Honderd en achtste jaargang. DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN. Tegenover liet oos omringde. De Kranige Chauffeur. No. 243. 190(i. ZATERDAG 13 OCTOBER. FEUILLETON. BERLIJNSCHE BRIEVEN. Deze Courant wordt eiken avond behalve op Zon- en Feestdagen uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden voor Alkmaar f 0,80 franco door het geheele Kijk f I.— Afzonderlijke nummers 3 Cents, Telefoonnummer 3 Prijs der gewone advertentifin Per regel f 0,10. Bij groote contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte. Brieven franco aan de N.|V. Boek- en Handelsdrukkerij v|h. HEKMs. COSTEK ZOON Voordam O 9. „Daar gaan zoovelen langs het leven heen en wenden af het hoofd van 't innigst zieleleven zij kunnen niet vermooden 't zacht alomme zweven. der wereld-ziel, óp-bevend in de stilte alleen. Maar wie die wereldziel in alles weet: in plant, in dier en mensch, in het beweeg der zonne in trilling van 't licht, in duistre droefenis der menschen, en in 't hart, dat kwijnt in leed die vond van Liefde en Leven de mystieke bronne: om zacht en vriendelijk te zijn voor al wat is Er zijn menschen die zich schier niets aantrekken van wat er om hen heen geschiedt, vergetend dat men zal ondervinden dat anderen ons kunnen ont beren als wij begonnen hén en het hunne met onverschilligheid te bejegenen. De menschenwereld rekent niet met hen die geen rekening houden met. haar. Zij heeft ons niet noodig en laat ons links liggen. Wat iemand zaait, zal hij ook maaien. Wilt gij dat men zich om u bekommert, ga dan in andorer leven in, u verplaatsend in hun denken, in hun strijd, in hun lief en leed, meelevend hun leven en dit toonende in handdruk, in woord en daad. Toon u meeleven allereerst in eigen, kleinen kring en in u ontstaat de behoelte dien kring telkens meer uit te breiden. Ge voelt mee heel het leven der uwen. Wat voorvalt in de plaats uwer inwoning kan rekenen op uw belangstelling. Wat geschiedt in uw vaderland laat u nooit koud. Door gesprek en lectuur zijt ge geen vreemdeling in wat er voorvalt op het groote wereldtooneel. Wie zóo gestemd is leeftwie zich buiten allen en alles plaatst, is dood „bij levenden lijve". Wie meeleeft, moet uiten wat hem vervult. Hij kan niet zwijgen. Hij openbaart zijn bljjdschap en geestdrift naar buitenbij brengt onder woorden zijn toorn en verontwaardiging. Al wat geschiedt wekt indrukken en deze uit te spreken, is hem behoefte, aan welke hij alleen liet zwijgen oplegt, als hij geleid wordt door traagheid, door oogendienst, door de zucht om met allen „op go aden voet" te staan. .Ta, dan gaat men zwijgen, want „men kan nooit weten Wjj mogen niet behooren tot de „Gallio's die zich niets aantrekken" tot hen die noch koud, noch warm maar lauw zijn, noch tot hen die wél de dingen zich aantrekken, maar dit niet toonen door woord en daad, door getuigen en handelen. Er is en er wordt dagelijks schandelijk misbruik gemaakt van het bekende „Spreken is Zilver, maar Zwijgen is Goud." Alsof er niet bestond een misdadig, karakterloos zwijgenAlsof er niet was een heerlijk spreken, dat niet vraagt naar de mogelijke gevolgen daarvan. Kleine zielen zijn het die bij het kleine, onbe duidende te lang stilstaan en die struik'len over 1* Iets uit mijn toespraak van 7 October). (Ie wonderlijke avonturen va» een motorwagen. Uit het Enqelscu door Mevr. VAN HEUVEL1NCK. 34) ln ieder geval, Ilrown gaf rnjj een goed begrip van de belangrijkheid van grenzen. Je passeert de denkbeeldige Ijjn en het volk, de taal, de kleederdracht, de ge woonten, alles is veranderd als had een toovergodin haar staf gezwaaid. De grens tusschen Frankrijk en Spanje is een groote rivier waarschijnlijk alleen met liet doel om ons weer over een brug te laten gaan. Doet de naam »Bidassoa« u niet denken aan een breeden, snelvlietenden stroom Dezen keer wilden wjj van de brug niets weten. Wjj hadden geen lust invoerrechten voor de auto te betalen of allerlei formaliteiten te vervullen om binnen een paar