No. 129
Honderd en achlsle jaargang.
1906
DAGBLAD VOOR ALKMAAR. EN OMSTREKEN.
Openbare Leeszalen en Boekerijen.
ZATERDAG
2 JUNI.
BINNENLAND.
Deze Courant wordt eiken avondbehalve op Zon- en
Feestdagenuitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden
voor Alkmaar f 0,80franco door het geheele Rijk f I,
Afzonderlijke nummers 3 Cents
TelefooaBaMBier S.
Prijs der gewone advertentiön
Per regel f 0,10. Bij groote contracten rabat. Groote
letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N.|V. Boek- en Handelsdrukkerij
v|h. HERMs, COSTER ZOON, Voordam C 9.
Rechtzaken.
i.
Toen wij den Ssten Mei onze nieuwe taak aan
vaardden, vonden wij op de redactie-tafel een
artikel liggen, dat wij met belangstelling hebben
gelezen en met ingenomenheid hebben geplaatst.
Het gold hier toch een beschrijving eener in
stelling, welke onze volle sympathie beziteen
bezoek aan de openbare leeszaal te Dordrecht.
De heer J. F. Ternooy Apèl vertelde van de
indrukken welke deze inrichting in de grijze
Merwestad op hem heeft gemaakt en deed een
beroep op de lezers van dit blad, om mede te
werken aan de totstandkoming van een dergelijke
inrichting in deze stad, die steeds toont, dat zij
met haar tijd mee wil gaan, wanneer het werkelijk
wenachelijke instellingen betreft.
Sedert hebben vele medeburgers met ons over
deze zaak gesproken.
Een vader vertelde dankbaar te zijndat zijn
zoon, thans wonende in Dordrecht, zoo'n heerlijk
gebruik van deze nuttige instelling kan maken.
Een dame schreef ons
„Misschien zoudt u tevens wel zoo vriendelijk
willen zijn, de finantieele zijde van de zaak eens
uiteen te zetten, daar ik meen, dat men in Gronin
gen ook een leeszaal heeften U ons dus zoo heerlijk
zoudt kunnen voorlichten."
En een van de meest bekende ingezetenen ver-
zoeht ons deze zaak eens uitvoerig in onze courant
te willen bespreken.
Waar wij zooals reeds in den aanvang is
gezegd heel veel gevoelen voor deze instellingen,
waar wij bovendien door een toevallige omstandig
heid uit eigen ervaring kunnen spreken, daar vol
doen wij gaarne aan het van verschillende zijden
tot ons gerichte verzoek.
In dit eerste artikel zullen wjj nagaan, wat een
openbare leeszaal en boekerij is, en of zij in
het algemeen gesproken noodig en wenschelijk
is. Uit den aard der zaak zullen wij af en toe in
herhaling moeten vervallen van hetgeen de heer
Ternooy Apél heeft geschreven, doch men zal ons
dat zeker niet euvel duiden.
Een openbare leeszaal en boekerij dan is een
inrichting, welke voor allen (behoudens een zekeren
leeftijd) zonder onderscheid van geslacht, stand,
godsdienstige of staatkundige overtuiging toegang-
kelijk is. Zij stelt de gelegenheid tot ontwikkeling
open voor de geheele burgerjj. Zij is geen volks
bibliotheek. in dien zin. dat zij slechts is ten dienste
van dat deel der bevolking, dat men dikwijls met
„het volk" aangeduid ziet. Slechts één beperkende
bepaling is er ten aanzien van het bezoek, de
leeftijd, omdat de vrees gewettigd isdat jeugdige
personen, den ernst van de zaak niet zullen begrijpen,
de orde en daardoor het genot van anderen zullen
storen en misschien zelf weinig voordeel van de
instelling zullen behalen.
In de inrichting mag niet gerookt en gesproken
worden omdat daardoor het genot van anderen
wordt verminderd.
