KUNST EN LETTEREN*
BURGERLIJKE STAND.
BEURS BERICHTEN'
ïoii
m
LAATSTE TELEGRAMMEN.
Kettenglieder (Hermans' Schakels) is na het succes te
Berljjn voor schouwburgen in verscheidene andere Duit-
sche steden aangenomen o. a. voor Leipzig München
en Halle.
Mevrouw Mann-Bouwmeester, Julia van Lier-Ccypers,
Louis Bouwmeester en Henri de Vries zullen dezen winter
gastrollen vervallen in den Vlaamschen Schouwburg te
Brussel.
Harmen Blok.
Harmen Blok.
(Een kijkie in de schoolwereld vóór 100 jaar,
door F. J. Been.)
Rotterdam Van de Watering.
Hoe zou het toch komen, dat de menschen over het
algemeen zoo weinig belang stellen in zaken, het onderwijs
betreffende
Spreek over theologische, economische of sociale quaes-
ties, over politiek, kunst, wijsbegeerte, over hande^
scheepvaart, industrie, men zal u met belangstelling aan.
hooren en gaarne mede redeneeren maar zeg over onder,
wjjsaangelegenheden niet te veel, of men legt n direct
zwijgen op door te beweren, dat men dtór toeh geen ver_
stand van heeft, of wel er wordt een jeremiade aangeheven^
over de groote offers, die 't onderwijs vooral 't open
bare eischt.
Nog te weinigen zijn er, die beseffen, dat de school
voor een groot deel feitelijk de toekomst beheerscht, dat
voor 't heil der toekomstige maatschappij van bet onderwijs
zoo ontzaglijk veel afhangt. Nog te velen beschouwende
school alleen als een soort bewaarplaats, waar de thuis
meestal zoo drukke en woelige kindertroep eigenlijk nog
veel te kort blijft.
De geschiedenis van het schoolwezen behoort voor 't
meerendeel van 't publiek nog tot de terra incognita.
De heer Deen vond, dat dit zoo niet moest zjjn en gaarde
daarom uit zeker tijdperk bjjeen, wat hij maar vinden kon
in oude documenten, bestofte leerboekjes en andere pape
rassen. Uit vrees, dat 't publiek niet graag zou aanvallen
op een boek over onderwija-geschiedenis, kleedde hij zijn
mededeelingen zóo in, dat ze samen iets op een vertelling
geleken. Dit nu was zeer wel te doen geweest, wanneer
den heer Deen niet iets anders voor den geest had gezweefd.
Als voorstander van 't onderwijs met den Bijbel, meende
hjj namelijk tevens zjjn stem te moeten verheffen tegen
den geest van ons openbaar onderwijs, een geest, die
volgens hem, ons goede land snel bergafwaarts zal voeren.
Zoo is een boek ontstaan, dat een novelle moet heeten
maar niets is dan een verkleed tendenzwerk 't wil ge
rangschikt worden onder de Christelijke lectuur, waarvan
we echter hopen dat ze betere voortbrengselen kent. Wie
zal zich laten stichten door een boek, waar de Christe
lijkheid dik op ligt, maar waarin de haat jegens te
genstanders voortdurend te voorschijn komt
»Wat zich als Christelijk aan komt melden,
Sticht ons maar zelden."
Och, dat het ook weer op dit boek van toepassing
moest zjjn 1
Of is het Cbristeljjk, op 't openbaar onderwijs af te
geven, zooals deze schrijver telkens doet?
Waarom aan die school onthouden de naam van een
kweekplaats der goede zeden
Waarom een predikant van een andere richting voor
gesteld als een caricatuur
Men oordeele
»Met Paschen kon hjj b.v. zoo lang uitweiden over 't
nut van vroeg opstaan naar aanleiding van het vroeg in
de weer zijn der vrouwen, dat er voor de vraag »wat nut
u de opstanding van Christus nagenoeg geen tijd
overbleef. Met Kerstmis gebeurde 't eens, dat hij zoo lang
over de beste wijze van stalvoedering sprak, dat een boer
zei: Dominee heeft van morgen in ad de kribben ge
keken, behalve in die eene, waarin het brood des levens
te vinden is."
»Blok had meer gevoeld dan begrepen, dat Dominee
Schooneveld zoo heette de nieuwe leeraar de ware
broeder niet was.''
