DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
Dit nummer bestaat Dit 3 bladen.
No 121.,
Honderd en tiende jaargang
1908.
ZATERDAG
23 MEI.
De ontbrekende schakel.
BINNENLAND.
Deze Courant wordt eiken avond, behalve op Zon- en
Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden
voor Alkmaar f 0,80; franco door het geheele Rijk f 1,
Afzonderlijke nummers 3 Cents.
Telefoonnummer 3.
Prijs der gewone advertentiën:
Per regel f 0,10. Bij groote contracten rabat. Groote
letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdrukkerij
v/h. HERMs. COSTER ZOON, Voordam C 9.
Tweede Kamer.
«BS
De aanstaande Wethoudersbenoeming te
Amsterdam.
Gehuwde onderwijzeressen.
Raadsvergadering te Harenkarspel.
Uft Winkel.
Uit Edam.
Uit de Streek.
Uit Geestmer-Ambacht.
Koolplantenveiling.
Het postkantoor te Apeldoorn leeggestolen.
ALKMAAR
COURANT.
IA VI
Nu wij in geheel West-Europa, hetzij wettelijke
leerplicht hebben, hetzij een zoodanigen toestand, dat
alle jongens en meisjes van een jaar of 12, 13 zoowat
lezen, schrijven en rekenen kunnen, wordt overal de
vraag gesteld: „Wat nu?" En nergens voorzoover
wij weten wordt geantwoord: de volksontwikkeling
is er, wij kunnen nu aan wat anders gaan denken.
Integendeel -overal gevoelt men de tegenstel
ling tusschen dat kinderonderwijs en werkelijke volks
ontwikkeling zeer scherp en begrijpt men dat lager on
derwijs, hier en daar aangevuld met wat herhalings- of
vakonderwijs, niet kan gezegd worden te leiden tot
werkelijke volksontwikkeling. Maar wat wil men dan
met volksontwikkeling
Het antwoord haalt men bij Aristoteles, Stein, Fich-
te en Jahn. De burger aldus A. moet de wet, het
recht, den staat kennen, moet op dit gebied althans
zooveel inzicht krijgen, dat niet de eerste de beste
praatjesmaker hem wijs kan maken wat hij maar wil.
Het is gemakkelijker deze regel te stellen dan hem in
onze maatschappij toe te passen. Doch over het ge
heel geeft het beginsel, dat de staat alleen al uit zelf
behoud verplicht is kinderen tot staatsburgers op te
voeden, wel eenig houvast. En zeer zeker komt de te
genwoordige staat zijn verplichting in dezen niet na
als hij kinderen wat lezen, schrijven en rekenen leert.
Wil men geleidelijk in de eenmaal ingeslagen rich
ting verder gaan, dan ligt voor de hand, dat de staat
begint met den aankomenden staatsburgers althans de
gelegenheid te geven zich verder te ontwikkelen. Lee-
ren lezen en dan niet de gelegenheid geven van het ge
leerde te profiteeren, is in elk geval onlogisch. Krach
tiger dan tot heden behoort dan de staat het biblio
theekwezen ter hand te nemen en te steunen, met na
me in zijn het meest voor de algemeene ontwikkeling
van alle burgers in aanmerking komenden vorm, d. i.
in dien van de openbare leeszaal en boekerij. Deze in
stellingen die hot boek willen maken tot gemeengoed
van de burgerij, evenals het park of de straat, die bo
vendien zoodanig zijn ingericht, dat hij die lezen kan
en wil als vanzelf komt tot het voor hem geschikte
boek, kunnen zeer sterk meewerken om te verhinde
ren, dat de volksontwikkeling blijft stilstaan bij het
lezen en schrijven van de lagere school. 1) Ook de cou
rant speelt hier reeds een groote en altijd onderschatte-
rol en kan een nog veel grootere rol spelen, als men
maar eenmaal gaat inzien, dat zij voor 90 percent van
de menschheid het eenige instrument van volksontwik
keling is, dat er naast de lagere school bestaat.
