BmujmcKïTlmWmr
Etfonderd en zevende jaargang.
Zondag 26 Maart 1905.
Van "Week tot Week.
XJm? Zulkf" 2ii"
Ll»a,d™
AI.KMAABSCHK l;0I R\M.
Een onderhond met het Kamerlid Melchers.
In de bladen circuleerde dezer dagen het berioht
»De heer G. W. Melchers, lid van de Tweede Kamer
en vóórdien tgd preditant bg de Ned.-Herv. Gemeente
te Znid - Scharwonde, heeft zioh thans te Alkmaar ge-
vestigd als handelaar in knnstmest-stoffen." Op dit bericht,
zooals 't daar ligt, is geen aanmerking te maken het
is jnist. Doch eenige toevoeging daaraan is niettemin
verre van overbodig te achten, omdat eene mededeeling
aldus gedaan den indruk wekt alsof er in dien plotselin-
gen overgang van het Kamer-lidmaatschap tot de kunst
mest iets komisch is gelegen. En van iets grappigs, iets
lachwekkends is hier in 't geheel gsen sprake 1
De zaak is eenvoudig deze. Bg verschillende invloed
rijke personen bestaat bet voornemen met een flink kapitaal
hier ter stede opteriohten een naamlooze vennootschap,
voor den handel in hulpmest-stoffen, voeder-artikelen en
landbouw-werktuigen. Een bestaande zaak op dit gebied
zal daarvoor worden overgenomen en uitgebreid. De heer
Melchers wordt een der beide directeuren van deze op
goede grondslagen te vestigen naamlooze vennootschap.
Hoe de heer Melchers ertoe gekomen is zich op den
handel toe te leggen en zich aan de politiek te onttrekken
Wg hebben ons veroorloofd ons tot den heer Melcbors
te wenden met het beleefde verzoek ons een onderhoud
toe te willen staan, eensdeels ter bespreking van de zoo
even genoemde vraag, anderdeels om de meening van
dezen in de laatste jaren zoozeer op den voorgrond ge
treden afgevaardigde over den huidigen politieken toestand
te vernemen. Met groote welwillendheid werd aan dit
ons verzoek voldaan. Eu nu zullen wij trachten saam
te vatten, wat de heer Melchers ons mededeelde in het
onderhoud, dat bijkans drie uren duurde.
Ter motiveering van zjjn genomen besluit ging de heer
Melchera in t kort met ons na, wat door hem in de
laatste 8 jaren was ervaren. Zgn streven is 't steeds
geweest, met open oog voor de evolutie in de maatschappij,
het algemeen belang te dienen. In de kerk werd door
hem begonnen, wat later in de maatschappij, maar dan
op andere wgze, .langs nieuwe wegen" werd voortgezet
een regelmatige, volhardende strgd voor den zedelgken
geesteljjken en maatschappeljjken vooruitgang der mensch-
heid. Met voldoening mocht bg daarbjj terugzien op zijn
werkzaamheid als predikant te Zuid-Seharwoude.
Onder zijn invloed, zoo meende hij, was daar ter plaatse
et peil van het geesteljjk leven vooruitgegaan. Een
zekere ongevoeligheid in moreel en maatschappelijk
opzicht, die daar aanvankelgk bg velen faeerschte, had
voor betere denkbeelden plaats gemaakt. Veel had daartoe
bijgedragen de drankbestrgding, waarvan de invloed onder
meer hiernit bleek, dat bet drankgebruik per hoofd en per
jaar van 1895 tot 1899 gedaald is van 5.57 tot 3.43 L„
terwijl ook daarna die vermindering is voortgegaan. Het
aloude gebruik om verjaardagen, het Oude Jaar en der-
gelgke gelegenheden te vieren met alcoholica is thans
veel minder algemeen dan vroeger. Zg, die indertjjd den
moed gehad hebbsn, mede te gaan met de nieuwe levens-
eischen, in naam van msnschelgkheid en vooruitgang
door Ds. Melchers gepredikt, zgn het, die op het oogen-
te Zuid-Scharwoude den toon aangeven in politieke
en andere aangelegenheden. De heer Melchers verklaarde
