen. Voorts werd besloten om
dit jaar aan eene te houden landeljjke meeting deel te
nemen, voor zooverre mogelijk op kosten der afdeeling,
echter vooraf met het bestuur der Noordhollandsche pro-
paganda-commissie in overleg te treden, om die meeting
te doen honden den 23 Mei en zulks om algemeene
„Hein lieven."
Daar zijn in ons twee beginselen, die ons behoerschen
en leiden en welke wij volgen, waarheen ze ons voeren.
Het eene de ons van nature eigen zncht naar genot
het andere: de door ons verworven overtuiging omtrent
het beste, die ons daarnaar streven doet.
't Is, als hadden wij een twee-span paarden te besturen,
waarvan het eene goed, het andera slecht en weerspannig is.
O, recht nw naasten niet, wilt gij recht
vaardig wezen,
't Onzichtbaar levensboek telt zooveel
dnistre blu&n
Eén enkel is er licht, waarop ge niet
knnt lezen,
En soms kon op dat blad voor God zijn
vrijspraak staan.
Uitvoering Toonkunst.
Met een enkel woord willen wij wijzen op de uit
voering der afdeeling Toonkunst alhier, op Dinsdag 15
Maart a.s., een uitvoering, die, naar het programma te
oordeelen, zeer veel te genieten zal geven.
Vooreerst zal het strijkorkest, dat nn voor goed aan
de afdeeling verbonden is, eenige nummers uitvoeren:
een heuchelijk verschijnsel, dat getuigt vau den opbloei
van het muzikale leven in Alkmaar; een opbloei, welke
mogelijk gemaakt is door de eenswillendheid van zeer
verdienstelijke beoefenaars der instrumentale muziek hier
ter stede. rn>
Verder zullen door het koor de «F.ühlingsbotsehaft
van Gade en «die Weihe der Nacht" van Herzogenberg
(voor koor en altsolo) ten gehoore gebracht worden, en
last not least liederen door een soliste, die door hare
schoone voordracht, ongetwijfeld veil tot het smaken van
werkelijk kunstgenot zal bijdragen.
Voor directeur, bestuur en uitvoerenden, hopen wg op
een druk bezoek.
Dan kunnen zg de aangename overtuiging smaken, dat
hun streven tot verheffing van het muzikale leven in
Alkmaar op prjjs gesteld wordt.
