STADSNIEUWS.
KUNST EN LETTEREN*
Gemengd Nieuws.
5e Klasse, I le Ljjst, 1 Febr. 1905.
Nrs. 2928, 5846, 7807, 13018, 13482, 17912 en 1999L
f 1000; nrs. 908, 1414, 4831, 1C847, 12772, 15429,
16888 en 17199 f 400; nrs. 740, 7629, 9012, 12536 en
13136 f 200; nrs. 8676, 15578, 17114, 17472, 2014-i en
20570 f 100.
De toestanden In Dell.
Van bevriende zijde werden wij in de gelegenheid
gesteld kennis te nemen van een schrijven van een
voormalig landgenoot, thans in Deli gevestigd. Het vol
gende is daaraan ontleend
En welk een Deli-debat in de Kamer Heel veel praats,
doch verreweg de meeste lui weten er bitter weinig van.
Vroeger, ja toen werden de koelies dikwerf ruw be
handeld. Cremer met zijn moreele inzinking, 't is om
te lachen. Toen die nog hier was, was het geheel anders
en 't zal op de estates der Deli-Maatsehappij wel niet
beter zijn geweest, dan op de andere kebons; thans is
er echter machtig veel veranderd. Ik wil niet beweren
dat af en toe niet eens een flinke klap werd gegeven,
dit was dan ook wel noodig, thans gebeurt dit trouwens
ook nog wel. Ze hebben in de Kamer goed praten, ik
zou Troelstra en van Kol hier wel eens als assistent
willen zien, de Chineezen zijn geen Hollandsche werklui.
En dan over hun bestaan, ik zou honderd maal liever
koelie hier zijn, dan werkman in Holland honger, koude
of gebrek aan kleeren kent men hier niet, bij ziekte
vrije kost en verpleging, een net ingericht hospitaal,
voorts vrije dagen in overvloed.
Als onze mannen aan het chancollen zijn, geven we
hun een taak van zooveel meter op; zijn ze daarmede
klaar, dan mogen ze naar huis, nooit later dan vier uur.
Ik zeg menigmaal tegen mijn mannetjes, jelui moesten
in Holland eens zien hoe de losse arbeiders het daar
hebben. Dikwerf denk ik nog aan de lui uit den polder,
die om vier uur s'morgens van huis gingen om bij tijds
op hun werk te zijn en 'savonds niet voor achten weer
binnen liepen, in den winter dikwerf geen werk en dan
natnnrlijk armoede troef. Onze koelies kennen dat niet.
Ja, door Rhemrev zijn er toevallig op eene Duitsche
kebon allerlei zaken gevonden, die niet in den haak
waren, doch daarom is het op geheel Deli zoo niet, bij
ons althans in geen geval.
Javanen worden na 3, koelies na 2 jaar op kosten
der Maatschappij naar huis gezonden, als ze ten minste
weg willen. Ze blijven echter doorgaans en gaan veel
liever niet terug, of ze moeten meer of minder binnen
zijn. Juist deze week werden er hier een veertig ont
slagen. Eén er van had een kleine duizend gulden over
gespaard, kom daar eens bij een werkman in Holland
mee. Laat men hier eerst maar eens voor goed toe
zicht zorgen, aan flinke politie bestaat groote behoefte.
We betalen voor ons pleizier niet zulk een hooge belasting,
onze administrateur, de heer M., o.a. f1500.
Alles moet hier uit eigen middelen in orde worden
gehouden en dan al die atkammerij
Nog eens, onze lui hebben het oneindig beter dan bij
(J. Ze eten voor 15 cents rijst, gedroogde visch en groen
ten, een goede kost die ik ook wel eet geen rommel
dus met het overige geld kunnen ze doen wat ze
willen. In den schuurtijd worden hier op G. pl.m. 100
varkens geslachten ik heb vrouwen bij me in de
schuur, met sarongs van 10 p.st., haar monden gaan
altijdik zeg wel eens't is of jelui den ganschen dag
eet en drinkt. Deli zal door dat gepraat er echter niet
slechter op wordende Regeering begint zich ten min
ste, en dit wordt hoog tijd, wat meer met ons te be
moeien.
Vereenvoudlng van de schrijftaal.
