Honderd en achtste jaargang.
DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
Tegenover liet oos omringde.
De Kranige Chauffeur.
No. 243.
190(i.
ZATERDAG
13 OCTOBER.
FEUILLETON.
BERLIJNSCHE BRIEVEN.
Deze Courant wordt eiken avond behalve op Zon- en
Feestdagen uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden
voor Alkmaar f 0,80 franco door het geheele Kijk f I.—
Afzonderlijke nummers 3 Cents,
Telefoonnummer 3
Prijs der gewone advertentifin
Per regel f 0,10. Bij groote contracten rabat. Groote
letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N.|V. Boek- en Handelsdrukkerij
v|h. HEKMs. COSTEK ZOON Voordam O 9.
„Daar gaan zoovelen langs het leven heen
en wenden af het hoofd van 't innigst
zieleleven
zij kunnen niet vermooden 't zacht alomme
zweven.
der wereld-ziel, óp-bevend in de stilte alleen.
Maar wie die wereldziel in alles weet:
in plant, in dier en mensch, in het beweeg
der zonne
in trilling van 't licht, in duistre droefenis
der menschen, en in 't hart, dat kwijnt in leed
die vond van Liefde en Leven de mystieke
bronne:
om zacht en vriendelijk te zijn voor al wat is
Er zijn menschen die zich schier niets aantrekken
van wat er om hen heen geschiedt, vergetend dat
men zal ondervinden dat anderen ons kunnen ont
beren als wij begonnen hén en het hunne met
onverschilligheid te bejegenen. De menschenwereld
rekent niet met hen die geen rekening houden met.
haar. Zij heeft ons niet noodig en laat ons links
liggen. Wat iemand zaait, zal hij ook maaien. Wilt
gij dat men zich om u bekommert, ga dan in
andorer leven in, u verplaatsend in hun denken,
in hun strijd, in hun lief en leed, meelevend hun
leven en dit toonende in handdruk, in woord en
daad. Toon u meeleven allereerst in eigen, kleinen
kring en in u ontstaat de behoelte dien kring
telkens meer uit te breiden. Ge voelt mee heel het
leven der uwen. Wat voorvalt in de plaats uwer
inwoning kan rekenen op uw belangstelling. Wat
geschiedt in uw vaderland laat u nooit koud. Door
gesprek en lectuur zijt ge geen vreemdeling in wat
er voorvalt op het groote wereldtooneel. Wie zóo
gestemd is leeftwie zich buiten allen en alles
plaatst, is dood „bij levenden lijve".
Wie meeleeft, moet uiten wat hem vervult. Hij
kan niet zwijgen. Hij openbaart zijn bljjdschap en
geestdrift naar buitenbij brengt onder woorden
zijn toorn en verontwaardiging. Al wat geschiedt
wekt indrukken en deze uit te spreken, is hem
behoefte, aan welke hij alleen liet zwijgen oplegt,
als hij geleid wordt door traagheid, door oogendienst,
door de zucht om met allen „op go aden voet" te
staan.
.Ta, dan gaat men zwijgen, want „men kan nooit
weten
Wjj mogen niet behooren tot de „Gallio's die
zich niets aantrekken" tot hen die noch koud, noch
warm maar lauw zijn, noch tot hen die wél de
dingen zich aantrekken, maar dit niet toonen door
woord en daad, door getuigen en handelen. Er is
en er wordt dagelijks schandelijk misbruik gemaakt
van het bekende „Spreken is Zilver, maar Zwijgen
is Goud."
Alsof er niet bestond een misdadig, karakterloos
zwijgenAlsof er niet was een heerlijk spreken,
dat niet vraagt naar de mogelijke gevolgen daarvan.
Kleine zielen zijn het die bij het kleine, onbe
duidende te lang stilstaan en die struik'len over
1* Iets uit mijn toespraak van 7 October).
(Ie wonderlijke avonturen va» een
motorwagen.