Intusschen hiermee is men nog niet aan het ide
aal van Aristoteles. Yerder herhalings- en voortzet-
tingsonderwijs zal men op den duur niet kunnen mis
sen, hetzij dan als avondcursussen, die in en bij de,
openbare leeszalen zullen worden gehouden, hetzij,
dan als geregeld schoolonderwijs.
In den laatsten tijd vindt men in Duitsehland her-,
haaldelijk aanwijzingen, dat daar - speciaal ook in,
zeer beschaafde kringen de noodzakelijkheid van dit
schoolonderwijs hoe langer hoe meer wordt gevoeld..
Men vat daar de ideeën van mannen als Stein, Jahn,
en Scharnhorst weer op, men constateert dat deze al
tijd nog maar zéér gedeeltelijk worden toegepast. De,
opvoeding van een krachtig geslacht en van dat ge
slacht tot staatsburgers (von Stein) mist continuï
teit. Men heeft de opvoeding in de school en de op
voeding in het leger, doch betoogt dat de staat ze-er,
ten onrechte zijn kweekelingen tusschen die twee peri
oden los laat in een tijd, waarin zij uiterst gevoelig zijn
voor invloeden van buiten en „waarin zeer slechte in
vloeden inderdaad op hen werken."
In dezen laatsten zin schuilt een adder onder het
gras. Hier schijnt de bedoeling niet zelden te zijn om
door het leggen van dezen on tb rekenden schakel zeke
re pblitieke invloeden des te krachtiger te kunnen be
strijden, om de kinderen, zoodra zij op hun léde, 15de
jaar van school komen al dadelijk onder appèl te heb
ben en hen te kunnen drillen.
Doch afgezien van deze bijbedoeling is er in de op
merking zelf veel waars. Een kind van 15, 16, 17 jaar
is volleerd noch volwassen en in den re-gel volstrekt
niet in staat zelfstandig op te treden. Het zou zeker
voor de meeste individuen van het grootste belang zijn
indien zij in dien tijd geregeld aan hun ontwikkeling
zij het ook in beperkten tijd konden doorwerken
en indien zij bij die ontwikkeling eenige leiding had
den.
In die richting nu wordt in Duitsehland al het een
en ander gedaan. Niemand minder dan de bekende
veldmaarschalk graaf Haeseler heeft hier metterdaad
het voorbeeld gegeven.
Of het. wenschelijk ware dat dit voorbeeld ook zoo
zonder meer in Nederland gevolgd werd, kunnen wij
niet uitmaken, zouden wij zelfs durven betwijfelen.
Doch wel achten wij het van belang dat deze belang
rijke zaak ook in Nederland niet van de orde van den
dag verdwijnt en dat men zich ook daar niet wijs
maakt dat men genoeg voor volksontwikkeling heeft
gedaan, indien men de kinderen wat heeft leeren lezen,
schrijven en rekenen.
J) Mogen wij even eraan herinneren dat de pen
ningmeester van de vereeniging tot oprichting en in
standhouding van een Openbare Leeszaal en Boekerij
te Alkmaar dr. O. K. Nugteren, Stationsweg 31, nog
steeds gaarne inschrijvingen voor het lidmaatschap
ontvangt? Er zijn onder onze lezers velen, die nog
geen lid zijn!
Gisteren, bij het voortgezet debat over de motie-Bos,
verklaarde de heer De Waal Malefijt (a. r.
Breukelen), dat, hoewel hij geen absoluut tegenstander
is van rechtstreeksche Staatsexploitatie, hij ook nu
staat op het vroeger door hem ingenomen standpunt,
en hij dan ook thans nog de voorkeur geeft aan het
stelsel van exploitatie der spoorwegen door ééne
Maatschappij, onder Staats-coutröle. Spreker zal tegen
de motie stemmen.
De heer Eland (u. 1. Arnhem) vroeg aan den
Minister van Oorlog, die als gewezen Voorzitter der
Permanente Spoorwegcommissie een alleszins bevoegd
beoordelaar is, of ook hij met het oog op de defen
sie, meer bijzonder met het oog op de mobilisatie,
Staatsexploitatie of in elk geval exploitatie in ééne
hand noodig oordeelt. Echter, wat ook het antwoord
mogen zijn, verklaarde spreker wel uit volle overtui
ging vóór de motie te zullen stemmen, wegens de
bezwaren geopperd tegen bestaanden spoorwegstand toe.