dan ook, steeds met genoegen terng te denken aan de
jaren dat hg in ZuidSobarwoude geleefd en gewerkt
heeft. Bjjaldien hg destgds een dergelgfeen werkkriog
weer had kunnen vinden, zonder dat van hem gevergd
werd dat hg godsdienstig was in supranatureelen zia
had hg dien gaarne aanvaard. Vooral na zijn vertrek'
uit die gemeente heeft hg bemerkt, dat zjjn arbeid niet
tevergeefsch geweest is, en een goeden invloed op de
memchen heelt geoefend. Met het oog op zgn wjjsgeerig
standpunt gevoelde hg echier niet langer op den kansel
te behooren. Het godsdienstig geloof, dat men van een
predikant verwacht, kon hjj niet geven, al was zijn arbeid
«rw 8 J001" Zedel»ken vooruitgang der gemeente
de heer0eMnr; afS°heid de ge;«oente vertrok
Daar begon voor hem het propagandisten-leven met
zgn inspanning en vermoeienissen. Vrijwel alleen
staande voor een veelomvattenden arbeid werd hg eenige
jaren lang door spreekbeurten en journalist,eken arbeid
geheel in beslag genomen. In twee maanden veertig preek-
beurten vervallen was geen zeldzaamheid. Bevredigend
was dat met. Niet alleen was het vermoeiend, doch erg
voelde de heer M. bovendien het bezwaar, dat alle tijd
voor regelmatige stadie hem was ontroofd. Na 2% jaar
in Friesland te hebben gewoond en gewerkt werd hij
tot lid van de Tweede Kamer gekozen. Nn brak er nog
drukker tgd aan. Van studie was thans in 't geheel geen
sprake meer: wie lid is van de Kamer volgens de op-
vattingen der 8. D.A.P., tevens raadslid is, bovendien
geregeld moet heen en weer reizen, daarbjj nog spreek-
eurten waarneemt, heeft daarvoor al zgn tijd meer dan
noodig en moet van wetenschappelijke studie afstand doen
Het onvormjjdeljjk gevolg was bovendien, dat aldus ook
aan de rechten van het gezinsleven werd te kort gedaan.
AVant maar heel zelden kon hjj thuis zjjn en wanneer
dat wel het geval was, dan was hjj zóó met werk overladen,
dat hij, om daar doorheen te komen, allen vrjjen tgd
noodig had.
De partggenooten te Leeuwarden bezaten daarbg niet
den taot om aan de familie van den heer Melchers zgn
afwezigheid dragelijk te maken of te vergoeden.
Zoo kwam het en moest het komen tot een crisis, waar-
bjj de heer M. moest kiezen tnssohen de belangen der
partij en die van zjjn gezin. Tot zijn leedwezen hebben
de Leeuwarder partggenooten die moeilgkbeid niet be
grepen. Zij zagen alleen de partjj, terwjjl de hoer M. zoo
gaarne had gewild, dat zij ook oog hadden gehad voor
datgene, waarop hij als mensen recht had. De heer M.
trof toen een regeling, waarbij hjj het voornaamste deel
zijner taak kon bljjven waarnemen en tegelijk meer voor
zjjn gezin zjjn. Teneinde tjjd te winnen, besloot hjj over
eenkomstig het advies van den dokter zich in den Haag
te vestigen. Zonder moe lgkheden ging dit niet en juist
daarbjj leerde de heer M. zijne partggenooten kennen van
een zijde, die voor hem, na alles wat hjj gedaan had, zeer
teleurstellend was. Had de heer M. ook toen niet het
belang der zaak gesteld boven persoonlijke gevoeligheid,
bg ware in staat geweest zfln mandaat neer te leggen
en zich uit alles terug te trekken. Intusachen streefde
de beer M. vóór zgn vertrek er naar de banden van
persoonlijken aard met het district aantehouden. Gelei-
deljjk ontstond daardoor weer een betere verhouding met
de partggenooten, al had deze ervaring den heer M. ook
nuchterder gestemd ten opzichte van het leven vóór en
in de partij.
