ZaterflagsÉe Veemarkt.
No. 56. Honderd en zevende jaargang. Zondag 7 Mei 1905.
Amsterdamsche Brieven.
Bergen-Lentewandeling.
BERLIJNSCHE BRIEVEN.
■ii.
En nu de oude kerk met de ruine. Reeds eerder heb
ik gewaagd van het plechtige van dezen bouwval.
ALKMAARSCHE CRI RAM.
Posterijen.
De Directeur van het Postkantoor te Alkmaar geeft
belanghebbenden kennis, dat te zijnen kantore, tijdens
de nren van openstelling voor het publiek en tegen be
taling van lO cent per stuk. zonzer-dfenstrege-
llngen verkrijgbaar zijn geste' J.
De Directeur voornoemd,
1 Mei 1905. S. VAN DELDEN.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van Alkmaar,
brengen, in verband met de te verwachten drnkke
Zaterdagsche veemarkten, ter kennis van de aanvoerders
van vee, dat de toegang voor vee tot het marktplein,
oosteljjk van het Waaggebouw, tot nadere aan
kondiging zal zjjn verboden.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
J. de WIT Dz., Voorzitterloco Burg.
DONATH, Secretaris.
Alkmaar, 2 Mei 1905.
X.
De stille week vóór Paschen en de week daarna zjjn,
wat nieuws betreft, zoo schraal geweest, dat ik, wanneer
ik niet het genoegen had gehad den èdn-Mei-dag mee
te mogen vieren, werkeljjk geen actueel onderwerp bjj
de hand zou hebben gehad om over te schrjjven. Wel
is waar begint langzamerhand de verkiezingsdrnkte en
worden namen van candidacen bekend, doch hieraan een
geheelen brief te wijden, terwijl wij het vooruitzicht hebben
nog maanden ruimschoots in deze ons hart te kunnen
ophalen, kwam mg minder gewenscht voor.
Om dan te beginnen met de viering van den eersten
Mei in onze goede stad, moet ik al dadelyk vertellen,
dat de geheele zaak een tamelijk droevig verloop heeft
gehad, droevig in zooverre, dat het beoogde doel van het
proletariaat, n 1. om indrnk te maken op de bourgeoisie,
het kapitalisme, dit jaar al evenmin bereikt is als het vorig
jaar. Ja, ditmaal was het al zeer trenrig, een resnltaat
dat vermoedeljjk grootendeels is toe te schrijven aan de
bestaande oneenigheid in de arbeiderswereld met betrekking
tot de vakorganisatie. Nu men een nienwe organisatie
gaat oprichten naast het Nationaal Arbeiderssecretariaat is
het gesalarieerd bestuur van dit laatste bagrypelykerwys
minder goed te spreken en het gevolg is dat beide partgen
elkander, zjj het dan ook niet altjjd openlijk, fel bestoken.
Onder deze omstandigheden was het te voorzien dat
de door den Amsterdamschen Bestuurdersbond georgani
seerde optocht, waaraan deelnamen de verschillende dis
tricten van de S. D. A. P., de Alg. Nederl. Diamant-
bewerkersbond enz., zich niet zon mogen verhengen in de
medewerking van de vereenigingen, die het Nationaal
Arbeiderssecretariaat zjjn trouw gebleven. Dat het oude
N. A. S. nog vele aanhangers telt, bleek 's avonds nog
in het Paleis voor Volksvljjt, want ondanks den optocht
was de vergadering van de Vrije Socialisten, waartoe de
bestnnrders van het N. A. S. zich thans meer aangetrokken
gevoelen, zoo goed bezocht, dat in de groote zaal, waarin
toch een vijfduizend personen kunnen worden geborgenj
Voor een schilderij leveren de Vinkenkroft en omgeving
wel alles wat men kan verlangenboven de duinen uit
die fijne dunne zeelucht, die zwierig nijgende boomen op
den weg, het dennebosch aan de andere zijde, het majes-
tueuse hout aan den duinvoet, terwijl het weiland met
schapen er niet weinig toe bijdraagt om aan dat alles een
idyllisch cachet te geven.