uur weer terug te kunnen keeren dus lieten wjj Balzac, zoo heb ik haar genoemd, in de laatste Fransche plaats achter en roeiden naar de overzjjde voorbjj de eerste Spaansche stad Irun naar het veel ouder en schilder achtiger Fuenterrabia. Een bizonder knappe schipper wilde ons roeien, maar Brown stond er op het zelf te doen, óf om te toonen hoe goed hjj de riemen weet te voeren, óf omdat de man zulke ongewoon lange oogharen had en Brown daar nu eenmaal een afschuw van heeft. Alleen het oversteken van het water en onze vaart stroom afwaarts (de ruïne van een groot, oud kasteel toonde ons al van verre waar Fuenterrabia lag) was al interessant door de vele historische feiten, die hier in den omtrek hebben plaats gehad. De wjjde riviermon ding vloeit naar zee tusschen ontzagwekkende; woeste bergen. Een der toppen is naar Wellington genoemd, omdat men in den vorm er van een gelijkenis heeft iederen strookalm op hun weg. Noemt ben niet fijn gevoelig alleen, maar zegt dat ze op weg zijn groote egoïsten te worden Maar kleine zielen zijn het ook wier lauwheid en onaandoenlijkheid zich doen kennen, waar warmte en geestdrift en hartstocht zich moesten uitspreken. Er is een niet meeleven uitonkunde. want kennis wekt belangstellinguit geestelijke traagheid die het denken en indenken schuwtuit moedeloosheid die zucht „de dingen moeten maar hun loop hebben' uit gemis aan ernst, waardoor men niet voelt welke belangen op het spel staanuit zelfzucht welke doet denken „als ik het maar goed heb, wat deert mij dan de rest, wat raken mij anderen en hun nooden en belangen Ge vindt bij velen geen gehoor waar het geldt vraagstukken van staatkundigen of maatschappelijken, van godsdienstig-zedehjken of opvoedkundigen aard. Men vindt u vervelend en laat u praten. Zegaan buiten hen. buiten hun gezichtskring, buiten hun beurs om en dus praat maar toe. Zij zorgen voor eigen stoffelijke belangen en die der hunnen. Dezen voeden en kleeden ze en ze laten hen eten van den boom der kennis. O, dat zij eens dit ontzettend-droeve zich indachten wat een oud zanger deed klagen „niemand zorgde voor mijn ziel." Alles verzorgen, maar het innerlijk, het gemoedsleven laten verhongeren. Kan het treuriger? Geen orgeltoon klinkt er meer voor duizenden ouders. Zij zien wel huizen, gebouwen, plaatsen van ontspanning en kantoren en pakhuizen, maar kerkge bouwen? Ze bestaan niet meer voor hen, de ver lichten de ontwikkelden De Zondag is alleen om uit te gaan en de morgen zoo geschikt om uit te slapen. Straks gaan hun kinderen de wereld in met geld of geen geld, met veel kennis of met zeer weinig, doch innerlijk dood arm. Aan hun opvoeders zullen zij het eenmaal ver wijten dat de vraag naar zielespijs niet in hen werd opgewekt. Ontwaakt, ouders en wijst hun den weg om indrukken en stemmingen in zich op te nemen, welker goede vruchten niet kunnen uitblijven. Ont houding is onverantwoordelijk, ja misdadig. Menschen van karakter, van een rijk zieleleven, zijn het zout der aarde, een verwarmend licht. Geen „Gallio'sYragen wij bij alles wat we doen of nalaten of het goed zou wezen als ook anderen het deden of nalieten Wij moeten mee leven het leven om ons heeD. Wie dat doet, moet nu en dan getuigen, klaar en krachtig. Door onze getuigenis geestdrift wekken, oogen openen, gewetens wakker schudden, zielen ontgloeien, doen trillen van heilige verontwaardiging! Onze getuigenis dwingen anderen tot spreken, tot protesteereD, al zullen dit is heilzaam de ergernissen komen. Wij moeten op straife van doodverklaring mee werken aan wat goed is door ons geld, onze kennis, onze persoonlijke toewijding. Wij mogen niet afzien van strijden, van veroor- deelenwjj mogen niet „Gods water over Gods akker laten loopen." Weest koel van hoofd, maar warm van hart, in geen geval lauw en onaandoenlijk. Openbaart naar buiten wat 't binnenste vervult. Vijanden zult ge U E-a* nvnxnrxsujJvirT meenon te zien met het profiel van dien veldheer, terwjjl de anderen herhaaldelijk de