De heer Van Karnebeek (L. Htrecht I) ad
viseerde tot intrekking der motie, aangezien de zaak
daarvoor niet geschikt is. Hij voorzag trouwens dat
staatsexploitatie millioenen zou kosten aan den staat
en tevens een jaarlijksche verliespost zou meebrengen.
De heer Lobman (Chr. H. Goes) oordeelde ons
tegenwoordig spoorwegstelsel 't meest juiste en ver
klaarde zich tegen de motie.
Minister Bevers zette het standpunt der re
geering uiteen tegenover de motie. Hoewel geen prin
cipieel tegenstander van staatsexploitatie, achtte de
Minister deze in de gegeven omstandigheden noch
wenschelijk, noch noodzakelijk. Onderzocht wordt of
de spoorweg overeenkomsten op nadeel voor den Staat
kunnen uitloopen en of ingrijpende verandering van
stelsel, ook ter verzekering eener goede exploitatie,
onvermijdelijk is.
De minister van Financiën becijferde
tegenover den heer Treub, dat noch door den Staat,
noch door de maatschappijen te veel op kapitaalreke
ning is gebracht. Des heeren Lely's betoog noemde de
minister luchthartig en diens denkbeelden over zelf
bestuur ongrondwettig en gevaarlijk.
De minister van Oorlog verzekerde, dat
men bij den bestaanden toestand ook gerust kan zijn
ten opzichte der defensiebelangen.
De minister van B i n n e n 1 a n d sche
Zaken antwoordde op de desbetreffende vragen
1. Aan den heer S me en ge (lib.. Meppel) dat
nog in onderzoek zijn de adressen, houdende klachten
over opzettelijke tegenwerking van het Openbaar On
derwijs door het dagelijksch bestuur van Weert.
2. Aan den heer van Kol (soc.-dem. Enschedé)
dat omtrent het door den Raad van State voorgedra
gen ontwerp-besluit in zake het beroep van dr. van den
Brink tegen zijn niet-toelating als Raadslid te Breda,
alvorens aan H. M. de Koningin een voordracht was
te doen, wegens eene redactieaangelegenheid een nader
advies van den Raad van State gewenscht was, een
aangelegenheid, welke nog in behandeling is.
De minister hoopte spoedig eene beslissing aan de
Koningin te kunnen voordragen.
Maandagmiddag voortzetting.
Koningin Emma in Kopenhagen.
H. M. de Kon.ngin-Moedor der Nederlanden deed
gister in den voormiddag een rijtoer door de stad
om twee uur bracht II. M. met gevolg eeu bezoek
aan het paleis, om vier uur reed H. M. met de Ko
ningin van Denemarken, de prinsessen Thyra en Dagmar
en de prinsen Gustav en Hans naar het museum
Rosenborg. Om half acht zette de Koningin-Moeder
via Malmö de reis naar Stockholm voort.
Woensdag zal de verkiezing worden gehouden van
een wethouder van onderwijs te Amsterdam.
Naar gemeld wordt zullen de Katholieke Riadsleden
geen eigen candidaat stellen en hunne stemmen op
mr. de Vries zullen overgaan, den candidaat der anti-
revol. en christ.-hist. fracties.
Naar verluidt, wenscht de heer Röell (lib.) zich ook
niet beschikbaar te stelien, zoodat de strijd gestreden
zal worden tusschen mr. J. H. Worst (lib.), mr. S.
de Vries Cz. (anti revol.) en Th. M. Ketelaar (vrijz.-
democraat.)
Aan Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland is een
adres verzonden door de bestuursleden der Vrije Vrou
wenvereniging, verzoekende de besluiten van den
Rotterdamschen Gemeenteraad, waarbij de dames A.
W. KokHagen, H. Andrae—Mak en M. II. Bekker
De Roodt, uit hare betrekking als onderwijzeres zijn
ontslagen, niet goed te keuren.