Uit het Enqelscu
door Mevr. VAN HEUVEL1NCK.
34)
ln ieder geval, Ilrown gaf rnjj een goed begrip van de
belangrijkheid van grenzen. Je passeert de denkbeeldige
Ijjn en het volk, de taal, de kleederdracht, de ge
woonten, alles is veranderd als had een toovergodin
haar staf gezwaaid. De grens tusschen Frankrijk en
Spanje is een groote rivier waarschijnlijk alleen met
liet doel om ons weer over een brug te laten gaan.
Doet de naam »Bidassoa« u niet denken aan een breeden,
snelvlietenden stroom
Dezen keer wilden wjj van de brug niets weten. Wjj
hadden geen lust invoerrechten voor de auto te betalen
of allerlei formaliteiten te vervullen om binnen een paar
uur weer terug te kunnen keeren dus lieten wjj Balzac,
zoo heb ik haar genoemd, in de laatste Fransche plaats
achter en roeiden naar de overzjjde voorbjj de eerste
Spaansche stad Irun naar het veel ouder en schilder
achtiger Fuenterrabia. Een bizonder knappe schipper
wilde ons roeien, maar Brown stond er op het zelf te
doen, óf om te toonen hoe goed hjj de riemen weet te
voeren, óf omdat de man zulke ongewoon lange oogharen
had en Brown daar nu eenmaal een afschuw van heeft.
Alleen het oversteken van het water en onze vaart
stroom afwaarts (de ruïne van een groot, oud kasteel
toonde ons al van verre waar Fuenterrabia lag) was al
interessant door de vele historische feiten, die hier in
den omtrek hebben plaats gehad. De wjjde riviermon
ding vloeit naar zee tusschen ontzagwekkende; woeste
bergen. Een der toppen is naar Wellington genoemd,
omdat men in den vorm er van een gelijkenis heeft
iederen strookalm op hun weg. Noemt ben niet fijn
gevoelig alleen, maar zegt dat ze op weg zijn groote
egoïsten te worden
Maar kleine zielen zijn het ook wier lauwheid en
onaandoenlijkheid zich doen kennen, waar warmte
en geestdrift en hartstocht zich moesten uitspreken.
Er is een niet meeleven uitonkunde. want kennis
wekt belangstellinguit geestelijke traagheid die
het denken en indenken schuwtuit moedeloosheid
die zucht „de dingen moeten maar hun loop hebben'
uit gemis aan ernst, waardoor men niet voelt welke
belangen op het spel staanuit zelfzucht welke
doet denken „als ik het maar goed heb, wat deert
mij dan de rest, wat raken mij anderen en hun
nooden en belangen
Ge vindt bij velen geen gehoor waar het geldt
vraagstukken van staatkundigen of maatschappelijken,
van godsdienstig-zedehjken of opvoedkundigen aard.
Men vindt u vervelend en laat u praten.
Zegaan buiten hen. buiten hun gezichtskring, buiten
hun beurs om en dus praat maar toe. Zij
zorgen voor eigen stoffelijke belangen en die der
hunnen. Dezen voeden en kleeden ze en ze laten
hen eten van den boom der kennis. O, dat zij eens
dit ontzettend-droeve zich indachten wat een oud
zanger deed klagen „niemand zorgde voor mijn ziel."
Alles verzorgen, maar het innerlijk, het gemoedsleven
laten verhongeren. Kan het treuriger?
Geen orgeltoon klinkt er meer voor duizenden
ouders. Zij zien wel huizen, gebouwen, plaatsen van
ontspanning en kantoren en pakhuizen, maar kerkge
bouwen? Ze bestaan niet meer voor hen, de ver
lichten de ontwikkelden
De Zondag is alleen om uit te gaan en de morgen
zoo geschikt om uit te slapen. Straks gaan hun
kinderen de wereld in met geld of geen geld, met
veel kennis of met zeer weinig, doch innerlijk dood
arm. Aan hun opvoeders zullen zij het eenmaal ver
wijten dat de vraag naar zielespijs niet in hen werd
opgewekt. Ontwaakt, ouders en wijst hun den weg
om indrukken en stemmingen in zich op te nemen,
welker goede vruchten niet kunnen uitblijven. Ont
houding is onverantwoordelijk, ja misdadig. Menschen
van karakter, van een rijk zieleleven, zijn het zout
der aarde, een verwarmend licht.
