No. 221.
Honderd en negende jaargang.
1907.
DAGBLAK VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
DONDERDAG
19 SEPTEMBER
Mond- en Klauwzeer.
Uit Alkmaar's verleden.
SCHEI DSGERECHT.
BINNENLAND.
Deze Courant wordt eiken avsndbehalve op Zon- en
Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprys per 3 maanden
voor Alkmaar f 0,80franco door het geheele Rijk f I»—
Afzonderlijke nummers 3 Cents.
Prijs der gewsne advertentie
Per regel f 0,10. By groote contracten rabat. Groote
letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N.|Y. Boek- en Handelsdrukkerij
vjh. HERMs. COSTER ZOONVoordam O 9.
Wie zich met 1 October op
ons blad abonneert, ontvangt
de tot dien datum verschijnende nummers
GRATIS.
DE UITGEVERS.
Hoofdelijke Omslag.
Gemeente-werklieden.
Teleloonniumer 8»
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van
Alkmaar, brengen ter algemeene kennis,
dat het eerste suppletoir kohier van den hoof-
delijken omslag, dienst 1907, den 28 Augustus 1.1.
door den Gemeenteraad vastgesteld en bij besluit
van 11 September d. a. v. door de Ged. Staten van
Noord-Holland goedgekeurd, op heden aan den
Gemeente-ontvanger ter invordering is uitgereikt,
terwijl een afschrift daarvan gedurende 5 maanden
ter gemeente-secretarie voor een ieder ter inzage
is nedergelegd.
Bezwaren tegen de aanslagen kunnen op onge
zegeld papier bij den Gemeenteraad ingediend worden
binnen drie maanden na den dag der uitreiking van
de aanslagbiljetten.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
Alkmaar, G. RIPPING, Voorzitter.
14 Sept. 1907. DQNATH, Secretaris.
BURGEMEESTER am WETHOUDERS der gemeente
ALKMAAR brengen ter algemeene kennis, dat in ket
gemeenteblad van Alkmaar No. 233 is opgenomen
de Algemeene politieverordening dezer gemeente,
zooals die is vastgesteld bij raadsbesluit van 3 April
1889, met de daarin sedert aangebrachte wijzigingen.
Welk gemeenteblad gedurende drie maanden voor
een ieder ter gemeente-secretarie ter lezing is neder-
ge.egd en aldaar tegen betaling van f 0.50 in afdruk is
verkrijgbaar gesteld.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
Alkmaar, G. RIPPING, Voorzitter*
7iSeptember 1907. DQNATH, Secretaris.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van Alkmaar;
Overwegende dat in deze gemeente zich gevallen van
mond- en klauwzeer hebben voorgedaan
Waarschuwen de Ingezetenen om geen melk
ongekookt te gebruiken.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
Alkmaar, G. RIPPING, Voorzitter»
Sept. 1907. DONATH, Ssoretaris.
Hode, beschaving en vermaak In het begin
der 19e- eeuw.
Bjj E. Maaskamp te Amsterdam verschenen in den
franscken tijd, zoowel in de fransche als in de hol-
landscke taal, 3 deeltjes onder den titel van Beis door
Holland [den naam van Lodewjjk's Koningrijk] in de
Jaren 18061812. Zij zqa versierd met fraaie stads- en
landgezichten in tintdruk en nog fraaier, door L.
Portman gegraveerdegekleurde voorstellingen van
volksdrachten.
Over de bevolking van Alkmaar zegt de schrijver in
het derde deel, bl. 109:
„Ofschoon deze stad naauweljjks 9000 zielen telt 1),
vertoont zich allerwege, in den omgang, het kenmerk
eener meerdere beschaving, dan men verwachte* zoude
in eene landstreek, alwaar zieh anders alles aan ouder-
wetsche gebruiken en zeden keetent. Men vindt hier
de schoone Sekse, uit den besten burgerstand, zeer
bevallig gekleed, en wel zoodanig, als ik u, reeds bij
eene andere gelegenheid, mededeelde (Dl. I, bl. 150
enz:); Er is eene ongedwongenheid van manieren, eene
opgeruimdheid en voorkomenkeid, welke ik te naauwer
nood elders zoo algemeen aantrof. Ook de Mannen zijn
welgemaakt, bescheiden, verpligtende en voor een
gepast mondeling onderhoud berekend. Of deze meer
dere beschaving aan eene sedert jaren bestaande tooneel-
beoefening onder enkele liefhebbers, of al mede aan
een natuurkundig Gezelschap zjj toe te schrijven, welk
de vakken der natuurlijke wijsbegeerte, zoo wel het
bespiegelend als werkdadig, behandelt, durf ik niet be
slissen."
