Indische Penkrassen.
ALKMAARSCHE COURANT.
BIJTTËNLAND.
BINNENLAND.
STADSNIEUW S.
txxx.
Gemengde Mededeelingeu.
Nieuwstijdingen.
No. 122. Honderd en Zesde Jaargang. 1904.
Kondag 9 Oct. 1904L Vierde blad.
Auteursrecht uitdrukkelijk voorbehouden.
Zie zoo,r"de feesten zitten er eindelijk op en nu wil ik
eens trachten u 'n duidelik denkbeeld te geven van 'de
verschillende verhoudingen bier.
De vorst Pakoe Boewana X is een Vazal van Hare
Majesteit de Koningin. Hij heeft Zijn Rijk dus Hechts in
leen. Toen .1 jj 30 Maart 1893 of volgens de Javaansche-
Moslimsche tijdrekening op den 12 den der maand Poeasa
van het jaar Dje 1822 den troon Zijner vaderen besteeg
moeBt Hij eerst in tegenwoordigheid van den toenmaligec
Resident O. A. Burnaby Lantier en al de Rijksgrooten
plechtig onder den Mohammedaanschen Bijbel, der Qoraati
bezweren, dat Hij het Nederlandsch Indische Gouverne
ment als Zjjn Opperheer en de over Hem gestelde mach
ten als Overheid steeds eerbied en gehoorzaamheid zon
betoonen en zoo noodig hulp verleenen zou, dat Hij ver
der het welzjjn>an Zijn volk zou bevorderen en recht
vaardig regeeren, dat Hij geen oorlog zou voeren tegen
Zijne naburen, landbouw, nijverheid en handel zon be
schermen, den slavenhandel beletten en ook geen politieke
aanraking met vreemde Mogeudbeden zoeken zou. Verder
verklaarde en erkende Hij, dat Zijne waardigheid als
Leenman niet rechtens hem toekwam, doch uitsluitend
als 'n persoonlijk gunstbewijs van de Regeering moest
worden beschouwd, zoodat deze ten allen tijde het recht
en de macht ook bezat om het leen weer terng te nemen 1
De aandachtige lezer zal nu wel begrijpen, dat er op
die manier niet bijster veel meer dan schijn van zelf
standigheid overbleef en dat verlangt Zijne Hoogheid dan
ook niet. Wanneer Hem maar vorstelijke eer bewezen
wordt, wanneer Zjjne Javanen, het lagere volk vooral,
onbekend als het is met die vele concessies, in Hem den
waren machthebber zien, wanneer de Europeanen voor
Hem bnigen aan het Hof en eerbiedig Hem groeten op
straat, wanneer Hg maar genieten kan van de noodige
staatsie", och, dan laat Hij de rest heel graag aan het
Gouvernement over. Hij heeft op die maDier de minste
soesah en geniet toch de voordeelen Verscheidene malen
ben ik thans reeds bij den Keizer op bezoek geweest,
uren lang heb in den Kraton doorgebracht, ik mocht er
van alles zien en bewonderen. Zjjn paarden, rijtui
gen,! rijkssieraden, vrouwen, hofnarren, dansmeisjes, dia
manten, parelen, ringen, serviezen, magazijnen enz. enz.
en ste-ds moest ik den Vorst weer beloven, dat ik van
al dat echoons in de Hollandscbe bladen melding ma
ken zou.
Ook de verschillende prinsen van den bloede zijn danig
in de weer geweest om han schatten te laten zien en ik
ben bepaald beu van 't bewonderen «O, bagoesbagoes
sekali ini!" (»0, wat is dat erg mooi I") dat ik maar steeds
weer herhalen moest om d'e groote kinderen tevreden te
stellen.
Zeer belangwekkend was 't voor mij, om bij die vele in
tieme bezoeken eens meer van nabij kennis te maken met de
zoo strenge adat der Javanen, Ftreng vooral hier in de
Hofstad.
Het is b.v. zeer «onbeschoft" om met een meerdere
of oudere van meening te verschillen, de hoogste of oudste,
ook in den familiekring, heeft altijd gelijk en wat hjj
beweert wordt immers steeds met de noodige semba's (de
handen tegen elkaar gedrukt voor 't aangezicht) krachtig
bevestigd door een herhaald: >noenninggih, noenninggih!
wat in 't Hoog Javaansch *ja, ja" wil zeggen.
