No. 465.
Honderd en achtste jaargang.
1906.
DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
Prijs der gewone advertentiën
AANDAG
16 JULI,
GODSDIENST en KUNST, (t)
HOORNSCHE BRIEVEN.
BINN E NLAND.
Uit Hof- en Hoofdstad.
Deze Courant wordt eiken avondbehalve op Zon- en
Feestdagenuitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden
voor Alkmaar f 0,80franco door het geheele Kijk 1 I,—.
Afzonderlijke nummers 3 Cents,
Telefoonnummer 3.
Per regel f 0,10. Bij groote contracten rabat. Groote
letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N.|V. Boek- en Handelsdrukkerij
v|h. HERMs, COSTER ZOONVoordam C 9.
CORRESPONDENTIE.
Mogen wij onzen adverteerders nog eens be
leefd verzoeken de advertenties niet te laat op
te geven 1
Wij doeu dit verzoek voor eiken dagmaar
in het bijzonder voor den Zaterdag. Krijgen wij
de advertenties voor het Zaterdagavond-nummer
Vrijdagavond, dan kunnen wij, indien noodig,
meerdere bijvoegsels geven en daardoor de cou
rant aantrekkelijker maken. Brengt men daar
entegen de advertenties laatdan zijn wij mis
schien genoodzaakt berichtenverslagen etc. te
laten liggenook wanneer ze reeds gezet zijn.
Wij vertrouwendat onze adverteerders
den lezers en daardoor ons wel ter wille willen
zijn en niet dan bij hooge uitzondering Zaterdag
namiddag voor het Zaterdagavond-nummer ad
vertenties komen aanbieden.
II.
Z°eï°a °n-0r de meDigte' die ïich Lngs de
straten beweegt en met moer trachten, door hot aan-
In deze dagen van berinnering gaan de gedachten naar
de 17e eenw en rjjzen de beelden van groote persoonlijk
heden voor ons op, terwijl de historie tot ons spreekt,
ons stemmend tot bewondering en dank, tot besef van
eigen kleinheid en tekortkoming, ons wjjzend op een
roeping, op een grootsche taak, op onze dnre verant
woordelijkheid, want »wien voel geschonken is, van dien
mag veel worden geSischt.»
Wg spellen de namen van een prins Manrits en een
Frederik Hendrik, van een Tromp en de Rnyter, van een
Oldenbarneveldt en Jan de Witt.
Wg denken aan een Huygens en een Hugo de Groot
en Spinoza, den vromen denker, den grooten wijsgeer.
Wjj vergeten niet een Roemer Visscher, een Hooft en
een Vondel en Breeroo.
Wg huldigen een Frans Hals, een Jan Steen en zoo
vele anderen.
Al deze grooten groot ieder op zjja gebied ge
denken wg, ons verplaatsend in onze 17e eeuw, die ook
voortbracht hem, dien velen eerbiedig hebben begroet en
herdacht, onzen Rembrandt.
Der kunst is gegeven wat der knnst toekomt, zg mede
de openbaring van het hoogste in den mensch en onwille
keurig denken wjj aan het allerhoogste in het geestelgk
leven van den mensch en van de menrchheid, het ver
schijnsel godsdienst, zoo oud als het menschdom en alom
zich openbarend.
Ga terug in de eeuwen die voorbjj zjjn, ga zoover
terug als ge kunt en ge ontmoetgodsdienst.
Geen stam, geen volk hoe laag staand ot hoe hoog
ook waar ge hetzelfde verschijnsel niet ontmoet.
Ge treft het aan in den minst en in den hoogst ont
wikkelde. Dit alles doet zeggen godsdienst behoort tot
's mensohen wezen. Slechts de abnormale kan dit feit
ontkennen, zgns ondanks, want in iederen mensch is een
drang om zich te verhefisn tot de wereld van onzienlgke,
(t) [Bovenstaande tracht eenigszins weer te geven
den hoofdinhoud mjjuer toespraak van 15 Juli.]