»Laat ik er volledigheidshalve nog bjjvoegen, dat Ds.
Schooneveld een familiegeheim bezet, nl. een recept om
uitnemende likdoornzalf te bereiden. En daar de Sopsumers
op hun slechten weg moeieljjk met gelikdoornde voeten
terecht konden, veroverde hij spoedig de sympathie van
die mensehen, die uitwendige goedaardigheid en behulp
zaamheid op prijs stelden en voor zijn komst schrikkeljjk
veel last van hun likdoorns hadden."'
Van een Joodschen kleerkoop wordt getuigd »(bij wa3)
een Israëliet, die niet veel oneerlijker was dan een eerlijke
Israëliet in den regel is."
't Moet een grap verbeelden, maar kan 't liefdeloozer
Wat grappen betreft, hiermede is de schrijver zeer
kwistig, waarschijnlijk omdat bij beel goed inzag, dat de
rest voor »het jongere geslacht", waaronder hij 't liefst
zijn lezers zocht, geheel ongenietbaar is. Maar hjj begreep
niet, dat die kwinkslagen tusschen de theologische be
spiegelingen waren, als de lach op 't gezicht van een
aanspreker 1
Hoe kan iemand op 't idee komen, zoo vragen we ons
af, dat dit een kinderboek zou kannen zjjn
Bestaan er dan inderdaad nog schrijvers, die, als hun
Werk te laag staat om door grooten gelezen te worden,
van meening zjjn, dat 't dan altjjd nog goed genoeg is
voor 't kind
De heer Deen moest naast de vele spreuken, waarmede
zjjn binnenkamer gestoffeerd is, ook maar eens deze han
gen »'t Beste is voor onze kinderen nauweljjks goed
genoeg," dan zal hij zich in 't vervolg wel wachten,
kinderen snakerjjen op te disschen, zoo gewild aardig, als
waaraan hjj zich nu telkens te buiten is gegaan.
Wat den heer Deen al niet aanleiding geeft om zijn
lust tot 't plaatsen van geestigheden bot te vieren 1
Een dominéé, die voorover in 't slijk valt, opent de
reeks; dan volgen in bonte rjjde theologische vragen
op vergeljjkende examens gedaan't huweljjksaanzoek
van den ex-tuinman, Meester Blok, bij de oude baker
Trijntjehun eerste huweljjksnacht, waarin 't paard van
de bedstede bezwjjktde pantalon van »Mop"; de dwaas
heden van Jochem van Bovene, den ondermeestereen
kalf, dat den sohoolvloer verontreinigt; de mislukte
sollicitatiereis van Jochem de geschiedenis met hët kerk
orgel
Men moet voorwaar al heel weinig verwend zjjn om
dtórom nog Ie kunnen lachen.
En dat heet lectuur voor 't jongere geslachtAlsof
een levenslustige jongen zijn Avonturen van Dik Trom"
of zjjn »Zeeman tegen wil en dank" zal wegleggen voor
Meester Blok 1 Een frissche lachebek van een meid zal
zich gaan verdiepen in 't verschil tusschen 't onderwjjs
van vroeger en nu, met en zonder Bjjbell Maar meneer
Deen, wat kent u onze meisjes slecht Die nemen School
idyllen" en maken een langen neus tegen uw witgedaste
zalverigheid 1
Doch 't is waar, de heer Deen houdt niet van de
hedendaagsche jeugd»Eerbied voor ouders, overheden
en deftige lieden, zedigheid en bescheidenheid, zoek ze
maar op klaarlichten dag met een lantaarntje bij de jeugd!
Het vloeken en misbruiken van des Heeren Naam, 't is
immers schromeljjk toegenomen
En de schuld van dien zedeljjken achteruitgang is na-
tuurljjk alleen te zoeken bjj het openbaar onderwijs.
»Wat men ook zegge, de ervaring leert het dageljjks en
zal 't zeker op ontzettender wjjze dan thans nog leeren,
dat zonder opvoeding en onderwjjs naar 't Woord Gods
de school geen kweekplaats van goede zeden zijn kan."
't Is ons echter tot heden een raadsel, hoe men wilde
straatbengels door bjjbelteksten alleen, ordelijk en netjes
wil maken.
