Indische Penkrassen.
alkma]^
Nederland.
No. 50. Honderd en Zesde Jaargang. 1904.
Zondag 24 April 1904 Derde biad.
Uittrekken van schutters.
III.
De in het begin van 1672 dreigende óorlog met
Frankrijk en Engeland deed de Algemeene Staten be
dacht zijn op versterking der te lang verwaarloosde
landmacht, zoo door vermeerdering der militie als door
het aannemen van 10000 waardgelders, waarvan Holland
6000 te leveren had, hetgeen den 2 April, 5 dagen vóór
de oorlogsverklaring der vijanden, door de Staten van
dat gewest bewilligd werd. De vroedschap machtigde
den 4 burgemeesteren ter zake van Alkmaars aandeel
hierin het noodige te verordenen, en besloot den 23, den
te werven manschappen 10 stuivers daags te beloven
en wat van Landswege minder zou gerestituëerd worden
uit de stadskas bij te passen. Den 3 Mei nam het lid
der vroedschap dr. Dirk Steenvelt, des verzocht, als ont
vanger der verpondingen en van den 200en penning
de betaling der aangeworven manschappen voorloopig
op zich. Op een schrijven van den dordtschen pensio
naris Vivien, naar aanleiding van een gehouden besoigne
verlangende, 4at de steden, die een surplus beloofd had
den dit intrekken en niet meer dan 's Lands soldij toe
kennen zouden, werd den 16 besloten bij het den 23
April bepaalde te volharden.
Een compagnie der aangeworvenen moet al spoedig
naar elders geroepen zijn, want toen den 19 Mei de
vraag behandeld werd of men het uittrekken kon toe
staan van 1li der burgerij en van de resteerende com
pagnie waardgelders, meende men, uit overweging, dat
Alkmaar als eene frontierstad moest beschouwd worden,
daarin niet te kunnen treden alleen in den uitersten
nood wilde men de waardgelders laten gaan. Een brief
der Staten van den 21, meldende, dat al de steden,
Alkmaar uitgezonderd, in het uittrekken van ean ge
deelte der burgerij bewilligd hadden, en aandringende
om desgelijks te doen, had echter het gevolg, dat bur
gemeesteren en kapiteinen den 24 gemachtigd werden
om de noodige orders te stellen op het vertrek van 75
man der schutterij, terwijl, vermits burgemeesteren door
zware besoignes verhinderd waren, de oud-burgemeester
Arent van der Graeff verzocht en gecommitteerd werd
om het detachement te vergezellen. Den 29 besprekende
wat men den uittrekkenden zou toeleggen, besloot men
naar de door v. d. Graeff te verkrijgen inlichtingen in
billijkheid te handelen maar al vast f 1 per dag en
per man te vergoeden. Wie verhinderd was om te gaan,
zou, met kennis van den kapitein, een ander van de
zelfde compagnie mogen verzoeken. Het contingent
zou bestaan uit kapitein, vaandrig, 2 sergeants, pro
voost en 70 schutters, terwijl de luitenant en de derde
sergeant tehuis zouden blijven om het overige van het
vaandel te commandeeren.
Den 2 Juni vertrok v. d. Graeff met de zijnen naar
Geertruidenberg, vanwaar men den 1 Juli te Alkmaar
terugkwam. De rekening van den geleider doet ons
eenige bijzonderheden kennen. Yóór zijn vertrek had
hij, op eene ordonnantie van burgemeesteren, van den
ontvanger der verpondingen f3000 bekomen. Aan brood,
beschuit, boter, kaas, gerookt vleesch, bier en wijn
werd medegenomen voor f 184: :8, en voorts ge
zorgd voor stroo, turf, kaarsen, kandelaars en kannen.
Te Geertruidenberg waren de oud-burgemeester en de
kapitein Willem, Baert met hunne dienaren gehuisvest bij
mevrouw van Mïeropwaarvoor betaald werd f83 4
Gastvrijheid schijnt ook genoten van den predikant
Oostdorpius, want voor bellechere bij deze en bij mevr.
van Mierop staat f9:9: genoteerd. Yoor den terug
tocht werd brood en bier te Geertruidenberg en voorts
te Dordrecht en te Leiden gekocht. Per scheep te
Delftshaven aangekomen, werd met 2 jaagschuiten
naar Delft, vandaar per trekschuiten naar Leiden en
vandaar met de 2 gewone beurtschepen naar Alkmaar
gevaren. Aan soldij over 30 dagen werd den kapitein
en zijnen 74 onderhoorigen f 2400 te goed gedaan. De
Auteursrecht uitdrukkelijk voorbehouden.)
