No. 465. Honderd en achtste jaargang. 1906. DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN. Prijs der gewone advertentiën AANDAG 16 JULI, GODSDIENST en KUNST, (t) HOORNSCHE BRIEVEN. BINN E NLAND. Uit Hof- en Hoofdstad. Deze Courant wordt eiken avondbehalve op Zon- en Feestdagenuitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden voor Alkmaar f 0,80franco door het geheele Kijk 1 I,—. Afzonderlijke nummers 3 Cents, Telefoonnummer 3. Per regel f 0,10. Bij groote contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte. Brieven franco aan de N.|V. Boek- en Handelsdrukkerij v|h. HERMs, COSTER ZOONVoordam C 9. CORRESPONDENTIE. Mogen wij onzen adverteerders nog eens be leefd verzoeken de advertenties niet te laat op te geven 1 Wij doeu dit verzoek voor eiken dagmaar in het bijzonder voor den Zaterdag. Krijgen wij de advertenties voor het Zaterdagavond-nummer Vrijdagavond, dan kunnen wij, indien noodig, meerdere bijvoegsels geven en daardoor de cou rant aantrekkelijker maken. Brengt men daar entegen de advertenties laatdan zijn wij mis schien genoodzaakt berichtenverslagen etc. te laten liggenook wanneer ze reeds gezet zijn. Wij vertrouwendat onze adverteerders den lezers en daardoor ons wel ter wille willen zijn en niet dan bij hooge uitzondering Zaterdag namiddag voor het Zaterdagavond-nummer ad vertenties komen aanbieden. II. Z°eï°a °n-0r de meDigte' die ïich Lngs de straten beweegt en met moer trachten, door hot aan- In deze dagen van berinnering gaan de gedachten naar de 17e eenw en rjjzen de beelden van groote persoonlijk heden voor ons op, terwijl de historie tot ons spreekt, ons stemmend tot bewondering en dank, tot besef van eigen kleinheid en tekortkoming, ons wjjzend op een roeping, op een grootsche taak, op onze dnre verant woordelijkheid, want »wien voel geschonken is, van dien mag veel worden geSischt.» Wg spellen de namen van een prins Manrits en een Frederik Hendrik, van een Tromp en de Rnyter, van een Oldenbarneveldt en Jan de Witt. Wg denken aan een Huygens en een Hugo de Groot en Spinoza, den vromen denker, den grooten wijsgeer. Wjj vergeten niet een Roemer Visscher, een Hooft en een Vondel en Breeroo. Wg huldigen een Frans Hals, een Jan Steen en zoo vele anderen. Al deze grooten groot ieder op zjja gebied ge denken wg, ons verplaatsend in onze 17e eeuw, die ook voortbracht hem, dien velen eerbiedig hebben begroet en herdacht, onzen Rembrandt. Der kunst is gegeven wat der knnst toekomt, zg mede de openbaring van het hoogste in den mensch en onwille keurig denken wjj aan het allerhoogste in het geestelgk leven van den mensch en van de menrchheid, het ver schijnsel godsdienst, zoo oud als het menschdom en alom zich openbarend. Ga terug in de eeuwen die voorbjj zjjn, ga zoover terug als ge kunt en ge ontmoetgodsdienst. Geen stam, geen volk hoe laag staand ot hoe hoog ook waar ge hetzelfde verschijnsel niet ontmoet. Ge treft het aan in den minst en in den hoogst ont wikkelde. Dit alles doet zeggen godsdienst behoort tot 's mensohen wezen. Slechts de abnormale kan dit feit ontkennen, zgns ondanks, want in iederen mensch is een drang om zich te verhefisn tot de wereld van onzienlgke, (t) [Bovenstaande tracht eenigszins weer te geven den hoofdinhoud mjjuer toespraak van 15 Juli.] Wat hebben ze geprofiteerd, de eerste dagen der week wat reden ze druk met hun sierlijke wagentjes, de verkoopers en verkoopsters van »Roomjjs 4 la vanille». t h waar, de jjswafeltjss vinden