Het Ned. Onderwijzers Genootschap heeft aan den mi
nister van binnenlandscho zaken een adres gezonden
waarfn het te kennen geeft
dat bet z.i. in het belang van de schoolgaande jeugd
dringend noodig is, vereenvoudigingen aan te brengen in
de spelling en de schrijftaalverbuiging van het Neder-
landsch,
en dat wel volgens de regeling van de »Vereeniging
tot Vereenvoudiging van onze Schrjjftaal."
Redenen waarom het den minister verzoekt het daar
heen te willen leiden, dat aan het spellingstelsel van ge
noemde vereeniging bij onderwjjs en examens dezelfde
rechten worden toegekend als aan het stelsel De Vries
en Te Winkel.
Bjj het adres ia een Memorie van toelichting gevoegd.
De kaasmarkt te Hoorn.
De Kamer van koophandel te Hoorn bad zich gewend
tot B. en W. dier gemeente in zake den achteruitgang
van de kaasmarkt te Hoorn. Bjjna alle kaasfabrikanten
gaan naar Alkmaar markten, ofschoon ze zich grootere
finaucieöle opofferingen moeten getroosten wegens den
verderen afstand. De reden is: 1. Te Alkmaar is de on
verkochte kaas vrij van marktgeld. 2 Op de Alkmaarsche
markt is meer concnrrentie en worden daardoor hooger
prjjznn gemaakt; meermalen is 't gebeurd, dat de hoogste
P'ijs te Hoorn IJ gld. lager was dan die te Alkmaar.3
Op die markt wordt veel naar fabriekskaas gevraagd,
terwijl deze in Hoorn slechts bjj-.aak is; alleen prima la-
briekskaas wordt bier gekocht. 4. Het aantal koopers ta
Alkmaar is meer dan hef dubbele te Hoorn. 5. Kaas, die
te Hoorn niet verkocht wordt, is vaak te Alkmaar den
volgenden dag f2 meer in prijs.
In t belang der Hoomsche markt moet, volgens het
oordeel der Kamer, pnnt 1 ook te Hoorn gelden. Bosen-
dien moeten geweerd worden de talrijke niet gowenschte
hulpaanbieders, die door het vragen van fooien den boe
len veel last veroorzaken.
Nog wordt meer medewerking gevraagd van de Hoomsche
kooplieden.
Ofschoon bedoelde missive reeds lang verzonden is, is
nog geen antwoord van de autoriteiten ingekomen.
Zeehaven te Zaandam.
Omtrent de plannen tot verbetering en uitbreiding der
zeehaven te Zaandam zjjn thans door den gemeenteraad
aldaar nadere voorstellen ontvangen. Daaruit blijkt, dat
aangekocht moet worden ruim 117 H.A. 19 A. bebouwd
en onbebouwd terrein, waaronder ook water, en dat het
totaal der kosten op f 800,000 moet worden geraamd.
Bnrg. en weth. hopen dit bedrag tegen 3'/i pet. te kannen
leenen en stellen een aflossing in 50 jaren voor. Alzoo
zal dit de gemeente in de eerste jaren f 44,000 kosten.
Daar bjj komen jaarlijks f 6000 exploitatiekosten, maar
daartegenover staan extra baten van f 25,000, zoodat het
jaarljjksch tekort hoogstens f 25,000 zal zijn, welk bedrag
echter nog belangrijk verminderen kan, daar tal van
andere bronnen van inkomsten znllen stjjgen.
Onder de baten van f 25,000 is een bedrag van f 11,000
voor pacht van handoleterreinen en water, waarvoor thans
reeds voor een tjjdvak van 20 jaren aanbiedingen zjjn
ontvangen. Meerdere terreinen znllen voor handelsfirma's
beschikbaar komen.
Burg. en weth. noemen deze havennitbreiding een nood-
zakeljjk belang voor den meerderen bloei van Zaandam.