Wij vinden op onze wandeling aan de eene zijde van
den weg het pension »Beaulieu" en een ander »Kenne-
meroord." Hier voorbij komt men aan een stuk gehakt
bosch, wat weer verder doet zien op het dorp waar altijd
dat mooie oude torentje bovenuit steekt, nog iets verder
links is de weg die loopt naar het Russisch monument.
Langs dezen weg staan twee zeer artistieke woonhuizen
met daarbij zoo mooi passende aangelegde tuinen. Dit zijn
de woningen van de vooral op het gebied van reproductie
zoo bekende kunstenaars Veldheer en Graadt van Roggen.
Zoo verder gaande, komt men eindelijk aan een open
vlak, waar men van den eenen kant zoo ver over het
bloemtapijt der weiden kan zien als het oog reikt, terwijl
aan de andere zijde noordelijk de duinen bontgroen weg-
golven. Hier staat op een hoogte een eenvoudig wit huis
ter herinnering aan vele Russische helden, in deze streek
gevallen ruim een eeuw geleden.
Naar de overlevering zegt, moeten er op de plaats waar
het monument staat wel 500 Russen begraven zijn. De
inval der Engelschen en Russen in Bergen had plaats op
19 September 1799. f p
Het dorp werd genomen door de Russen, die den En
gelschen vooraf waren gegaan onder generaal Herman,
en de bezetting hadden verrast en verjaagd.
De door honger uitgeputte soldaten, die zich aan dron
kenschap en wanorde overgaven, werden echter spoedig
omsingeld door generaal van Damme, terwijl generaal
Dumonceau de Engelschen in de duinen tegenhield.
Woest is er gevochten, de Russen wilden zich niet
overgeven ongeveer 3000 werden er in de pan gehakt,
het dorp werd er natuurlijk half door verwoesthet
raadhuis geruïneerdde katholieke kerk beschadigd en
beroofd zoowel als het Hof.
Te Limmen staat nog het aambeeld in een smidse
waarop de vrede geteekend werd. De Russische generaal
Herman werd met zijn twee aides-de-camp op het Hof
gevangen genomen.
Keeren wij terug na een oogenblik van verpoozing en
nadenken langs denzelfden weg en dan linksom weer
geen mnis er meer bg kon. En alhoewel de sprekers,
Ds. Schermerhorn van Nienwe Niedorp en J. G. Sieveking
van Amsterdam, weinig nieuws verkondigden was het daar
minstens even gezellig als bg den optocht, omdat men
bij den laatste ook niet gezorgd had voor iets nieaws.
Het waren byna alle dezelfde transparanten, met dezelfde
afbeeldingen en dezelfde versjes als verleden jaar. Het
aardigste was nog een groote roode haan, die lnid staat
te kraaien. Het onderschrift luidde»Hoort, hoort, het
socialisme komt." In den volksmond heeft de roode haan,
zooals men weet, anders een geheel andere beteekenis.
Dan hadden de slagers door hun dagelijkschen omgang
met de vele dienstmeisjes in onze stad treedt de humor
bij hen op den voorgrond nog altjjd hnn transparant
van de vette koe en het magere paard:
»Voor de rijken de ossen,
Voor de armen de rossen.'1
Dergelyke opschriften behagen het volk, maar als ze
na het volgend jaar weer met dit onde nieaws op komen
dagen, kon het aardige, het humoristische, er wel eens
af gaan. En wanneer de muziek geregeld «opwaakt en
de slavernij wegblaast," dan gaat dat een gewoon toe
schouwer met niet al te diep gewortelde socialistische
neigingen al spoedig vervelen.
Zooals gezegd, de geheele optocht bad een saai verloop.
