DELICIA
No. 45.
Honderd en zesde {aargang.
1904.
WOENSDAG
13 APRIL.
Nationale Militie.
Iets uit de geschiedenis
onzer groenten.
Buitenland,
F E TJ I L I-a E T O W.
5EJR.T A.
ILKMAARSCHE COURANT.
Deze Courant wordt Dinsdag-, Donderdag-
en Baterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs
per 3 maanden voor Alkmaar f O,SOfranco door het
geheele rjjk f 1,
3 Nummers f Afzonderlijke nummers S ets.
Telefoonnummer 3.
Prijs der gewone advertentlën
Per regel f 9,13- Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N/Y. Boek- en Handelsdrukkerij
v/b. HERMs. COSTER ZOONVoordam 0 9.
De BURGEMEESTER der gemeente ALKMAAR ge
last, krachtens bekomen aanschrijving, de onderstaande,
hier wonende verlofgangers, om zich ter bijwoning der
herhallngs oefeningen, 's namiddags voor 4 ure,
bij hun korps te vervoegen als volgt
2e Reg. Veld-artillerie, lichting 1900, garnizoen 's-Gra-
venhage
25 April 1904. NIOOLAAS VELTKAMP en JOHAN
NES DUIJN.
De opgeroepenen [hebben recht op vrij transport naar hun
korps en daggeld, dat ter gemeente-secretarie der woon
plaats tijdig moet worden aangevraagd.
Alkmaar De Burgemeester van Alkmaar,
5 April 1904. G. RIPPING.
Het is duidelijk, dat evenals van alle huisdieren wilde
stamvormen hebben bestaan ook alle cultuurgewassen af
komstig zijn van in bet wild groeiende planten.
Al wat peen is, stamt af van de in ons land nog in
het wild groeiende peen, die een slechts dunnen, houtigen
penwortel heeft, de stammoeder van de kroot is de zee
biet, die aan de kusten van NormaiidiS groeit, of de o.
a. langs de Middellandsche zee in het wild voorko
mende Beta foliosa. Van de wilde melde heeft men door
veredeling de tamme gekregen, die hier en daar de spinazie
vervangt, zoolang deze nog niet oogstbaar is.
Het eten van groenten is al lang bekend, al is de be-
teekeni8 van het woord groenten in den loop der tjjden
dikwijls veranderd, omdat veel, wat vroeger onder groen
ten gerangschikt werd, nu niet meer wordt gegeten en
eveneens, omdat men nu veel tot de groenten rekent, wat
vroeger niet tot menschel jjk voedsel diende. Het woord,
waarmede in Griekenland de groenten worden aangeduid
befeekent letterlijk .het gekookte'' (wat gekookt is) en
het Latjjnsche woord »olas" voor groenten komt in be-
teekenis overeen met het woord, waarmede men in die
taal een .gewas" (wat groen is) aanduidt. Meestal kan
men uit den naam, waarmede een volk benoemt, wat
bij ons den naam van groenten draagt, afleiden, welke
plantensoorten door dat volk als, groenten worden ge
geten. De Italianen en Portugeezen spreken van legume,
de Franschen van légume, wat er op wijst, dat deze volken
vooral leguminosen of penlvrucbten als groenten verkie
zen. De Spanjaarden spreken van hortalica of tuingewas
sen, de Engelschen van vegetables, wat gewassen beteekent,
terwijl de Zweden het met hun grönaher, de Russen hel
met hun seljenj (groen) met de Nederlanders eens zijn.
De oudste groenten, die bekend zijnwerden ontdekt
in de Egyptische graven. Men heeft hier in het groen
der ljjk- of grafkransen ook takjes van dille en selderie
gevonden. De Egyptenaren waren groote liefhebbers van
uien, look en rammenas. Herodotus deelt mede, dat d
arbeiders, werkzaam bij den bouw eener piramide voo
VAN
MARIE OORELLI
DOOR
11)
Het was haar ontvangdag, en ze zat gedwee te wachten
op de bezoekers, die gewoonlijk tusschen vijf en zes uur
in den middag haar bezochten. De heer en dame, die
wjj hebben zien komen en gaan, waren toevallige bezoekers,
zij behoorden niet tot hen, die zij gewoonljjk zag. Het
was half vier toen een haastig trekken aan de bel Spartan
deed brommen en zijne meesteres aankjjken, of hij ook
bevel kreeg om te bijten.