F. Donnla Nteuwenhuls te Schragen.
Uit Scbagen wordt ons geschreven
De aanwezigheid van F. Domela Nienwenhnis als spreker
in onze gemeente trekt altjjd veel pnbliek, vooral ook
van bniten. Het is echter niet dat publiek meer vau
voor jaren. De meer hooge klassen van menschen, als
ik het zoo noemen mag, blijven weer, de nog mindere dan
vroeger komen in grooter aantal. Tot onderwerp had de
leider der vrjje-socialisten gekozen: «De nieuwe anti
militaristische Internationale". Voor de panze schilderde
hjj de gruwelen van den oorlog, door hem genoemd een
noodzakeljjtc aanhangsel en uitvloeisel van bet kapitalisme,
na de pauze schetste spreker hoe de arbeider, de produ-
ceereDde arbeider, het moest aanleggen om den oorlog
onmogeljjir te maken. Als middel daartoe leidende, noemde
bjj de opvoeding thuis, dienstweigeren, staken bjj oorlog,
iu één woord het aankweeken van een anti-militairistischen
geest. Do nienwe internationale stelt zich ten doel dien
geest over de arbeiders meer vaardig te doen worden.
Haar te stennen is dos volgens Nieawenhnis de plicht
van iederen arbeider. Louise Michel werd nog even ver-
oeerljjkt, waarna spreker op zjjne bekende, gloedvolle
wjjze en met eene pakkende voorstelling van den zegen
van den vrede op aarde zjjn rede eindigde. Niemand
nam deel aan het debat, zoodat de vergadering tegen
half elf gesloten werd door een der vier arbeiders, waaruit
de vrije socialisten groep te Schagen bestaat.
Dr. Hauling en de justitie.
Naar men verneemt is door dr. Kauling te Ginnoken
eene aanklacht ingediend bjj de justitie tegen de redactie
van bet Maandblad tot bestrjjding der kwakzalver^, wegens
boleediging naar aanleiding van een stak, geteekend li.
W. B., in het nummer van dat blad van November 1.1.
Bloemen van bolgewassen.
Wjjl in het Zuiden vaD Frankrjjk sneenw en vorst veel
schade hebben gedaan aan de bloemen in die streken,
worden in bet buitenland de bloemen van byacinthen, talpen
en andere bolgewassen zeer gezocht eu hoort men van
hooge prijzen.
Het voortdurend zachte weder bevordert in Haarlems
omstreken zeer ds ontwikkeling der bolgewassen. Do
kweekers zijn tot hun leedwezen genoodzaakt veel van
hst dek te verwijderen.
Harmonlegezelschap „Lamoraal van Hgmond."
Zondag 1.1. hield deze vereeniging haar eerste jaar
vergadering in het hotel »Do Drie Egmonden" "an den
heer J. Nieuwenhuizen te Egmond h/1 Hoef. De voor
zitter, de heer J. M. Schellekens, heette de aanwezigen
welkom waarna de secretaris, de heer J. de Wit, het
halfjaarljjksohe verslag mlbracht over den levensgang
der jonge vereeniging.
Bij de rekening en verantwoording bleek, dat er een
ontvangst was van f 573,40 en eene uitgave van f 537,68,
zoodat er een batig saldo van f 35,72 kon geconstateerd
worden.
Nadat nog het programma voor de a.s. uitvoering
behandeld en het salaris van den directeur was vastge
steld, sloot de voorzitter de vergadering met een kort
woord van dank aan de leden, die zich allen, zonder
nitzonderingin den korten tjjd, dat deze vereeniging
beslootzóó uitstekend geoefend hadden, dat nu reeds
eor.e uitvoering kon gegeven worden. Hjj hoopte van
harte, dat dit zoo blijven mocht.
De Inbrekers, door de Alkmaarsche
politie opgespoord.
Ds rechtbank te 's-Hertogenbosch heeft uitspraak ge*
daau in de strafzaak van Jacob vau O., ond 27 jaar,
schilder; Theod. Ed. H., ond 24 jaar, stneadoor, beiden
geboren te Rotterdam en Bein. Micb. Joh. G., ond 25
jaar, koopman, geboren te Gouda, thans allen eedetineerd
eu beklaagd van in den nacht van 18 op 19 Nov. j.l.
gezamenlijk en in vereeniging diefstal te hebben gepleegd
van eene aanzienlijke partjj gonden en zilveren voorwerpen,
te zatnen eene waaide vertegenwoordigende van f 750,
door bjj den goudsmid F. L. de Brnijn, wononde in de
Minderbroederstraat te 's Hertogen bosch door het tuimel
raam boven de voordeur vau diens winkel aanwezig in
te klimmen.