gelegenheid hadden den man zelf te aanschouwen die, daar ben ik zeker van, zjjn tegenstanders nooit den rug heeft toegekeerd. Hjj vocht te midden van hen bergen zoowel als vijanden en onder de laalsten waren eenige van de knapste maar schalken van Napoleon. Hjj stak met zijn geheele leger op een doorwaadbare plaats de Bidassoa over, viel Soult aan, en joeg hem voor zich de bergen in tot aan den top van La Rhune, een groote kegelvormige piek hoog in de lucht. Midden in de rivier zagen we het lsle des Faisais, waar Filips en Lodewjjk XIV alles regelden met betrekking tot Lodewijks Spaansche bruid. Het is het kleinste eiland dat ik ooit gezien heb, en ik begrjjp niet hoe de gezanten dier beide Koningen er tegelijk op konden staan, en nog veel minder hoe ze ruimte genoeg hadden om contracten te teekenen. Toen onze boot aan den Spaanschen oever beneden Fuenterrabia aanlegde, werden wjj door twee, wel wat woest uitziende Span jaards in ongemakkelijke uniformen opgewacht. Zij zagen er uit, of zjj »je geld of je leven« zouden eischen, maar dat kwam alleen van de onmoge lijk hooge, leelijke kragen van hun overjassen. Het waren beambten van het douane kantoor die de grens moesten bewaken, hoewel ik niet begrjjp hoe ze over die ver bazende kragen heen kunnen zien wat er gebeurt. Brown vertelde mjj, dat de soldaten te Madrid zich in den winter zou moeten kleeden ter beschutting tegen de ijskoude winden, en daar Madrid het voorbeeld is voor geheal Spanje, moeten de beambten in de provincies zich ook wel zoo toetakelen. Het leek mjj toe, dat zelfs de lucht in Spanje anders was dan aan den overkant der rivier in Frankrijk, geuriger, zwaarder, als met wierook bezwangerd, 't Is toch heerlijk verbeeldingskracht te bezitten, niet waar, zoodat je niet altijd aan de werkelijkheid gebonden blijft, als een hond aan een touw. Wat er ook van zij, ik geloof zeker dat de menschen in Spanje grooter en zwarter oogen hebben dan ergens elders. Toen wjj van den oever naar de eigenaardige, oude stad wandelden, ontmoetten wjj twee of drie boerinnen en kinderen met prachtige oogen, zoo zwart als fluweel en schitterend maken. Wat nood De besten scharen zich aan uw zijde. De winst is altoos aan uwen kantge bebieldt uw karakter, uw persoonlijkheid ge reddet uw ik. Wat er groeit uit ons zelf en wat er wordt van de onzen, wat er komt over ons en de onzen, wat er voorvalt in eigen omgeving en verre daar buiten... bet ga ons alles ter harte, omdat we willen leven van een eigen bestaan en meeleven het wel en wee, het zoeken en streven, het dalen en klimmen van hen met wie wjj vormen één groote keten. Onze dagen zijn hoogst ernstig een nieuwe maat schappij is in wordingeen nieuw geslacht groeit naast ons op. Brengen wij het beste dat wij hebben, door deze troebele tijden heen! Wij hebben mede de toekomst in onze hand. Er is zooveel goeds en schoons ongerept te be waren, zooveel voor bezoedeling te behoeden. Het vertrouwen in de toekomst en in menschen wordt op zware proef gesteld. Onze gedachten gaan naar Rusland. Wanneer zal uit de neevlen dagen het licht De dans om het „gouden kalf" nam wederom zoovelen de kroon van het hoofd en deed zien waartoe gelddorst in het eind voert. Een „tempelreiniging" behoeven wij, als we denken aan droeve feiten in de geldwereld. Waar zijn de „Herculessen" die zullen reinigen de Augias-stallen, die ook ons land zullen zuiveren van de speelholen, de plaatsen der zonde, der ver woesting van lichaam en ziel? Wordt er niet vaak zóo gesproken, dat het aloude woord krachtig weerklinken moet; „zet een wacht voor uw mond en behoedt de deuren uwer lippen Missen wij de kracht tot handelen't Zij zóo! Vérreikend kan wezen de macht van het woord, waartoe denken en geweten dringen. Geen gang „langs" het leven J. F. T. A. Wat zijn de kinderen in Pruisen te benijden om de zoo heerlijk en oordeelkundig verdeelde vacantiën. Dreigt het schoolkind wat overspannen te raken, dan is de tijd ook weer daar, dat het kan uitrusten. Aan