.Stil, spartan 1" zei Delicia vriendelijk. Vandaag ont
vangen we, dat weet je wel en dan mag je tegen niemand
bijten."
Spartan keek knorrig. Hij haatte zulke dagen, en ging
in den verst verwijderden hoek van het salon, waar een
heerlijk berenvel lag, en legde er zich behaagljjk te
slapen. Intnsschen werd mevrouw Lefroy aange
diend Delicia stond langzaam op, als was ze vermoeid
en trad eene mooie vronw tegemoet, die opzichtig ge
kleed en met veel blanketsel op het gelaat de kamer
binnentrad, den vervelenden gezelschapslacb speelde om
haren mond om hare witte tanden te laten zien.
.Mijne lieve 1" riep ze, wat zie je er goed nit, en wat
eene allerliefste kamer! Ik ben hier al meer geweest,
natuurlijk, maar toch vind ik ze altijd weer gezelliger I
En wat heb je eene beelderige japon aanO, ik heb je
toch zoo iets grappies te vertellenje hadt me zeker
niet verwacht, hé Maar ik ben veel eerder uit de
Riviera teruggekeerd, dan ik van plan was. Ik verloor
onrustbarend snel al mijn geld te Monte Carlo, en dus
1600 talenten (ruim 4,f2 millioen gulden) van deze groen
en hadden opgegeten. Wat dit zeggen wil, kan men eerst
begrijpen, als men nagaat, dat het geld in dien tijd veel
meer koopkracht had dan nn.
Ook in de graven der menschen die Peru gedurende
de oudheid bewoonden, heeft men o. m. boonen en erwten
gevonden.
Tot de oudste cultuurgewassen, die wij kennen, be
hoort de ui of ajuin. Nog thans bloeit haar teelt in Egypte
sterk. Op de markt van Berlijn, van Parijs en in onze
fijne groentenwinkels vindtj men in bepaalde tijden van
het jaar slechts Egyptische uien. In den onden tijd ge
bruikte men wel uien bij wijn zooals de Daitschers van
den tegenwoordigen tijd nog rammenas bij hun bier ge
bruiken.
De ui behoort met de prei, de sjalot en meerdere plan
ten van het geslacht look tot de lelieachtigen. Van den
vertegenwoordiger dezer familie, waarnaar de geheele fa
milie genoemd is, de lelie dus, worden de geschubde
bollen o. a. gegeten door de Japanners en de bewoners
van Siberië. Ons pareluitje niet het gewone met de pijp
vormige, maar dat met de lintvormige bladeren, stamt
af van de prei. Als men bij een overjarige preiplant den
bloemstengel wegneemt, vormen zich aan den bol der
prei (die echter meer op een cylinder gelijkt al behoort
de prei tot de bolgewassen), waaruit blijkt, dat in de
plantkunde met den naam van bol niet bepaald wordt
aangeduid iets dat den bolvorm heeft) kleine bolletjes,
die voortgeteeld, het karakter van bolletjes behouden.
Ook de asperge, insgelijks een zeer oude cultuurplant,
behoort tot de familie der lelieachtigen. Plinius spreekt
van drie asperges, die te zamen 1/i pond wogen. Op de
Parjjsche tentoonstelling van 1900 waren nog zwaardere
te zien.
Een groente van jongeren datum is de rhabarber. Het
heeft lang geduurd voor zij als compöte-plant het bur
gerrecht heeft verkregen. Als zoodanig was zij reeds in
Engeland bij het begin der 19de eeuw hooggeschat en
ook in Hamburg kende men haar reeds voor bijna drie
kwart eeuw als moesplant. De Perzen hebben het eerst
van de bladstelen het ons bekende moes bereid. Uit Perzië
kregen wij ook de spinazie, die van hier heel spoedig
naar China, das naar het Oosten ging, doch daarentegen
buitengewoon langzaam naar Europa, naar het Westen.
De kool kwam reeds ten tjjde der Kelten van Zuid-
Europa hierheen, maar of de Oaden dezelfde kool hadden
als wij, valt te betwijfelen. Van bloemkool wordt pas
gewag gemaakt in de I6da eeuw. Zij kwam toen, zooals
nog nu gedorende een deel van het jaar, uit Italië.