nog ai geregeld af- trek, ook al iB het niet zoo heel erg warm, maar zjja het dan gewoonlgk slechts alleen de kleinen, die zich vergasten aan de friBsche versnapering, met een warmte zooals we in 't begin der week hadden, zgn het ook de grooten. We zagen het, hoe volwassenen mede hun geld offerden aan een »gswagen» ten einde zich te verkoelen met een enkele of een dubbele jjswafel. Volwassen zult ge vragen. Zeker! We zouden een plaats kunnen aanwijzen, een dorado voor roomgs-handelaren, waar beste zaken wor den gemaakt. We willen het niet doen. Immers, een paar slechts van de vele verkoopers weten de plaats te toonen dit. Gingen we die nu aanwgzen, i if 1° ?n W° aD^ jZ®n keü voel concarrenten op m jagön J ®n dat willeD we hJr'a Wttei' wBt huiB"onwen die 's middags haar gezin trakteeren op een portie gs. 'c Staat eenigs- zms deftig en 't kost niet veel. Te verwonderen is het eigenlgk, dat de roomgs-verkoopeis hnn debiet büna prgzen van hnn waar aan de huizen, den omzet te ver groten- Wie weet, hoeveel porties gs zonden worden verkocht, wanneer ze huis aan huis eens gingen &liD stellen en vragen: »Nog heerljjk roomgs noodig?» We geven het in overweging, 't Zon weer een verandering zijn maar de handel in roomjjs is reeds zoodanig gewfizigd dat dit door de betrokken verkoopers ook wel eens kan worden o vei wogen. De roomgs-handel: heeft veranderingen ondergaan en wel ten goede I Weet ge 't nog, vriendelijke lezer, hoe ge voor jaren aan zoo n wagentje stondt en u verlustigde aan het nut- onatofielgko, onbewgsbare dingen, tot de ideale wereld. Ten anderen kunstzin, kunstgevoel is evenmin iemand geheel vreemd. De behoefte aan haar doet zich in elke schepsel gelden. Reeds het kind spreekt van mooi en leelijk. Godsdienst en kunst reiken elkaar de hand. Van de grjjzo oudheid tot heden ontmoeten en be- hooven zij elkaar. Ga knnt ze niet scheiden al moeten zjj immer onderscheiden worden. Godsdienst en knnst gaan samen en toch weer ieder bewandelend een eigen weg. De stelling, eens verdedigd door velen dooh krachtig ook bestreden o.a. door sohrjj- vor dezes in een openbare bjjeenkomst, skunst is godsdienst", mag nimmer worden erkend als waar. Kunst is geen godsdienst, maar een macht die godsdien tig denken en voelen wekt en versterkt. Zg is een brug weike leidt tot het doen geboren en verlevendigen van religieuse aandoeningen evenals de natuur de ziel op waarts voeren kav, van hen, die vatbaar zjjn voor natuur indrukken, voor de sprake der n~tuur. Zooveel ernstig- denkenden er zjjn, zooveel antwoorden op de vragen swat is godsdienst en swat verstaat ge onder kunst?" Dit neemt evenwel niet weg, dat in alle antwoorden punten van overeenkomst zullen wezen. Laat me zeggen, om hot zoo eenvoud g mogeljjk nit te drukken Godsdienst is het besef van een band tusschen den menieh en de kracht die hij vereert en voor welke hij buigt, terwjjl kunst is het pogen van den mensch om voor anderen verstaanbaar, hoorbaar, voelbaar te maken wat in hem leeft aan gedachtenindrukken, stemminqen, harts tochten. Dat zij elkaar niet missen kunnen, is alle eenwen be wezen en op eiken trap van ontwikkeling en bsschaving Waar godsdienst is, is eeredienst en deze kan de knnst niet missen. Kunstenaar is de schrjjver of dichter, wien bet gelukt is in woorden uit te drukken wat in hoofd en hatt om- gaae óf van hem zelf óf in de personen die hg teekenen wil. Kunstenaar is de tooneeispeler die de gave verstaat u te doen zien het leven