Indische Penkrassen.
De Zeven Wonderen van Altar.
No. 80.
Honderd en zevende jaargang.
Woensdag 5 Juli 1905.
BUITENLAND.
4LKMAABS0DE COURANT,
Auteursrecht uitdrukkelijk voorbehouden.)
CX.II.
We zijn heden op particuliere audiëntie geweest in den
Kraton en dus ga ik U een en ander vertellen van
mijn wedervaren op dezen dag.
Om halt tien werd ik heel netjes afgehaald door 'n
eigen spulletje van den Regent van Politie, een
van de vele attentie's, waarmede deze vriendelijke Javaan
mjj als 't ware overstelpt.
In zeer snellen draf ging het over den Aloen Aloen
Lor en de koetsier had bljjkbaar moeite, om de jonge
nog niet behoorlijk gedresseerde paarden in de hand te
houden. Ik was natuurlijk, net als op Solo, in groot
tenue, daar ik nog altjjd niet heb kunnen besluiten, om
voor feesten en plechtigheden het zwarte rokcostuum
aan te schaffen.
We reden den Noord-Westelijken Kratoningang binnen
en kwamen op een plein, waar 'n ljjfwacht-dragonder en
eene groep Javaansche Pradjoerit's voor »h e t
heilige der heiligen" waakten.
Een Indo-Europeesch ordonnans van den Sultan wachtte
mjj hier op.
Het was nog geen tien uur en de dienaar van Zijne
Hoogheid zeide, dat de Vorst van militaire stiptheid
hield en we daarom pas over eenige minuten naar binnen
konden.
Hy vertelde, dat Hamangkoe Boewono VII
een zeer goedhartig eenvoudig man was, die Zjjn grootste
genoegen vond in literairen arbeid.
Ook over den Kroonprins sprak de grjjze Kraton
beambte met veel lof.
»I k heb hem van zjjn geboorte afaan
gekend en 't is altijd een beste goeie
jongen geweest. Jammer, dat zijn vader
hem niet naar de Hollandsche school
heeft willen zenden, zooals de kinderen
van Prins Boemi Nata, Prins Soeria
Poetera en Prins Pakoe Alam. Er zit
anders een vlugge kop op den Kroon
prins, mijnheer, en paardrjjden kan hjj
als de bestel"
Intusschen was het tjjd geworden en noodigde onze
praatlustige ordonnans mjj vriendeljjk uit hem nu maar
te volgen.
Wjj gingen toen langs een doolhof van pleintjes, gan
gen en poorten, terwjjl overal Javaansche Kratonsoldaten
op post stonden en op schutterachtige wjjze het geweer
schouderden. Het .Leger" vau Jogja is erg con-
servatief 1 Tracht dat van Solo voortdurend up to
date te bljjven en neemt het alle wjjzigingen in de
exercitiereglementen dadel ij k en gretig over, de legioenen
van den Sultan volgen nog de Rekrutonschool uit den
Napoleontischen tijd en zoo dragen de schildwachten hun
geweer b.v. hoog in den arm.
Daar klinken eensklaps de zoo droomerige liefelijke
tonen van den gamelan en de zacht zoetweeke
klaagstem eener Javaansche zangeres. We waren weer bjj
de Bangsal Kentjana of Troonzaal van don
Vorst.
Rechts van deze Bangsal is een klein doch keurig
paviljoen, de Gedong Koening, waar Sultan Ha
mangkoe Boewana meestal ontvangt.
De ordonnans leidde mij dus daarheen en ik zag er
den sympathieken grjjsaard op eene fraaie geelzijden
canapé zitten. Toen ik mjjne drie Hofbuigingen netjes
had afgestoken, wenkte Zijne Hoogheid vriendeljjk urn
naderbij te komen en naast Hem op de canapé plaats
te nemen.
Twee neven van den Sultan, broerskinderen, zaten in
eerbiedige s i 1 ahouding op den grond. Ze waren in de
u reeds bekende Kratondracht, naakt bovenlijf, zonder
hoofddoek, de s a m i r of het dienstbare kleurige lint
om den hals gestrikt en den poesakakris in den
gordel.
Ze wachtten op de bevelen van hun Oom en Gebieder.
De Vorst zelf was zeer eenvoudig, doch smaakvol ge
kleed. Hjj droeg een paarsch jasje zonder ridderorden,
een fraai gebatikten hoofddoek zonder diamantengeschit-
ter, geen ringen aan de vingers en een zeer kostbare
s a r o e n g.
Natuurljjk was z'n eerste vraag, wat ik gebruiken
zou, terwijl Hjj mjj een zeer mooien van pauwenveeren
gevlochten sigarettenkoker voorhield.