Wat hebben ze geprofiteerd, de eerste dagen der week
wat reden ze druk met hun sierlijke wagentjes, de
verkoopers en verkoopsters van »Roomjjs 4 la vanille».
t h waar, de jjswafeltjss vinden nog ai geregeld af-
trek, ook al iB het niet zoo heel erg warm, maar zjja
het dan gewoonlgk slechts alleen de kleinen, die zich
vergasten aan de friBsche versnapering, met een warmte
zooals we in 't begin der week hadden, zgn het ook de
grooten. We zagen het, hoe volwassenen mede hun geld
offerden aan een »gswagen» ten einde zich te verkoelen
met een enkele of een dubbele jjswafel.
Volwassen zult ge vragen.
Zeker! We zouden een plaats kunnen aanwijzen, een
dorado voor roomgs-handelaren, waar beste zaken wor
den gemaakt. We willen het niet doen. Immers, een
paar slechts van de vele verkoopers weten de plaats te
toonen dit. Gingen we die nu aanwgzen,
i if 1° ?n W° aD^ jZ®n keü voel concarrenten op
m jagön J ®n dat willeD we
hJr'a Wttei' wBt huiB"onwen die 's middags
haar gezin trakteeren op een portie gs. 'c Staat eenigs-
zms deftig en 't kost niet veel. Te verwonderen is
het eigenlgk, dat de roomgs-verkoopeis hnn debiet büna
prgzen van hnn waar aan de huizen, den omzet te ver
groten- Wie weet, hoeveel porties gs zonden worden
verkocht, wanneer ze huis aan huis eens gingen &liD
stellen en vragen: »Nog heerljjk roomgs noodig?» We
geven het in overweging, 't Zon weer een verandering zijn
maar de handel in roomjjs is reeds zoodanig gewfizigd
dat dit door de betrokken verkoopers ook wel eens kan
worden o vei wogen.
De roomgs-handel: heeft veranderingen ondergaan en wel
ten goede I
Weet ge 't nog, vriendelijke lezer, hoe ge voor jaren
aan zoo n wagentje stondt en u verlustigde aan het nut-
onatofielgko, onbewgsbare dingen, tot de ideale wereld.
Ten anderen kunstzin, kunstgevoel is evenmin iemand
geheel vreemd. De behoefte aan haar doet zich in elke
schepsel gelden. Reeds het kind spreekt van mooi en
leelijk. Godsdienst en kunst reiken elkaar de hand.
Van de grjjzo oudheid tot heden ontmoeten en be-
hooven zij elkaar. Ga knnt ze niet scheiden al moeten
zjj immer onderscheiden worden.
Godsdienst en knnst gaan samen en toch weer ieder
bewandelend een eigen weg. De stelling, eens verdedigd
door velen dooh krachtig ook bestreden o.a. door sohrjj-
vor dezes in een openbare bjjeenkomst, skunst is godsdienst",
mag nimmer worden erkend als waar.
Kunst is geen godsdienst, maar een macht die godsdien
tig denken en voelen wekt en versterkt. Zg is een brug
weike leidt tot het doen geboren en verlevendigen van
religieuse aandoeningen evenals de natuur de ziel op
waarts voeren kav, van hen, die vatbaar zjjn voor natuur
indrukken, voor de sprake der n~tuur. Zooveel ernstig-
denkenden er zjjn, zooveel antwoorden op de vragen
swat is godsdienst en swat verstaat ge onder kunst?"
Dit neemt evenwel niet weg, dat in alle antwoorden
punten van overeenkomst zullen wezen.
Laat me zeggen, om hot zoo eenvoud g mogeljjk nit te
drukken Godsdienst is het besef van een band tusschen
den menieh en de kracht die hij vereert en voor welke hij
buigt, terwjjl kunst is het pogen van den mensch om voor
anderen verstaanbaar, hoorbaar, voelbaar te maken wat in
hem leeft aan gedachtenindrukken, stemminqen, harts
tochten.
Dat zij elkaar niet missen kunnen, is alle eenwen be
wezen en op eiken trap van ontwikkeling en bsschaving
Waar godsdienst is, is eeredienst en deze kan de knnst
niet missen.
Kunstenaar is de schrjjver of dichter, wien bet gelukt
is in woorden uit te drukken wat in hoofd en hatt om-
gaae óf van hem zelf óf in de personen die hg teekenen wil.