Er mogen geen alcoholische, alcohol-houdende,
alcoholvrije of andere dranken verkrijgbaar worden
gesteld, daar het plaatsen van een buffet onwille
keurig een zekeren dwang op de bezoekers zou
uitoefenen en daardoor misschien hinderlijk zou zijn
voor minder gegoeden. Alleen een karaf met water
en glazen, gratis te gebruiken, moet voor de be
zoekers beschikbaar zijn.
"Wat de lectuur betreft, er moet voor allen alles
zijn en slechts porno-grafische, dus vuile onzedelijke
lectuur dient te worden geweerd.
Behalve die boeken en geschriften, welke in de
handen van sommige lezers niet dan kwaad zouden
kannen stichten en daarom slechts op aanvrage bij
den beambte verkrijgbaar zijn, moeten alle boeken,
geschriften en couranten binnen ieders bereik zijn,
zoodat elk kan kiezen wat hij wil. Want dit is
juist het mooie principe van deze instelling, dat de
menschen tot de boeken worden gebracht, en niet
de boeken tot de menschen.
Wanneer zich bijzonder gunstige omstandigheden
voor doen maar o.i. ook niet eerder kan de
gelegenheid opengesteld worden om boekeu mee
naar huis te nemen. Zooveel mogoiijk houde men
de boeken binnen de wanden van het gebouw.
De inrichting moet eigenlijk den geheelen dag
geopend zijn, opdat iedereen gelegenheid heeft haar
op elk uur van den dag te bezoeken. Evenwel
een beambte belast met het toezicht op menschen
en boeken, bekwaam en bereid steeds alle gewenschte
inlichtingen te verschaffen en de behulpzame hand
te bieden, kan niet van den vroegen morgen tot
den laten avond werkzaam zijn. Hij moet eenige
uren op den dag verpoozing hebben, om uit te rusten
van zijn waarlijk niet gemakkelijke taak. En vooral
in den beginne zullen de financiën het niet toelaten
hem te doen vervangen, zoodat de inrichting eiken
dag wel eenige uren gesloten moet blijven. Zondags
dient zij evenwel geopend te zijn, hetzij dit door
betaalde, dan wel vrijwillig aangeboden hulp, mo
gelijk gemaakt wordt.
Dit zijn de fundamenten waarop een openbare
leeszaal en boekerij behoort te rusten.
Het lijkt misschien overbodig om het goede recht
van deze zoo nuttige instelling*te bepleiten, maar
waar er met betrekking tot deze zaak zooveel
misverstand heerscht, zij het ons vergund een paar
argumenten ten gunste van deze instelling te berde
te brengen.
En dan willen wij in de eerste plaats constateeren,
dat het onderwjjs in bet algemeen strekt tot dank
baarheid, maar niet tot voldaanheid. De Staat zorgt
dat zijn onderdanen goed onderwijs ontvangen, legt
hun soms den plicht op, van dat onderwijs gebruik
te maken maar'j doet dat slechts tot zekeren
leeftijd. Het individu moet, wanneer het dien leeftijd
heeft bereikt, zelt maar zorgen voor zijn eigen
verdere ontwikkeling de Staat heeft zijn handen
van hem afgetrokken.
Terecht schreef de beroemde strafreehtgeleerde,
Franz von Holtzendorff: „De groote massa van
degenen, die op kosten van den Staat of van de
gemeente hebben leeren lezen, leest of heelemaal
niets wat tot ontwikkeling dient, öf zij leest tot
nadeel van den Staat, wat schadelijk is aan de
maatschappelijke orde.-' Dat woord geldt voor alle
landen, en in sterke mate in onze dagen, waar de
ril- en trilromans, en de eenzijdige voorlichting,
vooral onder de breede lagen der bevolking veel
onheil hebben gesticht en'nog stichten.