Aaagaande den „alkmaarsehen modetooa" lezen wjj
in het eerste deel:
„Hoe gaarne had ik nog eenen verderen uitstap langs
de bekoorljjke Binnen-Zaan, door dit gedeelte van Noord-
holland en wel bepaaldelijk naar Alkmaar, gedaan, welks
ligging en omtrek mg als zeer bekoorende zjjn opgegeven
terwgl ook aldaar de toon der beschaving van dit kwar
tier zonde gegeven worden. De kleeder-dragt althans
dier Jofferschap schjjnt meer tot de Hollandsch moderne
te naderen. Eén mjjner Bekenden heeft mg met een paar
Teekeningtn daarvan verrast, en ik deelze n gaarne
mede, daar zjj zeer afsteken met de beschrijving, welke
ik n omtrent dit zelfde onderwerp zoo even van Zaan
dam gaf. Het Jak, of ook de stgve Japon, wordt alhier,
in beide Joffers, met een fijn neteldoeksok of zjjden kleed
naar den tegenwoordigen smaak verwisseld, dat, bevallig
geplooid, laag nederhangt, en echter, door eene onge-
dwongene houding, bjj het opnemen met de linker hand,
zoowel den zjjden Rok, als den netten Voet en de ge-
klenrde Pantoffel vertoont.
Oek in haar praalt da Noardhollandsohe kap ia al
haren luister van neer fijn Batist, die tet de schenders
BURGEMEESTER en WETHOUDERS der gemeente
Alkmaar brengen ter kennis van belanghebbenden, dat
het scheidsgerecht, bedoeld in de art. 24—26 van de
verordening, regelende de rechtspositie van de werklieden
in dienst der gemeente Alkmaar (Gsmeenteblad No. 200)
als volgt is samengesteld
Voorzitterde heer O. BOSMAN, plaatsvervangend
voorzitter: de heer Mr. W. STAP.
Leden: de heerea A. A. J. BOSCH, H. BRUIN,
J. A. B. EENIJN en J. VAN DER VEEN>
plaatsvervangende ledende heeren O. L.
BEIJNEVELD, W. H. J. HELLING, J.
M. JANSEN en N. J. VAN VUURE.
Burgemeester es Wethouders voornoemd.
Alkmaar, G. RIPPING, Voorzitter.
18 Sept. 1907. DONATH, Secretaris.
Alkmaar, 19 September.
Nadat eerst de Engelsche burgemeestersin Duitsch-
land getoefd hebben en blijkens de indertijd versche
nen berichten ten hoogste voldaan en ten deeie
verrast waren door hetgeen zij er te aanschouwen
kregen, heeft thans ook de Engelsche minister van
arbeid, de heer John Burns, een bezoek aan de Spree
en den Rijn gebracht. Minister Burns is, moet men
weten, reeds eenigen tijd geleden het Kanaal over
gestoken om op het vasteland te leeren, hoever men
daar al reeds gekomen is met de oplossing van
sociale vraagstukken. Van hem wordt namelijk in
Engeland verwacht dat hij voor een goede sociale
wetgeving zal zorgen. En welke regeeringsman zou
beter de nooden en behoeften van den arbeider
kennen dan John Burn, die in zijn vijftig jarig leven
van de onderste tot de bovenste sport van de maat
schappelijke ladder is geklommen P
Daar zijn ouders arme menschen waren, heeft
John vele jaren achtereen als fabrieksarbeider zjjn
kost moeten verdienen. Zijn ledige uren ging hij
evenwel besteden met de ontwikkeling van zjjn
geest en de bestudeering van maatschappelijke
vraagstukken. En menigmaal heeft hij lichamelijk
honger geleden om zijn geestelijken honger te
kunnen stillen. Hij was iemand met groote gaven,
maar ook met durf en ondernemingsgeest. Zoo trok
hij naar Amerika, leefde er zuinig en werkte er
hard en spaarde er betrekkelijk altijd -- veel.