Kunstenaar is de tooneeispeler die de gave verstaat u
te doen zien het leven en bewegen'van hen die bij af
beeldt.
Kunstenaar is de schilder, de beeldhouwer, die in
kleuren en in steen weergeven de idealen, die hen ver
vullen, bezielen.
Toonkunstenaar is hg, die in »de taal zonder woorden1'
u laat doorleven en gevoelen wat zgn ziel beroert, die
u mee doet jaichen en meo doet weenen, die in u op
wekt, die hartstochten, welke zjjn innerljjk in beweging
brachten, en welke hg wilde vertolken.
Kunst in al hare uitingen en openbaringen doet ont
staan, die stemmingen en gewaarwordingen, welke den
inhoud vormen van 's menschen «verborgen" leven.
Zjj onttrekt aan het dageljjksche en alledaagcche.
Zg wekt haat en verontwaardiging, zoo goed als liefde
en geestdrift.
Zjj doet jabelen en klagen, vrengd gevoelen en smart
evenzeer.
Zg roept wakker allerlei hartstochten.
Zjj doet getuigen, maar zwjjgen evenzeer ea stille zgn.
Zjj geeft het aan zgn aanstemmingen, van bewondering,
van liefde, van eerbied.
Zg brengt aan het spreken bes^f van kracht en van
kleinheidzjj roept wakker al diejjaandoeningen welke
behooren tot 's menschen zieleleven.
Grootsch is ihare roeping1 groot is des kunstenaars
aansprakelijkheid.
Duizendmaal moge het gcleeiaard en nagepraat zgn skunst
om de kunst,maar wee hen die door hnn knnst menschen
omlaag trekken en zielen vergiftigen en moordenden
invloed oefenen t
Knnst veredele en verhi ffe en doe ademen in reinen
dampkring.
tigenvan een portie roomgs, door het uit het bekende
ondiepe glaasje bjj heel kleine beetjes op te likken Ge
dacht er niet bjj, hoe zoosven juist een andere jongen
uit datzelfde glaasje zgn portie had j genoten. Ja, het
glaasje was weer schoongemaakt, maar dat dit gebeurde in
een hak, gevuld met water van een verdachte zuiverheid,
werd niet opgemerkt door u. Aan dat alles dacht ge
niet 1 Immers, ge dealdct den inhond van het glaasje met
uw makker door om beurten een proefje te nemen. Samen
hadt ge een cent te versnoepen, omdat ge nog niet leefdet
in den tjjd, dat de kinderen zooveel snoepcenten krijgen.
Denkt n in, dat tegenwoordig de verkoop nog op
dezelfde wjjze geschiedde, als|die, welke in nw jeugd als de
eenig mogeljjke werd gehouden! Er isjjeen verandering
ten goede in den jjsverkoop gekomen.
Ziet de verkoopers zelf, die bijna allen toonbeelden
ljjken van netheid en reinheid. Ziet hnn helderwitte
jassen ziet ze daar, witgemntst, hnn klanten »n klantjes
bedienen Ziet ook hnn sierlgke wagentjes. Wat tracht
de een den ander al de loef te steken door een wagen
te nemen, mooier van vorm, fraaier van|versiering.
Of ook elf trekt We waren er deze week getnige van
Een jjsrenter had postgevat op een lommerrijke plaats.
Een paar kinderen naderen, bljjkbaar met de bedoeling
een cent te etteren voor een heerljjk, verfrisschend wafeltje.
Doch van de andere zjj de nadert een tweede, een mooiere
wagon. De bestuurder ziet de kinderen on tnk, een paar
wafeltjes te verkoopen, zet hjj er wat vaart achter en
neemt plaats, dicht bjj zgn college.
En de kleine? Eerst stonden ze stil, als bjj zich zelf
overleggend wien ze de klandizie zonden gnnnen. En
toen gingen ze den eersten wagen voorbjj, om hnn in-
koopen te doen aan don tweeden wagen. Doch dit was
hem, die bot ving, te veel. Het weid een schelden en
een razen, afgewiBBeld do:r pogingen om de koopors naar
zgn wagen te lokken.