Zekere »leekedichter" heeft eens een heel ondeugend
versje gemaakt. Als we ons wèl herinneren, luidde 't
zoo
»Op 't kinderschooltje aan den wand
»Trof tekst bjj tekst mjjn oog,
»Nul voor het hart, voor 't jong verstand
»Te duister en te hoog.
»Wordt als de kinderen," sprak de Heer,
»Derzulken is Mjjn rjjk."
»Gjj maakt, o drjjvers van de leer,
»De kinderen u geljjk 1
Deze woorden zou ik den heer Deen gaarne eens in
overweging willen geven, vooral thans, nu door 't drijven
van zjjn geestverwanten de schoolstrjjd weer dreigt te
ontbranden.
We zouden hier gevoeglijk kunnen eindigen met als
ons oordeel te geven, dat 't boek van den heer Deen te
groot is voor servet en te klein voor tafellaken, geschikt
voor klein noch groot, ware het niet, dat de schrjjver
in zjjn voorbericht gemeend had zich tot de recensenten
te richten met het verzoek zjjn boek niet uit een oogpunt
van kunst te beoordeelen. Wjj achten zulk een verzoek
vrjj kinderachtig, te meer, daar er de hooghartige ver
zekering op volgt, dat »de ongunst van afgod Kunst"
den auteur »koud zal laten."
De h3er Deen heeft niet geknield voor den Kunst (Te
Winkel vergeve ons do goslachtsverminking om diens
zegen te vragen en meent daardoor een vrijbrief te be
zitten, om zinnen te schrjjven als deze»De Bjjbel was
in vroeger jaren in de veelal slecht ingerichte scholen
het boek bjj uitnemendheid en dat tweesnijdend scherp
zwaardhoewel vaak door min-kundige hand gehanteerd,
oefende zijn onweerstaanbaren invloed uit op jong en oud,
op rjjk en arm."
»En hoewel 't ongetwjjfeld waar is, dat de onderwjj-
zers nu juist geen groote heeren behoeven te zjjn, ligt
er nog wol wat tusschen een heer en een ezel, al blijft
het waar, dat er sommige ezels zjjn, die nuttiger zjjn dan
vele heeren."
Die laatste tirade legt tevens getuigenis af van de
geestigheid in de schrjjfwjjze deB heeren Deen, een gees
tigheid niet ongeljjk aan die van den oppasser in de
Gevangenpoort.
Voorwaar, de zegen der heilige Kunst was verre van
den heer Deen, toen hjj dit boek schreef!
En hoe mooi had het niettemiH kunnen zjjn, al staat
de schoolmeester bij de auteurs niet in goeden reuk.
O, ware eens de geest van een Hildebrand, een Streu-
veis, over Deen vaardig geworden, bjj 't te boek stellen
der aanstelling van Harmen Blok, van zijn huweljjks
aanzoek van een Hildobrand, die burgemeester Dikkerdak
voor u leven liet, toen deze zjjn huisknecht met een
stadsbaantje opknapte; van een Streuvels, die ondanks
eenvoud van stof, zijn Jan en Vina tot onsterfeljjke typen
stempelde.
Wat was er stof te over voor een auteur, die niet
minachtend der Kunst den rug toegedraaid had, om ons
den ouden schoolmeester van vóór een eeuw voor te
stellen hoe hjj daar stond in zjjn katheder, magistraal
van houding en gebaar, 't fluweelen kalotje op den grjj-
zenden schedel, do vederen pen achter 't oor, plak en
ezelsbord zjjn attributen vóór zichhoe hjj daar
stond als een monarch te midden eener drukke kinder
schaar, gezeten, gehurkt, liggend, staand, men weet niet
hoe, man weet niet waar; hoe hjj daar stond in zjjn laag-
gebalkt lokaal, schaarsch verlicht door spaarzaam inval
lenden zonneEchjjn, 's winters bjj een hoogopgestapeld
vuur van door de knechtkens en maegden meegebrachte
turven en houtblokken, dat grillige schijncelen wierp op
de fraaie krulletters op het bord hoe hjj daar stond op
donkere avondeu, als de luttele smeerkaarsen, met ge
smolten vet op de banken gehecht, hun dwalende scha
duwen lieten gaan over de grooteren, die graag de moeite
van een verren tocht door modder en sneeuw veil hadden
om nog wat te leeren; hoe hjj, de school uitgetreden,
van koning slaaf werd, om wat boter op zijn schamel
stuk broodhoe hjj de klok luidde, graven dolf, als
koster en voorzanger dienst deed Vergt hjj geen
eerbied, onze oude schoolmeester, die ondanks miskenning
en verguizing, dageljjks zjjn krachten besteedde om met
gebrekkige hulpmiddelen de jeugd de allernoodzakeljjkste
kennis bjj te brengen Mag ook niet een enkel straaltje
van den glans, die daar speelt om de hoofden onzer
voorvaderen, een schjjnsel werpen op de statige figuur,
die door zjjn A B C bjj hen den grondslag legde voor
latere kennis
Oude schoolmeester, hoeveel er ook ontbrak aan uw
methode, uw optreden, uw tact, ik heb altjjd eenig zwak
voor u gehad en ook gjj wakkere mannen, die de ideeën
der groote opvoedkundigen uwer eeuw trachttet ingang
te doen vinden, hebt recht op betere voorstelling en meer
waardeering dan u in dit boek ten deel valt.