en bewegen'van hen die bij af beeldt. Kunstenaar is de schilder, de beeldhouwer, die in kleuren en in steen weergeven de idealen, die hen ver vullen, bezielen. Toonkunstenaar is hg, die in »de taal zonder woorden1' u laat doorleven en gevoelen wat zgn ziel beroert, die u mee doet jaichen en meo doet weenen, die in u op wekt, die hartstochten, welke zjjn innerljjk in beweging brachten, en welke hg wilde vertolken. Kunst in al hare uitingen en openbaringen doet ont staan, die stemmingen en gewaarwordingen, welke den inhoud vormen van 's menschen «verborgen" leven. Zjj onttrekt aan het dageljjksche en alledaagcche. Zg wekt haat en verontwaardiging, zoo goed als liefde en geestdrift. Zjj doet jabelen en klagen, vrengd gevoelen en smart evenzeer. Zg roept wakker allerlei hartstochten. Zjj doet getuigen, maar zwjjgen evenzeer ea stille zgn. Zjj geeft het aan zgn aanstemmingen, van bewondering, van liefde, van eerbied. Zg brengt aan het spreken bes^f van kracht en van kleinheidzjj roept wakker al diejjaandoeningen welke behooren tot 's menschen zieleleven. Grootsch is ihare roeping1 groot is des kunstenaars aansprakelijkheid. Duizendmaal moge het gcleeiaard en nagepraat zgn skunst om de kunst,maar wee hen die door hnn knnst menschen omlaag trekken en zielen vergiftigen en moordenden invloed oefenen t Knnst veredele en verhi ffe en doe ademen in reinen dampkring. tigenvan een portie roomgs, door het uit het bekende ondiepe glaasje bjj heel kleine beetjes op te likken Ge dacht er niet bjj, hoe zoosven juist een andere jongen uit datzelfde glaasje zgn portie had j genoten. Ja, het glaasje was weer schoongemaakt, maar dat dit gebeurde in een hak, gevuld met water van een verdachte zuiverheid, werd niet opgemerkt door u. Aan dat alles dacht ge niet 1 Immers, ge dealdct den inhond van het glaasje met uw makker door om beurten een proefje te nemen. Samen hadt ge een cent te versnoepen, omdat ge nog niet leefdet in den tjjd, dat de kinderen zooveel snoepcenten krijgen. Denkt n in, dat tegenwoordig de verkoop nog op dezelfde wjjze geschiedde, als|die, welke in nw jeugd als de eenig mogeljjke werd gehouden! Er isjjeen verandering ten goede in den jjsverkoop gekomen. Ziet de verkoopers zelf, die bijna allen toonbeelden ljjken van netheid en reinheid. Ziet hnn helderwitte jassen ziet ze daar, witgemntst, hnn klanten »n klantjes bedienen Ziet ook hnn sierlgke wagentjes. Wat tracht de een den ander al de loef te steken door een wagen te nemen, mooier van vorm, fraaier van|versiering. Of ook elf trekt We waren er deze week getnige van Een jjsrenter had postgevat op een lommerrijke plaats. Een paar kinderen naderen, bljjkbaar met de bedoeling een cent te etteren voor een heerljjk, verfrisschend wafeltje. Doch van de andere zjj de nadert een tweede, een mooiere wagon. De bestuurder ziet de kinderen on tnk, een paar wafeltjes te verkoopen, zet hjj er wat vaart achter en neemt plaats, dicht bjj zgn college. En de kleine? Eerst stonden ze stil, als bjj zich zelf overleggend wien ze de klandizie zonden gnnnen. En toen gingen ze den eersten wagen voorbjj, om hnn in- koopen te doen aan don tweeden wagen. Doch dit was hem, die bot ving, te veel. Het weid een schelden en een razen, afgewiBBeld do:r pogingen om de koopors naar zgn wagen te lokken. »Komt hier, jonger, ik smeer ze veel dikker dan hg I'' »Proef mjjn ijs maar eens», zeide bjj, een gratis proefje van zgn fabrikaat aan een der kleinen gevende, die toen natnnrljjk