No. 172. Honderd en zevende jaargang. 1905. DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN. Indische Penkrassen. DONDERDAG 9 NOVEMBER. BUITENLAND. Deze Courant wordt eiken avondbehalve op Zon- en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden voor Alkmaar f 0,80franco door het geheele Rijk f I,— Afzonderlijke nummers 3 Cents. Telefoonnummer 3. Prijs der gewone advertentiën Per regel f 0,10. Bij groote contracten rabat. Groot» letters naar plaatsruimte. Brieven franco aan de N.|V. Boek- en Handelsdrukkerij v|h. HBRMs. COSTER ZOONYoordam C 9. Algemeen Overzicht. COURA (Auteursrecht uitdrukkelijk voorbehouden.) CXXVIII. We moeten in kampons; Tjiwaringin wezen. Daar wonen de Pangerana in 'n eenvoudig doch net Europeesch huiBje, dicht bjj den grooten weg. Als de Adjunct»Djaksa en ik het erf opwandelen, komt Goesti Pangeran Moehamad Ars ad ons hoffeljjk buigend tegemoet en stelt zieh voor. Die banneling maakt op mg al dadelijk een zeer sympathie- ken indruk. Hij lgkt mg toe 'a jaar of dertig te zijn, heeft een prettig open gelaat, sprekende oogen en zeer vormeljjke manieren. In de helverlichte voorgalerjj wacht ons een geheel vorstelijk gezelschap, de familieleden en medebantelingen van Goesti Arsad. Het zijn de beeren G o e s t i Pangeran Antoeng Doerachman, 'n net ge kleed jongmenseh van om en bjj de twintigGoesti Pangeran Atjil, een klein verschrompeld ouwelijk mannetjewien men het heusch ni8t aanzien zou, dat hg eens zoo dapper tegen «de Kompenie" wist te vechten Goesti Pangeran Bandang, een knap aardig jong van dertien jaarGoesti Pangeran O e s m a n die hier op Java (T j i a n d j o e r) geboren en getogen, de zoon is van wjjlen den banneling Goesti Pangeran Abdoel Rachman en ten slotte nog een vrjj onoogelijk type, Goesti Pangeran Imat, esn verre neef van Arsad. De Adjunct-Djaksa is zoo beleefd de heeren aan mjj voor te stellen en nadat met allen een handdruk gewisseld is, gaan we zitten. Het ziet er hier keurig en kraakzindelijk uit, iels wat men nu juist niet altjjd van bet interieur onzer Inland- sche grooten kan zeggen. De Kratons en Dalems in Solo en J o g j a b.v. waren wel mooi gemeubileerd, doch slecht onderhonden. Alleen Prins Mangkoe Negoro te Soerakarta laat blijkbaar nu en dan eens flinke schoonmaak houden 1 De voorgalerij van Arsad is op z'n Europeesch ge meubeld en liefst door acht gasgloeilampen verlicht 1 Wel wat overdadig voor z'n geringe middelenDaar alle deuren en vensters wagenwijd open staan en ook binnen overal de luchters zjjn aangestoken, zie ik en passant, hoe ook déér alles er netjes, nieuw en proper uitziet. Ik zie bij hen weer diezelfde wjjsgeerige berusting in hun lot, die ik vroeger ook opmerkte bij den ongelukkigen Lombokschen Vorstenzoon te Soekaboemi. »God heeft het zóó alles gewild en de mensch kan toch niets daartegen! Ons rest slechts ons zwjjgend te onderwerpen aan Hem, die wel weet, wat het beste voor Zjjne schep sel e n i 8 L Werkeljjk, ik had 't mg anders voorgesteld, ik had gerekend op jammerklachten, op uitingen van smart en haat zelfs jegens het opperbestuur en vind thans een gezellig clubje schjjnbaar zeer tevreden inlanders, netjes gekleed in zwarte jasjes met vergulde W. -knoopen, zooals die ook door de ambtenaren van het Gouvernement worden gedragen. 