UVII.
Op dan Ten strijde tegen de leugen
Multatüli.
De op verzoek eervol ontslagen Assistent-Resident E.
Douwes Dekker had weinig kijk op de Inlandsehe (lees
Soendaneesche) maatschappjj en he'ft bovendien, misbruik
makende van de onkunde zjjuer lezers, leugens verteld,
leugens, zóó doorzichtig, dat het zwijgen der vele des
kundigen mij al zeer vreemd voorkomt. Waren ze soms
bang voor de kernachtige scheldwoorden en verdachtma
kingen van den stylist 1 Ik moet dit haast wel aan
nemen.
Ik noem het een leugen, dat de bewoners van Lebak
's avonds bij den Assistent-Resident kwamen om te klagen
over hun Regent.
Al dadeljjk moet ik u mededeelen, dat die mengchen
geen Maleiech verstonden en dat de Heer Douwes Dekker
onmogelijk in die ééne maand voldoende Soendaneesch kan
hebben geleerd, om zonder tolk met hen te converseeren.
Hij maakte ons wel wijs. dat Saïdjah zijn lied van de
badjing (eekhoorn) op z'n Maleisch, dat vltaliaansch
van het Oosten'', zong, doch ook dat is onwaar,
zooals ik in m'n vorige Penkras reeds heb opgemerkt.
Uit deze bewering van Multatuli, ik bedoel over 't Ma-
leische lied van Saïdjah, zou ik baast moeten besluiten,
dat de Assistent Resident Douwes Dekker, gedurende zjjn
verblijf te Lebak, met geen enkel persoon uit de volks
klasse in aanraking kwam. De Hoofden spraken natuurlijk
bjjna allen min of meer gebrekkig Maleisch, waarschijn ljjk
het z.g. Bataviaansch, een leeljjk brabbeltaaltje,' zeker
niet geschikt tot dichten, bestaande uit 't ongrammaticaal
samenkoppelen van een 300 a 400 Maleische woorden, die
ook elk Europeaan binnen een paar maanden kent.
Doch er is meer 1
oud-burgemeester trok voor eigen vacatiën f 90 en voor
zijn dienaar f 54 uit. In het geheel had hij dus
f 3194 12 uitgegeven, behalve nog f 137 13
aan 3 schippers voor de uitreis om Gouda heen, blij
kens eene kwitantie door hem voldaan, maar niet in
zijne rekening opgenomen.
Inmiddels was den 11 Juni een ingekomen patent,
om nog 75 burgers naar Geertruidenberg te zenden,
gelezen en daarop besloten bij den raadpensionaris te
vernemen, of voor de reeds uitgetrokken en nu ge
vraagde burgers zooveel waardgelders mochten gaan
Naar aanleiding van een brief der Staten van den 21
om bij trommelslag vrijwilligers tot uittrekken te noo-
digen, werd den 23 besloten terug te schrijven, dat of
schoon er eenige vrijwilligers te vinden waren, de tijds
omstandigheden verboden, de stad van de burgerij te
ontbloo'en. Op het ontvangen consent om de 75 naar
Geertruidenberg gezonden burgers door waardgelders te
vervangen, werd den 24 goedgevonden om zooveel
koppen uit de compagnie van Maurits van Dijck te zen
den en de beschikking over de overige soldaten aan
burgemeesteren te laten. In de rekening van v. d Graeff
komt ook een post voor van f 6:6:— voor 2 tonnen
bier „aan de waardgelders te Leiden", hetgeen doet ver
moeden, dat onze huiswaarts keerende schutters daar
de mannen van van Dijck ontmoet hebben.