Yoor die breedere lagen is een openbare leeszaal
in de eerste plaats. Dat daar behoefte is drang
zouden we haast schrijven naar meerdere
kennis en ontwikkeling is bekend en vele zijn de
maatschappelijke instellingen, die streven naar de
voorziening in die behoefte. Maar geen van allen
kunnen, wat de resultaten betreft, wedijveren met
een openbare leeszaal en boekerij. Nemen wij bijv.
de volksbibliotheken. Zij bevatten in den regel een
zeer beperkt soort lectuur en den menschen worden
de boeken in handen gegeven; dikwijls zijn het de
kruimpjes, die vallen van den disch der rijken. Neem
de z.g.n. University Extension, die immers ook
aanbrengent van kennis'fen ontwikkeling onder de
breedere lagen ten doel heeft.
In de eerste plaats heett men hier het nadeel,
dat deze cursussen op bepaalde uren van den dag,
of liever van den avond, worden gehouden. Wie
tijdens die weinige uren toevallig verhinderd is,
voor hem is deze gelegenheid tot verkrijging van
kennis en ontwikkeling gesloten. In de tweede
plaats geldt hier het groote nadeel van het ge
sproken woord, dat immers gelijk een kogel voort
vliegt en zoo moeilijk achterhaald kan worden.
Wanneer een toehoorder bijv. een zin mist van een
redevoering, dan gaat dikwijls daardoor een groot
gedeelte van het betoog voor hem verloren. En in
de derde plaats is hier het bezwaar, dat het zoo
moeielijk is voor den spreker, op die trappen van
ontwikkeling af te dalen, waarop de heterogene
elementen van zijn gehoor staan. Dat er ondanks
deze bezwaren af en toe met University extension
iets is bereikt, pleit voor de sprekers, maar doet niets
af aan onze stelling, dat er met een openbare
leeszaal en boekerij, waar iedereen bijna op elk
uur van den dag toegang heeft, waar hij zich zelf
een boek of courant kan kiezen en kalm het gele-
zene dan overdenken en zoonoodig herlezen meer
te bereiken valt.
Maar ook voor den middenstand is de openbare
leeszaal een inrichting van zeer groot gewicht. Het
is inderdaad niet te ontkennen, dat juist de mid
denstand in onze dagen te veel onder den druk
komt, dat zijn belangen wel eens te weinig op den
voorgrond en te veel op den achtergrond worden
geschoven. Wij zouden zeggen, dat vooral dafir de
behoefte naar vermeerdering van kennis en ontwik
keling wordt gevoeld, doch dat ook daar dikwijls
de middelen ontbreken om zich geestelijk voedsel
te verschaffen. De ervaringen in ons land opgedaan,
leeren dan ook dat een zeer groot deel van de bezoe
kers der Leeszalen en Boekerijen wordt geleverd door
den middenstand.
Tenslotte kan de inrichting ook van groot nut
zijn voor de hoogere klassen. Al voorziet zij in den
beginne misschien niet zoozeer in een in die kringen
gevoelde behoefte, op den duur kan zij dit wel
doen. Wanneer de inrichting een zeker aantal jaren
heelt bestaan, zal zij, door aankoop en schenking
over meer lectuur beschikken, dan één menseh zich
in den regel aanschaft. Men vrage zich zelf af,
hoeveel men jaarlijks aan werkelijk goede lectuur
besteedt en vergelijke dit cijfer met de kosten van
de boeken, geschriften en couranten, waarmede een
instelling als de door ons bedoelde elk jaar wordt
verrijkt. En dan onder alle maatschappelijke
standen komen niet-bezittenden voor.
Voor de geheele bevolking zijn dus Openbare
Leeszalen en Boekerijen wenschelijk en noodig. Zij
openen een bron, waaruit allen kunnen putten.
Welke voordeelen meerdere kennis en ontwik
keling, gepaard gaande met veredeling van den
smaak, oplev ren voor de maatschappij en den Staat,
heeft Dr. Ernst Schulze in zjjn zeer lezenswaardig
boek „Freie Oeffentliche Bibliotheken" duidelijk
uiteen gezet. De ontwikkeling van het volk aldus
betoogt hij iii den breede strekt tot verhooging
van de volksgezondheid, vermeerdering van de
vaderlandsliefde, verbetering van de politieke ont
wikkeling, vermindering van de criminaliteit en
drankzuoht.