Geen „Gallio'sYragen wij bij alles wat we
doen of nalaten of het goed zou wezen als ook
anderen het deden of nalieten Wij moeten mee
leven het leven om ons heeD.
Wie dat doet, moet nu en dan getuigen, klaar
en krachtig. Door onze getuigenis geestdrift wekken,
oogen openen, gewetens wakker schudden, zielen
ontgloeien, doen trillen van heilige verontwaardiging!
Onze getuigenis dwingen anderen tot spreken, tot
protesteereD, al zullen dit is heilzaam de
ergernissen komen.
Wij moeten op straife van doodverklaring
mee werken aan wat goed is door ons geld, onze
kennis, onze persoonlijke toewijding.
Wij mogen niet afzien van strijden, van veroor-
deelenwjj mogen niet „Gods water over Gods
akker laten loopen."
Weest koel van hoofd, maar warm van hart, in
geen geval lauw en onaandoenlijk. Openbaart naar
buiten wat 't binnenste vervult. Vijanden zult ge U
E-a* nvnxnrxsujJvirT
meenon te zien met het profiel van dien veldheer, terwjjl
de anderen herhaaldelijk de gelegenheid hadden den man
zelf te aanschouwen die, daar ben ik zeker van, zjjn
tegenstanders nooit den rug heeft toegekeerd. Hjj vocht
te midden van hen bergen zoowel als vijanden en
onder de laalsten waren eenige van de knapste maar
schalken van Napoleon. Hjj stak met zijn geheele leger
op een doorwaadbare plaats de Bidassoa over, viel Soult
aan, en joeg hem voor zich de bergen in tot aan den
top van La Rhune, een groote kegelvormige piek hoog
in de lucht. Midden in de rivier zagen we het lsle des
Faisais, waar Filips en Lodewjjk XIV alles regelden
met betrekking tot Lodewijks Spaansche bruid. Het is
het kleinste eiland dat ik ooit gezien heb, en ik begrjjp
niet hoe de gezanten dier beide Koningen er tegelijk
op konden staan, en nog veel minder hoe ze ruimte
genoeg hadden om contracten te teekenen.
Toen onze boot aan den Spaanschen oever beneden
Fuenterrabia aanlegde, werden wjj door twee, wel wat
woest uitziende Span jaards in ongemakkelijke uniformen
opgewacht. Zij zagen er uit, of zjj »je geld of je leven«
zouden eischen, maar dat kwam alleen van de onmoge
lijk hooge, leelijke kragen van hun overjassen. Het waren
beambten van het douane kantoor die de grens moesten
bewaken, hoewel ik niet begrjjp hoe ze over die ver
bazende kragen heen kunnen zien wat er gebeurt. Brown
vertelde mjj, dat de soldaten te Madrid zich in den winter
zou moeten kleeden ter beschutting tegen de ijskoude
winden, en daar Madrid het voorbeeld is voor geheal
Spanje, moeten de beambten in de provincies zich ook
wel zoo toetakelen.
Het leek mjj toe, dat zelfs de lucht in Spanje anders
was dan aan den overkant der rivier in Frankrijk,
geuriger, zwaarder, als met wierook bezwangerd, 't Is
toch heerlijk verbeeldingskracht te bezitten, niet waar,
zoodat je niet altijd aan de werkelijkheid gebonden
blijft, als een hond aan een touw. Wat er ook van zij,
ik geloof zeker dat de menschen in Spanje grooter en
zwarter oogen hebben dan ergens elders. Toen wjj van
den oever naar de eigenaardige, oude stad wandelden,
ontmoetten wjj twee of drie boerinnen en kinderen met
prachtige oogen, zoo zwart als fluweel en schitterend
maken. Wat nood De besten scharen zich aan uw
zijde. De winst is altoos aan uwen kantge bebieldt
uw karakter, uw persoonlijkheid ge reddet uw ik.
