Indische Penkrassen.
Anna's huwelijk.
Hkmaarsche courant.
FEUILLETON.
B UI TE NL A N D.
No. 83. Honderd on Zevende Jaargang. 1905.
Woensdag 12 Juli I90A.
(Auteursrecht uitdrukkelijk voorbehouden.)
CXK1I.
Ik heb daar zoo juist een aardig Hollandsch briefje
ontvangen van mijn jeugdigen vriend Prins Ario
Hadiwidjojo, den zestienjarigen zoon van Zjjne
Hoogheid den Soesoehoenan van Soerakarta.
«Papa vindt het niets aardig van U'', zoo
schrijft het vorstelijk Javaantje»om zoo lang ach
ter elkaar op Jogja te blijven en Uwe
vrienden hier op Solo tenegeeren. Kom
dus maar gauw overwippen, anders zjjn
wij hier voor altijd boos op U. Kom maar
b jj my logeeren, dat is veel gezelliger
dan in het Hotel enz.
JDe briofsteller is een der intelligentste zonen van deu
Keizer en pas sedert kort tot Pangeran verheven.
Toen ik indertgd op Solo was, heette hij nog eenvoudig
weg Bendoro Radhen MasSetiadjit, en was
hjj eerste luitenant by het Leger van zgn Papa, vandaar
de onderteekening»Uw oud-collega en eeuwi
ge vriend. Prins Hadiwidjojo YII."
,Oe que le prince vent, Dieu le vent!" zal ik maar
denken en a.s. Zaterdag even een bezoek bij hetSolosche
Hof gaan afsteken.
Ik heb er indertjjd zóóveel beleefdheden genoten, dat
ik wel tot 'n soort digestie visite verplicht ben.
Sedert eenige dagen logeer ik thans bjj Radhen
Toemanggoeng Sosro Negara, denRegent
Politie K o t a. Hg is de zoon van Pangeran
Joedha Negara II en de oudere broeder van Pan
geran Joedha Negara III.
De Regent is, alhoewel minder ontwikkeld, toch
zeer Europeesch gezind en dus vóór den vooruitgang.
Hg staat niet bijzonder in den pas bjj het conservatieve
Hof en is dan ook niet tot Pangeran benoemd, of
schoon hij op dien titel natuurljjk meer aanspraak heeft
dan zijn jongere broeder, die echter een aangenomen zoon
en de lieveling van den Sultan is.
De Regent is weduwnaar en zijn overleden gemalin
was eene dochter van den Vorst, terwijl zjjne moeder
eene eigen zuster van Hamangk oeBoewonoVIIis.
In manneljjke linie stammen de Regent en zijn
broeder van de oude Regenten van Banjoemasaf.
De geschiedenis van zijn vaderen is wel treurig ver
bonden aan die van het Sultanaat.
We weten reeds, dat in het midden der achttiende
eeuw, het Rjjk van Mataram of liever wat daar
van nog overgebleven was, zich oploste in drie leenrjjken
onder 't opperbestuur der O o s t-I n d i s c h e C o m p a g-
n i e, onzaliger nagedachtenis. (Niet boos worden s. v. p.
gjj dierbare landgenooten, op school gesuggereerd, dat
ons roemrijk voorgeslacht uit 'n soort ideale wezens be
stond, terwjjl de snoode vyanden van ons uitverkoren
volk, de bruine zoowel als de blanke, louter satellieten
van Satan waren
In Mataram regeerde in die dagen een mispunt:
Pakoe Boewono III, wiens energieke oom Prins
Mangkoe Boemie zich 15 December 1749 als Soe
soehoenan Pakoe Boewono Sanapati te
Jogjakarta vestigde, terwjjl hjj zjjn oudste dochter,
de Ratoe Bendara, aan zjjn neel Mangkoe Ne
gara tot vrouw gaf.