Ik spreek daar van Hoog-Javaansch, doch dat is min
der juistOok al als en gevolg van de zoo strenge
discipline onderling bij dat nog achterlijke volk, heeft
men hier feitelijk vjjf talen. Ze zijn
lste. Het Ngoko, dat is het Javaansch, zooals het dooi
de lagere standen onder elkaar gesproken wordt of door
den meerdere tot den mindere.
2de. Het Krama, de taal waarin de mindere of jongere
moet antwoorden, ik zeg antwoorden, omdat zoo iemand
nooit ongevraagd het eerst 't woord mag nemen, het z.g
Hoog -Javaansch" ook gebruikt door aanzienlijke perso
nen van gelijken rang order elkaar.
3de. Het Madija, eene vermenging van Ngoko et Kra
ma, ook wel, vooral hier op Solo, Gendaloegan genoemd
Dit wordt gebruikt door lagere, doch nog boven de massa
verheven personen van gelijken rang onder elkaar. Ook
ireerdiren spreken het wel eers tot minderen, els deze
van hoogeren ouderdom zijn.
4de. Het Krama-inggil dat is een taaltje van orgeveer
300 woorden zeer arm dus dat gebruikt moet wor
den, zoodra men over God, de Koningin, den Gouverneur
Generaal, de Vorsten en Prinsen, de Rijksbestierders
enz. spreekt.
5de. De Basa Kedaton of Hoftaal"1 verplichtend voor
alle mannen, behalve den Vorst zelf, zoodra zjj den
Kraton betreden of in de nabijheid can den Heerscher zijn
De Verst spreekt steeds Ngoko, maar gebruikt over of
van zich zelf 't Krama inggil. De vrouwen in den Kra
ton spreken onderling Krama of Krama madyo en tegen
de manren de Basa Kedaton. Men ziet, dat het nu juist
niet zoo erg eenvoudig is, om de taal van dit volk onder
de knie te krijgen en als men ze slechts gebrekkig spreekt
en de verschillende soorten niet goed uit elkaar weet te
honden, dan is 't zeer zeker verkeerd zich in de oogen
van den Javaan belachelijk, ja soms onbeschoft aan te
stellen. Met de aanzienljjken convereeere men in het Ma-
leisch of in 't Hollandsch, want ook zelfs hier in
het conservatieve Soerakarta wordt thars door honderden
jongeren onze moedertaal met ijver bestudeerd en door
velen zelfs reeds vlot gesproken. Dit danken we vooral
aan bet goede voorbeeld van de kinderen van den Soesoe-
hoenan en eenmaal zal er hier op den troon een Vorst
zetelen met meer verlichte Weetersche denkbeelden. Ook
hier drong de zocht naar ontwikkelirg en vooruitgang
door en ook hier zal dus eenmaal die antieke lastige
adat plaats moeten maken voor een vrijmoediger, doch
dan ook meer eerlijk verkeer. Ik sprak ook hier reeds
jongelui uit de hoogste kringen, die 't mij toevertrouw
den, dat die adatdat kruipen en jabroertje-spelen, do
dood was voor hun volk en er zijn zelfs zonen van Zjjn
Hoogheid, die in stilte zeer bevriend en vertrouwelijk
zijn met «laaggeborenen,"
Nu iets over den adel. Hjj berust in de Vorstenlanden op
afstamming of van den regeerenden of van een vroeger
geregeerd hebbenden monarch. Hoe dichter men nu bjj
den vorsteljjken stamvader staat, hoe hooger de adel. De
hoogste is dus die der kinderen van den Soesoehoenan of
Sulthan van Djocja, dan komen de kleinkinderen, daarna
de achter-kleinkinderen enz. In het zevende geslacht ver
valt alle adeldom en is men «laaggeboren." Aangezien
elke Vorst er een flink aantal telgen op nahoudt, de
n genen dertigjarige Soesoehoenan heeft er b.v. negenenvjjftig
en er zjjn nu weer vier kinderen op komst, begrijpt men,
dat men hier valt over de Pangerans (Prinsen), Ratoe's
(Prinsessen) en Javanen met de titels van Radhen Mas
Ario, Radhen Mas Pandji, Radhen Mas, Radhen en Mas.