Wjj zullen op deze voordeelen niet nader in
gaan, daar wij meenen reeds voldoende in het
algemeen het wezen van openbare Leeszalen en
Boekerijen, benevens het goed recht van hun be
staan te hebben uiteengezet. In eenige volgende
artikelen zullen wij nagaan wat er in het buitenland
en wat er in ons land op dit gebied reeds is tot
stand gebracht, om ten slotte aan te geven, water
voor de oprichting en instandhouding van een
dergelijke instelling in een stad, van de grootte van
Alkmaar, noodig is.
Want bef is ons bedril gebleken, dat er wel degelgk
ie l"nen beslaan, die hei voor generaal Van Hentsz zeer
moeilijk maken het gouverneur generaalschap nog langer
te bakle-dsr. D e rel non nioe'en dan, volgens hen die
het welen koenen, ran per-oooigken aard zjjn, waardoor
zelfs een breuk in da f&uiilie Van Hentsz moet zjjn ont
staan.
Zoo fluistert oion biar dat mevrouw Vau Hentsz naar
Holland terngkaerl, uiet zooale het heet ter opvoeding
der kinder®», maar om echtscheiding aan te vragen.
Hofberichten.
Gisterejooirirnd hebbon echt Inden dar Chinesache
missie een rjjtoer gedaan naar Scheveoingen, daarbij
langs de Visscherahaven rijdondo.
's Middag begaven de ho Hon van de missie en de
voornaams'e ledeu zich naar Brossel voor de audiëntie
bg koning Leopold. Maandagavond keeren de heeren in
de residentie terne.
Hare Majesteit de Koningin heeft op Vrjjdag 25
Mei ie pl'cbtig gehoor ontvangen de byzondeie zending,
door Zgne Majesteit den Koning van Denemarken afge
vaardigd, om Hoogstderz«|»n aiededeoliug te doen van
het overlyden van Zjjne Majesteit Koning Christiaan IX
en van de troonopvolging van ZjjneMajesteit Frederik VIII.
H. M. de Koningin heeft gisteren door den groot
meester, baron Sirtema van Grovestins den Spaanschen
gezant, den heer De Brguer, baar gelukwenscbon laten
overbrengen met bet gelukkige feit, dat de Koning en
de Koningin van Spanj* aan een zoo groot gevaar ont
komen ziju en tegelijkertijd baar deelneming laten betui
gen met de slachtoffers van den aanslag.
Tweede kMtr.
Na de interpellatie De Boer in de zitting van gis
teren vermeld in ons telegram, werd de beraadslaging
voortgezet over de Vdo afdeelieg van hot Arbeidscontract
(vorechillende vgzen waarop de d.enstb'trekking eindigt
Wjj noemden gis'eren reeds enkele sprekers, na dezen
voerde de beer Reyne (U. Lhet woord. Spr. bield
vol, dat de arbeiderseischen te.'kens gebruikt worden met
nevenbedoelingen en wees er op, dat de heer Troelstra
zelf beeft toegngovec, dat, de werkstaking dikwgls tnoet
dienen tot versterking der vakorganisatie en waar dat
het geval 'e begreep hij zich dea schelpen aanval van
don fae6r Troelstra niet.
Da heer Van der Zwang (S-D.) bleef oatk.nren
dat bij het sluiten van een contract twee gelgfee partjjer
tegenover elkander staan. D,s patroon toob is en bljjft
pity i ue sterkste. Daarom ziet spr. niets in bet ver
breken van zulk een contraot boe anarchistisch dit ook
moge klinken. Spr. bleef het s'aangeld nadeelig en
immoreel achten voor den arbeider en daarom mag het
niet in de wet worden opgenomen.