Dit werd natuurljjk de aanleiding tot een burgeroorlog
Mangkoe Boemi kreeg bovendien spoedig rnzie
met zjjn schoonzoon, die waarachtig ook al lust kreeg
in het lucratieve baantje van Soeso ehoenan. Het
einde van het lied was, dat het divide e d i m p e r a
(verdeel en heersch) werd toegepast en er door de lieve
bemiddeling van de Compagnie vrede kwam.
Pakoe BoewonoIII werd nu Soesoehoenan
Naar het Duitsch van IDA B O - E D.
DOOK
1) ED. VAN DEN GHEYN.
Eerste Hoofdstuk.
De beide gravinnen Eberhard maakten toilet voor het
huweljjksfeest van hun broeder. Vermits de ruimte in
het huis der bruid van zoer beperkten aard was, hadden
de twee zusters een gemeenschappeljjk slaapvertrek voor
lief moeten nemen. Daaraan grensde een kamer, welke
zjj als »salon" konden beschouwen. Gravin Regina was
niet jerg meegaande en meende de gevolgtrekking te
moeten maken, dat deze inrichting, bestaande uit een
paar met groen pluche bekleede stoelen, een canapé met
grjjsbont, een mahoniehouten boekenkast een schrjjftafel
van witwerk en een penanttafeltje, een voor deze gelegen
heid uit het heele huis bjjeengeraapte boel mocht heeten.
Haar een jaar oudere zuster evenwel, gravin Leonore,
was van gevoelen, dat deze bjjeengeraapte meubels als
een geluk mochten beschouwd worden, nu ze de kritiek
uitlokten van Regina, waardoor haar bedilzucht van andere
onderwerpen werd afgeleid.
»Och'', zei Regina, »er valt hier op zoo veel af te
dingen, dat men eigenljjk niet weet waarmee te beginnen."
Ze pakte uit haar koffer de kleinigheden uit, die haar
toilet van lilazijde moesten completeeren en schikte een
kanten zakdoekje, handschoenen, waaier en sieraden
terecht. In tamelijk gezochte volgorde legde ze het een
naast het ander, alsof op bet buffetkastje een tentoon
stelling dezer voorwerpen moest gehouden worden. De
zonnestralen, die in een breeden bundel door het venster
schenen, lieten hun licht vallen op eenige steenen van
een diamanten collier. Regina schoof de groote broche
van Soerakarta adi ningRat(de voortreffeljjkste
heldenstad der wereld).
Mangkoe Boemi, de heerschzuchtige oom, werd
de eerste Sultan van Jogjakarta met den naam
Sinoehoen Hamangkoe Boewono.
Terwijl Mangkoe Negara ten slotte als onaf
hankelijk regeerend Prins over een ander en kleiner deel
van 't Rijk gesteld werd. De eerste S u 11 h a n van
Jogjakarta was een flink edel man, die in 1792 op
82jarigen leeftjjd overleed en door zjjn oudsten zoon als
Hamangkoe Boewono Il(SulthanSepoeh)
werd opgevolgd.
Die vorst was wat men hier in Indië noemt, een echte
»gladakker", zooals uit het volgende zal blgken.
Als Rjjksbestierder bjj den eersten Sultan
was door de Compagnie de Regent van Ban-
joemas, Radhen AdipatiDanadjal aangesteld
en diens zoon, een vriend van de Westersche bescha
ving nit die dagen, RadhenAdipatiDanadja
II vervulde die functie bjj Sulthan Sepoeh.
Da en dels werd in Mei 1811 naar Nederland te
ruggeroepen en vervangen door den «dapperen' Gou
verneur Generaal Janssen s, die 18 September
van dat jaar op zóó schitterende wjjze Java aan de
Engelschen in handen speelde, dat onze vaderlandsche
geschiedenisboekjes dit glorierjjke feit liefst met den
franschen slag voorbjj gaan
Raffles, de groote Raffles, de eerste nobele en
goede Gouverneur-Generaal, een zoon van Engeland, nam
bezit van den Buitenzorgschen troon.