De rechtbank veroordeelde iederen beklaagde, overeen
komstig den eisch van het O. M., tot eene gevangenis
straf van acht jaar.
Hooiland.
Een onzer detknndige medewerkers sehrjjft ons:
Al wordt het getal langzamerhand minder, toen worden
er nog landbouwers gevonden, die zich om de graslanden
weinig bekommeren. Men stelt zich eenvondig tevreden
met de opbrengst, die het hooiland elk jaar geeft. Daar,
waar men oogst en het land niets teruggeeft moet de
vruchtbaarheid en dus ook de opbrengst achteruit gaan.
Gelnkkig zjjn er velen, die den ouden slenr laten varen
en een voldoende boeveelheid kalk, kaiuiet en slakken-
meel uitstrooien. Het zijn juist onze graslanden, die in
de eerste plaats voor een bemesting met onze kunstmest
stollen in aantnerkiDg komen. Daar, waar do landbouwer
met zijn uitgestrekte wei- en bouwlanden over te weinig
stalmest heeft te beschikken, zal hjj de stalmest voor zgo
bouwland moeten bestommen, omdat op weiland de hu-
masvormeade eigenschappen van den stalmest minder tot
baar recht komen. Wanneer men na jaren achtereen
telkens met kalk, kainiet en slakktnmeol mest, ziet men
dikwjjls en dit geldt vooral voor dichte, vaste graslanden,
dat de grasgroei achteruitgaat en onze klavers welig op
schieten. Wat is daarvan de oorzaak? We weten, dat bjj
de voeding der planten kalkkali, pbosphorznur en
stikstof de hoofdschotel vormen. Geeft men na herbaal-
deijjk eerstgenoemde drie voedingsstoffen, dan zullen onza
klaverplantjes daar wel bij varen. De klaver is immers
een vlinderbloemige plant en in staat de vrjje stikstof
der luebt op te nemen en in den grond vast te leggen.
Kan de klaver dus de noodige stikstof uit de lucht op
nemen, onze grassen moeten zich maar met de bodem
stikstof tevreden stellen. Toch kannen onze grasplantjes
niet direct van die organische stikstof, door de klavers
in den grond gebracht, profiteered
Da stikstof moet eerst omgezet worden voor ze voor
een plant opneembaar is, en juist deze omzetting heeft
eerst dan plaats, als de lacht (zaarstof) in don bodem
kan binnendringen. Nu zal het ieder duideljjk zjjn, dat
in stjjve, vaste graslanden de lacht moeiljjk kan bin
nendringen en das een omzetting in opneembare stiksfof
uiterst langzaam gaat. Een opzettelijke stikstof-bemesting
is dan ook aantebevelen. Onze chili kan ons hiervoor
helpen, daar in dit zont de stikstof in opneembare vorm
voorkomt. De landbonwer verznime dan ook niet bjj zjjn
kalk-, kali- en phosphorzanrbemesting in 't voorjaar chili
te geven. De juiste hoeveelheid is moeiljjk te zeggen, dit
hangt ook voor een deel af van den aard van 't grasland.
Zo zal bijv. in grasland, waar de zode los is, minder
noodig bljjken dan in vaste groenlanden.
Daar we natnnrljjk veronderstellen mogen, dat ieder
landbonwer zjjn grasland kent, dnrven we een hoeveelheid
van 100—200 K.G. per H.A. aanraden de juiste hoe.
veelheid aan ieder overlatende. W.
371ste Staatsloterij.
Slechte betalers.
In »De Middenstandsbond" wordt de aandacht geves
tigd op een systeem tegen slechte betalers, door de Alk-
maarscbe Winkeliers-Vereeniging in toepassing gebraobt.
Het blad schrijft daaromtrent
De maatregelen om slechte betalers tot het betalen
hnnner rekeningen te dwingen, genomen door particu
lieren, bleken alle onvoldoende te zijn. Toch was het
noodig, dat hierin het particulier initiatief krachtig han
delend optrad, daar door onvoldoende wetgeving op dit
gebied langs gereohteljjken weg weinig te bereiken valt.