Ik zeg .natuurljjk," omdat Inlanders en vreemde Oos
terlingen van stand hun Wzoekers altjjd dadelijk willen
laten eten en drinken.
Dat ik thee vroeg en geen whisky-soda scheen den
Vorst bepaald te bevallen, want nu behoefde ook Hjj
zich niet aan alcohol te bezondigen. De lezer weet, dat
de Islam geheel-onthouding voorschrjjft en de oude Sultan
is zeer godsdienstig.
Terwjjl ik de fijne Egyptische sigaret (merk S c 11 a n,
die eene firma hier op Jogjakarta speciaal voor
het Hof importeert en ft 25 cent per stuk verkoopt)
aanstak, wierp ik even een blik op het interieur van
den Gedong Koening, die rjjk Europeesch ge
meubeld is.
Groote schilderjjen, voorstellende wjjlen Koning Willem
III, Koningin Wilhelmina, de Koningin Moeder en
Prins Hendrik, hangen aan den achterwand, waartegen
wjj zaten en daartussehen fotografiën in fraaie lijsten
van de Gouverneur Generaals 's Jaoob, Jhr. van der
Wjjck en Rooseboom, alsmede portretten van Mevrouw
van der Wjjck, van den Koning en Koningin van Siam,
van Prins Adelbert van Pruisen (kort geleden op bezoek
alhier) van eenige oud-residenten van Jogja en van
verschillende Prinsen van het Sultanshuis.
Er waren geen portretten van Solo bjj en evenmin
ook van Pakoe Alem.
Nadat er thee met schuimpjes door de Prinsentelgen
was gepresenteerd, had ik een zeer lang en leerzaam
onderhoud met den Vorst. Zijne Hoogheid, een conser
vatief Javaan, trachtte mjj te overtuigen, dat het voor
de Inlanders niet goed was om Westersche kennis en
gebruiken over te nemen.
.Ik, weet, U is daar ook een voorstander
v a n", zoo sprak de Sultan met een droevig
lachje, .doch u bent Hollander en van
Uw standpunt is het dus goed te verkla
ren. Wjj Javanen mogen echter niet on
trouw worden aan de zeden onzer vaderen.
Europeanen worden wjj tóch niet en als
we dan ophouden met Inlander tez ij n
wat zjjn we dan? Een Javaansch jong-
mensch, dat de HoPandsche school be
zoekt, vervreemdt van zjjn volk. Hjj
schaamt zich voor zjjne ouders en familie,
wil de oude adat niet meer volgen en
wordt op den duur ongelukkig.
Zouden de Hollanders hét prettig vin
den, als hun kinderen de taal en gewoon
ten van de Javanen gingen overnemen,
zonder echter ooit echte Javanen te kun
nen worden? Onze zonen moeten onze
schoone Javaansche literatuur bestudee
ren, en onze muziek en wajangskunst be
oefenen. Ze moeten leeren paardrijden,
zwemmen en dansen en vooral ook jjverig
hun.godsdienst-p lichten vervullen wordt
dit alles verzuimd, dan verbastert de
Adel en dat zou eerst een ware ramp
voor Java en ook voor het Gouvernement
z jj n".
Zoo ongeveer sprak de nobele vorst, die dezen tijd
natuurljjk niet begrjjpen kan, omdat hjj te oud is. Ik
was te hoffelijk om veel tegen te spreken, zoodat de
Sultan misschien wel gedacht heeft, dat ik toegaf. In
tusschen was het voor mjj al zeer belangwokkend om
(8)
ft. De vlasmarkt zonder vlas.
Den 23 Februari 1591 besloot de vroedschap een be
sloten garen markt te doen maken, achter en aan de
zuidzjjde van het gewezen mannengasthuis, strekkende
oost en west, van het erf van Cornelis Gerritsz., waard
naast het stadshuis, west.aan tot het school (alzoo waar
nu het Museum is), en wel met luifels, „ten eynde de
luyden droog met hare waren daeronder sullen mogen
staen." Op Drebbels fraaie kaart van 1597 zien wij deze
markt als een meer breed dan diep vierkant, aan 3 zijdon
omgeven door een open galerij en aan de Breestraat
door een hek afgesloten. Den 16 Januari 1603 werd ook
nog goedgevonden een „offluyffen" buiten het hek te maken
tot gerief van de vlasverkoopers.
Van der Wonde zegt in zjjne in 1645 het eerst ver
schenen Kronycke, dat ,,daer jaerljjks meenig duizend
guldens aen vlas, garen en linnen wert verhandelt.''