Eon tweede ervaring kort daarna door hem opgedaan
leerde den heer M., dat niet alleen minder ontwikkelden
maar ook meer ontwikkelden soms onverantwoordelijk
kannen handelen. Kort na zjjn vestiging in den Haag
werd de heer Melchers aangezocht tot medewerking aan
de oprichting van een verzekeringsbank op democratischen
grondslag. Ongeveer een jaar was hg daar mee bezig, toen
in het partjj-orgaan, ook met het oog op de slachtoffers
van de bekende Aprilbeweging, stemmen opgingen voor
de oprichting eeuer verzeKeringsbanK, en de heer M. kon
meedeelen, dat een dergelgke bank reeds in de maak was
Kort daarna werd inderdaad de zaak door hem door ar
tikelen in Het Volk bg de partij geïntroduceerd. Het in
zee gaan van het prospectus geschiedde kort na de zwen-
del-debatten in de Tweede Kamer. Het werd ook aan de
Kamerleden gezondon, die, nog rersch onder den indruk
van de gehouden debatten, zich allerlei aardigheden op
de nieuwe bank veroorloofden.
Dit deed den heer Troelstra, die de voorgeschiedenis
van de oprichting der bank vrjjwel geheel kende, die èn
als hoofdredacteur van Het Volk èn als lid van het Par
tjjbestuur der S. D. A. P. volkomen op de hoogte was
van de bedoelingen der partggenooten, die hun naam aan
de zaak verbonden hadden en overvloedige bewijzen van
hnnne goede trouw in deze ontvangen had, in toorn
ontbranden, een toorn, die zich niet uitte tegen de Ka-
merleden, die met de nieuwe instelling den draak staken,
maar tegen hen, die genoeg ondernemingsmoed en ver
trouwen bezaten om de verantwoordelgkheid voor de al-
gemeene leiding der zaak te aanvaarden.
In een iulminant artikel werd aan dien toorn uiting
gegeven hoewel er andere wegen waren om noodigge
achte aanmerkingen te maken en de heer Troelstra toen
te maken"001 T°rZaitlld 030 ZÖD0 aanmerkinf^
De beer Melchers heeft zich dien ongemotiveerden
aanval, des te minder verdiend omdat hjj alle bewnzen
van zgn goede trouw gegeven had, zeer aangetrokken.
Het was de herhal,ng van een reeds eerder opgedane
ervanng Nu echter kwam zij niet van een zijde, die
men met verantwoordelijk kon stellen, maar van iemand,
die om zyne politieke positie meer dan anderen zich
rekenschap moest geven van het gerechtvaardigde van
zgn daad en de gevolgen daarvan.
De aanval van mr. Troelstra had in zooverre succes,
da enkelen weigerden in het maatschappelijk kapitaal
der Bank deel te nemen. Toch bleek de »Centrale Ar
beiders Verzekerings. en Deposito-Bank" reden van bo-
staan te hebbenin tien maanden tgds werd daarbjj
voor een som van bjjna een millioen gulden afgesloten
en nn is dit bedrag reeds verre overschreden. Wel een
bewgs, dat de berekeningen, door den heer M. omtrent
are vooruitzichten en levensvatbaarheid gemaakt juist
waren. J"10"
daarop wat lang wachtte, werd gestaakt. De gezellen
zonden een woordvoerder tot den zoon, doeh wjjl dit
geen gelukkige keuze was, weigerde deze hem te ontvan
gen, zich daarentegen bereid verklarende de zaak san
het plaatseljjk vak-comité voor te leggen.
Op aanstichten van eenige partijgenooten benoemde de
plaatselijke federatie der S. D. A. P. bovendien eene com
missie om te onderzoeken of de jonge pat roon soms tegen
zijn beginsel had gehandeld. Op haar verzoek om in
lichtingen gaf deze ten antwoord, dat zg het nooit zoo
goed zon kunnen overbrengen als hjjzelf en dat hij het
daarom zelf wel ter vergadering zou vertellen.
Deze volkomen begrijpelijke antwoorden werden door
sommige onervaren heethoofden aangegrepen als bewgs,
dat de jonge patroon en zgn vader, die zioh met zgn
zoon solidair verklaard had, hun beginBel verloochend
hadden. Zij eischten daarom beider royement. Bg het
debat over deze zaak werd onder applaus door enkelen
de stelling verdedigd, dat een sociaal-democratisch patroon
aan zgn beginsel verplicht was alle eischen, hem door
zgn werkl oden gesteld, toe te geven, al was zjjn onder
gang daarvan het gevolg.
De heer Melchers was de eerste, die, pas van een korte
vacantie teruggekeerd, tegen deze redeneering en tegen
het royement zich verzette, natnurljjk te midden van
veel rumoer en interrupties.