Ten bewijze hoe noodig de verdediging der grenzen
van Holland toenmaals was, herinneren wij slechts, dat
den 21 de stad Utrecht door den vijand bezet werd en
reeds meer dan 3 der 7 provinciën door de franschen
en de met hen verbonden keulschen en munsterschen
vermeesterd waren. Op een den 5 Juli gelezen schrijven
der Staten, om zooveel mogelijk burgers aan te moedi
gen tot bezetting van de passen en avenuën nabij de
stad en in den omtrek gelegen, „ten eynde de vijanden
rigoureuselijk mogen werden gerepouseert", werd goed
gevonden, de burgerij door de kapiteinen daartoe te doen
aanmoedigen.
Had men zich te Alkmaar aanvankelijk royaal jegens
de waardgelders betoond, toen men wellicht hoopte door
hun uittrekken de schutters in de stad te houden, nu
dit laatste gelukt was en de geldelijke last op den
duur zwaarder drukte, besloot de vroedschap den 6
Augustus door onze gedeputeerden ter Staten-vergade-
ring te doen verklaren, dat het onderhoud der 2 com-
pagniën tegen een daggeld van 10 stuivers ondragelijk
werd, zoodat men, in navolging van andere steden, ver
plicht zou zijn haar aan te schrijven, dat in het vervolg
niet meer dan 7 stuivers zou worden betaald, hetgeen
hare ontbinding moest teweeg brengen en aan Zijne
Hoogheid, dat wij 2 compagniën in dienst hadden, de
eene van 100 man onder kapitein Gluysenaer te Gorin-
chem, de andere van 75 man onder kapitein van Dijck
te Geertruidenberg. Den 20 besloot men den kapiteins
te berichten, dat in het vervolg niet meer dan 's Lands
soldij zou worden betaald, en den 25 door onze gede
puteerden van den Prins het ontslaan der waardgelders
te doen verzoeken. Of zulks bij het nog voortduren van
den oorlog iets heeft mogen baten is te betwijfelen
de resolutiën van burgemeesteren en van de vroedschap
melden ons daarvan niets nader.
Wordt vervolgd.
9
Volgens vroedschapsbesluit van 9 Juli, waarbij ook
aan den kapitein en diens knecht samen f 3, den vaan
drig mr. Jan Schagen en den provoost Meindert Bontekoe
ieder f 2, den beiden sergeants ieder f 1 '/2 en den 2
tamboers en 68 schutters ieder f 1 daags was toegekend.
Op da voordracht voor da benoeming van een on
derwijzeres te Oudkarspelzijn geplaatst de dames
A. Kuyper te Alkmaar, H. 0. O. de Vries te Venhuizen
en A. J. Wouda te Sneek.
Haringkarspel. Den 20 dezer vergaderde de
Raad dezer gemeente. In behandeling kwam een verzoek
van de Noorderstoomtramvereeniging om voor f 10000
deel te nemen in het aandeelenkapitaalmet algemeene
stemmen werd dit verzoek afgewezen. Voor de aanstaande
Volgens de heersohende begrippen van de bevolking,
maakt een Regent volstrekt geen misbruik van gezag
door het onwettig beschikken over den
arbeid zijner onderhoorigen", (die zich tus-
schen twee haakjes als zijn onderdanen beschouwen) kne
velt hij 't volk in geenen deele »door het vorderen
van opbrengsten in natura zonder of
tegen willekeurig vastgestelde onvol
doende betalinge n."
Men moet dat betreuren, doch het is een feit
Soendaneezen en Javanen zijn nu eenmaal geen Neder
landers en hun rechtsgevoel is nog wel vijf eeuwen bij
het onze ten achter, ja misschien nog meer, want de Ba
tavieren waren reeds bekend om hun vrijheidsliefde. Ik
spreek hier natuurlijk van de domme, doch overweldigend
groote meerderheid der bevolking. De kleine man ziet in
zijn Vorsten, en dat zijn feitelijk de Regenten door hun
afkomst, halve godheden. Hij weet van vwettig" of
»o n w e 11 i g" net zooveel, als? een afgejakkerd dos
dos paard van de dierenbescherming!