»Komt hier, jonger, ik smeer ze veel dikker dan hg I''
»Proef mjjn ijs maar eens», zeide bjj, een gratis proefje
van zgn fabrikaat aan een der kleinen gevende, die toen
natnnrljjk vol lof was, hopende er een tweede gratis-
Gewjjd door baar, adelt zg des menschen denkon en
gevoelen.
Zóa wordt zg de vertolking van het hoogste en bet
beste en leidt zg tot de wereld van ontastbare, maar
even werkelgke goederen.
Zg is de bron dier stemmigen en indrukken, welke
opvoeren tot aanbidding en tot buigen, tot besef van
kunnen en tot dat van zwakheid, zjj brengt de edelste
snaren aan het trillen.
Gedankt den woord kunstenaar die u omhoog voerde,
u aan n zelf deed ontdekken, eigen hoogste gedachten
vertolkte.
Waar de kanst aan het woord was, verlaat ge den
schouwburg, ontroerd, gesticht,' verrjjkt naar hoofd en
gomoed.
Schilderij en beeld, des kunstenaars gewrocht, laten in
drukken achter die in n doorwerken en nawerken.
De jubel gewekt in de ziel, de smart met heel uw
binnenste gevoeld, de ontroering welke zich van u meester
maakte bjj het hooren naar de taal der tonen, zg ver
sterven niet met die tonen zelf. Zjj stemmen tot poinzsn,
tot inkeeren zg brachten het beste in u aan het spreken.
Do stemmingen worden gedachten, woorden zetten zich
om in daden.
Knnst wekke de meest verheven, n. 1. godsdienstige,
aandoeningen en zcó wjjze zjj den weg naar en brenge
tot den Onnitsprekeljjke. J. F. T. A.
Or May per.
Naar aan het Vad. worit medegedeeld is dr. Kuyper
aan het Spaansche Hof te Madrid ontvangen met eer
bewijzen, als aan'een grande van Spanje toekomende.
Het onderhoud, dat koning Alfonsus hem verleende,
duurde ruim een uur.
Dit was de eerste maal sinds de dagen van koning
Philips II, dat een leidend Nederlandsch Staatsman aan
het hof van Madrid verscheen.
RRksmlddelen.
In vergelijking met het eerste halfjaar van 1905 is
dat van 1906 voor 's lands schatkist zeer voordeelig
cewaest. In de maand Juni j.l. was da opbrengst der
Rijksmiddelen aanzienljjk honger dan in Juni 1905. Werd
in het eerste halfjaar van 1905 ontvancen f 71.817.975.21,
dit jaar is dit bedrag t 75.017.025.495, dat is! dus
f 3.199.050.28® meer. De afgeloopen maand heeft in dit
voordeel het meest bijgedragen. Van de verschillende
bronnen van inkomst bleef alléén het wisselvallig suc
cessierecht met een bedrag van niet minder dan f 899.000
beneden verleden jaar, alle andere waren hooger dan
in 1905.
Flnantfeele plonsen.
In het Voorloopig Verslag der Tweede Kamer nopens
het wetsontwerp tot het verleenen van een bijdrage
voor den aanleg van een dijk op Ameland werd aange
drongen op spoedige versterking van 's Rijks geldm'ddelen.
De minister Veegens zegt in de thans verschenen
Memorie van Antwoord dat bljjkens een mededeeling
van den Minister van Financiën, een deel der wetsont
werpen, welke versterking der middelen beoogen, bjj
den Raad van State aanhangig is, en dat in de toelichting
betreffende een dier ontwerpen een overzicht wordt ge
geven ook van de verdere plannen van genoemden Mi
nister te dier zake.
■r. H. Ph. de Monter, f
Zaterdag is te Haarlem plotseling overleden mr. H.
Ph. de Kanter. Hjj was sinds Juli 1898 lid van de Pro
vinciale Staten van Noordholland, en voorts was hjj oud-
menstor van"tu znllen ontvangen.
»Hjj doet rommel infzjjn jjs.«"„Je krggt er kramp in
't ljjf van! En zoo sloeg hg maar door.«
En de ander,? Deze zeide niets, maar stond in zich
zelf te lachen en deed goede zaken, want hjj kon
maar geregeld wafeltj°s smeren en centen in ontvangst
nemen. Want het clnbje kinderen groeide meer en meer
aan en allen volgden ze het voorbeeld van hnn voor
gangers, door bjj hemlen^bjj hem alleen te ;koopen. Ja,
we gelooven, dat menige cent in roomgs is omgezet, die
zonder de ^verbolgenheid van den jjsventer, in de diepste
diepte van .den broekzak zou'verborgen zgn gebleven.