Het veieenigingslevon heeft ook hierin in den laatsten
tjjd veel bijgedragen tot verbetering van vele misbruiken,
en tracht nn door zooveel mogeljjk preventief optreden,
de te veroorzaken schade tot zoo klein mogeljjke afme
tingen terug te brengen.
Dit preventief optreden bestaat hoofdzakelijk in bet
bekendmaken van de namen der slechte betalers van beroep.
Om dit zoo nitgebreid en zoo zeker mogeljjk te kannen
doen, werden door ver>-chillende plaatseljjke vereenigingen
zoogenaamde «zwarte ljjsten'' aangelegd.
Men begon op kleine schaal registers aan te leggen,
waarin naar alphabetische volgorde de namen, beroepen,
woonplaatsen van nalatige debiteuren worden geschreven,
benevens het bedrag hunner schulden en de namen der
leveranciers-crediteuren, met een Nummer.
De winkeliers en klein-indostrieëlen die als lid tot
zulk een vereeniging toetreden, verbinden zich aan den
administrateur of secretaris, op te geven de m gebreke
gebleven schuldenaars, nun door eigen ervaring bekend.
De naam van dengene, die een wanbetaler opgeeft, is
alleen den administrateur of secretaris bekend eu bljjft
geheim.
De Alkmaarsche Winkeliers-Vereeniging heeft een
Onderling Informatiebureau volgens bovenstaanden grond
slag opgericht en beschikte reeds na korten tjjd over
een schat van kostbare gegevens.
De aangifte van de namen enz. der wanbetalers ge
schiedt op een uniforme wjjze, door het invnilen van
eon biljet van den volgenden inhoud
Aangifte biljetten
bij den
Secretaris verkrijgbaar,
uitsluitend
voor leden der A. PP. V.
AlkMarsehe WInkellers-Vereeniging.
lnlornatle bureau.
Opgaaf van nalatige Debiteuren.
Hiermede geeft ondergeteekende kennis aan den len
Secretaris der A. W. V. dat onderstaande Ddbiteur niet
aan zjjn (haar) verplichtingen voldaan heeft.
naam
Dit biljet, onderteekend door den aangever, in gesloten
convert te zenden aan den Seoretaris.
Niet onderteekende aangiften worden niet ingeschreven.
De naam van den aangever blijft streng geheim, en is
alleen den len Secretaris bekend.
Om de aan de leden der A. W. V. te verstrekken
inlichtingen juist volledig en betrouwbaar te doen zjjn,
verbinden de leden zich, hnn door eigen ervaring bekende
in gebreke gebleven Debitenren aan het Bestaar (Secre
taris) op te geven.
De Secretaris heeft het recht van den aangever, het
bewjjs te vorderen van de juistheid zjjner aangifte.
De Secretaris der A. W. V. boekt al deze gegevens
in een register, en verstrekt kosteloos op aanvraag der
leden informatie omtrent personen daarin voorkomende,
en daar deze mededeelingen door een honderdtal van
de voornaamste Alkmaarsche winkeliers zjjn bjjeenge-
braoht, kan men zoo goed als zeker zjjn dat het nie<-
voorkomen op deze ljjsten van slechte betalers, het be
wjjs is van de soliditeit van hem of haar naar wie men
informeert.
„Kunst kij ons doel."
Uit de Egmonden wordt ons geschreven
Het talijjse publiek, dat Woensdag de eerste uitvoering
bijwoonde van de nieuwe rederijkerskamer «Kunst zij ons
doel" van Egmond aan Zee de bovenzaal van den hoer
van Schaik was tot achter gevuld zal zeker den heeren
dankbaar zjjn geweestdie bet initiatief namen tot de
oprichting dezer tooneel -ereemging en tot het geven van
dezen recht gezelligen avond.
De jonge vereeniging debuteerdo met «Inkwartiering
of zes jaren de Bruid", oorspronkeljjk bljjspel met zang,
in twee bedrjjven, door M. J. Gillissen.
Het was een goede gedachte der vereeniging, met een
oorspronkeljjk stuk haar tooneelleven te beginnen.