Al zou dus alles waar wezen, wat de Heer Douwes
Dekker odb van dien Regent verteld heeft, dan nog blijft
het walgelijk opgesneden, dat de bevolking, de bevolking
van een halve eeuw geleden 1 bij hem, den nieuw aange
komen Hollaudschen ambtenaar zou zijn gaan klagen,
stilletjes gaan klagen bjj hem, den vertegenwoordiger van
het, nu ja veel rechtvaardiger doch niettegenstaande dit,
vooral bij de fanatieke Bantammere, veel meer gehate
kafir ras, gaan klagen bij een blanda, bij een »ongeloo-
vige" over zijn »god" over den Regent, het devote Hoojd
van den Islam in Lebak I Neen, dat zonden die Inlanders
hier nu nog niet doen, zelfs niet de oud-leerlingen der
scholen, laat staan in dien donkeren tijd, reeds zoo lang
achter ons
Ieder Ambtenaar B. B. zou U kunnen vertellen, hoe
buitengewoon moeilijk het is, om in gevallen van af
persing, zelfs door lagere hoofden, door tloerah's1' (dorps
burgemeesters) of tassistent-wedana's" b.v. achter de zui
vere waarheid te komen.
Dat de Djaksa, een vriend van den djoeroe toelis (scbrij
Statenverkiezing werden de stembureaox samengesteld
als volgt: I. Voorz. J. B Boekei en C. Bjjpost, II. W.
Keesom voorz. W. Keet en O. Groot. Voor het herha-
hngsonderwijs, dezen zomer aan meisjes te geven werden
benoemd evenals het vorig jaar de hoofden van scholen
en de onderwijzeressen voor de handwerken. Daarna volg
de eene bespreking met betrekking tot den burgerlijken
stand. Tof ambtenaren van den burgerlijken stand wer
den met ingang van 1 Juni a.s. benoemd de heeren J.
Swan, C. Bjjpost en J. Dam. De laatste zal eene beloo
ning genieten van f 25, de eerstgenoemden zullen hunne
betrekking gratis vervullen.
Llünnen. Waar de correspondent dezer gemeente
verleden Zondag bij het buitengewoon druk bezoek aan
Limmen's bollenvelden van verscheidene zijden onwille
keurig mocht vernemen dat zijn berichtje in deze Cou
rant van den 16den dezer niet in het minst overdreven
was, daar neemt hjj hiermede nog eens de vrijheid be
langstellenden te wijzen op het prachtig natuurschoon
dat de tulpenvelden ons thans hier te aanschouwen geven.
Zondag a.s. weer zulk prachtig weder en andermaal
naar Limmen's bollentuinan, waar de tnlpen dan in vollen
bloei, in haar prachtige verscheidenheid van kleuren een
magnifiek schouwspol opleveren.
Ulmmen's Harmoniekapel hoopt dan des middags
tusschen 8 en 5 uur voor het café van den heer Kieft
de vroolijkheid met muziek te verhoogen.
Indien bezoekers op de tuinen zelf willen kijken dan
zal hnn ditindien zij dit den eigenaars vragen in de
meeste gevallen niet geweigerd worden, mits zij voor
zichtigheid bjj het doorwandelen ten zeerste in acht nemen.
Bij Koninklijk besluit van 3 April j.l. No. 23 zijn
de statuten der Vereniging Afdeeling Llmnen van de
Noordhollandsche Vereeniging »het Witte Kruis" goed
gekeurd.
Iilnmen. Bij het Bloemencorso, dat Dinsdag te
Leiden werd gehouden, werd de eerste prijs voor ver
sierde automobielen behaald door den heer Jhr. Nahuijs,
burgemeester dezer gemeente. Mag dit voor hem zeer
waardeerend mag zijn in niet mindere mate komt daar
voor eer toe aan den heer Chr. Kieft alhier, van wiens
tuinen de bloemen, in hoofdzaak narcissen en tulpen
af komstig waren.
De plaat Tan „Het Tolk".
Het Gerechtshof te 's-Gravenhage heeft den
sigarenhandelaar Geurts te Dordrecht, die terecht stond
ter zake van het tentoonstellen der bekende plaat, betrek
king hebbende op Min. Kuyper, en die door de rechtbank
te Dordrecht was veroordeeld tot f 10 boete, vrjjgesproken.
Ook voor den colporteur der plaat, zekere de Kaart
te Vlissingen, die reeds in eersten aanleg, door de Mid-
delburgsche rechtbank was vrjjgesproken, werd tot vrij
spraak geconcludeerd.
