No. 84.
Honderd en zevende jaargang*
1905.
VRIJDAG
14 JULI.
BUITENLAND.
Bergen. Bet Bof.
Algemeen Overzicht.
Gemengde Mededeelingen.
4LKMAARSCHE COURANT.
Deis Courant wordt I> 1 s d g~, Doiitrdtg-
en Iitcrd g.roid uitgegeven. Abonnementsprijs
per 3 maanden voor Alkmaa* f 0,80franco door het
geheele rjjk f 1.
3 Nummers f O,O®. Afzonderlijke nummers 3 ets.
Telefoonnummer 3.
Prys der gewone advertentlfn i
Per regel t 0,15. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N/V. Boek- en Handelsdrukkerij
v/h. HERMs. COSTER ZOONVoordam C 9.
De revolutionaire beweging in Rusland
breidt zich met den dag uit. Eenige weken
geleden was 't ten minste nog mogeljjk een overzicht te
geven van de gevallen van opstand en verzet, nu is de
lijst eiken dag zóó groot, dat men slechts hier en daar
een greep kan doen
Uit 38 districten der gouvernementen Kherson, Pol-
tawa, JekateriDoslav en Tanris, zoo schrijft de berichtgever
van The Standard te Odessa, komen berichten omtrent
wanordelijkheden.
Gedurende de laatste tien dagen zijn in den omtrek
van Odessa 17 groote landhoeven geplunderd en verbrand.
De boeren eischen de helft van de gronden der landheeren.
De militaire autoriteiten worden overstelpt met aanvragen
van landeigenaren om soldaten ter bescherming van hnnne
eigendommen. Maar in vele gevallen baat de militaire
hulp niet, daar de soldaten gemeene zaak maken met de
boeren. Eene bejaarde dame o. a., die 3200 hectaren
gronds bezat, wilde, beangst door de dreigementen, een
derde der opbrengst van haren oogst afstaan aan de boeren.
Maar het aanbod werd geweigerd en den volgenden dag
werd de dame doodgeschoten door de boeren, die daarop
de helft van haren oogst namen. De districts-gouverneurs
vragen om kanonnen en volmacht om die, in geval van
nood, tegen de oproerige boeren te gebruiken.
Ook de landgoederen van Graaf Leo Tolstoi, te Bares-
zowka, zjjn door oproerige boeren geplunderd, alsook die
van den milliounair Grossul, te Wesolyjkut, bjj Bereszowka.
De stad Orjejew is verbrand.
By een wapenschouwing te Theodosia heeft een soldaat
van het Wilna-regiment op zjjn commandant geschoten,
maar zonder dien te treffen. Een officier en een soldaat
werden echter zwaar gewoed.
Ta Moskou is Sehoewaiof, de sladscummanuant, het
slachtofler van een moordaanslag geworden bjj de ont
vangst van lieden, die verzoeken tot hem kwamen richten.
De moordenaar was een eenvoudig gekleed man hij
ii.
Wie de eerste vroonhoeve te Bergen gebouwd heeft,
is niet bekend. In 1253 schijnt Fioris I de ambachts
heerlijkheid Bergen in leen gegeven te hebben aan zijn zoon
Witte van Haemstede, in wiens familie de heerlijkheid
bleef tot in het jaar 1438. Alles wjjst er op dat de
familie Haemstede te Bergen gewoond heeft: haar deel
aan den bouw der kerk, haar grafkelder die daaronder
is. Of deze familie, die rjjk en aanzienlijk was, de oude
vroonhoeve tot een bevestigd kasteel verbouwd heeft, is
niet bekend.
Uitgebreide fondeeringen, die naast en onder het tegen
woordige »Hof" liggen en wier muren niet paralel loopen
met dit gebouw, toonen dat daar vroeger een ander ge
bonw gestaan heeft.
De luister der familie Haemstede nam nog toe door
dat Jacoba van Begeren in 1425 de ambachtsheerlijkheid
Bergen tot eene vrjje heerlijkheid verhief, tot belooning
van de getrouwheid van den ambachtsheer Fioris van
Haemstede.
In dien tjjd waren de Bergenaars visschers, voor zoo ver
zij niet in dienst of als pachters van dm Heerambachts
heer, aan wie al het land toebehoorde, werkzaam waren
met uitzondering van het oude Kranenbnrgb en het buis
Ramp, welke beide hoeven waren van vrijgekochte of
vrijgelaten lieden.