vol lof was, hopende er een tweede gratis- Gewjjd door baar, adelt zg des menschen denkon en gevoelen. Zóa wordt zg de vertolking van het hoogste en bet beste en leidt zg tot de wereld van ontastbare, maar even werkelgke goederen. Zg is de bron dier stemmigen en indrukken, welke opvoeren tot aanbidding en tot buigen, tot besef van kunnen en tot dat van zwakheid, zjj brengt de edelste snaren aan het trillen. Gedankt den woord kunstenaar die u omhoog voerde, u aan n zelf deed ontdekken, eigen hoogste gedachten vertolkte. Waar de kanst aan het woord was, verlaat ge den schouwburg, ontroerd, gesticht,' verrjjkt naar hoofd en gomoed. Schilderij en beeld, des kunstenaars gewrocht, laten in drukken achter die in n doorwerken en nawerken. De jubel gewekt in de ziel, de smart met heel uw binnenste gevoeld, de ontroering welke zich van u meester maakte bjj het hooren naar de taal der tonen, zg ver sterven niet met die tonen zelf. Zjj stemmen tot poinzsn, tot inkeeren zg brachten het beste in u aan het spreken. Do stemmingen worden gedachten, woorden zetten zich om in daden. Knnst wekke de meest verheven, n. 1. godsdienstige, aandoeningen en zcó wjjze zjj den weg naar en brenge tot den Onnitsprekeljjke. J. F. T. A. Or May per. Naar aan het Vad. worit medegedeeld is dr. Kuyper aan het Spaansche Hof te Madrid ontvangen met eer bewijzen, als aan'een grande van Spanje toekomende. Het onderhoud, dat koning Alfonsus hem verleende, duurde ruim een uur. Dit was de eerste maal sinds de dagen van koning Philips II, dat een leidend Nederlandsch Staatsman aan het hof van Madrid verscheen. RRksmlddelen. In vergelijking met het eerste halfjaar van 1905 is dat van 1906 voor 's lands schatkist zeer voordeelig cewaest. In de maand Juni j.l. was da opbrengst der Rijksmiddelen aanzienljjk honger dan in Juni 1905. Werd in het eerste halfjaar van 1905 ontvancen f 71.817.975.21, dit jaar is dit bedrag t 75.017.025.495, dat is! dus f 3.199.050.28® meer. De afgeloopen maand heeft in dit voordeel het meest bijgedragen. Van de verschillende bronnen van inkomst bleef alléén het wisselvallig suc cessierecht met een bedrag van niet minder dan f 899.000 beneden verleden jaar, alle andere waren hooger dan in 1905. Flnantfeele plonsen. In het Voorloopig Verslag der Tweede Kamer nopens het wetsontwerp tot het verleenen van een bijdrage voor den aanleg van een dijk op Ameland werd aange drongen op spoedige versterking van 's Rijks geldm'ddelen. De minister Veegens zegt in de thans verschenen Memorie van Antwoord dat bljjkens een mededeeling van den Minister van Financiën, een deel der wetsont werpen, welke versterking der middelen beoogen, bjj den Raad van State aanhangig is, en dat in de toelichting betreffende een dier ontwerpen een overzicht wordt ge geven ook van de verdere plannen van genoemden Mi nister te dier zake. ■r. H. Ph. de Monter, f Zaterdag is te Haarlem plotseling overleden mr. H. Ph. de Kanter. Hjj was sinds Juli 1898 lid van de Pro vinciale Staten van Noordholland, en voorts was hjj oud- menstor van"tu znllen ontvangen. »Hjj doet rommel infzjjn jjs.«"„Je krggt er kramp in 't ljjf van! En zoo sloeg hg maar door.