toe afhangt, met eenen broei-n kostbaren kant om
geven, en van beven te meer afsteekt ioor ie zwarte
Ondermuts, Het Hoofdtooisel is ongemeen rijk, ioor
aijne breede gooien bengels, doorgaans Oor-IJzere
genoemd, die dwars tet op ie oeren in eene vier
kante stift eindigen, niet zelden, tot vastslniting van
het geheele Kapsel, met eene kostbare Parel-speld ver
sierd, aoodanig dat deze opschik dikwerf ep de waarde
van ruim twee-duizend hellandiche guldens wordt be
rekend. Onderscheiden zijn eek de Hulsels van het
hair, in kort ineengedrongen ei langere lekjes verdeeld
terwgl de eene neg ep het hoofd een les stroo of zijden
Hoedje, met een zijden lint onder de Kin vastgeknoopt,
en de andere eenen broeden Omslagdoek van neteldoek,
met fraaie bloemen gebordnard, en beide met een rjjk
hals-sieraad, hetzij van gend ef parelmoer, pronken".
Op het hierbij behoerende prentje deen de beide
alkmaarseke schoenen, waarvan de eene met een bloem
tuil op den boezem prijkt en de andere in de handen
een bleemtakje en een gesloten waaier draagt, zioh
waarlijk bevallig voor.
Dat is minder het geval mat de vrouw van een wel
gezeten winkelier, wier in 1798 door J. P. van Horstok
geschilderd portret zich in het Stedeljjk Museum bevindt;
maar dit portret geeft een goed denkbaeld van de toen
malige rjjke kleeding, met kanten kap, breede halskraag
en mitaines, gondsn hoofdjjzer, en driesnoerige halsket
ting, jnweelen voornaald, kapspslden, broche en 5 ringen.
Een los over het zwarte kleed geslagen gebloamde sjaal
en een groene reticule vertolkten ons wat verder tot
deze dracht behoorde.
Voor het hierboven bedoelde ,,Tooneelminnend Gezel
schap onder de zinspreuk Deugd en Vermaakwas het
reglement vastgesteld den 22 April 1790. Daarbjj was
het aantal leden voorloopig bepaald op 50, welk aantal
in September 1791 tot 58, in September 1793 tot 59 en
na het aanbrengen van een balcon tot 69 vergroot werd.
De leden moesten zioh voor 6 jaren verbinden, eene entrée
van f 21 en eene jaarljjksche contributie van f 14 be
talen. Het bestnur bestond nit 9 leden, zjjnde 6 direc
teuren, 1 secretaris, 1 thesaurier en 1 tooneelmecster.
In April en September werden de gewone vergaderingen
der leden gebonden afwezigen verbeurden 6, bjj buitenge
wone vergaderingen 3 stuivers; een directeur in beide
gevallen f 3. De tooneelnitvoeringen begonnen te kalf 6
(volgens bepaling van 27 Sept. '92 te 5 uur)de mede
spelenden moestsn, op eene boete van 6 stuivers, te 4
uur prssent zjj», die zich wilden laton kappen reeds één
uur vroeger. Wie zjjn rol niet kende en geitadig door
den souffleur moest worden bijgestaan, verbeurde f 1.
Acht dagen vóór eene uitvoering werd eene repetitie ge
houden: wegbljjvenden verbeurden een zestalf, te laat
komenden 3 stuivers. Tot de voorstellingen hadden da
Van hetgeen hij in het land van den dollar had
overgehouden, reisde hij zes maanden in Europa,
om landen en volken en toestanden te leeren kennen I
Terugkomende werd hij volksredenaar. Vanaf de
terrassen van Trafalgar Square, vanaf de banken
in Hyde Park hield hij toespraken tot de werke-
loozen. En voordat hij het zelf recht wist, was er
een arbeiderspartij onstaan en was hij leider geworden.