't Is zeer gelukkig, dat die adel met de zevende gene
ratie uitsterft, altijd wat de titels betreft, want anders
zou hier zeker de meerderheid der bevolking op blauw
bloed kunnen bogen en er feestelijk voor bedanken om
te arbeiden. De toch reeds zoo schreeuwende armoede
van de rest zou daardoor nog 'c graadje nijpender worden.
Mannen van het reveil, ontwikkelde Indiërs, sluit de
rijen, er moet ook licht komen hier in de hoofden en
harten van die jjdele, nog zoo bekrompen en toch zoo
sympathieke, goed-aangelegde edelknapen, de mannen der
toekomst 1
Voorwaarts zeg ik U, maar voorzichtig, met diploma
tisch beleid 1
Er worden geen vliegen met azjjn gevangen, wel met
honing 1 Een spreekwoord ook bjj de Maleiers bekend.
De Rijksbestierder van SoerakartaRadhen Adipati Sosro
di Ningrat, met eene zuster des Keizers gehuwd, is een
van de slimste en handigste Javanen op het eiland. Hij
spreekt geen Hollandsch zjjn kinderen echter allen
uitstekend is nog zoo'n beetje van den ouden stempel
en ook niet geschoold, doch niettegenstaande dat alles,
een man van groote beteekenis en een helderen kop. Men
noemt hem wel eens den tJavaanschen Bismarcken wat
ik alzoo van zjjn diplomatieke talenten bespeurd heb,
geeft wel aanleiding tot groote, zeer groote waardeering
van zjjn persoon. De Rijksbestierder wordt door den
Gouverneur Generaal benoemd en ook ontslagen, is dns
Gouvernementsambtenaar en ontvangt behalve de bem door
den Vorst toegelegde apanagesook nog een tractement
van de Regeering. Hjj kan als de spil beschouwd worden,
waarom het bestuur hier in Soerakarta draait en is daar
enboven bjjzonder gefortuneerd. Zijne dochter is nu ge
huwd met den oudstenniet wettigen zoon van Zjjn
Hoogheid met Pangeran HangabehiMajoor bij den
Generalen Staf.
Als de Keizerin, de Toean Ratoe, onverhoopt geen zoontje
mocht krijgen, dan wordt waarschjjnljjk genoemde oudste
Prins de troonopvolger. Er zjjn hier aan het Hof nog
twee partijen, die van Pangeran Ario Mataram en van
den jeugdigen zeventienjarigen Prins Koesoemo Joedo, die
dezer dagen reeds zjjn derde kind zag geboren worden 1
Een vruchtbaar ra*, dat Javaanschel
Alle contracten, pacht-overeenkomsten en cnltuurzaken,
voor de Europeanen hier van zoo groot belang, worden
in de bureaux van de Kepatihan, d.i. in het complex bij
de vorstelijke woning van den Kandjeng Rijksbestierder,
afgedaan en dus begrijpt men hoe minzaam de «over-
heerschers" hier zjjn tegen dien zoo machtigen man.
't Is van avond de tweede Zaterdagavond der maand
en dus receptie bjj den Major domus", laat ons er heen
gaan en observeeren 1
Moeiljjkheden bij de boring van de
3implontunnel. De ingenieurs, die de leiding heb
ben over de werken van 't boren van de spoorweg-tunnel
door den Simplon, maken zich in den laatsten tijd onge
rust over nieuwe heetwaterbronnen, die in den tunnel
opborrelen en waarvan het water per seconde twaalf tot
vjjftienhonderd liters zou kunnen vullen. De temperatuur
van deze bronnen is gemiddeld 54 graden. De ingenieurs
voorzien nieuwe bezwaren bjj de boring, ofschoon nog
slechts 20G meters geboord moeten worden. Door dezeD
nieuwen tegenspoed, zijn de pompen onvoldoende ge
bleken, evenals allerlei ander materiaal. Op verschillende
plaatsen zijn de steunbalken zóó heet, dat men ze door
jjzeren heeft moeten vervangen. Men gelooft niet, dat
de boring, door deze nieuwe zwarigheden vóór 't eind
van Januari zal zijn afgeloopen.