vacantie werk doet men hier nietdat lijkt me heel verstandig. Zaterdag j.l. dat wil zeggen den 29sten September begon de herfstvacantie, door de plattelandsbevolking de Kartoffèl-ferien genoemd, aangezien ze juist in den tijd van het aardappelenrooien valt. Deze duurt tot den 9 October. Doch laat mij u eens een volle dig overzicht geven van de indeeling der vacantmn voor het jaar 1906. Met Paschen van 7 tot 24 April; met Pinksteren van 1 tot 7 Junizomervacantie van Vrijdag 6 Juli tot Dinsdag 14 Augustus Herfst vacantie van 29 September tot 9 October en Kerst- vacantie van 22 December tot 8 Januari 1906. En nu de schooluren. De kinderen beginnen om 8 uur 's morgens en zijn om 1 uur, voor den geheelen dag klaar. Tusschen twee lesuren ligt steeds eene pauze van 10 minuten. Het laatste uur is bestemd voor de lessen in het zingen, het schrijven, het als sterren oogen waarvoor prinsessen een fortuin zouden hebben overgehad. Als van zelf begon ik »ln 't oud Madridr te neuriën en ik verbeeldde mjj dat de zilte bries het geklikklak van castagnetten naar ons overbracht. Het was warm in den zonneschqn, maar spoedig kwaaien wjj in de heerlqka koele, donkere schaduw van een stille straat, vol grillige, met fraai snjjwerk versierde en helder ge kleurde huizen, ieder voorzien van een balkon, het een nog meer vooruitstekend dan het ander. Wjj waren de eenige levende wezens; onze voetstappen weerklonken op het smalle trottoir en als we spraken was het of onze stemmen op ruwe wijze de stilte van den namiddag verstoorden. Plotseling kwam er een knap jongmensch uit een zijstraat die midden op den weg staan blijvend, een welluidende bel krachtig deed weei klinken. Dadelijk werd het levendig op straat. Aan iedere huisdeur ver scheen een manover de balustrade van elk kleurig gedrapeerd balkon leunde een vrouw en rond den om roeper verzamelde zich een heel troepje kinderen. Hq begon snel te spreken in een Spaansch vol neusklanken, waarvan wij geen woord begrepen, hoewel Brown genoeg van de taal weet om zich in hotels en winkels verstaanbaar te kunnen maken. Toen hq zweeg ging er een algemeen gelach op. Van alle kanten klonk het, diep en zwaar van de mannen, hooger en fijner van de vrouwen. De knappe omroeper lachte zelf ook en verdween toen even plotseling als hjj gekomen was, en 't scheen wel of hq alle leven met zich meenam. Langzaam gingen de menschen naar binnen, de balkons waren weer verlaten en de straat was stil als in een doodenstad. Het bad wel iets van een comedie, maar toch geloof ik dat het een zeer alledaagsch tooneeltje was in het leven te Fuenterrabia en in het overoude Spanje. We gingen naar bet kasteel, dat we van de rivier af reecs hadden gezien en ik draaide mijn hoofd om toen wjj langs een groot, leelqk, rond gebouw kwamen, zoo iets als een panorama op het land, want daar worden de stierengevechten gehouden, het eenige waarom ik Spanje zou kunnen haten. Ik wilde er zelfs niet aan uenken. De ingang van het paleis want dat is het teekenen of de gymnastiek, dat tot de verplichte schoolvakken telt. Ook in de gymnasia en de booger- burgerscholen wordt zangonderwijs gegeven. Te Berlijn worden hiermee nog al dikwijls de leden van het Koninklijke domkoor belast. Er wordt hier over het algemeen beschaafd en goed gezongen Ik zet mijn schoolpraatje nog wat verder voort. Een zeer navolgingswaardige inrichting zijn |de openluchtspelen, die zomers twee malen per week in de vrije achtermiddagen gewoonlijk van 57 onder leiding van gymnastiekleraren plaats hebben. 