Het Hof nam aan, dat niet is bewezen, dat bekl. Geurts
het oogmerk had, door het tentoonstellen ruchtbaarheid
te gaven aan den inhoud of de ruchtbaarheid te vermeer
deren, het doel was alleen abonné's op »Het Volk" te
krjjgen en meer exemplaren van het blad te verkoopen in
bekl's. eigen financieel belang.
Terdronken.
Gisterochtend bad op Tcsselstroom een treurig
onheil plaats. Schipper C. Pz. Vlas, ter garnalen vangst
uitgezeild, voer op het marinevlot en vond zjjn dood in
de golven; de knecht werd gered. Sohipper Vlas was
zwak van gezicht; hjj laat eene weduwe met twee jonga
kindertjes en oudere dochter uit het eerste huweljjk dor
vrouw geheel onverzorgd na.
SO jaar gevangenisstraf.
A. van der Ven, gewezen station-adsistent te Veg-
hel, beschuldigd den heer Seyler, stationschef aldaar, te
hebben vermoord, is door de Rechtbank te 's Herto
genbosch tot 20 jaar gevangenisstraf veroordeeld. De
eisch was levenslang.
Hofberichten.
Tijdens het verblijf van de Koninklijke familie te
Amsterdam, zal ten Paleize aldaar op Vrijdag 6 Mei eene
soiree gegeven worden.
M. M. de Koningin-Moeder zal van Donderdag 5 tot
Zaterdag 7 Mei te Amsterdam bij het Koninkljjk Echt
paar zjjn.
it'I'hmihi mi11f 1 imii'iUHHUw mil ui ii piiiiiiiiH'iiii ffaHiii*iTiTraTirnmT»iTirtiw
ver), stilletjes 's avonds bjj hem kwam en hem allerlei
praatjes over den Regen bracht, zal wel waar zjjn. Primo
was die man een smoezel' ik denk weer aan den dub
belen haarwervel van den kleinen Max en secundo
had hij gaarne de dochter gehuwd van den Regent terwjjl
deze nu eenmaal als schoonzoon den in het boek zoo uit-
gemaakten Demang van Parang Koedjang verkoos. Die
bjjzonderheid, nu nog op Tjiandjoer bjj ouden van dagen
bekend, was ook al den seherpzinnigen Assistent-Resident
Douwes Dekker ontgaan
Onder de Inlandsehe ambtenaren komen dergeljjke in
trigues vaak voor 't is dan meestal cherchez la femme
en Controleurs, zoowel als Assistent-Residenten moeten
altijd erg voorzichtig zjjn, wanneer op eens Wedana A,
zooveel kwaad weet te vertellen van Djaksa B.
Ib sprak daar zoo net van een Djoeroe toelis of schrijver,
We vinden dien in den geheelen Max Havelaar niet ge
noemd, doch de Wedana kotta van Serang- ik bedoel die
welke die functie bekleedde, toen de tAssisten ngan sakeu<
deung" op Lebak zetelde heeft daarvan iets merk
waardigs verteld. Die schrijver dan moet de vriend ge
weest zjjn van den Djakso en zou door Douwes Dekker
oen maand op tournee gezonden zjjn, om bewjjsmaterieel
te verzamelen tegen den Regent, zoowel als tegen den
Demang. Als hjj slaagde, zoo was hem door den Assistent-
Resident beloofd, dan zou hjj bevorderd worden tot man-
terie politie Inspecteur van politie)1 2)
Zouden we aan dien djoeroe toelis soms ook de ljjst van
de "gestolen" buffels in de Minnebrieven danken De
namen van de »bestolenen" zjjn tenminste echt Soen-
daasch, te Soendaansch haast voor iemand, die een Saïdjah
schiep
Ik schreef »gestolen" tnsschen aanhalingsteekens en
met opzet, want 't was in dien tijd een gebruik, dat
eenigszins gegoede landbouwers hun heerendienstplicht, d.
w. z. hun plicht om 'n zeker aantal dagen voor den Regent
te werken (zonder betaling) konden afkoopen.
Zjj offerden daarvoor dan jaarlijks b.v. een karbouw,
een paard, honderd kippen of iets dergeljjks
De lezers moeten vooral goed in 't oog houden, dat