Van de verwarring maakte Snlthan Sepoeh toen
gebruik, om zjjn Rjjksbestierder, den overgroot
vader van mjjn gastheer, als Europeanenvriend in den
Kraton te doen worgen.
Dit gebeurde op een z.g. ari P a h i n g, een der vjjf
dagen van de Javaansche Passerweek en tot op heden is
die dag een z.g. «ongeluksdag" gebleven voor het Hof
en de leden der vorsteljjke familie. Op dien dag toch
gaat men niet op reis, vangt men niets aan, geeft men
geen feesten enz.
Ook de oude vader, de eerste Rjjksbestierder,
werd kort daarop door den onmensch geworgd.
De familie vluchtte nu naar M a g e 1 a n g, doch de
boosaardige Sultan werd in 1812 door het Engel-
sche Tusschenbestuur, (dat nóg door de Javanen
geroemd wordt), naar Amboi na verbannen.
Zjjn zoonSultan Hamengkoe Boewono
III, de z.g. Sultan Radja, riep de familie van de
vermoorde Rjjksbestierders terug en ook de E n-
gelschen verbrokkelden de macht der Javaansche
Vorsten door een jongeren broeder van den verbannen
Sultan Sepoeh tot zelfstandig Prins over een deel
van het Sultanaat van Jogja te stellen, onder den naam
van Pangeran Adipati Pakoe Alam. Een
nazaat van dezen Prins is nu, tot ergernis van alle kort
zichtige Europeanen hier in Indië, benoemd tot a d s p i-
r a n t-c ontroleur te Keboemen (Residentie
Kedoe)
13 Februari 1847 werd de grootvader van mijn gast
heer door Zjjne Majesteit Koning Willem II tot Pan-
geran Joedha Negara I verheven en 17 November
1879 benoemde Willem III diens zoon tot Pan geran
Joedha Negara II, terwijl thans de S u 11 a n, zooals
we zagen, den jongeren broeder van den Regent den
Pangerangstitel vereerde, terwjjl de Regent zelf, van
wege zijn zeer liberale opvattingen, minder gewild is.
Ziezoo, nu heb ik vrijwel de doopceel van den Re g e n t
van Politie gelicht en u tevens een kjjkje gegeven
op de wordingsgeschiedenis der Vier Vorstenlanden.
We leeren op school zoo bitter weinig van de geschie
denis onzer Bezittingen en 't is misschien maar goed
ook, van wege het respect voor onze vlekkelooze voor
ouders 1 Ik voor mjj houd het liever met het z.g. «mis
se 1 jj k, akelig nageslacht" van onze dagen 1
Rest me nu nog u mede te deelen, dat de Regent
een zeer bescheiden, eenvoudig man is met een buiten
gewoon goed hart, zoodat «de kleine man" van J o g j o
met hem dweept.
Zjjn vele prinsen, waaronder ook zjjn eigen broeder
hem min of meer vjjandig gezind, de kaoemmoeda
mede in den zonneschijn. Het geschitter deed haar innig
genoegen.
Gravin Leonore, die voor den spiegel zat en haar grjjs
haar allerzorgvuldigst opmaakte, leunde nu weer een
weinig achterover, opdat haar stem in den aangrenzenden
salon mocht doordringen, en maakte de opmerking«Je
znlt wel weer te laat klaar komen."
Spoedig daarop kwam Regina, met haar lilazjjden
japon op den arm, het slaapvertrek binnen. «Dat zou
m jj n schuld niet zjjn. Je kunt je hier met zjjn tweeën
niet kappen en kleeden. De spiegel in den salon hangt
zoo mal, dat je 'r niet vóór kunt zitten. Och in 't
algemeen 1"
Leonore stond op en maakte plaats voor haar zuster.
Van middelbare grootte, vlug in haar beweging, zeer
elegant en met een zeker vrooljjk zelfbewustzijn toege
rust, had ze bet gevoel een voorname, beminde oude
dame te zjjn.
«Wat dan met «Och in 't algemeen We
wisten toch te voren, dat we in een landhuis zonden
komen, waar men weinig op gastenlogies is ingericht.