In dienst der wetenschap. Thomas Edison,
die, gelijk men weet, in gevaar van blind worden heeft
verkeerd ten gevolge van zjjn werken met X-strslen, is
thans, na een langdurige rust, met ijver opnieuw aan
het werk. Hjj heeft nu een accumulator onder handen,
welke, naar men verzekert, een omwenteling op electrisch
gebied zal veroorzaken en leiden zal tot oplossing van
een groot probleem, waaraan Edison zjjn naam wil ver
binden, nameljjk de draadlooze telephonie.
De heer Daily, gewezen adsistent van Ed'son, die
indertijd ook deerlijk werd verbrand bjj proeven met
X-stralen, is inmiddels te New-York overleden na een
ljjden van 7 jaren. De brandwonden hadden kanker doen
ontstaan en wel zeven malen werden hem gedeelten van
handen en armen afgezet.
Onverzettelijke Boeren. Aeht Boeren, die
vroeger op de Bermudas gevangen gezeten hebben en
geweigerd den eed van trouw af te leggen, zijn nu aan
de Kaap aangekomen over Amerika, Liverpool en Ham
burg. Het is hun echter niet vergund aan land te gaan,
omdat zij opnieuw weigerden den eed af te leggen, en
omdat zjj geen burgers van een ander land zijn en zonder
middel van bestaan.
De steek van Napoleon. De schilder Gérome,
die eenige maanden geleden gestorven is, bezat den hoed,
dien Napoleon te Waterloo gedragen heeft. Hij had dien
indertijd voor 17.000 frares gekocht. Hij had den hoed
aan den hertog van Aumale, die zijn vr'end was, willen
vermaken, maar na diens dood beschreef hjj, dat de hoed
moest komen aan het Condé-museum, gevestigd in hetkes-
teel van Ghantilly dat Anmale aan het Instituut vermaakt
heeft. De erfgenamen van Géróme boden dus den hoed aan
het Instituut aan voor het Condé museum. Maar het be
stuur van dat museum en verscheiden leden van het
Instituut waren er voor, het geschenk te weigeren. Een
hoed van den man, die den dood van den hertog van
Enghien, naneef der Condé's en geboren op Chantilly, op
zijn geweten had, hoorde niet op het kasteelmen moest
hem maar aan bet leger-museum geven. Woensdag is het
geheele Instituut bijeengekomen om over het geval te
beraadslagen. Hemy Houssaye en Yandal hielden rede
voeringen en het slot was, dut met 46 tegen 28 stemmen
besloten werd, den hoed van Waterloo voor het Condé-
museum te aanvaarden.
De wijn in Portugal. In Portugal is de wijn
oogst zoo overvloedig, dat de gewone goede soort 2'/i
cent Nederlandsch den liter geldt, en dat ook de oudere
jaargangen aanmerkelijk in prjjs zjjn gedaald.
Hare Majesteit de Koningin-Moeder zal den 17en dezer
vertrekken naar Arolsen om aldaar een tiental dagen te
vertoeven, van daar gaat zjj naar König in het Odenwald;
ongeveer midden November hoopt H. M. in het land
terug te zjjn.
Gemeenteraad van Schagen.
Den 4den vergaderde de raad der gemeente Schagen.
Met kennisgeving was afwezig de wethouder P. Buis Jz.
Het proces-verbaal der kas-verificatie wees eene ontvangst
aan van f 66782.811/2 bjj eene uitgaaf van f 56388,88Vj»
saldo aanwezig f 10393.93. Den heer J. C. Visser werd
op zjjne aanvraag met ingang van 15 Nov. a.s. eervol
ontslag verleend als openbaar onderwjjzer.
Tot onderwijzers voor het herhalingsonderwijs werden
benoemd de heeren J. J. Baule en Th. Roep. Met alge-
meene stemmen werd besloten voor het legaat van de
vrouwe van Schagen f 1000 aan te koopen een
huisje met erf, toebehoorende aan J. v. Scbeijen, ten einde
een opslagplaats te hebben voor bagger enz., waarmee
later het kerkhof door demping der slooten vergroot zal
kunnen worden. Op het adres van «Algemeen Belang",
behelzende aanbieding eener monumentale pomp ter blij
vende herinnering aan het 300-jarig bestaan der Juni-
paardenmarkt, werd besloten te vragen aan die vereeniging
of zjj eene betere plaats voor de stichting kon aanwijzen
dan de in het adres genoemde, die de raad ongeschikt
vond. De gemeente begrooting werd aangeboden en ter
caziening in handen gesteld van eene commissie, bestaande
uit de heeren O. Hoogschagen, W. Roggeveen en C. Bjjpost.