Daarbij kwam nog dat deze ditmaal uitsluitend rondtrok
in een bnitenwjjk, van de Stadhouderskade langs de Sar-
phatistraat door het Muiderpoort-kwartier, en zoodoende
was na verloop van een uur de belangstelling al danig
geslonken. Een woord van lof komt hnn, die er aan
deelnamen, toe voor de wjjze, waarop door ieder de orde
werd bewaard.
Da Vrjje Socialisten, ten minste het jongere goed, dat
zich Vrije Socialisten noemt, voelden zich gedrongen te
laten zien dat zjj zich vrjjer burgers gevoelden. Zjj
schreeuwden en tierden langs de straten, ondanks het
verbod van de politie en het gevolg was dat er eenige
klappen werden uitgedeeld, waarbjj natuurlijk weder een
paar nienwsgierigon het moesten ontgelden. Een aantal
jongens begint te zingen en niet zoodra is er een agent
in het gezicht of zjj trekken naar de achterste gelederen.
Zoodra de man van het gezag voorbjj is, beginnen zjj
weer te zingen, en het gevolg is, dat de agent hen achter
nalooptdan beginnen zjj weer te ziugen, verhuizen zoo
zachtjes aan weer naar voren en ie eindelijk het geduld
van den agent uitgeput en begint hij zjjn gummistok te
laten spreken, dan is het altijd een onschuldige, die het
kind van de rekening wordt. De aanstokers hebben
natunrljjk een reusachtig pleizierhet wordt wel tjjd
dat dozen bengels eens het pak slaag wordt toegediend,
dat zij dnbbel en dwars verdienen. Dat dit helpt is mg
bij de groote staking gebleken. Toon had een troepje de
aardigheid een huzaar met sinaasappelen-schillen en straat-
vnil te gooien. Telkens wanneer hg op hen afkwam ver
dwenen de rakkers in een nauw steegje, waarin de huzaar
machteloos was. Een inspecteur ziet het en zendt twee
agenten naar de andere zijde van de steeg en plaatst vier
agenten in de nabijheid. Op een gegeven oogenblik komen
de twee agenten aan de andere zjjde aanzetten, de jongelui
moeten nn wel te voorschjjn komen en de huzaar met
het plat van den sabel, de vier agenten met hnn looden
stokjes hebben hun een ontvangst bereid, zóó harteljjk
dat zjj, eenmaal uit het gedrang, wjjseljjk niet zjjn weer-
O --- •■"Ti-- Tri III II
naar het dorp toegaande, dan zien"wij de open gaten van
Gothische bogen door het dunne groen heen. Van hier
uit heeft het gezicht op de ruine iets van een Engelsch
landschap. Hier komen wij langs de plaats, waar het
station gebouwd wordt voor de stoomtram Alkmaar
Bergen en vanwaar de tram verder zal rijden naar de
zee. Wij zullen straks ook eens dezen weg volgen, want
die is buitengewoon schilderachtig en schoon.
De laan van het dorp naderen wij nu. Eerst zien wij
nog den typischen ouden koepel van het hotel »De Rus
tende Jager" met een tuinkoepeltje aan de overzijde als
waardige tegenstander, maar het'mooist van alles is het
gezicht op de oude smidse met hoefstal. Wat is dat ding
innig goed in deze omgeving, vlak bij het koor van de
oude kerk en zoo te midden van bloeiende kastanjes en
andere boomen. Hier kan men nu eens door vergelijking
met het huis of winkelhuis ernaastdat verbouwd is
zien, wat het verschil is tusschen mooi oud bouwwerk
en opgeknapt, tusschen een gebouwtje juist en fijn van
verhoudingvoor de constructie waarvan een hoogtij ne
menschelijke geest noodig is, en banaal werk.