Men dient zich toch ook eens te kunnen behelpen.
NatuurljjkKunst is afhankelijk, ze heeft behoefte aan
middelen om zich te uiten. Dat ondervindt je niet voor
het eerst," zei Leonore opgewekt, onderwjjl ze haren
grjjs satjjnen rok over het hoofd wierp.
«Hang nu alsjeblieft niet de schoolmaitres uit," waar
schuwde Regina, «we hebben allen onze zwakke zjjde."
«Juist daarom had ik het in jou plaats vermeden, er
nog een tweede op na te houden. Zelfs Lindenberg keek
gisteren naar je donkeren haartooi, alsof ie zeggen wou
dat is geverfd!"
«Och, die Lindenberg 1" riep Regina verachteljjk, terwjjl
ze voor den spiegel njjdig en onbeholpen haar gekleurd
kapsel rangschikte, want zonder hulp van een kamenier
ermee klaar te komen, ging haar niet af.
Vroeger had Regina geen moed gehad om jong te zjjn,
en die ontbrak haar nu voor den ouden dag. Onder
dergeljjke levensopvatting met haar zuster in dragelijke
verstandhonding te kunnen verkeeren, had Leonore reeds
de jongeren, de vooruitstrevendenwaaronder ook de
Kroonprins, mogen hem graag. Hjj is oprichter van
eene liberale club, de Marti Ardja, waarvan vele
jonge edellieden, ook zoons van Prinsen, lid zjjn.
Daar de tegenwoordige Rjjksbestierder, een
goedaardig oud mannetje, op zijn laatste beenen loopt,
zoo waag ik het der Regeering op dezen vooruitstreven-
den Regent te wjjzen, als de aangewezen man voor
het gewiehtige ambt zijner voorvaderen.
Van wurgen is in de twintigste eeuw gelukkig geen sprake
meer en als straks naast een jongen Sultan ook een li
beraal Rijksbestierder aan het bewind komt, dan
kunnen wij Jogjakarta gelukwensen.
We gaan dus Zaterdag even naar Solo. Ik weet
echter niet of er iets bijzonders van te vertellen zal zjjn.
Deze Penkras moet ik eindigen, want de Regent
wacht mg, met zjjn ongedresseerd spannetje, voor een
rjjtoer door J o g j a's dreven.
Jogjakarta. Lt. Clockener Bhousson b.d..
Dc Duttsclie Rijkskanselier en Jaurès.
De Duitsche Rijkskanselier heeft het noodig geacht
te voorkomen dat Jaurès, de Fransche socialistische
afgevaardigde, te Berlijn een redevoering zou houden
over den «wereldvrede." In eene nota aan den Duitschen
gezant te Parijs heeft Prins Von Bülow doen weten,
dat hij het bezoek van .laurès aan Berlijn niet wenschte.
De Duitsche pers betoont zich hierover uitermate
verbaasd. En het is opmerkelijk, dat de houding van
den Rijkskanselier zoowat onverdeelde afkeuring vindt.
Zelfs de conservatieve Neueste Nachrichten, die het ver
bod toejuicht, meent dat Bülow door de wijze, waarop
hij deze zaak behandeld heeft, aan het optreden van
Jaurès «te veel eer bewezen heeft."
De Foss, Ztg. betreurt het geheele voorval. «Wat de
Vorwarts en de Neue Gesellschaft over de redevoering
van Jaurès zeiden kon der regeering onverschillig zijn.
Een sterke staatkunde zou door de sociaal-democratische
propaganda voor het bezoek van Jaurès niet zijn geschokt.
Zelfs als de Fransche regeering het noodig vindt vreemde
politici te beletten in Parijs redevoeringen te houden,
behoeft de Duitsche Rijkskanselier dit voorbeeld niet na
te volgen. Jaurès had hier gerust kunnen spreken, zonder
dat het rijk of de staatsregeling er door geschaad zou
den worden. Dat Bülow de niet-gehouden redevoering
tot het onderwerp van een plechtige diplomatieke nota
maakt, zal overal verwondering wekken."