Erg gemakkelijk ging dit alles intusschen niet en
John maakte zells zes weken kennis met de gevan
genis, omdat hij in Londen aan relletjes had deel
genomen. Maar hij ging gestaag voorwaarts en hij
heeft het zoover gebracht, dat hij de banken van
het Hydepark heeft verwisseld tegen die van het
Lagerhuis, en later zijn zetel als Kamerlid tegen
die van minister. Natuurlijk staat hij aan allerlei
kritiek bloot ook aan kritiek op zijn persoon
Punch, het bekend Engelsche spotblad, schreef bijv.
toen minister Burns in een rok aan een maaltijd
verscheen„Burns has a court suit to wear
Burns has forgotten Trafalgar square" „Burns heeft
in hofkleeding gegeten, Burns heeft Trafalgar square
vergeten." Gelukkig is hij nog al humoristisch aan
gelegd toen men hem een verwijt had gemaakt
over zijn eerste mooie pak als minister zeide hij
ik heb m'n oude verkocht, dat komt in een museum
als een curiositeit van den eersten arbeider-minister,
en is daarom duur betaald, zoodat ik voor den prijs
meerdere mooie pakken had kunnen koopen.
Zooals gezegd thans bevindt de minister zich
op reis, om een onderzoek in te stellen naar het
beste stelsel voor arbeiderswetgeving.
Hij toont op die reis belangstelling voor alles
wat in verband staat met arbeid en armoé. En hij
ziet niet op tegen laster en ontbering. Zoo heeft
hij in Duitschland vier dagen de manoeuvres meege
maakt. En dat hij zich niet ontziet, blijkt wel hier
uit, dat hij al dien tijd heeft gemarcheerd met een
infanterie-regiment, om het weerstands-vermogen van
de soldaten te leeren kennen, terwgl hij in de
dorpen, welke doorgetrokken werden, zich onderhield
met de bevolking, om zich aldus op de hoogte te
stellen van de toestanden ten platte lande. In
Frankrijk had hij eenige dagen te voren precies het
zelfde gedaan, en daarna Parijs met zijn sociale in
stellingen o.a. de arbeidsbeurs bezocht.
Te Berlijn heeft de minister eveneens tal van
stedelijke en particuliere instellingen in oogensehouw
genomen. Maar hij weigerde vergelijkingen te maken
met Londen omdat dit niet mogelijk was zeide hij, daar
gehuwde leden toegang met hnn gezin, de ongehnwdee
met 2 ongehuwde dames. Den 18 April 1791 werd be
paald, dat een „mass gast" kon geïntroduceerd worden
voor f 1, en den 28 Sept. d.a.v., op eene boete van
f 1010dat men zioh die gulden niet mocht laten
restituëaren. Eene nnttige bepaling was vervat in art. 50
van het reglement: Alle de Dames, welke gewoonlijk
zioh laten kappen, werden verzogt om op de repraesentatie
Avonden zoo veel mogeljjk te zorgen, dat zjj de agter
haar zittende Leeden door haare Coëffure niet hinderljjk
zjjn, en het Gezigt belemmeren."
Een gewjjzigd reglement versoheen in 1803, op den
titel voerende
Hier word het hart gevormd tot Dengd
Terwyl 't Vermaak den geest verheugt,
Het entreegeld zoowel als da jaarljjksohe oontribntie
werden in dit reglement op f 22 gesteldhet gezelsohap
verlatende moest men, tenzjj bjj vertrek nit de stad,
behalvs de loopende contributie f 24 betalen. Het bestnur
was vergroot met een tweeden tooneelmeester en den
vroeger door den secretaris aangewezen fiscaalde boete
voor het verznimen der leden-vergaderingen tot 10 stuivers,
voor het wegbljjven van de repetitie tot 20, voor het daarbjj
te laat ve schjjnen tot 10 stuivers verhoogd. De boete van
1 1 voor het niet kennen van den rol was verzet naar
de repetitie, de aanvang der voorstellingen weder op
half 6 bepaald. Tabak-rooksn in de tooneelzaal, te voren
reeds verboden, werd bedreigd met eene boete van
f 3, maar een vertrek voor de liefhebbers aangewezen
en nevens de coiffures der dames werden ook hare
„hoeden etc." vermeld. Eenige nieuwe artikelen betroffen
het „Orchest".