't Is wel niet altijd gemakkelijk een geschikt terrein te vinden, doch als laatste redmiddel blij ft altijd nog het enorme Tempelhoferveld over, dat van enkele scholen echter wat heel ver verwijderd is. In de 3 hoogste jaren der gymnasia- en hooger- burgerscholen wordt twee uren in de week scherm- onderricht gegeven, zoodat de Duitsche jongeling schap met het gebruik van wapenen vertrouwd is, alvorens de dienstplicht hen in het leger wacht Het minst goed verzorgd is wel het zwemmen. Gemiddeld 30 pet. van de Berlijnsche schooljongens zijn in dezen tak van sport geoefend en dat niet tegenstaande men zich hier zeer groote moeite gegeven heeft op verschillende punten dor stad overdekte zwembassins te laten inrichten, waarin tegen abonnement voor 7 cents per keer kan gezwommen worden. Na kennis genomen te hebben van dit overzicht, hoor ik door menigeen reeds de opmerking maken dat een schooltijd van 8 1, dus van 5 achtereen volgende uren te lang is. Men dient hierbij echter in aanmerking te nemen dat het uren van 50 minuten zijn. Er wordt steeds 5 minuten over heel begonnen en 5 minuten voor heel geëindigd. In de zomermaanden krijgen de kinderen nog al heel spoedig „hitzefrei" en keeren dan gewoonlijk tegen 11 uren v. m. huiswaarts. Reeds eenige jaren heb ik de werking van deze tjjdvordeeling met aandacht gevolgd en het is mij gebleken dat het Pruisische systeem zeer veel voor heeft, 's Namiddags kan het huiswerk gemaakt worden, overmatig werken bij kunstlicht behoeft niet. Indien de Duitscbers nu nog maar konden besluiten hun schrift te vervangen door de latijnsche letters dan zou het aantal gebrilde geleerden hier bij den dag afnemen. Het is u waarschijnlijk bekend dat Charlottonburg en Berlijn aanéén gebouwd zijn. Administratief zijn ze echter gescheiden. Cliarlottenburg heelt zich in heel korten tijd van een klein stadje tot eene ge meente van meer dan 200000 zielen uitgebreid. Op dit oogenblik is het de rijkste stad van Duitsch- land. Bijna alle groote fortuinen hebben Berlijn verlaten en bewonen eene villa in de Westelijke Voorstad. Het gemeentebestuur kan tot over de elleboogen in het goud grabbelen en ziet zich daar door in staat gesteld de meeste steden met model inrichtingen voor te gaan. Een dezer is de school in bet bosch Waldschule. Wij weten allen hoe de kinderen uit de volks buurten profiteeren van een verblijf buiten met een vacantie-koloniehoe daar kleur op bunne wangen komt, hun gewicht toeneemt, hun kracht en levens- rrr-rm--—r» f-ir* - - ----- geweest was prachtig en vormde een boog over de straat. Toen wq er door gegaan waren, barstte ik in lachen uit over een aanplakbiljet waarop in zoogenaamd Engelsch het kasteel te koop werd aangeboden. Overal stonden hoofdlettersde drukker heeft zeker gedacht, dat zij wel een goed figuur maakten en blqkbaar als een lokaas voor Engelschen en Amerikanen, word er op vermeld, dat Karei V het slot gebouwd en be woond had. Ik weet zeker dat mevrouw Washington l'otts het graag zou koopen, oin dan thuis zoo terloops op ta merken dat zq »een koninklijk paleis in Spanje voor haar winterverblijf heeft ingericht.» Hoort u het haar niet zeggen Och, 't is maar een armzalig paleis't Is niet veel meer dan een luchtkasteel, hoewel de nog overgebleven muren vjjftien voet dik zijn. Toch zou het magnifique uitzicht over de zee en de bergen, dat men van de ruïne heeft, haar wel waard nuaken gekocht te worden en zij zou geen duizenden dollars kosten, zooals de restauratie van het gebouw zeker zou doen. Terwijl wij in Fuenterrabia vertoefden en den geest van het oude Spanje op ons lieten inwerken, was het getij onvriendelijk genoeg om af te loopenen niets over te laien dan een kronkelend kanaal tusschen zandbanken als de eenige herinnering aan den voor een paar uur neg zoo breeden riviermond. Dus namen we een eigenaardig gevormd rijtuig met een witte, met kwasten en fransjes versierde linnen kap en reden terug naar Hendaye, waar wq de auto hadden achter gelaten. Het was een heerlijke dag en ik bedankte Brown wel, dat hq ons dit tochtje had voorgeslagen, wat tante Mary bespottelijk vond, want het is immers zqn plicht om van alles voor ons te bedenken. Zooals u boven mjjn brief gezien hebt, zqn wq nu te Pau, waar wq na een mooien rit door een prachtig landschap langs den voet der bergen direct van Biarritz arriveerden. Wordt vh-volgd).

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1906 | | pagina 1