Wat er groeit uit ons zelf en wat er wordt van
de onzen, wat er komt over ons en de onzen, wat
er voorvalt in eigen omgeving en verre daar buiten...
bet ga ons alles ter harte, omdat we willen leven
van een eigen bestaan en meeleven het wel en
wee, het zoeken en streven, het dalen en klimmen
van hen met wie wjj vormen één groote keten.
Onze dagen zijn hoogst ernstig een nieuwe maat
schappij is in wordingeen nieuw geslacht groeit
naast ons op.
Brengen wij het beste dat wij hebben, door deze
troebele tijden heen! Wij hebben mede de toekomst
in onze hand.
Er is zooveel goeds en schoons ongerept te be
waren, zooveel voor bezoedeling te behoeden.
Het vertrouwen in de toekomst en in menschen
wordt op zware proef gesteld.
Onze gedachten gaan naar Rusland. Wanneer
zal uit de neevlen dagen het licht
De dans om het „gouden kalf" nam wederom
zoovelen de kroon van het hoofd en deed zien
waartoe gelddorst in het eind voert.
Een „tempelreiniging" behoeven wij, als we denken
aan droeve feiten in de geldwereld.
Waar zijn de „Herculessen" die zullen reinigen
de Augias-stallen, die ook ons land zullen zuiveren
van de speelholen, de plaatsen der zonde, der ver
woesting van lichaam en ziel?
Wordt er niet vaak zóo gesproken, dat het
aloude woord krachtig weerklinken moet; „zet een
wacht voor uw mond en behoedt de deuren uwer
lippen
Missen wij de kracht tot handelen't Zij zóo!
Vérreikend kan wezen de macht van het woord,
waartoe denken en geweten dringen.
Geen gang „langs" het leven
J. F. T. A.
Wat zijn de kinderen in Pruisen te benijden om de
zoo heerlijk en oordeelkundig verdeelde vacantiën.
Dreigt het schoolkind wat overspannen te raken,
dan is de tijd ook weer daar, dat het kan uitrusten.
Aan vacantie werk doet men hier nietdat lijkt
me heel verstandig.
Zaterdag j.l. dat wil zeggen den 29sten September
begon de herfstvacantie, door de plattelandsbevolking
de Kartoffèl-ferien genoemd, aangezien ze juist in
den tijd van het aardappelenrooien valt. Deze duurt
tot den 9 October. Doch laat mij u eens een volle
dig overzicht geven van de indeeling der vacantmn
voor het jaar 1906. Met Paschen van 7 tot 24 April;
met Pinksteren van 1 tot 7 Junizomervacantie
van Vrijdag 6 Juli tot Dinsdag 14 Augustus Herfst
vacantie van 29 September tot 9 October en Kerst-
vacantie van 22 December tot 8 Januari 1906.
En nu de schooluren. De kinderen beginnen om
8 uur 's morgens en zijn om 1 uur, voor den geheelen
dag klaar. Tusschen twee lesuren ligt steeds eene
pauze van 10 minuten. Het laatste uur is bestemd
voor de lessen in het zingen, het schrijven, het
als sterren oogen waarvoor prinsessen een fortuin
zouden hebben overgehad.