De rammenas was reeds bij de Onden zeer geliefd,
maar radjjsjes schijnen ze niet te hebben gekend.
De mierikswortel is een der weinige specerijplanten of
toekruiden, die nit het Noorden afkomstig zijn. In Oos
tenrijk draagt hjj den naam van Kren, wat er op duidt
dat de plant van Slavische afkomst is.
Tot de schermbloemige gewassen behooren de bij ons
in het wild voorkomende peen, de selderie (die bij de
Isthmiscbe spelen in kransen de laurier verving), de
karwjj, de bij de Ouden onbekende kervel en de venkel
keerde ik naar huis terug. Ach, maar men kan hier
ook even goed pleizier hebben als ergens anders, zonder de
verleiding van dat verrukkelijke betooverende Casino
O, lieve, men hoort over niets anders dan over je boek
spreken! Het wordt door iedereen met ongednld ver
wacht je hebt het al klaar, is het niet Heeft de
uitgever het al? Hoe heerlijk! En je hebt er natuur
lijk weer een massa geld voor gekregen Hoe verrukte
lijk voor jou en dien gelukkigen echtgenoot van jou 1
En je ziet er zoo goed uit I Neen, dank je lieve, geen
thee Wacht, maar ik zal eventjes mijn mantel afleg
gen Dank je. Verwacht je nog iemand van middag
Ja natuurljjk he, bij jon is het altijd stampvol 1 O, dat
wilde ik je ook nog vertellen, we hebben gisterenavond
toch zoo'n pleizier gehad Carlyon dacht er in het geheel
niet aan, dat wij hem konden zien, weet je!
Delicia keek van haar theeservies op, waarheen hare
gastvrijheid haar droef. Zjj had tot nu toe niets gezegd
ze kende mevrouw Lefroy van onds en wist dat het maar
beter was haar eerst te laten uitpraten.
»Je hebt natuurlijk wel van die nieuwe danseres
Marina gehoord?" ging mevrouw Lefroy voort »die als
een geblinddoekte boa op het tooneel komt en zich dan
langzamerhand uit haren slangeuhuid wikkelt en b|jna
zonder kleeren aan tusschen een massa slangetjes van
vuur danst, die door electriciteit aangebracht worden
Alle mannen zijn dol op haar, omdat zij znlke mooie
beenen heeft."
Delicia haalde even spijtig hare schouders op, en knikte.
»Nu wij gingen gisteravond soapeeren in den sGooden
Leeuw" en wat raadt je nu mijn lieve En hier klapte
mevrouw Lefroy met geestdrift in hare fijn gehandschoende
handjes. »Wie kwam daar binnen en ging aan een
tafeltje vlak bjj ons zitten Baron Carlyon met die
Marina 1"
Delicia keerde zich langzaam om, hare oogen schitterden
en een glimlach speelde om baren mond.
>Nu zei ze.
Mevrouw Lsfroy's neus werd rood, ondanks al haar
poeder, en ze wierp het hoofd achterover.
van de laatste worden in Italië de bladstelen gegeten.
De oudst gecultiveerde peulvruchten zijn stellig de
linzen (Ezau verkocht zijn eerstgeboorterecht voor een
schotel linzenmoes) maar oud zijn ook de erwten, want
Virchow vond ze bij opgravingen in Troje.
Van de boonen waren reeds in de grijze ondheid de
paardenboonen bekend, want wat de Grieken boonen
noemden, waren geen peulvruchten van het geslacht Pha-
seolus (bruine en witte boonen), doeh boonen van het
geslacht Vicia (wikken, tninboonen, duivonboonen, wier-
boonen, paardenboonen.) De boonen van het geslacht
Pharsolus komen oorspronkelijk uit Amerika.
Van de saladesoorten zijn de andijvie en de cichorei
almede van de oudste. De Romeinen maakten salade in,
vermengd met paardenboonen, kervel, look, enz. Over 't
algemeen kan men zeggen, dat de invoer van en de ter-
reinveroverovering door groenten meer afhangt van hun
smaak en dien der volken dan van hun voedingswaarde.
Vandaar dat in ons land bijv. de suikermaïs nooit is in
geburgerd. Van deze maïs eet men in Amerika de nog
groene zaden op d zelfde manier als wjj de doperwten.
Knolselderie.