Na al 't bovenstaande zal ook de lezer wel tot de
conclusie zjjn gekomen, dat dit boek er niet toe zal bij -
dragen, om 't pessimisme in de moderne literatuur mede
te uoen verdwjjnen, wat de schrjjver zich toch onderstaan
had, en wat wjj van ganscher harte zouden toegejuicht
hebben
22 Sept. '04. G.
AIiH.MA.AIi.
GEBOREN
24 Sept. Jacobus Hendricusz. van Willem Groentjes
en Trijntje van Twisk.
25 Catharina d. van Johannes Egbergen en Sophia
van Veenendaal. Maria d. van Jan Kujjs
en Dirkje Veldt. Catharina, d, van Hubertus
Schrijver en Klaartje Keizer.
OVERLEDEN
25 Sept. Pieter Blaauw, 45 j. Cornells Joseph, z. van
Oornelis Velzeboer en Cornelia Maria Diepen
4 j. en bijna 6 m. Oornelis Nicolaas Portegies,
69 j. en 9 m. Johannes, z. van Simon Wor
tel en Maartje Vrederiks, 2 j.
26 Clasina Johanna, d. van Hendricus Antonius
Morsch en Sientje Geldermans, 21 jaar.
Csrt
AMSTERDAM.
Nederland, N. W. Schuld.
ditodito3
dito, Oblig3
Oostenrijk Obl. in pap. fl. 1000 Ïebr.-Aug. 6
dito, dito April-Oct.. 6
ditoKronen 2000 belastingvrije (Kro-
nenrente) Mei-Nov. 4
dito, dito 2000 belastingvrije (Kro-
nenrente) Jan.-Juli 4
Portugal le ser. 3°/0 20-100....3
dito, 3e id. Amert. Schuld 3°/0 francs 500 4)
Rusland, Iwang. Dombr. üblig4J
dito, Binnenlandsch e 13944
dito, 1880 gecons. Z. R. 125-62513 Mei-Nov. 4
dito, 18891" 2eser. 1 Jan. 1 Apr. 1 JulilOct. 4
dito, 1894, Donetz-Spoorw4
dito, 1867/69 20-100 Mei-Nor4
dito, Groote Spw. Oblig. 18614
dito, dito, Z. R. 500 18984
dito, Transc. Spw. Oblig. Z. R. 125,625. 3
dito, Zuid-W. Spw. Oblig. Z. R. 6254
dito, 18893
dito, in goud 1884, 13 Jan. 13 Juli5
Spanje, Obl. Buit. Perpetuele4
Turkije, gepriv. Conv. leening 18904
Recep. geünificeerde schuld fres. 500-2500.. 4
Egypte, Obl. leening 1876...4
Mexico, Obl. Binn. Sch. aflosb. oblig5
dito dito 1899 5
Venezuela Obligatiën 18814
N. V. Noord-Holl. Grond-Crediet. Pandbr.. 4
N. W. Pac. Hyp. Pdbr
Nederland, Cult. Maatsch. d. Vorstel. Aand.
dito, Kolonialo Bank Aandeelen
dito, Ned. Ind. Handelsb. Aand
dito, Kon. Ned Mij. t. expl. petr. br.A.
dito, Petr. Mij. Sumatra-Palembang A.
dito, Aand. Ned. Ind.Expl.Mij
dito, Expl. St. Spw. Aand
dito, Ned. Centr. Spoorw. Aand. f 250
dito, N.-Brab. Boxtel.W. Aand. 1875/80 gest.