Als van zelf begon ik »ln 't oud Madridr te neuriën
en ik verbeeldde mjj dat de zilte bries het geklikklak
van castagnetten naar ons overbracht. Het was warm
in den zonneschqn, maar spoedig kwaaien wjj in de
heerlqka koele, donkere schaduw van een stille straat,
vol grillige, met fraai snjjwerk versierde en helder ge
kleurde huizen, ieder voorzien van een balkon, het een
nog meer vooruitstekend dan het ander. Wjj waren de
eenige levende wezens; onze voetstappen weerklonken
op het smalle trottoir en als we spraken was het of
onze stemmen op ruwe wijze de stilte van den namiddag
verstoorden. Plotseling kwam er een knap jongmensch
uit een zijstraat die midden op den weg staan blijvend,
een welluidende bel krachtig deed weei klinken. Dadelijk
werd het levendig op straat. Aan iedere huisdeur ver
scheen een manover de balustrade van elk kleurig
gedrapeerd balkon leunde een vrouw en rond den om
roeper verzamelde zich een heel troepje kinderen. Hq
begon snel te spreken in een Spaansch vol neusklanken,
waarvan wij geen woord begrepen, hoewel Brown
genoeg van de taal weet om zich in hotels en winkels
verstaanbaar te kunnen maken. Toen hq zweeg ging
er een algemeen gelach op. Van alle kanten klonk het,
diep en zwaar van de mannen, hooger en fijner van
de vrouwen. De knappe omroeper lachte zelf ook en
verdween toen even plotseling als hjj gekomen was, en
't scheen wel of hq alle leven met zich meenam.
Langzaam gingen de menschen naar binnen, de balkons
waren weer verlaten en de straat was stil als in een
doodenstad. Het bad wel iets van een comedie, maar
toch geloof ik dat het een zeer alledaagsch tooneeltje
was in het leven te Fuenterrabia en in het overoude
Spanje.
We gingen naar bet kasteel, dat we van de rivier af
reecs hadden gezien en ik draaide mijn hoofd om toen
wjj langs een groot, leelqk, rond gebouw kwamen, zoo
iets als een panorama op het land, want daar worden
de stierengevechten gehouden, het eenige waarom ik
Spanje zou kunnen haten. Ik wilde er zelfs niet aan
uenken. De ingang van het paleis want dat is het
teekenen of de gymnastiek, dat tot de verplichte
schoolvakken telt. Ook in de gymnasia en de booger-
burgerscholen wordt zangonderwijs gegeven. Te
Berlijn worden hiermee nog al dikwijls de leden van
het Koninklijke domkoor belast. Er wordt hier over
het algemeen beschaafd en goed gezongen
Ik zet mijn schoolpraatje nog wat verder voort.
Een zeer navolgingswaardige inrichting zijn |de
openluchtspelen, die zomers twee malen per week
in de vrije achtermiddagen gewoonlijk van 57
onder leiding van gymnastiekleraren plaats hebben.
't Is wel niet altijd gemakkelijk een geschikt
terrein te vinden, doch als laatste redmiddel blij ft
altijd nog het enorme Tempelhoferveld over, dat
van enkele scholen echter wat heel ver verwijderd is.
In de 3 hoogste jaren der gymnasia- en hooger-
burgerscholen wordt twee uren in de week scherm-
onderricht gegeven, zoodat de Duitsche jongeling
schap met het gebruik van wapenen vertrouwd is,
alvorens de dienstplicht hen in het leger wacht
Het minst goed verzorgd is wel het zwemmen.
Gemiddeld 30 pet. van de Berlijnsche schooljongens
zijn in dezen tak van sport geoefend en dat niet
tegenstaande men zich hier zeer groote moeite
gegeven heeft op verschillende punten dor stad
overdekte zwembassins te laten inrichten, waarin tegen
abonnement voor 7 cents per keer kan gezwommen
worden.
Na kennis genomen te hebben van dit overzicht,
hoor ik door menigeen reeds de opmerking maken
dat een schooltijd van 8 1, dus van 5 achtereen
volgende uren te lang is. Men dient hierbij echter
in aanmerking te nemen dat het uren van 50
minuten zijn. Er wordt steeds 5 minuten over heel
begonnen en 5 minuten voor heel geëindigd. In de
zomermaanden krijgen de kinderen nog al heel
spoedig „hitzefrei" en keeren dan gewoonlijk tegen
11 uren v. m. huiswaarts.