'tls waar, de Regeering geeft hnn »pensioon< en mate rieel hebben zjj het hier veel beter dan op het oorlogspad, V) in hun bosschen en moerassen, maar met dit al zijn ze hun vrijheid kwijt, znllen ze nooit hun vaderland terugzien! Wilt ge weten, lezers, hoe we dieu Arsad hier op Buitenzorg hebben gekregen Ik zal het U ver tellen. Op het laatst van 1902 waren verschillende Prinsen en hoofden, die de zoogenaamde Pegoestiam vormden, het verzet moede geworden en toen dit der Regeering nit Bandje rmasin geseind werd, kwam er een officieel ultimatum, waarin de onderwerping van allen geëischt werd, vóór 1 Januari 1903 om twaalf nur 's nachts. Da Assistent-Resident Hosselaar bevond zich te Poeroek Tjahoe en werkelijk kwamen, vóór nog de termjjn verstreken was, ongeveer veertig prauwen vol aanzienlijken en Prinsen te Djoeking Padjang aan en begaven zich Goesti Pangeran Moham mad Arsad, Goesti Pangeran Antoeng Doerachman en Goesti Pangeran Atjil aan wal, om zich te melden bij den Assistent-Resident Hasselaar. Zij onderwierpen zich volkomen, met het dringend verzoek echter om zich rustig te Marts- poera, dicht bjj Bandjermasin, te mogen vestigen. Do Assistent-Resident vond alles goed, doch intusschen hadden Toemonggoeng Djadam en de rooverhoofdman B a t o e r de achtergeblevenen bang gemaakt en gezegd, dat zjj allen verbannen zouden worden. A r 8 a d, die oprecht vrede met de Kompenie wenschte, was er niet om hun het zwjjgen op te leggen en dePegoestian ging, nog juist even vóór de tjjd verstreken was, er weer van door In deze zaak heeft ook zekere Raden Djaja Koesoema, Regent van da Boven Doesoen, een minder mooie rol speeld. Hg is sedert ontslagen uit 's Lands dienst en verbannen naar Marabaham. De drie, die gebleven waren, moesten het gelag betalenDe Assistent- Resident zond ze onmiddelljjk met het Gouver- nements-stoomschip B a r i t o naar Band jermasin, waar hnn werd medegedeelddat de Gouverneur-Generaal ze spreken wou Za lieten zich toen gewillig naar Batavia wegvoeren. Zjjn Excellentie de Gouverneur-Generaal Rooseboom heeft ze eobtsr nooit gezien en wist trouwens te weinig van Indische zaken at, om te begrijpen welk eene groote onhandigheid er na weer begaan was, door Toemenggoeng Djadam, Hoofd der S o e r a p a t y m i 1 i e en den roover Ba to er, tegenover den Pegoestian zoo netjes in 't geljjk te stellen Had men de drie Piinsen toch rustig op M a r- t a p o e r a gelaten, dan waren de anderen vanzelf terug gekeerd, terwjjl men nil zal hebben te vechten, tot de laatste is gesneuveld of gevangen genomen 1 Ik vermeen, dat eene begenadiging van wege Hare Majesteit de Koningin en het terugzenden der banne- lingsn naar hun vaderland, een schitterend succss zou hebbon. Het is nooit te laat om fouten te herstellen en recht te doen. Goesti Arsad verklaarde mjj, dat hij de Kom penie nimmer vgandig gezind was geweest, dat hij als kind en aankomend jongeling, wel eens clandestien K o e t e i en zelfs Bandjermasin bad bezocht. Hij had daar toen de mooie wegen bewonderd en de mooie hnizen, bjj had gezien hoe de Inlandsche kinderen er school gingen, bjj had in hunrkarretjes gereden en de »komedie stamboel" bezocht en toen had zich het verlangen van hem meester gemaakt, om ook Hat historische woord van Breero kan met alle recht toegepast worden op Egmond aan Zee, onze vooruitstre vende badplaats. Immers, ruim een decennium geleden scheen Egmond aan Zoe wel zjjn eeonomisohen ondergang nabjjde laatste visschersbom was verkocht, Egmonds zonen, meest geen andere bron van inkomst hebbende dan do zeevisscherjj, moesten bjj honderden in den vreemde hun brood gaan zoeken. Het zag er treurig uit I Doch zietEgmond, zoo rjjk aan kennis in zeetermen, bracht een der meest practische op den voorgrond en verzette de bakens, toen het getjj verliep." Het werd een strevende badplaats en bleef dns zjjn zee, die reeds sinds eeuwen her zjjn dninwallen bespeelde toch getrouw, En aanschouwt