Ja, ze hadden het* druk,' de handelaarsHn roomgs, hoe
groot de concarrentie ook is.
Wie-het ook druk'hadden, die^dagen" van warmte en
droogte De waterdrager».
Ook dat is in Hoorn dikwijls een bepaalde brauobe
het venten van water langs de huizen en het walerhalen
van het spoor.
Hoorn heeft weer zoo'n"telkens weerkeeret.de periode
van watergebrek doorworsteld. Hoe wordt dan gewoekerd
met een emmertje water! Hoe rekent menige bnisvronw
dan telkens uit, hoe|ze|water het best op twee of meer
manieren kan gebrniken.
Gebrek aan water, aan drinkwater te hebbon, is voor
ons Hoornechen een dikwjjls voorkomende kwaal. Telken
jare weer aan, boort men in een periode van droogte
van iedereen jammerklachten, hoort men ieder de
verzachting slaken «hadden we toch maar een water
leiding^ Dag in, dag uit hoort men ze klagen, de
menschen,^hoe^ze zich'.iaoeten behelpen met water, hoe
ze ten slotte water per emmer moeten koopen. Eiken
zomer weer aan, ziet men hoajjaloersoh de menschen op
elkander worden, als de een de gelnkkige bezitter van
een rrootec, en de ander van een kleinen regenbak is.
Hoe sarrend en plagend kan do, eerste dan aan den
ander vragen: „Zeg, heb je nog water?" O, 't is om
uit je vel te springen, als zo je zoo iots vragen en je
al een paar dagen sukkelt met je gebrek aan water,
lid der staten van Zuidholland, voorzitter van de kiesveree-
niging «Liberale Unie», aldaar en oud-lid van de Tweede
Kamer der Staten-Generaal voor Tietjerksteradeel. Be
halve van de «Lib. Unie» was hjj ook voorzitter van
den Ned. Protestantenbond, afd. Haarlem, en van de
Ned. Vereeniging tot Bevordering van"Zondagsrust, te
Haarlemvoorzitter van de wjjkverpleging en bestuurslid
van de Nutsspaarbank.
Morgenmiddag zal het stoffeljjk overschot van den heer
De Kanter op het kerkhof aan den Schoterweg te
Haarlem ter aarde worden besteld.
Tegen kwakzalver^.
Naar uit Amsterdam gemeld wordt is aan de Ministers
van Justitie en van Binnenlandsche zaken door het
bestuur der vereeniging tegen de kwakzalverjj een adres
gezonden, waarin eraan wordt herinnerd dat door deze
vereeniging reeds meer dan 25 jaren strjjd gevoerd wordt
tegen de kwakzalverjj als een maatschappelijk euvel, dat
voortdurend onberekenbare schade toebrengt zoowel aan
de volksgezondheid,' als aan de volkswelvaart.
De vereeniging wordt in haren strjjd ten zeerste be
lemmerd door twee omstandigheden lo. het gemis aan
afdoende wetteljjke bepalingen tegen de kwakzalvers
gericht, en ten 2o. door' den steun, den kwakzalvers
door de pers in hare advertentiekolommen geboden.
Aangezien het nu hier een volksbelang geldt en de zaak
door het 'optreden der kwakzalvers steeds meer urgent
wordt, verzoekt het bestuur der vereeniging beiden Mi
nisters wetteljjke maatregelen te willen beramen ter
beteugeling der kwakzalverij en der kwakzalver-adver-
tentiën.
Er is deze week voor ons maar weinig bjj een te
sprokkelen nit onze residentie en hoofdstad. De meeste
briefschrjjvers hebben bet natourlgk over Rembrandt en
de feesten ter zgner eer, en 't schjjnt ons toe, dat het
voor onze lezers, die zeker al het noodige van den
grooten schilder gelezen hebben, weinig van belang is,
dat wjj uit den ohaos van Rembrandt-bgzonderheidjes
die de correspondentenlgeven. veel vermelden.