Behalve dat het zoo karakteristiek is van vorm en archi
tectuur, is dit smidshuisje zeer schilderachtig, waar het
vervallene hier en daar ervan wel toe bijdraagt. Met
dit een en ander wil ik volstrekt niet beweren dat
mooi juist iets ver vallens moet zijn, men kan bij de
huizen van Veldheer en Graadt van Roggen zich wel
degelijk van het tegendeel overtuigen. Het staat echter
vast, dat het sausje, waarmee de natuur in den loop der
tijden de dingen overgiet, er een onbeschrijfelijk har
monieus geheel aan geeft, wat moeielijk bij nieuw werk
is te verkrijgen.
Deze smidse heeft daar reeds lang gestaanzelfs al
van den tijd dat de heeren van Bergen zich hier ge
vestigd hebben. Daar woonde de smid, die een deel van
zijn werk deed voor den ambachtsheer, vandaar den
naam. Om dan geheel en al in hun levensonderhoud te
voorzienoefenden velen dezer onderhoorigen er het
landbouwbedrijf bij uit, zoodat dit gebouwtje ook nog
gedeeltelijk boerderij geweest is. De ambachtsheer be
schermde hen en liet dan ook geen concurrentie van
anderen toe.
Hij is gebouwd in 1400 en later toen Sonoy (1579)
heel Bergen plat brandde, gedeeltelijk verwoest. Vroeger
was het een groote lange kerk met van voren boven
den ingang een toren met spits. Het is, naar de over
blijfselen aanduiden,een mooiGothisch bouwwerk geweest.
gekeerd. De gelegenheid om met dergelgk gespuis af te
rekenen, komt echter in den regel slechts zelden voor
en vooral 's avonds weet dit gemakkelijk den dans te
ontsnappen. Er wordt wel eens geklaagd over kwajongens
streken, maar ik geloof dat wjj, Amsterdammers, in dat
opzicht gerust iedere andere plaats in ons vaderland naai
den kroon kunnen steken. Een volgenden keer zal ik
misschien eens nit mjjn herinneringen eenige gevallen in
dit genre opdiepen.
Particuliere Correspondentie).
Berlijn, 5 Mei 1905.
Drie-en-zeventig duizend, negen-en-negentig marken,
welgeteld,werden een dezer dagen als «Prinzessinnensteuer"
aan de groothertogin Anastasia van Mecklenbnrg-Schwerin
voor hare dochter uitbetaald.
Deze belasting wordt, op grond der bepalingen van
het jaar 1755, telkenmale van de bevolking geheven,
wanneer zich een der prinsessen nit het hnis der Obotriten
(hieruit stammen de Mecklenbnrgers) in den echt gaat
begeven. Ditmaal bracht van dezen omslag Rostock 5833
Mark 33 Pfennig, Wismar 2099 Mark op. Kleine, min
dere welvarende steden zagen zich gedwongen leeninkjes
ts sluiten om het verplichte geld te knnnen afdragen.
De Groothertogin-moeder, van geboorte eene Russische,
wist niets beters te doen dan het geheele uitzet van
hare dochter in het buitenland te laten vervaardigen.
Redfern, Worth, Spitzer, Béconlet of hoe de beroemdste
Parjjscho huizen mogen heeten, genoten de eer alles voor
de toekomstige Dnitsche Keizerin te mogen in gereedheid
brengen.
't Is waar, de indastrie in Mecklenburg is van geen
beteekenis en de smaak der hofnaaisters te Schwerin is
niet erg ontwikkeld, maar gesteld dat men genoodzaakt
was over do grenzen van het kleine achterljjke landje te
gaan, waarom dan niet halt gehouden binnen de palen
van het groote Dnitsche rjjk Men zegt dat het Dnitsche
Keizerpaar getracht heeft de groothertogin Anastasia te
bewegen de Daitsche industrie te bevoorrechten, dooh
dat bet geen succes met zjjne bemoeiingen gehad heeft.