Paarden voor de veld-artillerie.
Men schrjjft aan De Telegraaf
Gelijk algemeen bekend is, moet, bjj eene eventueele
mobilisatie van ons leger, een groot aantal paarden voor
de veldartillerie worden aangeschaft.
Deze omstandigheid is een gevolg van de belangrijke
uitgaven, welke gemoeid zouden zijn met het in tjjd van
vrede beschikbaar hebben van het aantal paarden noodig
om op oorlogsvoet uit te rukken.
Teneinde nu op afdoende wijze te kunnen nagaan in
hoeverre bedoelde paarden al dadelijk voor het gebruik
in de batterjjen geschikt zullen zjjn, heeft de minister
van Oorlog besloten om in 1905 een belangrijke proef
te doen nemen met het hnren van paarden, voor de veld
artillerie.
Diaconale Conferentie.
Woensdag 5 Oct. werd te Alkmaar in de consistorie
der Groote Kerk de 5e diaconale conferentie gehouden,
welke door 57 afgevaardigden uit de classis Alkmaar
werd bijgewoond. Op de agenda kwamen voor:
I. Verslag der permanente commissie voor gezinsver
pleging.
II. Verslag omtrent den arbeid der diaconieën in de
classis Alkmaar.
III. De Hervormde diaconie en de protestantsohe be
langen, in te leiden door ds. A. J. Adriani, van War-
menhuizen.
IV. Kinderverzorging door diaconieën, in te leiden door
ds. O. J. A. Bosch van Helder.
Ds. A. J. Werner van N.-Schermer bracht over punt
1 rapport uit en gaf tevens enkele aanvullingen op de
aan de kerkeraden en kerkvoogdijen toegezonden verslagen.
Uit het verslag, geroemd in punt 2, uitgebracht door
ds. C. J. A. Bosch van Helder, bleek, dat van de 54
gemeenten in de classis door 34 een antwoord was inge
zonden op de gedane vragen, betreffende de werkzaam
heden en ervaringen dor diaconieën.
Wat door diakenen op 't gebied der armverzorging al
zoo wordt verricht, werd door het rapport uitvoerig
geopenbaard we stippen er van aan Steunen der ge
zinsverpleging, bedeeling in geld en naturalia, het elders
laten verplegen van zieken, werkverschaffing, geven van
voorschotten, weezenverpleging in het huisgezin, tuin-
grondve; haring, zorg voor verwaarloosde kinderen, ver
zorging van ouden van dagen in diakonie-huizen, enz. enz.
De inleiding over punt 3 door ds. A. J. Adriani van
Warmenhuizen was een warm pleidooi voor de beharti
ging der protestantsohe belangen. Met nadruk werd de
aandacht gevestigd op de in het Noorden van ons land
minder bekende vereeniging Obr ateljjk Hulpbetoon",
die met veel zegen reeds ruim 60 jaren in de zuideljjke
provinc:ën vooral werkzaam is. In den zomer van dit
jaar hield deze vereeniging te Alkmaar haar jaarver
gadering,
In de inleiding van punt 4 besprak ds. O. J. A. Bosch
van Helder een zeer actueel onderwerp, dat op uitne
mende wijze werd behandeld en waarin hjj bjj de ver
gadering belangstelling wekte en verlevendigde voor 2
vereenigingen in ons land, die reeds zooveel goeds tot
stand brachten de vereeniging tot steun van verwaar
loosden en gevallenen, en de vereeniging tot opvoeding
van halt-verweesde, verwaarloosde ot verlaten kinderen
in het huisgezin, beide gevestigd to Amsterdam.
Met een opwekkend woord werd de goed bezochte
vergadering door ds. A. W. van Kluyve, van Schagen,
ges oten.