Italië, Spoorwegleening 1887/893
dito, Zuid-Ital. Spoorweg-Obl3
Polen, Wars.-Weenen Aandeel
Rusland,Wladik. 1885 5 Z.R. 625 Oblig.... 4
Amerika, Atchison Topeka Cert. r. Aand.
dito, Alg. Hyp. Obl4
Rock Island comp. Cert. v. gew. Aandeelen.
dito, Denr. Rio Grande gew. Aand
dito, Erie Spw. Mij gew. Aandeelen
dito, Illinois Cert. v. Aand.
dito, Kansas City South. Railw. Aand...
dito, Louisv. en Nashv. Cert. v. Aand...
dito, Miss. Kans. Texas Cert. v. Aand..
dito, dito, le Hyp......V7... 4
Norfolk Western Cert. v. gew. Aandeelen
dito, Oregon Calif, goud le hyp5
dito, South. Pacific, gew. Aand.
dito, Southern Railway gew. Aand
dito, Union Pac. Hoofd. C. v. A
Union Pac. Convert Gold. Bond4
dito Wabash Ct. v. pref. Aand
Nederland, Stad Amsterdam f 100..3
Hongarije, Theiss Loten.4
Oostenrijk, Staatsl. 18605
dito, dito 1864
Rusland, Staatsleening 1864 Loten.5
dito dito 1866. Dito5
Turkije Spoorwegleening
26 Sept. 27 Sept.
pCt.
79| 79|
95Ü 94J
94-fa 95-Hr
101
100 A
ÏOOA
100A
62A
59|
96 j
99|
88-ns
88A
83A
92ts
86*
88£
73|
89
72
95f
82
94è
82
104f
42i
103|
42
99è
246|
85|
46
971
48 9i
60|
115
110
26f
94J
68
671
168i
891
82
2 7fs
28|
30è
138
24f
120
23j
99
67 i
102A
56|
32i
101A
103 A
41i
107|
164
156i
261
380
299-V
30l
1001
1001
62f
591
100#
83ts
93-ré
731
89
42J
239^
86
47
97è
489
60t#
94?
67i
67»
89i
821
looi
27 8
29i
3 li
l38f
24tv
122
24?
G7tt
1021
56f
32ïw
102?
103?
1074
156?
30 j
Tweede Hamer.
's-GRAVENHAGE27 September. Bjj de behande
ling van het Adres van Antwoord op de Troonrede
besprak de heer Troelstra uitvoerig de ontbinding der
Eerste Kamer. In het daarop betrekking hebbende wets
ontwerp vond hjj een bewjjs van het revolutionair karak
ter dezer anti-revolutionaire regeering, bljj kende ook uit
da wijzewaarop bjj de voorbereiding der ontbinding
pressie was uitgeoefend op de Kroon een houding, die
terecht toejuiching vond bjj de meest geavanceerden.
Toestanden In het Husslsclie leger.
LONDEN, 27 Sept. Aan de Daily Mail wordt uit Li-
aojang geseindDe legerorders van het Russische hoofd
kwartier, die hier gevonden zjjn, geven blijk: van een
zeldzaam gebrek aan discipline.
Den llden Juli werd de commandant van het tweede
regiment kozakken ontslagen wegens het verlaten van
zjjn post op het enkele gerucht, dat de Japanners op
rukten waardoor hjj de geheeie Russische beweging
schaadde.
Den 23sten Juli werden twee kolonels van het 23e
Siberische regiment scherpschutters ontslagen wegens on
bekende redenen de commandant van het 5e regiment
kozakken kreeg zjjn ontslag wegens voortdurende dron
kenschap.
Den 18deu Juli werd een legerorder uitgevaardigd,
waarin misnoegen werd te kennen gegeven over het feit,
dat de officieren bjjeenkwamen voor het station te Liao-
jang, en daar luidruchtige gesprekken hielden over de
bekwaamheid hunner superieuren, waardoor deze vernederd
werden voor het toeluisterende publiek.
Een legerorder van 5 Augustus klaagt er over, dat de
ammunitie-wagens en transport-wagens vaak zonder nood
zaak worden achtergelaten in het veld.
In dezelfde order wordt er op gewezen dat de snel-