« En de ander,? Deze zeide niets, maar stond in zich zelf te lachen en deed goede zaken, want hjj kon maar geregeld wafeltj°s smeren en centen in ontvangst nemen. Want het clnbje kinderen groeide meer en meer aan en allen volgden ze het voorbeeld van hnn voor gangers, door bjj hemlen^bjj hem alleen te ;koopen. Ja, we gelooven, dat menige cent in roomgs is omgezet, die zonder de ^verbolgenheid van den jjsventer, in de diepste diepte van .den broekzak zou'verborgen zgn gebleven. Ja, ze hadden het* druk,' de handelaarsHn roomgs, hoe groot de concarrentie ook is. Wie-het ook druk'hadden, die^dagen" van warmte en droogte De waterdrager». Ook dat is in Hoorn dikwijls een bepaalde brauobe het venten van water langs de huizen en het walerhalen van het spoor. Hoorn heeft weer zoo'n"telkens weerkeeret.de periode van watergebrek doorworsteld. Hoe wordt dan gewoekerd met een emmertje water! Hoe rekent menige bnisvronw dan telkens uit, hoe|ze|water het best op twee of meer manieren kan gebrniken. Gebrek aan water, aan drinkwater te hebbon, is voor ons Hoornechen een dikwjjls voorkomende kwaal. Telken jare weer aan, boort men in een periode van droogte van iedereen jammerklachten, hoort men ieder de verzachting slaken «hadden we toch maar een water leiding^ Dag in, dag uit hoort men ze klagen, de menschen,^hoe^ze zich'.iaoeten behelpen met water, hoe ze ten slotte water per emmer moeten koopen. Eiken zomer weer aan, ziet men hoajjaloersoh de menschen op elkander worden, als de een de gelnkkige bezitter van een rrootec, en de ander van een kleinen regenbak is. Hoe sarrend en plagend kan do, eerste dan aan den ander vragen: „Zeg, heb je nog water?" O, 't is om uit je vel te springen, als zo je zoo iots vragen en je al een paar dagen sukkelt met je gebrek aan water, lid der staten van Zuidholland, voorzitter van de kiesveree- niging «Liberale Unie», aldaar en oud-lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal voor Tietjerksteradeel. Be halve van de «Lib. Unie» was hjj ook voorzitter van den Ned. Protestantenbond, afd. Haarlem, en van de Ned. Vereeniging tot Bevordering van"Zondagsrust, te Haarlemvoorzitter van de wjjkverpleging en bestuurslid van de Nutsspaarbank. Morgenmiddag zal het stoffeljjk overschot van den heer De Kanter op het kerkhof aan den Schoterweg te Haarlem ter aarde worden besteld. Tegen kwakzalver^. Naar uit Amsterdam gemeld wordt is aan de Ministers van Justitie en van Binnenlandsche zaken door het bestuur der vereeniging tegen de kwakzalverjj een adres gezonden, waarin eraan wordt herinnerd dat door deze vereeniging reeds meer dan 25 jaren strjjd gevoerd wordt tegen de kwakzalverjj als een maatschappelijk euvel, dat voortdurend onberekenbare schade toebrengt zoowel aan de volksgezondheid,' als aan de volkswelvaart. De vereeniging wordt in haren strjjd ten zeerste be lemmerd door twee omstandigheden lo. het gemis aan afdoende wetteljjke bepalingen tegen de kwakzalvers gericht, en ten 2o. door' den steun, den kwakzalvers door de pers in hare advertentiekolommen geboden. Aangezien het nu hier een volksbelang geldt en de zaak door het 'optreden der kwakzalvers steeds meer urgent wordt, verzoekt het bestuur der vereeniging beiden Mi nisters wetteljjke maatregelen te willen beramen ter beteugeling der kwakzalverij en der kwakzalver-adver- tentiën. Er is deze week voor ons maar weinig bjj een te sprokkelen nit onze residentie en hoofdstad. De meeste briefschrjjvers hebben bet natourlgk over Rembrandt en de feesten ter zgner eer, en 't schjjnt ons toe, dat het voor onze lezers, die zeker al het noodige van den grooten schilder gelezen hebben, weinig van belang is, dat wjj uit den ohaos van Rembrandt-bgzonderheidjes die de correspondentenlgeven. veel vermelden. Wat de feesten ter