Op de familie Haemstede volgde door huwelijk de
familie van Borselen van 1438—1507, die naar alle waar
schijnlijkheid ook op het Hof gewoond heeft, terwjjl na
den dood van Margaretha van Borselen Bergen aan haren
zoon Reynout, heer van Brederode, in leen gegeven werd
In 1557 werd deze opgevolgd door zijnen zoon Hendrik
van Brederode. Het is niet onbekend wat deze heer
voor Bergen gedaan heeft door de droogmaking van de
Bergermeer, waardoor de boerenstand met eigen grond
bezit langzamerhand opkwam. Heer Hendrik van
Brederode meeBt echter naar het buitenland vluchten en
op 21 Febrnari 1574 werd het Hof met de kerk (n
bijna het geheele dorp in de asch gelegd. Sporen van
dezen brand zjjn nog duideijjk zichtbaar aan de opge
graven fondamenten van het onde gebouw. Brederode
stierf in het buitenland, zijn weduwe huwde met Frederik,
Keurvorst van de Paltz. Van 15681641 was Bergen
het leen van bnitenlandsche heeren, en het Hof bleef in
een pninhoop liggen tot dat in 1641 heer Anthonis
,Studler van Sarck met de heerlijkheid beieend werd.
Met Anthonis Studler van Sarck brak weder een
betere tjjd aan voor Bergen. Hij was begaafd met een
helder verstand en groote geest- en wilskracht, hjj
herstelde de rnst en deed den vroegeren welstand gelei
deljjk terug keeren. Hjj besloot zich te Bergen metter
woon te vestigen en liet ten dien einde op de plaats
waar het Onde Hof gestaan had in 1642 een nieuw
wachtte in de wachtzaal tot allen ontvangen wareu,
naderde toen den stadscommandant eo schoot uit de
naaste nabjjheid. Vijl kogels doorboorden het lichaam van
den stadscommandant, dia na een uur overleed. Wie de
misdadiger eigenljjk is, is nog niet uitgemaakt. Onlangs
was hjj gevangen genomen wegens een politiek vergrjjp,
maar hij ontvluchtte uit- het politiegebouw.
Wat ook een zeer veeg teeken voor Rusland moet
worden genoemd is dat onder de militairen
een revolutionaire organisatie is opge
richt, die aan den strjjd voor de bevrijding een werk
zaam aandeel wil gaan nemen. Zjj heeft een manifest,
door een groep officieren onderteekend, verspreid, waarin
't tot de «kameraden'' o. a. heet:
Oub vaderland doorleeft thans oogenblikken van bui
tengewoon historisch gewicht. Het jonge, democratische
Rnsland, vol scheppende kracht en dorstend naar ont
wikkeling en vrjjheid, is in botsing geraakt met het onde,
bouwvallige, autocratische Rusland. De burgeroorlog heeft
een aanvang genomen. Botsingen tnsschen het volk en
de eigenmachtige autocratie kunnen niet uitbljjven. En
op dit groot historisch en diep dramatisch oogenblik in
het leven van ons volk wendon wij ons tot u, onze ka
meraden in het leger. Waar is onze plaats Zullen we
ons zwaard in de weegschaal van de autocratie werpen,
znllen we ons aansluiten bij de onbekwame moordenaars,
die do velden van het verre Mantsjoerije en de straten
onzer steden drenken met het bloed van ons volk, of
znllen we gedachtig aan do dierbare overleveringen van
Pistel, Kochowsky, Asschenbrenner, Soechanof enz. (De-
kabristen) de partij kiezen van het voor recht en recht
vaardigheid in opstand geraakte volk? De grondslag, op
wolken bjjna alle militaire kringen tot eenstemmigheid
kannen komen, is die van de politieke omwenteli* g, d.
w. z. van de omverwerping dor autocratie en de vestiging
van de toekomstige staatsorde op democratisohen grond
slag. Dit is onze lens, dit is )nze voornaamste taak. Lid
van onze militaiie organisatie der politieke omwenteling
kan ieder militair worden, onafhankelijk tot welke partjj
hij overigenB behoort. Wij zijn niet in staat de revolutie
te verhinderen, maar wei ha ten triomf te bespoedigen,
duizenden menschenlevens te redden en ons zwaar be'
proefd land te behoeden voor nienwe offers en h3rde
schokken. Met onze hnlp kan het volk een einde maken
huis bouwen. Hij legde de lanen aan om het Hof en
plantte de groote lindeboomen zoowel daar als in het
dorp; de oudste dagteekent vau 14 October 1643.