Moet men voor het verplanten der knolselderie den
hoofwortel al of niet inkorten Het antwoord op deze
vraag door verschillende deskundigen en vaklieden luidt
verschillend. Iemand nam een proef met het wel en het
niet, alsmede met het veel en het weinig inkorten der wor
tels van de knolselderie vóór de verplanting. Alle planten
waren in een warmen bak gekweekt en niet verspeend.
Ze werden 4 Mei uitgepl'ant en de knollen werden 8
Oct. geoogst. Bij het vergelijken der knollen bleek, dat
de grootste, de meest gave en de mooist ronde voor
kwamen aan planten, waarvan men den hoofdwortel vóór
de plauting op 3 a 4 c.M. had ingekort. Die meer of in
het geheel niet teruggesneden waren, hetzij dat ze met
den wortel recht naar benoden of met gebogen wortel
verplant waren, leverden kleinere en minder gave knollen
met veel vingers." Wie een tuin heeft, doe met deze
mededeeling zijn voordeel. Een der beste verscheidenhe
den is de Prager rens.
De Zweep.
Het gebruik der zweep (voor paarden) is in sommige
streken geheel onbekend. Op zeker landgoed in Daitsch-
land worden alle paarden met de teugels en het »woord"
geregeerd. Het gebruik der zweep is het personeel ten
strengste verboden en alles gaat goed. Bij de Zwit-
sersche Alpenpost en bij de sledeposten der Alpenpassen
kent men het gebruik der zweep niet en in New-York
is het zelfs verboden.
In Noorwegen waar meti ook geen opzetteugels kent,
wordt een hoogst spaarzaam gebrnik van de zweep gemaakt.
Zouden de paarden in al de genoemde streken een
ander karakter hebben dan hier of zou dit het geval
zijn met hun meesters en bestuurders?
De Uusglsch-japansche oorlog.
Men blijft nog steeds tevergeefs uitzien naar belang-
»Nu Is dat alles, wat ge zegt nn Ik zou toch
wel eene sterkere opmerking maken, als ik van m ij n
man hoorde, dat hjj in den Gouden Leeuw" met die
Marina gesoupeerd had 1
»Zoudt ge?" zei Delicia lachend. Ja, zie je, ik ben u
niet, en u w man is niet m ij n man. Daarin zit het ver
schil 1 Bovendien is een man vrij om te doen, wat hjj
wil, als hjj een ander maar niet door zijne handelingen
kwetst."
»Met schepsels" als Marina?" vroeg Mevrouw Lefroy
met open mond. »Je bent waarlijk overdreven verdraag
zaam, lieve 1 Wil je wel gelooven, dat zelfs Paul Valdis,
een actenr en dat is nu toch ook zooveel bijzonders
niet'' niet in gezelschap van zoo'n slangenmensch
gezien zou worden."
sMjjnheer Valdis kiest ongetwjjfeld zijn eigen gezel
schap naar zijnen eigen smhak," zei Delicia bedaard. »Het
is mij precies hetzelfde of men hem met het slangen
mensch ziet, zooals gjj haar noemt, of met iemand anders.
Als mjjn man met haar spreken wil, dan moet ze iets ver
standigs en iets liefs over zich hebben, zon ik denken.
Alle danseressen zijn geen duivels."
»Mjjne arme Deliciariep mevrouw Lefroy uit. >Je
bent waarlijk te onergdenkend en te liefIk wou, dat
ik je oogen eens kon openen
»De Hertog en Hertogin van Mortland," diende het
kamermeisje bij deze verzuchting aanhiermee werd het
gesprek afgebroken door de ontvangst van eene deftige
onde dame en een vroolijken ouden heer. De oude heer
nam een kopje thee en boog er zoo dikwjjls mee voor
D licia, dat bij op zjjn mooi vest morste, en zijne waar
dige echtgenoote kruimelde op eene kwistige wijze met
haar koekje over de breede ruimte, die door de naaisters
en kleermakers »de buste" genoemd wordt. Het waren
aardige, oude luidjes, maar wel wat slordigen daar za
van een zeer onde familie waren, hunne vooronders hadden
nog iets te doen gehad met den slag bjj Ciécy, bewon
derden zjj Delicia om haar zelve en hare schitterende
gaven zoo sterk, dat ze haar somtijds nog bij haar meis
jesnaam noemden, >Jnffrouw Vaoghau", voor welke ver-