nu, wat het met de hulp van vele en goede vrienden mocht wrochten 1 Villa's en pensions zjjn verrezen en verrijzen nog dagelgksEgmond is aange sloten aau het groote wereldnet en door de energieke stuwkracht vau een ondernemend man vormde zieh een »Maatschsppjj ZBebad", die door een reusachtig terrein ten noorden van het dorp te vlakken dezen grondslag legde voor «Nieuw Egmond." Al spoedig vormde zich een caamlooze vennootschap tot exploitatie aan het Bad-hotel te Egmond aan Zee. Een terrein, pl.m. 100 M. van 't strand werd aangekocht endaar verrjjst nn in zgn grootschen vorm het «Egmondsche Knrhans.'' En nu dit reeds geheel onder kap en het zaal- en kamer-interieur in groote lijnen zichtbaar is, meen ik good to doen, nn reeds de aandacht op dit werkeljjk mooie gebouw te vestigen. Te dien einde begaf ik me naar het nieuwe villa terrein en, allervriendelijkst rondgeleid en van alles ingelicht beschouwde ik met klimmende belangstelling het «Eg mondsche Knrhans." Het souterrain met zgn keuken en bgkenken, provisie kamer, 7 kamers voor het personeel, de machino-kamer voor een eigen water- en lichtinstallatie, wjjn- en bier kelder maakt reeds een reusachtigen indruk. Doch komt men op de verdieping gelijkvloers, waar het plan begane grond reeds in groote ljjnen is omljjnd, dan ziet men daar aan do zeer jjde de groote restauratie (14.40— 7 60 M.) welke toegang geeft tot een prachtige glazen warande (14—6 M.) van waarnit een heerljjk vergezicht op de zee. Aan deze restauratie is annex een conversatiezaal met 2 loggia's en 4 logeerkamers, voorts het trappenhuis met zgn corridor. Aan de landzjjde is de mooie eetzaal (11.508.70) met wjjd uitslaande deuren op het eerste bordes, vanwaar oen riant uitzicht op dnin en dorp. Hieraan is annex een tooneel (6.50—4.20 M.) met een aparte kleedkamer, De ruime vestibule (8.60—4.20 Min welker onmid dellijke nabjjheid kantoor en woonkamer van den directenr (zeer praetisch) wordt betreden door den hoofdingang, die met zgn mooie siertogen en prachtig gebalustreerden trap een stjjlvollen indruk zal maken. Op de le of bel étage, waarnaar een zeer gemakkelijke trap toegang zal geven, vindt men 17 logeerkamers, waarvan 11 met aparte, comfortabel ingerichte salonnetjes, voorts corridor met trappenhuis, waarnaast een gang met closets-, bad- en toiletkamer. Aan de landzjjde zien de kamers nit op het tweede bordes, vanwaar het dorp als in vogelvlucht voor U ligt. Aan de zeezjjde is een rjj bal konkamera, die door haar wjjde perspectief op de zee door de gasten wel gowild zullen zjjn. De inrichting der 2e etage is precies dezelide als die der eerste, alleen zgn hier geen balkonkamers, is er ook geen bordes. Ten slotte vindt men op het platdak van deze etage het verlengde van den grooten vierkanten toren die hierdoor over de breedte van 't gebouw op halve hoogte is doorgetrokken en alzoo productief gemaakt is voor 6 kamers en een torenkamer, een geëigend vertrek voor twee menschen, die «ins blaue hineinc willen vertoeven Ziedaar dan >im groszen nnd ganzen c de inrichting, Zjj is m. i. niet alleen grootsch, maar ook naar de eischen, welke men aan een dergeljjk gebouw mag stellen, wat comfort en bygiëae betreft: overal kan licht en luoht in overvloed toestroomen. Eu nu do uiterljjke vorm, het gebouw naar zjjne architectonische waarde beschouwd. Hoewel leek op dit gebied, zoo waag ik toch mjjn gedachten hierover te uiten. De meer bevoegde herzie dan maar mijn leeken- beschouwing. Het gebouw is aan do zeezjjde voorzien van een vier kanten toren, met twee spitse torens op de beide einden van den voorgevel. De vierkante toren, welke 