Op dit oogenblik is in deze zaak door de afdeeling,
waar zij feiteljjk bg thuis behoort, nog geen beslissing
genomen. Eene comn issie is nog bezig na te gaan,
waartoe een sociaal-democratisch patroon verplicht is en
óf en zoo ja, wat de twee betrokken partijgenooten mis
daan hebben. Maar de heer Melchers heeft er alvast
deze conclusie uit getrokken, dat er maar weinig noodig
is om iemands politieke positie en daarmede tevens den
grondslag voor zjjn maatschappelgk bestaan te onder
mijnen. En hjj heeft uit deze ervaring en uit de daaraan
voorafgaande de gevolgtrekking gemaakt, dat het afgeschei
den van de waarde van het beginsel en het algemeen streven
eener partij, ongewenecht is op eenige wjjze afhankeljjk
te zgn van een factor, die zoo onbetrouwbaar en ver
anderlijk is als de gnnst van menschen en partijgenooten.
Dat neemt intusschen niet weg, dat er in de politieke
zienswjjze van den heer M. geenerlei verandering is ge
komen. Hij is alleen wat rijker geworden in ervaring
en heeft ondervonden de waarheid der vaak gedane be
wering »dat de fouten, die het kapitalisme aan de
aibeiders heeft bijgebracht, zich het eerst wreken aan
hen, die voor de arbeiders strijden''.
Deze ervaring stemt den heer M. niet bitter, 't Is
alleen een factor waarmede hij rekening houdt.
En, zoo voegde de heer M. hierbg, ik mag ook Diet verge
ten, dat men aan politieke geestverwanten niet den eisen mag
stellen dien een predikant aan zgn gemeenteleden stelt.
Da politieke strgd, die zich tot de massa richt en zich
met individuen en hun karaktervorming niet inlaat,
kan met geven wat andere stroomingen, invloeden of
instellingen geven moeten. Het meedoen aan de politiek,
hoe uoodzakeljjk ook, schept het gevaar, dat men voor
het belang van partij of politiek beginsel vergeet of ver
onachtzaamt, wat even goed als de politiek zijn recht van
bestaan heeft en bevrediging eischt.
Wat den heer M. nu aanleiding gaf zgn nieuwen werk
kring te kiezen? 't Is heel eenvoudig. De heer M. ziet
m den hat del in de drie genoemde artikelen een groote
toekomst. Het gebruik van kunstmest neemt verbazend toe,
de boerenstand, door ervaring geleerd en meer ontwikkeld'
dan vroeger, wantrouwt ze niet langer. Daardoor is, zoo
meent hij, in Noord- eu Zuid-Holland nog een groot en
toenemend afzetterrein te veroveren. En met die verovo-
riDg dient men een algemeen belang: hoe meerhulpmest-
stoffan bjj voor beeld gebroikt worden, des te meer zal de
nationale rjjkdom, de bodemopbrengst toenemen.
Wjj vroegen den heer M. ook nog, of bg voornemens
was zich nu voorgoed buiten de politiek te houden. En
het antwoord was, dat de heer M. verwachtte, dat de
nieuwe zaak zooveel beslag op zgn tjjd zou leggen, dat
er voor de politiek geen gelegenheid zal overbljjven.
Toen vroegen wg den heer Melchers, of hg ons zijne
denkbeelden wilde kenbaar maken aangaande den huidigen
politieken toestand, ook met het oog op de naderende
verkiezingen.
Wat wij daaromtrent mochten vernemen zullen wjj in
00D volgend artikel mededeeleo.
Was deze tweede ervaring weinig aanmoedigend, de
doorslag werd gegeven door het volgende feit.
Een haagsch partjjgenoot, reeds 25 jaar in de beweging
een stncadoors-patxoon, was wegens overwerken genoopt
rust te nemen. Tgdens zgn afwezigheid stelde het per-
soneel loon-eischen en toen de zoon met de beslissing
(Particuliere Correspondentie
Berlijn, 22 Maart 1905
II.
Het dansende Berlijn.
Na het hof volgen op het gebied der feestelijkheden
de ministers. Ook voor hen is het verplichtend vee'l
f/nnt 6/1 tei"i16j en..Sroote feesten te geven. Bovenaan
staat natuurlijk de rijkskanselier, graaf von Bülow Er
opneemt. Zulke massa-verzamelingen worden door de
hofkringen ndie Volksfeste bei der 5raf,n" genoemd Een