Als een bewjjs dat het vertrouwen in eigen natie niet
misplaatst is, geldt de coursleep, dion de Keizerin aan
hare toekomstige schoendochter denkt cadeau te geven
en die in het mnseum van Kunstnijverheid alhier eenige
dagen werd tentoongesteld.
Binnen vier dagen stroomden meer dan 55000 nieuws
gierigen naar do Prinz-Albrechtstrasse om althans één
enkel stuk van het uitzet der aanstaande Kroonprinses
te hebben gezien. Om ééu viuchtigen blik op dezen kost
baren sleep te kannen werpen, moest men ongeseer een
aar »en file" staan, om, ter hoogte van de glazen
étalage-kast gekomen, door een paar welgedane politie
agenten aangemaand te worden vooral door te loopen.
Nog lang nadat men aan het heiligdom voorbjj gegaan
was, bleef men in de menirte bekneld, voelde men den
warmen adem van den volgenden lotgenoot langs zich
heen stryken om eindelijk, in de buitenlncht gekomen,
niet veel meer met zich mee te nemen dan een gevoel
van weeheid wat blauwe plekken en een vagen indruk
van fraiseklenrig met zilver bestikt satjjn. En toch waren
i r i if~ hup m uw iihbiimbubbu—
Later in den tijd der reformatie (1597) heeft men kunnen
volstaan met een gedeelte van 't gebouwzoodat nu
eigenlijk maar wordt gebruikt het presbyterium en het
dwarsschipwaarboven nu niet een Gothisch doch een
17de eeuwsch torentje prijkt, dat evenwel zeer gedistin
geerd is en zeer goed bij 't geheel pastevenals het
torentje van de Groote Kerk te Haarlem en te Alkmaar.
De oude stuiken muur- en boogvensters, die zijn
blijven staan, zijn bont en schilderachtig van kleur;
hier en daar groeien goudachtige mospartijen of steken
rassprietjes tusschen de gapingen in ae voegen of gaten
oor kogels of door eene of andere verwoestende hand
veroorzaakt. Maar vooral met een zonnetje moet men
deze oude muren zien, dan kan soms de eene muur
heel donker karmozijn-rood tegen den ander afsteken
die dan hel verlicht met een brio van goud, rood, rose
en nog meer kleuren schitteren als een tapijt uit een
tooverpaleis. Dan komen de intense architectonische
vormen nog meer tot hun recht, hier en daar afge
brokkeld of ook wel versierd met het klimop dat aan
alle zijden langs de muren groeit. Op vele plaatsen
loopen donkere strepen langs de muren, van het neer
vallende water afkomstig, het oude rood wordt onder
broken door paarsch-grijze vlekkenbrokken kalk en
mos. Op een alleenstaand gedeelte muur kwam vroeger
een ooievaar neerstrijken; het nest is er nog. Heel mooi
is de ingang op zij met de nis er boven, die nog vrij
goed behouden is. Op den zijgevel aan de zuidzijde bevindt
zich nog een zonnewijzer en het jaartal 1595 door
ankers aangegeven.
In welk jaar de kerk gebouwd werd, is niet met
juistheid te zeggen. Zeker geschiedde het in den tijd
der heeren Van Haemstede, Montigny en Bergen, wier
wapens, erg verweerd, rechts bij den" Zuideringang nog
te vinden zrjn en voor wier geslacht de graf kqjder onder
de kerk oorspronkelijk gebouwd was.
De kerk is op een verhooging gebouwd die dooreen
lagen ringmuur omgeven wordt en zoo kerk en kerkhof
insluit. Enkele grafzerken staan overeind en geven nog
meer ernst aan 't geheelzwijgend getuigen deze oude
muren van de grootheid der tijden, waarin ze gebouwd
werden, want de stijl van een gebouw is de uiting van
het volkskarakter der eeuw.
De oude pastorie, bij deze kerk behoorende, heeft ge
staan op de plaats waar het huis van den heer Van
Dam staat tegenover het hotel »De Rustende Jager."
JAN BLEIJS.