1 M. 80 voor den govel uitspringt, brengt aan dezen een massaal relief, evenzoo do zjjtorens, die 80 c.M. uitspringen. D eenmaal rustig onder de hoede van het Gouvernement te kunnen wonen, in stede van dat eeuwige zwerven in de rimboe, om ook mede te mogen genieten van de beschaving die de Hollanders dó&r gebracht hadden. Dit was dan ook de reden, waarom bjj zjjne familie eindeljjk wist te bewegen mede te gaan naar Assistent- Re s i d e n t Hasselaar t »En" zoo sprak bjj, «het is hier op Buiten zorg wol mooi, nog mooier zelfs dan op Bandjermasin, maar het is hier mjjn vaderland niet en ik woon zoover van mjjn volk, dat ik liefheb. Het Gouver nement zorgt goed voor mjj. Ik krjjg driehonderd gulden in de maand, Doe rachman krjjgt honderd en Atjil vjjftig en we komen das niets te kort, wat aten, drinken en kleeding betreft, maar tóch zon ik liever, zonder eonige toelage, weer teruggaan naar Bandjermasin of Martapoer al" Ik heb Arsad beloofd een en ander in de Hol- landsche coaranten te schrjjven, «opdat", zoo zei hg, «de machtige Koningin van Nederland, die zoo mooi is en good, kasian zal hebben met oub, ongelukkige Prinsen nit een ond roemruchtig vorstengeslacht!" De Sultanefamilie stamt af van de Javaansche vorsten van M o d j o p a h i t, die ook de stamvaders zjin van den Soesoohoenan van Solo en den Sultan van Djokjakarta. Zekere Pangeran Soerio W i n a t o was van Java gekomen, nn 7 eeuwen geleden, en daar gehuwd met de Vorstin van het land, Poetei Djoedjoeng Boeih genaamd. Goesti Pangeran Moehamad Arsad is de zoon van wjjlen Pangeran Moehamad Said, deze weer van Goesti Pangeran Antasarie en de laatste van Sultan Masohot. Goesti Pangeran Antoeng Doerachman is de zoon van Goesti Arsad 's broeder, Goesti Pangeran Perbatasari, die in 1885 ook al op minder nette wjjze gevangen genomen en naar M e n a d o verbannen werd 1 Nog een kleine bijzonderheid Goesti Arsad heeft me als 't ware bezworen, dat hjj persoonljjk nimmer aan den strjjd had deelgenomen en wel, omdat hg steeds voor vrede gestemd was ge weest. Hjj woonde bjj de Menawingrivier, zeven dagen met de stoomboot van Bandjermasin. Da andere Prinsen zeiden mjj rondnit, dat zjj dikwjjls met benlen ten oorlog waren getrokken, dooh dat Arsad tot hen steeds had gesproken van onderwerping. Officieel was Arsad echter bekend als het hoofd van 'c verzet. Het was met 'n gevoel van oprecht medeljjden, dat ik deze ongelukkige Prinsen vorliet. Buitenzorg. Lt. Clockener Beousson b.d. Telkens stuiten wjj weer in de bladen op het bericht, dat de toestand in Rusland zoo samengesteld is. Die bewering komt ons raadselachtig voor. Want terwjjl middentoren eindigt in een platvorm van 4 M. 80 in 't vierkant, dat omheind met eene sicrljjke balustrade, eene prachtige belvedère vormt. Terwjjl de middentoren met zgn gebroken domvorm stijlvol aandoet, dragen de zjj torens slanke spitsen. Het komt mjj voor, dat de ont werper hier door eene vrjje navolging Berlage en Caypers vereenigd heelt. Immers de naar-voren-dringende, mas sale torenbouw herinnert ons aan den soberen Berlage - stjjl, terwjjl de slanke spitsen ons aan Ouypers' Neder, landschen 'Renaissancestijl doet denkon. Deze vrjje ver- eeniging komt ook uit bjj de zjjgevels, waar twee uit bouwen alle uit don grond vandaan 60 o.M. uitspringen en vierkant het vallende gedeelte van den kap passesren en bjj den achtergevel, die eveneens spreekt door "twee uitbouwen, op welker vier hoeken sierljjke pirona zullen aangebracht worden. Als men in de verte het gebouw beschouwt, lgkt het met, zjjne uitbouwen en toren, dio met hun paarsche lei, afdekking donkerkleurig