Aan de ingezetenen gaf hjj verschillende rechten en
privilegiën, terwjjl hjj hen zooveel mogelijk beschermde
Ten einde de dorpslasten te verlichten kocht hjj in
1665 van de kapittel-heeron der St. Janskerk te Utrecht,
die er recht op hadden, de tienden van Bergen, ze aan
schout en schepenen overdoende voor de som van f 1980
Ook bewerkte hij dat in hetzelfde jaar de oude rechten
en privilegiën (waaronder ook de vrjjheid van tol en
waaggelden) die onder de vreemde heeren verloren waren
gegaan, door de Staten van Holland en West-Friesland
opnieuw aan Bergen geschonken werden.
Ook de kerkelijke zaken evenals het onderwjjs nam
de heer Stndler van Sarck zeer ter harte. Door zjjn
toedoen kreeg Bergen in 1644 zjju eersten eigen predikant.
Heer Anthonis stichtte ook nog de bestaande kerkbank
voor de heeren van Bergen, waarboven zjjn wapen prgkt,
dat ook voorkomt op twee zilveren avondmaal-bekers,
door hem aan de kerk geschonken.
Daar de meeste onde geschriften waren verloren ge
gaan droeg hij in 1655 aan Reinerns Neuhusius, rector
te Alkmaar, op eene beschrijving der heerljjkheid te
vervaardigen.
Deze beschrjjving, als ook de kaart der heerljjkheid
van J. Blaeu te Amsterdam, die omstreeks dezen
tjjd gemaakt werd, bestaan in drnk en gravure.
In dien tjjd hadden de bestuurders van Bergen niet
zoo'n zware taak, de orde werd voorbeeldig gehand'
haafd en de dorpsrekeningen waren niet van buitenge'
wone beteekenis.
Op welke wijze Anthonis Studler van Sarck en zijne
opvolgers de belangen der ingezetenen behartigden, bljjkt
ook daaruit, dat zij tot 1798 niet toestonden, dat er
zich meer dan één smid, èèn schilder en glazenmaker
en èèn slager te Bergen vestigde, er mocht ook geen
brood gebakken noch koren gemalen worden buiten de
gemeente. Hoe winstgevend het smidsbedrijf was in dien
tjjd zonder fabrieken en spoorwegen bljjkt daaruit dat
de oude smidse, nu bewoond deor den heer Hoebe, voor
f 3400 verkocht werd, terwjjl om de waarde van het
geld eens te doen uitkomen, vermeld zij, dat voor 100
pond kaas f 13 betaald werd.
Het is niet onbelangrjjk om even te vermelden hoe
men toen ook al zeer streng optrad tegen dagenen,
die de boomen vernielden en beschadigden, namelijk
dat er vroeger bjj de kom een schilderjj hing voorstel
lende iemand die gegeeseld werd met het opschriftboomen
schenders
Toen het Hof opgebouwd en bewoonbaar gemaakt en
de aanleg er omheen voltooid was, hield Jonkheer An
thonis Studler van Surek, die in December 1661 te
Alkmaar lid der vroedschap werd, op 27 October 1660
met zjjne gemalin, vrouwe Susanna Thibaut, zjjn plech
aan het stelsel van autocratie en politie-heerschappjj en
de baan effenen voor de denkbeelden der sociale recht
vaardigheid. De noodzakelijkheid vau de militaire orga
nisatie als een aaneengesloten en zelfstandige groep volgt
logisch nit de bestaansvoorwaarden van den militairen
stand."
Zoo moet 't den Czar langzamerhand wel duidelijk
worden, dat, wil hjj niet alles verliezen, 't beter is d e n
vrede met Japan te sluiten, ook al zullen daar
mee opofferingen gepaard gaan. Verzekerd wordt, dat op
Peterhof, waar de Czar thans vertoeft, nu de ernstige
wensch gekoesterd wordt om met Japan tot een vergeljjk
te komen.
Hoe langer dat dnurt, des te moeiljjker wordt Ro
land's positie. Ware er een week geleden een wapen
stilstand gesloten, Rusland ware bewaard gebleven voor
den smaad, dat de Japanners zich van
Sachalin hebben meester gemaakt, dat
't nu waarschijnlijk zal willen behouden. Sachalin was
eens een Japansche bezitting. Door een verdrag van Fe
bruari 1855 kwam het noordelijke gedeelte aan het Czaren-
rjjk en een verdrag van 1875 maakte het geheele eiland
Russisch. De bevolking bestaat, afgezien van de weinige
militairen en ongeveer 10,000 strafgevangenen, nit Gil—
jaken, Aino's, Orotschenen en Tsoengoezen. De beide
eerste zjjn Mongolen, die geen nationale neigingen ver-
toonen. Sachalin heeft vele rijkdommen, welke thans nog
niet ontgonnen zjjn. Alleen een steenkolenmijn in da
buurt van de haven van Due levert jaarljjks 100,000
poed kolen.