Uit ket medegedeelde bljjkt, dat de zaak breed opge
zet was. De localiteiten bestonden in 2 inwendig ver
deelde, vrjj groote hnizen aan de zuidzjjde van de Laat,
thans gemerkt ns. 42 en 43, met een deftigen ingang
aan het Groot Nienwiasd, van welken laatsten onze
stedeljjke Prentverzameling eene afbeelding bewaart.
Het is mjj niet bekend wanneer het Tooneelminnend
Gezelschap is te liet gegaan. Dat in Maaskamps werkje
van „enkele liefhebbers" wordt gesproken, doet vermoeden,
dat de drnk der tjjden het offeren der kooge contributie
eerlang voor de meesten te bezwaarlijk heeft gemaakt.
Dat zjj ook na de opheffing nog liefhebberij voor het
tooceel en onderling voeling bleven honden, bljjkt ons
hiernit, dat onder de bjjdragen tot leeniging der ramp
van den watersnood in 1825 voorkomt„Tooneel-
voorstelling door het gezelsohap voorheen bestaan hebbende
onder den zinspreuk „Voor Dengd en Vermaak" f 362.35.
Het door Maaskamp genoemde natnnrknndig gezelschap
is geen ander dan ket in 1782 onder de zinspreuk
„Nemo solus satis saplt" opgerichte, nog bestaande on
bloeiende, natnnrknndig, sedert 1818 ook letterkundig
genootschap. Het vergaderde, ten gevolge der gunstige
beschikking van het administratief bestuur der stad van
17 Februari 1802, in de vroegere eetzaal van het gaar
de omstandigheden in beide landen zoo geheel ver
schalend zijn.
Na Berlijn komt het industrie-gebied langs den
Rijn en in Westfalen aan de beurt. Bijzondere
belangstel ling moet hij koesteren voor de bekende
arbeiderskolonie van P, stor Bodelschwingh in
Bielefeld.
Ziedaar dus een minister, die, terwgl het parlement
op recés is, zijn tijd nuttig besteedt. Vele buiten-
landsche collega's zouden in dit opzichten aan hem
een voorbeeld kunnen nemen
De Moilnfl» naar de kustmanoeuvres.
Bjj gunstig weer is H. M. de Koningin voornemens,
heden |van IJmuiden tot den Hoek van Holland op zee
mat een boot de kustmanoeuvres van zee- en landmacht
te volgen. De schepen der marine maken een verken
ningstocht langs de kust.
De voorzitter der Tweede Kanaer.
De Koningin heeft onmiddelljjk na de ontvangst dar
Kamsrcommissie tot voorzitter der Tweede Kamer
benoemd den eerste op de voordrachtjhr. mr. J. Röelli
Celeben.
Bljjkens een uit Nederlandsch-Iadië bjj het depar
tement van koloniën in Den Haag ontvangen telegram,
zjjn bjj een mislukten aanval op een vjjandeljjke stelling
in Mamoedjoe (Celebes en oaderhoorigheden) gesneuveld
zeven en gewond zeven militairen beneden den rang
van onderofficier, terwjjl een officier licht gewond werdi
Kamerverkiezing Schiedam.
De S. D. A. P. heeft candidaat gesteld dr. J. van
Leeuwen.
Provinciale Staten.
De verkiezing (caadidaatsteiling) van een lid der Pro
vinciale Staten van Noordholland (vacature Tak) in het
kiesdistrict Amsterdam III heeft plaats op Donderdag 3
October, de stemming en zoo noodig herstemming res
pectievelijk op Vijjdag 11 en Dinsdag 22 October.
Staatscommissie voor het rcddlagswenea.
Z. K. H. Prins Hendrik begaf zich gisterochtend naar
Hoek van Holland, teneinde als voorzitter der staats
commissie voor het reddingswezen ter plaatse een
bjjeenkomst te houden met genoemde commissie.