opwaarts rjjzen, wel iets op een middeleeuwfoh slot. Naderbjj gekomen), karakteriseert zieh echter hot meer meer moderne karakter in het kleurig hardgrauw, waarin het -geheel is opgetrokken en de licht gele banden, togen en fraaie cordonbandeu, welke de gevels aan alle zjjden omljjstcn en nog meer doen spreken. En toen ik stond boven op hot plat van 't gebouw, met zjjne laag oprjjzende tinnen, waarop stjjlvollo jjzeren balustrades zullen komen, dacht ik onmiddellijk aau den indruk dien bet panorama Jeruzalem op mjj maakte Ook bier die wazige verte; ook hier dat golvende voor land ook hier beroering in de natuur. Het waaide toch op dat oogen blik zóó sterk, dat ik mjj met alle kracht tegen den toren moest aanduwen. Het zeegebrnis steeg als een geheimzinnig reuzengebrom omhooghet fijne stofzand warrelde in dichte wolkjes over de toppen der duinen heen. En daar voor mo in do diepte lag het dicht bebouwde dorp als in stille kleinheid neer. Hot was waarljjk een frappant gezicht daar boven en ik kan mjj voorstellen, met welk eene graagte do toekomstige gasten van dit werkeljjk mooi vergezicht zullen genieten Dooh niet zoozeer in de hoogte ligt het tchoon van Egmonds Knrhans. Het reueachtige terras zal in 't se,zoen heerlgke zitjes geven en, als na afwerking van 't gebouw de mooie muziektent verrjjst en een goed orke3t zal diagen, dat zjjne heerljjke tonen veruit over de gladde waterljjn zal doen klinken, zal Egmond zgn wjj toch volkomen verstoken zgn van de gave der clair voyance is 't ons volkomen duideljjk, wat er in het groote rjjk geschiedt. Er ie daar aan den eenen kant een krachtige groep van revolutionairen, die streeft naar de republiok. Zij heeft een forschen aanval gedaan op de partjj van het behoud, tir'deljjk aller aandacht daarop concentreerende. Die aanval is echter voorshands afgeslagen. Nu heft de conservatieve partjj, die een oogenblik onder den voet dreigde te raken, het hoofd weer op en zjj voelt zich krachtig genoeg om in te gaan op de tegenstanders, die den eersten slag hebben verloren, Trepof natuurljjk voorop. En tusschen deze beide nitersten schuift zich in de liberale fractie met Witte tot voorman, de fractie, die er derhalve aan blootgesteld is van twee kanten be stookt te worden. Ziedaar de sleutel vcor al wat er geheimzinnigs is in hetgeen er na voorvalt. Eerst voor ditmaal een niting van de eerste riohting. De Petersburgsohe berichtgever van de Daily Telegraph heeft voorname leiders vandezemski-partjj gesproken, die vroeger de beweging aanvoerden, maar nu de rol van Girondjjnen spelen en zich willen laten leiden. Zjj herhaalden dat, onverschillig wie eerste- minister was en in het ministerie zaten, niemand het vertronwen des volks zal krjjgen, tenzjj het regeerings- program volkomen wordt gewjjzigd. Het plan van de Doema dient opgegeven en in plaats daarvan onverwjjld een grondwetgevende vergadering bjjeen geroepen worden. Witte acht dit nn nog onmogeljjk, hoewel bjj toegeeft dat de Doema niet volmaakt is. Maar voor het oogenblik valt niet anders te zeggen dan dat de zemski-leiders Witte niet kannen steunen, De afgetobde en half zieke Witte stnit ongetwjjfeld op machtige tegenstrevers, zonder dat hg zelfs den steun van den Czar heeftwant het is b.v. gebleken dat het manifest van den Gzar aangaande Finland is nitgevaardigd zonder Witte's voorkennis. Witte heeft een harden dobber, maar mislukken zjjne pogingen tot hervorming, dan schjjnt Rusland's toekomst te liggen tusschen een republiek en een terroristisoh absolutisme. En nn het gewroet van de tweede richting. De Peters burgsohe correspondent van de Kölnische