UIT DE PERS.
De zaak van het Openbaar Ministerie?
In de strafzaak tegen de anti-militairisten eergisteren
te Amsterdam werd door een der verded gers niet
meer of minder beweerd, dan dat de geheele vervol
ging zou zijn geschied op een wenk aan onze justitie,
van uit Berlijn gegegeven. Hij wekte den indruk
daarvoor eenige aanwijzingen te weten.
„Wat de oorzaak is van de vervolging, is de zaak
van het Openbaar Ministerie", onderrichtte toen de
voorzitter den advocaat.
Het Hndbl. zegt naar aanleiding daarvan
„Die les kan onzes inziens'niet worden aangenomen.
Zoo één ambtenaar verplicht is, bloot te leggen
waarom hij handelde gelijk hij deed, dan is dit wel
die, welke het ministerie der openbare zaak vervult.
Het is in naam der gemeenschap en haar belang, dat
hij het recht te-gen de schuldigen inroepten geheim
zinnigheid hierbij tegenover de gemeenschap moet op
misverstand der onderlinge verhouding berusten.
Men mag toch niet aannemen, dat in het zwijgen
door den officier van justitie tot de opmeiking van
den verdediger gedaan, immershet O.M. leverde
geen repliek eene stille bevestiging gelegen was
Van dit soort comitas gentium toch zou ons land
alles behalve gediend zijn! Voor Pruisische péper in
de Nederlandsche rechtspleging wordt bedankt.
Het is daarom te hop9n, dat het door den advocaat
geopperde vermoeden alsnog zal worden opgeklaard.
Dit zijn geen zaken van het Openbaar Ministerie.
Het zijn de zaken van het gansche volk."
GEMENGD NIEUWS.
Den 21en dezer nam. 5 uur vergaderde de Gemeente
raad. Tegenwoordig 5 leden. Afwezig door ongesteld
heid de heer 0. Groot en met kennisgeving van verhin
dering de heer W. Keesom.
Na de opening der vergadering, de lezing en goed
keuring der notulen van de vorige, deed de voorzitter
de mededeeling, dat mej. Tuin, tijdelijkonderwijzereste
Kerkbuurt met 1 Juni a. s. vertrekt. In verband
daarmede werd goedgevonden pogingen aan te wenden
om de voor die school benoemde onderwijzeres, die 1
Juli a. s. in dienst zal treden, een paar weken vroeger
te krijgen.
Voorts werd medegedeeld dat de salarisregeling dér
onderwijzers is goedgekeurd en dat de gemeente over
1907 172.80 vergoeding van 't Rijk zal ontvangen
voor het herhalingsonderwijs.
De voorzitter stelde aan de orde de behandeling van
het adres ingezonden door twee onderwijzers en eene
onderwijzeres om de salarissen der onderwijzers van
bijstand nader te bepalen als volgt: met minder dan 5
dienstjaren op 550; 510 dj. 650; 1015 dj.
J 725; "15-20 dj. 800 en boven 20 jaar 875. Door
de hoofden van scholen was instemming betuigd met
dit adres.
Namens B. en W. stelde de voorzitter voor de jaar
wedde van mej. de Winter te Dirkshorn met 50 te
verhoogen, waardoor de onbillijkheid wordt weggeno
men, dat zij de eenige is onder het personeel die het
wettelijk minimum geniet.
De heer Slot vroeg of het aanvangsalaris niet ver
laagd kon worden. De voorzitter antwoordde ontken
nend, op grond van het feit, dat zich te Waarland eerst
bij herhaalde oproeping een drietal sollicitanten
hebben aangemeld. Wordt het aanvangsalaris ver
laagd, dan bestaat er natuurlijk groot gevaar, dat zich
geen gegadigden zullen aanmelden.
De heer Burger gevoelt veel voor het adres. Deze
spreker achtte het wenschelijker een onderwijzer die
eenige jaren in de gemeente heeft doorgebracht boven
het minimum te beloonen, dan zij die pas in betrekking
zijn.