Stemplicht e n o u d e r d o m s - p e n s i o e n in
Frankrjjk. Bij de Franscho Kamer is een wetsvoor
stel ingediend om stemplicht in te- voeren bjj Kamer
verkiezingen. Alleen afwezigheid en ziekte zullen rede
nen van verschooning zjjn. Wegblijven van de stembus
wordt gestraft met een boete van een halven dag
loon tot een kwart van den aanslag in alle directe be
lastingen, met verdubbeling bij herhaald wegblijven. De
opbreugst komt in de kas voor ouderdomspensioenen
van werklieden.
De verongelukte ondorzeesche boot. De
Farfadet, (het in 't meer van Bizerte verongelukte onder-
tigen intocht in Bergen, in het memorie-boek der ge
meeDte uitvoerig beschreven.
Op 1 Januari 1666 is deze zoo hoog geroemde heer
van Bergen overleden en door de Staten werd nn het
vrnchtgebrnik der heerlijkheid toegekend aan zijne we
duwe, terwijl op denzelfden dag het verljj overging op
haren oudsten zoon, jonkheer Anthonis Studler 7an Snrck,
en toen deze in 1691 kinderloos stierf, op diens broeder
Adrian Stndler van Snrck, Heer van Hoogenhuizen.
Deze was gehuwd met Adriana Eleonors, dochter van
jonkheer Cornells van Tejjlingen, burgemeester en raad
der stad Alkmaar en van Hester de Bye.
Door den dood van Adriaan Stndler van Snrck in
1695 kwam zjjne weduwe in het bezit der heerljjkheid,
wier verlij overging op haar eenige dochter Susanna
Cornelia, geb. 4 Juni 1685. Van jonkheer Adriaan be
stond, evenals van Anthonis, een schopenlepel.
Susanna Cornelia Stndler van Sarck huwde op 28
Augustus 1701 te Bergen met Louis Adriaan, graat van
Nassau, heer van Zeist en Driebergen, te Utrecht, een
afstammeling van Prins Maurits en Margaretha van
Mechelen.
Uit dit huweljjk werden twee kinderen geboren, Wil
helmus Adriaan en Alida Cornelia.
Bij het overlijden van vrouwe Susanna Cornelia Stnd
ler van Sarck, gravinne van Nassau, werd op 7 Mei
1708 haar zoon, Wilhelmus Adriaan, graaf van Nassau,
heer van Zeist met de heerljjkheid verlijd, en daar ook
zjjn vader reeds overleden was, werd hjj door zjjn groot
moeder Adriana Eleonora van Teylingen, weduwe van
Adriaan Stndler van Snrck opgevoed.
Van 1708 tot 1797 bleef Bergen in het bezit van de
graven van Nassau, die voortaan den titel voerden van
graven van NassauBergen. Zij woondeu doorgaans op
het Hol en zjjn in den grafkelder onder de kerk bijge
zet met hun wederzjjdsche familieleden, die veelal te
Bergen vertoefden, waar er verscheidene geboren wer
den, huwden en stierven.
Ook de jenge Wilhelmus Adriam woonde op het Hof
met zjjn grootmoeder, die gednrende zjjn minderjarig
heid een goed bestuur over de heerljjkheid voerde en
groote zorg besteedde aan de opvoeding van haren klein
zoon. Menig aandoenljjk verbaal is bewaard gebleven
dat aantoont hoe deze edele vronw steeds getracht heeft
liefde en vrede te verspreiden. Zjj heeft veel bjjgedragen
tot de goede verstandhouding der verschillende gezindten
en stierf 6 Sept. 1733. Bij haren laatsten wil bedacht
zjj zoowel de algemeene armen als de Protestantsche
en de Katholieke kerk, onder welke de interest van
een kapitaal van f 3000 verdeeld moest worden. Dit
geschiedt nog heden ten dage.
(In dien tijd kostte een pond kaas 9 oen*, 1 pond
boter 32I/2 cent, een ton turf 50 cent en 9 el linnen
11 gulden vjjf stuivers.)
{Wordt vervolgdJAN BLEIJS.