huldiging "van Rembrandt in den Haag betreft, 't scheen eerst wel of die daar nohterwege zonden blgven, doch zoover is 't niet gekomen. De brief- schrgver van de Prov. Geld. en Nijm. Ct. zegt dat 't er veel van heeft of men daar op 't laatste oogenblik tot de conclusie is gekomen, dat het hofitedelgk fatsoen er toch min of meer mede gemoeid was en de Hagenaars ook iets moesten doen. »Een ander vertelde me, zoo vervolgt hjj dan, dat een comité voor 't organist eren van volksfeesten in de war zat waar ze dit jaar in hemelsnaam mee voor den dag zouden komen. Altjjd 'n boog-ie oplaten of touw-trekkon gaat ook al niet. Onze jeugd trekt er den neus voor op en zelfs een opgesierd bokkenwagentje kan de hoofden n!et dol maker. Dus moest er wat anders gebeuren. Ik stol me voor, dat de hseren besloten^er hnn eohtgenoote eens over te raadplegen, gedachtig dat de vrouwelijke fantasie een reputatie van vindingrjjkheid heeft. Zoo gezegd, zoo gedaan. N itnurljjk was 't beginsel in een welgedane motie vast- gemetseld en even natnnrlgk werd bedoelde motio bjj aoola- matie aangenomen. Maar toen is 't gekomen, juist voor het sluiten van de vergadering. »Als we eens wat aan Rembrandt deden», sprak een stem, »je hoort hier maar van niks». Waarop een tweede stem antwoordde, dat zoo iets hier niet meer behoefde gebeuren, want dat we sinds jaar en dag toch een Rembrandtstraat hebben en meer niet noodig was. Hardnekkig als Hagenaars zgn, wanneer ze n idéstje te pakken hebben, bleef Jde^ eerste stem als je dan bedenkt, hoe je vrouw telkens leelijk kijkt, als je een weinig welwater morst «Een waterleiding voor Hoorn Welk een uitkomst zou dat zijnzeide men ons deze week nog, toen we nog snakten naar een heerlijke regenbui. Wat keken we Woensdagmorgen en voormiddag smachtend naar do wolken, of ze zich ook zouden ontlasten in een wateraanbrengende stortbui. W at waren we blij, toen 's middags een goede bui doorbrak! Met welk een genot luisterden wo naar het stroomeu van het water door de pjjpen naar den regenbak! Wat begrooteljjk vonden wo het, van al dat kostelijke water, dat daar neerviel buiten ons dak Hoe peilden we in onzen bak, of we al vast een akertje konden scheppen I Eu hoe verwenschten we dien fijnen regen, die later begon te vallen en die ons geen water genoeg bracht, die .niets voor de bakken gaf." Neen, dan 's avonds Heerlijk, zoo'n stortbuiZoo moest het den hoelen nacht, zoo moest het een paar dagen doorregenen. Ja wèl lijkt het vreemd hot was ons betrekkelijk een genot in den nacht to moeton opstaan, om schalen te plaatsen onder een lek ontstaan doordat de overvolle goten het water niet konden bevatten. Want gelekt heeft het dien naoht bij veleD maar men getroostte het zich, wetende dat ook de bak zijn deel zou ontvangen van de nederstroomendo regen. Een Donderdagmorgen. Wa stonden er vroeger om op, ton einde spoediger te weten hoe rjjk we waron, hoeveel water we wel hadden. Nu, aan de ellende weer een eindo! Na voor alles woer water in overvloed I Door, voor hoe lang zjjn wo gered. Hoe lang zal het duren, of we moeten weer dezelfde ellende door maker, die elk jaar eenige malen doorleven Ik ben ten minste zeker, dat bet watergebrek mjj nog wel eens stof zal geven voor een mgner brieven, ja, dat misschien wel eens een geheelen brief zal kannen handelen over het onderwerp »Een waterleiding voor Hooin oen vereischte Hoorn, 14 Juli 19Ü6. HAM.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1906 | | pagina 1