Geljjke bjjeenkomst zal heden te IJmuiden gehouden
worden.
8de Katholieke Sociale week.
Naar De Tijd verneemt, zal de volgende Sociale week
en proveniershuis, telde in 1806 28, in 1807 40, in
1810 22 en in 1812 14 leden. Men leze hierover de
„Lotgevallen" door dr. J. J. de Gelder, in de Feestgave
ter gelegenheid van het Honderdjarig Bestaan\ 21 Oot. 1882.
Zeer bevreemdend is het, dat de reiBbesohrjjver, de
beiohaving bevorderende vereenigingen gedenkende, geen
gewag maakt van ket, veel meer dan het Physiea leden
tellend en naar buiten klinkend, in 1727 opgerichte
muziekgezelschap Harmonie, voor hetwelk door het stede-
ljjk bestuur het voormalige bronwhnis van het onde
begijnhof was beschikbaar gesteld en in orde gebraoht.
In Ootober van dat jaar had daarin het eerste der vrij
dagsavonds gegeven concerten plaats gehad. In 1795
(overdracht 25 Februari 1796) kochten de leden de zaal
voor f 1000, en den 29 October 1847 kocht de stad haar
voor f 845 terns?, om te dienen tot oefenzaal voor de
sohntterjj. Dit wjjst er op, dat toen reeds de ontbinding
der vroeger zoo bloeiende vereeniging beslist was. Den
15 Februari 1854 werd de zaal gratis aan het Rjjk afge
staan, om ingericht te worden tot woning van den direc
teur van het Huis van Verbtteriig en Opvoeding.
Eeae groote teekening door J. A» Orescent in de Stads-
Prentenverzameling stelt de zaal (maar veel t« breed)
gedurende eene mnziek-nitvoering voor: de geprnikte
heeren-toehoorders voorzien van lange pjjpen of elkander
een snuifje aanbiedende; een vrjj hoog sohot belet ons
veel van de dames waar te nemen. In het Mnsenm be
rust nog een beeldhouwwerk, de maze der tooskanst
voorstellende, gestaan hebbende voor den schoorsteen in
de concertzaal.
Hoe onze burgerij, met het minst de vronweljjke helft,
in een tjjd toen de staat der vervoermiddelen dwong,
ontspanning in de woonstad of haren naasten omtrek
te zoeken, en haar vosd door het vertoef in de talrjjke
langs vesten, singels en lanen gebouwde koepels, werd
reeds ii nr. 127 va» den jaargang 1902 van deze cou
rant verhaald. De manneljjke helft vond veelvuldige
gelegenheid tot onderling gezellig verkeer in de Sooieteit
aan de Langestraat, nu nr. 42, Int Groote Ke/fiehuis
op het Verdronkenoord nr. 68, het Kleine Koffiehuis aan
de Laege Nieuweslcot nr. 43, het Noordhoüandsche Kof'
fiehuis op het Luttik Oaóorp nr. 49 en het Hok aan het
Sohapensteegje nr. 16. De kleine burger-, werklieden
en dienstbare standen vermaakten zioh op zondagen vooral
in de van kolfbanen voorziene herbergen de Vier Staten,
het Zwaantje (bjj Middenhouten de Keizerskroon, vroeger
Keizer Otto genoemd, links van den ingang der Boeken-
laan, rechts waarvan het fraaie door mr. Looas Djjl
gebouwde buitenverblijf Vredehof stond, dat ovor het
land Vogelenzang aitzieht had op den singel en in 1814,
in den oawinter terwgl het onbewoond was, werd in de
asoh gelegd. Het geschilderd behangsel was te voren
reeds naar een ander buitentje overgebracht.
O. W. B.
ALKNIAARSGHE COURANT.
1) Deze raming ie veel te hoog, In 1810 bedroeg het zielental
7768, in 1811 760».
Boyendien, volgens bepaling van Sept. 1790, 8 stuivers voor
een stoof en voor een gedrukt reglement, als dit verlangd werd,
1» stuivers.
piua f 60 voor eenige overgenomen goederen en f 123.27 voor
onkosten, B(j de aanbieding op 28 October was slechts tot f 420
geboden.