Zeitung betoogt, dat de aanhangers van Ignatief en con sorten w eder veld winnen. Deze groep gevoelt zich sterk omdat zjj er op wjjzen kan, dat de gedane concessies geen rnst en orde hebben gebracht. Zjj bestrijdt die concessies en verzet zich hevig tegen elke uitbreiding ervan zg voorspelt den Czar Rusland's ondergang. En niet alleen aan het hof en in St. Petersburg woelt zjj, neen, in geheel Rusland. Wordt haar maoht niet ge fnuikt, dan valt te vreezen voor het uitbreken der tegen-omwenteling, wier gevolgen nog veel erger en bloediger zonden zgn dan die der huidige vrijheidsbe weging, want men zon dan het schouwspel zien, dat de eene partjj de verworven, althans beloofde vrjjheden, tot in den grond tracht, te verstikken en de andere in ant woord daarop hare eisohen steeds hooger gaat stellen, tot zg nagenoeg of ten eenenmale onvatbaar voor inwil liging worden. 't Zgn vooral die reactionairen, dio zich aan de e 1- lendigste bedrijven schuldig maken. Zij verspreiden nn weer in tienduizenden exemplaren een beroep op de Russische christenen om de Joden overal, in naam van Jeins en van den Czar, te verdelgeD. Te Moskon doen zg zich ook op jammorljjke wjjze gelden. Daar hebben zjj biljetten laten aanplakken, waarin «Nienw Egmond,een badplaats, welke aan het nog steeds rustige, ook de aangename afwisseling paart. Ten slotte: Op het achterterras werpe de directie (er is toch geen gebrek aan zand) een afzonderljjk duin- heuveltje op, dat ze beplante en van rustieke wenteltrapjes voorzie die allen leidon naar een Zwitsersch siertentje, dat een aardig, intiem-rnstig zitje biedt. Maar komaan, deze raadgeving is niet noodig. Da exploiteerende heeren weten zelve wel, wat «des tjjds* is. Naar ik toch vernam, zjjn ze reeds in onderhandeling, om op het nieuwe terrein een eigen gasfabriek en water leiding te bekomen. Als hnn dit gelukte, zjj zonden niet alleen hnn eigen onderneming, maar geheel den Egmonden ten zegen zgn. En nu nog iets over den nienw aan te leggen boule vard, die naar het KurhauB zal leiden. Even voor het café van den heer Jb. Hopman zal van den gewonen straatweg uit een 10 M. breede straat loodrecht loopan op den Kurhaus-boulevard, die zich met dezelfde breedte achter het dorp langs rechtstreeks naar het nieuwe bad hotel richt, alzoo weder een nieuwe bouwljjn stipulee- rende. Deze bonlovaid is dus toegaakeljjk voor [elk voer tuig, ook het modernste, de automobiel, die in den ruimen stal naast het gebouw gamakkeljjk een plaatsje kan vin den, zelfs meerdeie dan een. Jammer is het, dat men voor dezen stal geen andere plaats heeft kunnen vinden zooals bjj nu staat, ontneemt hjj aan de bezoekers, die zieh in de reslauratie zitten te verpoozen, bjjna het geheele gezicht op het znideijjk ge deelte van het villa-terrein. Ook zal men er aar. moeten denken, om hem in den stjjl te brengen van het Kurhaus, want in zgn tegenwoordigen vorm is het een sehroeuwend contrast. Doch laat mjj niet eindigen met eene af brekend critiekje, trouwens het gaat hier ook over hst Kurhaus. Welnn, dat is werkeljjk [in zjjne vrjjen navolgingsstjjl van een paar groote mannen op bonwknndig gebied een ka rakteristiek geheel, dat nog beter zal uitkomen als een maal het geheele terras met een in stgl gehouden hek is afgesloten ea voor en achter zal verrozen zjjn de mo numentale oprjjpoort, die, naar ik hoop, voor menige elegante equipage zal behoeven geopend te worden. Mogen ontwerper, architect en aannemer en met dezen de exploitanten veel genoegen aan «EgniOEdsch Knrhane beleven 1 E. a. d. H. J- M. S.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1905 | | pagina 1