Wat de feesten ter huldiging "van Rembrandt in den
Haag betreft, 't scheen eerst wel of die daar nohterwege
zonden blgven, doch zoover is 't niet gekomen. De brief-
schrgver van de Prov. Geld. en Nijm. Ct. zegt dat 't er
veel van heeft of men daar op 't laatste oogenblik
tot de conclusie is gekomen, dat het hofitedelgk fatsoen
er toch min of meer mede gemoeid was en de Hagenaars
ook iets moesten doen.
»Een ander vertelde me, zoo vervolgt hjj dan, dat een
comité voor 't organist eren van volksfeesten in de war
zat waar ze dit jaar in hemelsnaam mee voor den dag
zouden komen. Altjjd 'n boog-ie oplaten of touw-trekkon
gaat ook al niet. Onze jeugd trekt er den neus voor op
en zelfs een opgesierd bokkenwagentje kan de hoofden
n!et dol maker. Dus moest er wat anders gebeuren. Ik
stol me voor, dat de hseren besloten^er hnn eohtgenoote
eens over te raadplegen, gedachtig dat de vrouwelijke
fantasie een reputatie van vindingrjjkheid heeft. Zoo
gezegd, zoo gedaan.
N itnurljjk was 't beginsel in een welgedane motie vast-
gemetseld en even natnnrlgk werd bedoelde motio bjj aoola-
matie aangenomen. Maar toen is 't gekomen, juist voor
het sluiten van de vergadering. »Als we eens wat aan
Rembrandt deden», sprak een stem, »je hoort hier maar
van niks». Waarop een tweede stem antwoordde, dat zoo
iets hier niet meer behoefde gebeuren, want dat we sinds
jaar en dag toch een Rembrandtstraat hebben en meer
niet noodig was. Hardnekkig als Hagenaars zgn, wanneer
ze n idéstje te pakken hebben, bleef Jde^ eerste stem
als je dan bedenkt, hoe je vrouw telkens leelijk kijkt,
als je een weinig welwater morst
«Een waterleiding voor Hoorn Welk een uitkomst
zou dat zijnzeide men ons deze week nog, toen we
nog snakten naar een heerlijke regenbui.
Wat keken we Woensdagmorgen en voormiddag
smachtend naar do wolken, of ze zich ook zouden
ontlasten in een wateraanbrengende stortbui.
W at waren we blij, toen 's middags een goede bui
doorbrak! Met welk een genot luisterden wo naar
het stroomeu van het water door de pjjpen naar den
regenbak! Wat begrooteljjk vonden wo het, van al
dat kostelijke water, dat daar neerviel buiten ons dak
Hoe peilden we in onzen bak, of we al vast een akertje
konden scheppen I Eu hoe verwenschten we dien fijnen
regen, die later begon te vallen en die ons geen water
genoeg bracht, die .niets voor de bakken gaf."
Neen, dan 's avonds Heerlijk, zoo'n stortbuiZoo
moest het den hoelen nacht, zoo moest het een paar
dagen doorregenen. Ja wèl lijkt het vreemd hot
was ons betrekkelijk een genot in den nacht to moeton
opstaan, om schalen te plaatsen onder een lek ontstaan
doordat de overvolle goten het water niet konden
bevatten. Want gelekt heeft het dien naoht bij veleD
maar men getroostte het zich, wetende dat ook de
bak zijn deel zou ontvangen van de nederstroomendo
regen.
Een Donderdagmorgen. Wa stonden er vroeger om op,
ton einde spoediger te weten hoe rjjk we waron, hoeveel
water we wel hadden. Nu, aan de ellende weer een eindo!
Na voor alles woer water in overvloed I
Door, voor hoe lang zjjn wo gered. Hoe lang zal het
duren, of we moeten weer dezelfde ellende door maker,
die elk jaar eenige malen doorleven
Ik ben ten minste zeker, dat bet watergebrek mjj nog
wel eens stof zal geven voor een mgner brieven, ja, dat
misschien wel eens een geheelen brief zal kannen handelen
over het onderwerp
»Een waterleiding voor Hooin oen vereischte
Hoorn, 14 Juli 19Ü6. HAM.