In 1687 werd de garenmarkt, nadat den 2 Februari
1686 besloten was een nieuwe „met gedraaide kolommen"
te maken, geheel herbouwd als één overdekt locaal. Aan
de straatzjjde was de muur door 12 de ljjat dragende
pilasters afgedeeld in 11 vakken, waarvan 6 met vier
kante door luiken sluitbare raamopeningen en 5 met door
traliedeuren gesloten poorten. De sluitsteenen der 5 bogen
toonden de wapens der stad en hare burgemessteren, en
op het dak stonden 2 beeldjes, een man met vlas en een
vrouw met linnen onder den arm.
Den 18 Mei 1732, toen de markt sedert eenigen tjjd
te niet geloopen was, voorzag de vroedschap, op het ver
toog van deken en raads van het weversgilde, verscheidene
ook eens de argumenten van de oud-Javaansche party
te hooren, verdedigd als ze werden door dezen literair
zeer ontwikkelden Vorst.
Bekeerd heeft Hjj me echter nietl Nadat ik een groot
uur met Zijne Hoogheid geconfereerd had, verlangde ik
naar de Jeugd, naar de Toekomst, hier vereenigd in den
persoon van den Kroonprins Pangeran Adipati
Anom Hamangkoe Negoro Soedibio Rodjo
Poetro Narendhro Mataram, Kolonel bjj den
Generalen Staf.
De Sultan nam van mjj een zeer harteljjk afscheid en
gaf eene Hofdame van om en bjj de zestig last om mjj
naar de woning van den Kroonprins te brengen. Het
ging weder door gangen en poorten en langs verschil
lende pleintjes, totdat we bjj een zeer eenvoudig klein,
doch smaakvol gemeubileerd huis kwamen, waar de
Kroonprins mjj vriendeljjk toelachte.
De jonge man ontving mjj op kameraadsohappeljjke
joviale wjjze. Zjjn neef en vriend, de zoon van Prins
Mangkoe Boemi, bediende ons en weldra waren
we met ons drieën erg gezellig aan het boomen.
Ik merkte al gauw, dat de aanstaande Sultan zeer
vooruitstrevend was en er geheel andere denkbeelden op
nahield als zjjn doorluchtige vader. Hjj betreurt het zeer,
dat hem eene meer Westersche opvoeding is ontzegd
geworden en verzekerde mjj, dat zjjne kinderen later
wel degeljjk de Hollandsche school zullen bezoeken.
vToen ik na anderhalf uur praten de D a 1 a m verliet,
wist ik, dat ik een paar goede vrienden meer had op
deze wereld van haat en afgunst.
De zoon van Prins Mangkoe Boemi zeide mjj
het afscheid, dat hjj spoedig een echt Javaansche
partjj voor mjj zou organiseeren, een partjj, waarop ik
kennis zou kunnen maken met alle jonge edellieden
van het Gewest.
Om 1 uur was ik weer bjj Tante Lina terug. Mor
gen verhuis ik naar den Regent van Politie.
Jogjakarta. Lt. Clockener Bbousson b.d..
huislieden en marktbedienden, haar van een nieuwe keur
tot wjjziging en aanvulling van die van 14 April 1629.
De vroegere bloei keerde echter niet terug, zoodat bur-
gemeesteren den 24 Augustus 1756 om het geringe ren
dement beslo'eD, de 4 weegsters tot 3 te laten uitsterven
Toen de Lands-impost op het vlas, welke de woging
aan de Landswaag verplichtte, met den 11 December 1816
zou afgeschaft worden, verzochten de handelaars in dat
artikel en de nog bestaande weegsters de markt weder
als van ouds in de garenmarkt te doen houden. De Raad
keurde zulks den 29 November goed, waarbjj de markt,
evenals voorheen, gesteld werd op de vrjjdagen van Vrou
wendag tot voorjaarskermis en nog op den vierden en
achtsten vrjjdag na die kermis, 's voormiddags van half
10 tot 11 uur, de aanvang van het nog loopende jaar
op den 6 December en het weegloon bepaald werd
op 6 stuivers per 100 ponden. De 2 nog in December
gehouden markten brachten f 39:19:8, de 15 in 1817 go-
houdene, toen zjj na de zomerrust reeds weder den 26
September aanvingen, f 176:12:— op. Da weegsters ge
noten deze bedragen, maar moesten daarvoor schalen en
gewicht onderhouden, registers en benoodigd drukwerk
bekostigen.