De heer Slot was het daarmede eens en deed het
voorstel de jaarwedden te bepalen op 25 boven het
minimum, teneinde te voorkomen dat spoedig weer
eene nadere regeling aan de orde moet worden gesteld
voor onderwijzers met 1520 dienstjaren.
Het voorstel van B. en W. in stemming gebracht
werd aangenomen met drie stemmen, tegen de heeren
Burger en Slot.
Tot onderwijzer te Waarland werd met algemeene
stemmen benoemd de heer W. Strubbe te Franeker, no.
1 der voordracht.
Indiensttreding 25 dezer.
De voorzitter deelde mede, dat het straatwerk met
rioleering te Kerkbuurt is aanbesteed, do.ch 't werk is
niet gegund otüdat de laagste inschrijving 23 boven
de begrooting was. Op een vraag van den heer Burger
wat B. en W. nu denken te doen, antwoordde de voor
zitter dat een besluit daaromtrent nog niet is geno
men. De heer Weel verklaarde dat de opzichter het
werk voor de begrooting wel wil maken.
Hierna volgde het onderzoek der rekening van de al
gemeene armen over 1907, voorgelegd door den heer
R. Schermerhorn, rendant armvoogd.
Deze rekening werd nagezien, met de bescheiden
vergeleken en na wijziging goedgekeurd in ontvangst
op J 1971.84'' in uitgaaf op J 2028.84, derhalve met een
nadeelig saldo van 56.99r'.
Rij de rondvraag merkte de heer Rurger op, dat in
de vorige vergadering geen melding is gemaakt van
een adres van adhaesie van de hoofden der scholen
met het verzoek van onderwijzers inzake de salarisre
geling. Dé voorzitter zeide te hebben verzuimd daar
van mededeeling te doen.
Voorts wees de heer Burger er op dat z. i. de tijd
is aangebroken voor de herziening van de lijst van per
sonen die voor gratis geneeskundige hulp in aanmer
king komen.
Daarna sluiting.
21 Mei j.l. herdacht de heer S. Vonk, onderwijzer
aan de o. 1. school alhier, den dag waarop hij vóór
25 jaar als zoodanig in dienst trad.
Zijn lokaal was met bloemen en vlaggen versierd,
en met een voor die gelegenheid vervaardigd welkoms
lied werd de. jubilaris door de schoolkinderen begroet.
Na door het hoofd der school en burgemeester toe
gesproken te zijn, werden hem enkele fraaie cadeaux
aangeboden.
Van de^ gemeente een pendule met kandelabres.
Van zyn collega's een gemakkelijke stoel en van
de leerliogen een schrijfbureau.
Een zonderlinge vondst.
Een geneesheer te Hengelo, wiens hulp werd inge-
roepen bij jeen jongen, die een gezwel in den neus
had, dat voortdurend in omvang toenam, vond in het
reukorgaan van den patiënteen boon, die daarin
al zoo lang had gezeten, dat ze was beginnen te ont
kiemen.
Aardbeien.
Te Beverwijk en omstreken begionen de aardbeien
zich reads te zetten. De meeste stukken beloven een
goede opbrengst.
De kweekers weigeren te verkoopen tegen vooraf
bepaalden prijs. Bijna alles wordt in voorkoop verkocht
tegen den prijs van den dag. Er is veel vraag, zo >dat
een voordeelige campagne tegemoet gezien wordt.
Een expediteur kocht dezer dagen 100,000 K.G. h
16 cent per K.G.
Gister zijn alhier publiek aanbesteed, de werken
tot versterking en verbetering der Zuiderzeedijken,
vanaf Scharwoude tot bij Monnikkendam.
Aannemers werden de heeren A. Bleeker, P. van
Doornik en J. van der Horst, te Hoorn, voor een
totaal bedrag van f 14,319
De appelboomen, welke door de zonnige, zoele dagen
in 't midden dezer week, thans in vollen bloei staan,
beloven in 't algemeen een rijken oogst. Verleden was
de opbrengst schaars. Peren zijn zoo goed als uitge
bloeid en beginnen reeds vrucht te zetten.
Tot molenmeester van den polder Geestmer-Ambacht
Oudendijk en Molengeersen is in de plaats van den
overleden heer F. Hoogeboom benoemd de heer Jb.