De heer Van Idsinga (G.-H.) kwam op tegen de
opmerking van den heer Drucker, dat er van zekere zjjde
in deze Kamer (waarmede daidely'f spr. en zgne partg-
genootea werden bedoeld) een oppositie tegen dit ont
werp wordt gevoerd, omdat die zjjde nu juist niet be
hoort tot hen, die bg voorkeur let op du belangen v n
den arbeider. Hjj en de zgnen verlangen niets liever
dan bet waarachtig belang van den arbeider te behar
tigen, maar zg verzetten zich tegen bepalingun, waarin
zij gaen heil voor den arbeider zien. Er zgu hier ba-
i-cbouwingeu gevoerd ovor gerechtvaa'digde en niet ga
rechtvaardigde stakingen, waarmode spr. zich niet kun
vereenigen. Er is hier veel gesproken over do publieke
opinie met betrekking tot de werkstaking, maar do pu
blieke opinie is in den reg*l niet anders dan ie b. krom
pen opvatting van een slecht ingelichte cofer-e. Ds
pablieke opinie kan dan ook nooit wordon beschouwd als
een richtsnoer, waarmede uitgemaakt kau word-a wat
een geoorloofde of niet geoorloofde werkstaking is
Spreker was volstrekt niot otgonegsn om een ander
criterium voor w-rrkstuk'ng in da wet op te n-m a dan
hier wordt voorg eteld, mit« mea hem de deugdelijkheid
van elk te sieilen criterium maar bewijst. De redact e
vaa art'kel 168óp kan ook spr. niot bevredigen. Spr. wil
duidrlyk onderscheid maken (us-cben de essentieele ver-
pl cbticgen van het cont act ej de bijkomende. Wil men
aan dr niet-nakoming der essantieila verplichtingen niet
hst gevoU van contractbreuk toekennen dan moet men
d t duidfljjk in de wet zetten. Naar spr 's orertuigirg
moet men een vust criterium in de wet zjttsc, wat, te
beschouwen is. ala een ve breking der overeenkomst.
Nadat de Minister van J n s t i t i e, de h->ereu
Troelstra en Van Nispen (K.) nog het woord
gevoerd hadden, en na dupliek van dm beer Drucker
we-den de algemeeae beraadslagingen gesloten.
Woensdag li uur voortzetting.
(Jeneraal Van Heutsz.
Men meldt aan de Tel. uit 's-Graveuhage
De correspondent van de Arnhemeche, die onrLtks tie
officieel® tegenspraak uit Ba'avio, zjjn beweren hls zou
generaal Van Hentsz altreden, volhoudt, moet goede
gronden voor dit volhouden hebbsu.
Uenernnl Bergauslue ongesteld.
Da Minister van Staat, generaal Bargansius, is te zijueu
huize plotseling door eei ongesteldheid getroffrn. Zgn
toestand is hoogst arnst:g.
lie Ongevallenwet.
Op twee adressen van twee aannemers van rjjkswerken,
die vergoeding vragen voor meerdere kosten tengevolge
van de ia werkingtreding vau de osgavjdlenwst, uadat
zij badder, ingeschreven, zoodat zjj op de verzekerings
kosten voor hun werklieden niet hadden kunnen rekenen,
beeft de commissie, in wier handen de adiessen waren
gestel! (de heeren v. d. Veide, Troelstra, Aalberse, M-ies
en Blooker) advies uiigebraoht.
D; conoinsie van de meerderheid vindt het vbillgk,
indien do"»r een nader overleg vau de hoofden vau de
partementen van algemeen bost uur alsnog d« mogeljjkbeid
zou kousen geboren worden, dat aan de aaunemers eeu
tegemoetkoming kon worden veriaend.»
De minderheid der commissie is hier tegen.
Ken verhorten loterij.