Of en waar de vlasmarkt in het volgende jaar ge
houden is hebben wjj niet kunnen opsporen. De garen
markt werd toen vertimmerd totstadsschouwburg,
waarvan de inwjjdings-voorstelling den 19 April 1819
plaats had. De raadsnotulsn melden aangaande dezen
schouwburg niets anders dan dat den 3 Januari van ge
noemd jaar eene door burgemessteren voorgestelde keur
van policie werd goedgekeurd. De kosten waren bestreden
uit de secreete kas en de zaak alzoo buiten de bemoeiïag
van den Raad opgeknapt
Uit die kas is ook bekostigd de aankoop op 27 Januari
1825 van het oude gebouw op den hoek van Koningsweg
Zweden en NI oorwegen.
Terwjjl men te Stockholm beraadslaagt over hetgeen
er tegenover Noorwegen te doen of te laten zjj, is men
in Noorwegen zelf doende met allerlei regelingen, door
den nieuwen staat van zaken noodig geworden. Een lid
van 't Storthing, de heer Hausson, heeft o.a. berekeningen
gemaakt over de financieele gevolgen.
Tegenwoordig, zegt hjj, betaalt Noorwegen voor 't Huis
des Konings 478,000 kronen, voor de Regeering 184,700,
voor gezanten en consuls 807,410, samen 1,740,110
kronen. Mooht het land nu een nieuwen Koning kiezen,
dan zal de civiele lijst kwaljjk hooger kunnen gesteld
worden. De Rageeringskosten zullen integendeel aanmer-
keljjk dalen, daar de Noorsche vertegenwoordiging te
Stockholm geheel vervalt. De kosten voor de consu
laten worden op 542,950 kronen geraamd, d. i. 54,000
kronen minder dan tot dusverremaar de diploma
tie zal op iets meer te staan komen, al is het plan
om geen andere gezanten te onderhouden dan te Berljjnj
Londen, Parjjs, St.-Petersburg, Madrid, Washington,
Kopenhagen en Stockholm. Daar Denemarken voor twaalf
gezantschappen 285,000 kronen uitgeeft, Zwitserland
28,000 voor zeven, zal Noorwegen een 800,010 moeten
uittrekken. In 't geheel rekent men zoo, dank zjj de
afscheiding, op eene kosten-besparing van 175,000 kronen.
Uit den aard der zaak zjjn er verder o.a. nieuwe
poet zegels te verwachten, voor zoover die den beeldenaar
van Koning Oscar dragen en nieuwe briefkaarten. Van
heden af zjjn de eerste, naar gemeld wordt, buiten
werking gesteld en worden voorloopig vervangen door de
oude gele van twee shillings'', uit het jaar 1867, waar
over heen de nieuwe waarde zal worden gedrukt.
Te Oestersund in Zweden is uit Dronthoim bericht ont
vangen, dat drie lichtingen voor het Noorsche leger onder
-.XKwt'-scaasü
en Lombardsteeg, dat gediend had voor 's Lands provoost,
alsmede de latere verbouwing van dat pand. Den 10 April
1826 besteedden B. en W. de vertimmering tot 3 woon-
hui8jes, maar de burgemeester hield de besteding op
f 3000 op, hetgeen de wethouders den volgenden dag
goedkeurden, het aan hem overlatende het werk al of
niet voortgang te geven. Op de begrooting~>oor 1827
werd f 3500 toegestaan voor het bouwen van 2 woon-
hnisjes, doch de uitvoering bleef achterwege, terwjjl het
verval van het besteigerde gebouw steeds toenam. In de
raadszitting "an 2 Januari 1828 deed de burgemeester
het denkbeeld aan de hand om, wilde men niet tot een
vleeschhal besluitenbeneden eene groote ruimte te
maken, welke geroegeljjk tot gaioimarkt kon dienen en
boven één groote zaal voor het Pbysica of eenig ander
gezelschap de kosten zouden dan de vroeger aangewezen
f 3500 te boven gaan, en bjj stelde voor, tot den voor
genoemde doeleinden geschikten verbouw te besluiten.
Met algemeene stemmen werd de burgemeester gemachtigd
het gebouw zoo in te richten, dat het voor vleeschhal
of garenmarkt kon dienen, en voor het meer dan f 3500
noodige eene nadere voordracht te doen. Bjj de aanbe
steding op den 1 Maart werd bet werk echter voor f 3475
aangenomen. Tot ondersteuning der hooge zoldering werd in
de bonedenruimte een rjj van 4 kolommen geplaatst. Van
het bovenlocaal werd zeker niet veel werk gemaakt, het
had voor- en achtergevels maar tot zjjwanden dak. Achter
het gobouw was een kleine woning.
Wordt vervolgd.
Dit strijdt met het voorafgaandemaar de resolutiën
van den Raad en de publicatie ln de Alkmaarsche Courant
zeggen het dus.