Zoo spreekt het grootste deel der Duitsche pers. En
dat is te begrijpen; want het verbod is in dubbelen zin
onpolitiek.
Het geeft den Duitschen sociaal-democraten gelegen
heid tot het houden van protestvergaderingen, waarin
deze opvatting van de vrijheid van spreken zal worden
veroordeeld. En dat geeft aan Jaurès een beteekenis,
die hij zelf al evenmin begrijpen zal als geheel Frankrijk.
De Figaro zegt dat, leukweg, op deze wijze: «De nota
van Bülow accrediteert den Duitschen gezant te Parijs
bij den grootdirecteur der openbare meening in
Frankrijk."
Het Berliner Tageblatt zegt: Wanneer prins Bülow
nu nog niet inziet dat zijn nota aan den gezant te
Parijs een ongelukkig document is, dan zal hij Zondag,
na de socialisten-vergadering te Berlijn, wel tot die
overtuiging komen. De Duitsche regeering heeft niet
alleen Jaurès voor het hoofd gestooten en in de kaart
der Fransche nationalisten gespeeld, zij heeft ook den
Duitsche sociaal-democraten een troefkaart in handen
gegeven, en hun de gelegenheid geschonken daarmede
voor het volk te pralen."
Zelfs de Engelsche bladen veroordeelen de handelwijze
van den kanselier, die voor het vrije Engeland dan ook
volkomen onbegrijpelijk is. De Times zegt: «Door zulke
maatregelen prikkelt men de sociaal-democraten en maakt
men reclame voor hen. Van alle uitdagingen, die de
Duitsche sociaal-democratie van de zijde der ambtenaren
ontving, is deze nieuwe, von prins Bülow, verreweg
de grootste
lang opgegeven. Een kleine oorlog evenwel behoorde
onafscheidelijk bij hun bestaan. Zonder dezen ware het
banale alledaagsc.he leven voor haar onhoudbaar ge
weest.
Met hun «grooten broer" hadden ze weinig gemeen, al
achtten de zusters zich ook als de vertegenwoordigsters
van zijn huis.
Had het toeval het gewild, dat ze op zekeren dag
eenzelfde meening over een persoon of zaak waren toe-
peiaan, het zou hen met angst en wantrouwen hebben
vervuld. Dan zon deze zaak of die persoon hun bepaald
te machtig zgn geweest. Maar daarin stemden ze met
elkaar overeenzjj moesten zich do meerderen gevoelen.
Daarvoor waren ze Eberhards en de niet minder bedui
dende zusters van den beduidenden graat Leopold. Regina
wel is waar hield alleen zichzelf en niet hare zuster
voor een persoon van beteekenis, terwjjl Leonore toch
altijd Regina een scherp verstand toeschreef, waarvan de
kenmerken alleen door een soort verbittering aan den
dag kwamen.
Gravin Leonore had haar japon nu dicht gemaakt en
ging achter de zittende zuster staan, om over het hoofd
van Regina in den spiegel te kunnen zien en in het
kantwerk harer taille een groot snoer van briljanten
vast te maken.
«Dat de ouwe Lindenberg je niet aanstaat, kan ik
begrijpen. Ik vind hem anders een goed man."
«Hg heeft iets onbeholpens, hij voelt zich tegenover
ons niet op zgn gemak. Hoe zou hij dat ook zjjn, als hg
het in 't algemeen niet is ten aanzien van de wereld
«Hg is Anna's vader, wordt vandaag Leopolds schoon
papa en daarmee onze naastbestaande. Bovendien zgn we
zgn gasten. Ik vind het niet passend dat je den draak
met hem steekt."
«Op wie moet men dan scherpe kritiek uitoefenen, zoo
niet op je familie, vooral de aangetrouwde. die valt
toch wel 't eerst onder het ont'oedmes," zei Regiuj. met
nadruk en klem.
Wordt vervolgd.