De Kantonrechter te Rotterdam deed uitspraak in
de zaak van Adolf Christiaan Potg eter, beklaagd vau
het organiseeren eener lotery, het verkoojien van
notitieboekjes waarop een nommer voorkwam corres-
pondeereude met de Staatsloterij, en veroordeelde hem
overeenkomstig den eisch van het O. M. tot een
hechtenisstruf van een maand.
Gemengd Nieuws.
Stooge In n<1 prjjzcn.
Bij de gehouden verhuring van het grasgewas, tot
Kerstmis a.s., van ruim 10 H.A. land in de Schermer,
gem. Schermerhorn, bracht dit in verschillende deelen te
zamen de som van f 1800 op.
Van H leringen.
Voor het grondwerk aan de djjken, 't welk door het
Heemraadschap »Wieringen« den 1 Juni werd aanbe
steed, waren de volgende inschrijvers
G. Timmerman voor 1 6850; J. Glim f 6800; R. 11.
de Boer f 6750; A. Glim f 6750; S, Schuurman f 6560
C Kroon f 6530; J. Gijzelaar f 6500; G. van der Zee
f 6480; J. Burger f 6425; G. Timmerman f 6485; J.
Hermans f 6308.
Het werk werd aan den laagsten inschrjjver gegund.
■lammen.
Ons wordt medegedeeld dat de sAlgemaene Nederiaud-
tohe Dam bond* dez-r dagen op zjjn stat aten de Koniakljjke
goedkeuring beeft ontvangen, en het bestuur thans definitief
samen gesteld is uit de beer: J. M. Vos, pres;dout,
A'dam D. Kikke Ks., vict-prnsident, Edam K. C. de
Jonge, le fecretaris, A'daun Woustraat 112i. W. vau
Daalen, 2e secretaris, Haarlem N. Bouwen, Penning
meester, Edam C. H. Broekkamp, Amsterdam J, Adam,
Zaandam.
Hen driftig persoon.
Eergister werd op de Groenmarkt te 's Gravenhage
en man door een wielrjjdster aangeredende maakte
zich zóó kwaad, dat bg het rjjwiel opnam en de dame
cr moe te Igf wilde, hetgeen door eenige omstanders
werd verhinderd.
Hen versteende schildpad.
De Limb. Koerier deelt mede, dat dezer dagen in dan
Sint Pietersberg van den keer Edmond Orels Suaetmaus,
bjj bet u'tgravan van morgelblokken een prachtig ver
slende schildpid is ge ronden door den arbeider Kooien.
Het heeft een lengte van een meter ea is ongeveer
vij tig centimeter breed.
Het verschilt zeer veel van de tot nu toe gevondenen
in teekening.
De rug is gevormd uit regelmatig gevormde veelhoeken
van een dooisnedo van 12 ceutimat®'.
Aan be*, «cbterljjf vindt men aan beid® kanten uit-
loopers, vermoe-deijjk de proten die echter nog te diep
in den inergt'lzind zi'ten om goed gozieu t« kunnen worden.
Diefstal.
In >-en hotel te Vbssicgon logeerde «ïdert eenige dagen
een ongeveer 16 jarig jongmonscb, Fratischutau van ge
boorte, die tot gids bjj zich had een Engelscbman 'au
geposeerdtu 1-seltjjd. Daar het jongemonaoh trog al groote
verteeringra maakte trok dit de aandacht van de politie,
die hem op het bureau deed komen.
Bg fouilleanng bleek, dat bjj 8600 frankrn bjj zich
droeg. Hjj bekende nu, dat bjj die van zjjn vader, die
te Pargs woont, gestolen had. De vader werd telegrafisch
met bec voorgevallene n kennis gesteld eu deze verzocht
daarop de aanhouding van zyn zoon.
Da Eagelsche g'.ds heelt na hst vooigevrllsae do
plaat gepoetst.
Ook een woning
Vooreenigen tijd werd te Velden een arbeidersgezin
door den huisheer met havo en goed op straut gezet
aldus de „11. en B." Welwillend heeft toen de gemeente
aan de familie tot woniug aangewezen hetlijkeuhuisje