Reeds eenige jaren heb ik de werking van deze
tjjdvordeeling met aandacht gevolgd en het is mij
gebleken dat het Pruisische systeem zeer veel voor
heeft, 's Namiddags kan het huiswerk gemaakt
worden, overmatig werken bij kunstlicht behoeft
niet. Indien de Duitscbers nu nog maar konden
besluiten hun schrift te vervangen door de latijnsche
letters dan zou het aantal gebrilde geleerden hier
bij den dag afnemen.
Het is u waarschijnlijk bekend dat Charlottonburg
en Berlijn aanéén gebouwd zijn. Administratief zijn
ze echter gescheiden. Cliarlottenburg heelt zich in
heel korten tijd van een klein stadje tot eene ge
meente van meer dan 200000 zielen uitgebreid.
Op dit oogenblik is het de rijkste stad van Duitsch-
land. Bijna alle groote fortuinen hebben Berlijn
verlaten en bewonen eene villa in de Westelijke
Voorstad. Het gemeentebestuur kan tot over de
elleboogen in het goud grabbelen en ziet zich daar
door in staat gesteld de meeste steden met model
inrichtingen voor te gaan.
Een dezer is de school in bet bosch Waldschule.
Wij weten allen hoe de kinderen uit de volks
buurten profiteeren van een verblijf buiten met een
vacantie-koloniehoe daar kleur op bunne wangen
komt, hun gewicht toeneemt, hun kracht en levens-
rrr-rm--—r» f-ir* - - -----
geweest was prachtig en vormde een boog over de
straat. Toen wq er door gegaan waren, barstte ik in
lachen uit over een aanplakbiljet waarop in zoogenaamd
Engelsch het kasteel te koop werd aangeboden. Overal
stonden hoofdlettersde drukker heeft zeker gedacht,
dat zij wel een goed figuur maakten en blqkbaar als
een lokaas voor Engelschen en Amerikanen, word er
op vermeld, dat Karei V het slot gebouwd en be
woond had.
Ik weet zeker dat mevrouw Washington l'otts het
graag zou koopen, oin dan thuis zoo terloops op ta
merken dat zq »een koninklijk paleis in Spanje voor
haar winterverblijf heeft ingericht.» Hoort u het haar
niet zeggen Och, 't is maar een armzalig paleis't Is
niet veel meer dan een luchtkasteel, hoewel de nog
overgebleven muren vjjftien voet dik zijn. Toch zou het
magnifique uitzicht over de zee en de bergen, dat men
van de ruïne heeft, haar wel waard nuaken gekocht te
worden en zij zou geen duizenden dollars kosten, zooals
de restauratie van het gebouw zeker zou doen.
Terwijl wij in Fuenterrabia vertoefden en den geest
van het oude Spanje op ons lieten inwerken, was het
getij onvriendelijk genoeg om af te loopenen niets over
te laien dan een kronkelend kanaal tusschen zandbanken
als de eenige herinnering aan den voor een paar uur
neg zoo breeden riviermond. Dus namen we een
eigenaardig gevormd rijtuig met een witte, met
kwasten en fransjes versierde linnen kap en reden
terug naar Hendaye, waar wq de auto hadden achter
gelaten. Het was een heerlijke dag en ik bedankte
Brown wel, dat hq ons dit tochtje had voorgeslagen,
wat tante Mary bespottelijk vond, want het is immers
zqn plicht om van alles voor ons te bedenken.
Zooals u boven mjjn brief gezien hebt, zqn wq nu te
Pau, waar wq na een mooien rit door een prachtig
landschap langs den voet der bergen direct van Biarritz
arriveerden.
Wordt vh-volgd).