Swan Hz. te Warmenhuizen.
Bij de gehouden aanbesteding van 90 M3. grint is
ingeschreven door de firma W. F. Stool en Zoon
tegen f 2.79 per M3. en den heer C. de Wild tegen
f 2.74 per M3.
Idem voor olie, reusel, kaarsen enz.K. Hart Mz.
f 333.55; A. Groot f 324.30; J. Timmerman f 313.95;
Jb. Jong f 312.30. Aan de laagste inschrijver gegund.
Vrijdagmiddag half vier waren er op den eersten
afslag van koudengrondscheplanten te St. Pancras nog
maar weinig aangevoerd, slechts 14500 stuks.
Oorzaak van den weinigen aanvoer is in hoofdzaak
dat het gewas nog maar ternauwernood klaar is.
Roode planten brachten op 8 9 centen per honderd,
gele werden verkocht voor 5 centen per honderd stuks.
Maandag, Woensdag en Vrijdag van de volgende
week wordt er na de gevallen regen meer aanvoer
verwacht.
Viervoudig jubilé.
Te Elten heeft het echtpa r H. Terveer een vier
voudig feest gevierd. Allereerst herdachten ze hun
gouden huwelijksfeest, vierde een hunner dochters de
zilveren bruiloft, huwde hun jongste zoon en is hun
kleinzoon, de zoon van het zilveren huwelijkspaar,
verloofd.
In het postkantoor te Apeldoorn is gisternacht,
zooals onder de telegrammen gisteren eeds werd
meegedeeld, ingebroken. De brandkast werd door nog
onbekende daders geopend en alle geldswaarden en
47 aangeteekende stukken zijn ontvreemd.
De inspecteur der posterijen te Arnhem en het par
ket uit Zutfen zijn ter plaatse aangekomen. Het
publiek, dat de aangeteekende brieven komt halen,
waarvan de kennisgevingen gisteravond met de laatste
post zijn bezorgd, wordt verzocht de oproeping te be
waren, daar de brieven ontvreemd zijn.
Hoeveel geld er gestolen is, kan nog niet opgemaakt
worden. Hoewel er 's nachts een besteller in 't ge
bouwtje slaapt, heeft deze niets bemerkt. Trouwens,
het schijnt dat niet alleen brutale, doch geroutineerde
inbrekers aan 't werk geweest zijn, te oordeelen naar
de manier waarop de brandkast geforceerd is.
Het hulpgebouwtje, waarin het postkantoor tijdelijk
gevestigd is, is geplaatst op den Deventerweg, 10
stappen van de kazerne der maréchaussée, diedezaak
ter onderzoek in handen heeft.
De brandkast is op dezelfde manier geopend als
indertijd te 's-Hage door middel van 't uitlichten van
't slot. De kast was van oud model en niet stevige
constructie, De brandkast van den directeur bleef on
aangeroerd. Uit de resteerende papieren kon opge
maakt worden dat de volgende bankbiljetten uit de
brieven zijn genomen 7 bankbiljetten van 100, no.
LV 1901,' LU 8918, MZ 5647, LZ 3253, LU 9188,
LR 447, JS 8188.
1 bankbiljet van f 200, AV 9776.
3 van f 60, KX 8309, GW 2576, JQ 7292.
4 van f 40, JD 2320, NJ 9726, MU 2472. NE 1253.
3 van f 25, CCX 3844, DDE 2530, AAO 8026.
2 van f 10, AO 77049, AG 45799.
KORT NIEUWS.
Te Doetinchem geraakte een 2-jarig kindje on
der de stoomtram. De machinist remde terstond en
do kleine kwam ongedeerd onder de machine vandaan.
In October of November a.s. zal in de gemeente
Smallingerland (Fr.) een volksstemming gehouden
worden omtrent den verkoop van sterken drank.
Het eenig zoontje van 4 jaar van T. v. Z., te Op-
hemert is verdronken achter het erf van een boer, bij
wien zijn moeder schoonmaakte. De vrouw vond zelf
haar kind.
