DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
No. 156.
Honderd en tiende jaargang
1908.
MAANDAG
6 JULI.
een ONDERWIJZER,
De Witte-paleizen-stad.
BINNENLAND.
Uit Hof- en Hoofdstad.
Deze Courant wordt eiken avond, behalve op Zon- en
Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden
voor Alkmaar f 0,80; franco door het geheele Rijk f 1,—
Afzonderlijke nummers 3 Cents.
Telefoonnummer 3.
Prijs der gewone advertentiën:
Per regel f 0,10. Bij groote contracten rabat. Groote
letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdrukkerij
v/h. HERMs. COSTER ZOON, Voordam C 9.
Geldnood der gemeenten.
Aan de Derde Gemeenteschool (Hoofd d« hoor
P. Schipper) te Alkmaar wordt gevraagd
bevoegd tot liet geven van onderwijs in vak j.
De jaarwedde bedraagt volgens de bestaande, nog
niet herziene verordening van f 700 tot f 900. Voor
hoofdakte f 100 meer. Tegemoetkoming huishuur f 100.
Stukken in te zenden aarr het Gemeentebestuur
vóór 21 Juli a.s.
ALKMAAR, 0» Juli.
Op het uitgestrekte terrein dor buitenlnndsoho po
litiek was het Ift de afgeloopen week buitengewoon
woelig en rumoerig. Heel Perzië schijnt in opstand
te zijn gekomen na den staatsgreep van den Shah,
Berichten over bloedige botsingen werden er uit ver
schillende sted"n geseind. De hoofden van het verzet
worden Verschrikkelijk mishandeld: een geliefkoosde
tuchtiging is hot slaan met zweepen op iemands voet-
zooien, welke vreeselijke straf aan de doodstraf voor
afgaat. Russische kozakken staan den Shah in zijn
onmonsehelijk bedrijf ter zijde. Raak is de plaat van
de groene Amsterdammer van deze week. Men ziet
daar den kozak bezig de Perzische vrijheid te kneve
len, maar terzijde staat een Japanner en die zegt tot
den Rus: „zoo'n jonge beweging ben je de baas. Hier
geef je klop, maar ik meen het eens bijgewoond
te hebben, dat je klop kreeg!
In het noorden van Mexico is onverwacht een op
stand uitgebroken. Wij hadden het genoegen op reis
.een Hollander te ontmoeten, die vijf en twintig jaren
in deze republiek had gewoond. Wij vroegen hem, of
er daar nog wel eens van zulke Zuid-Amerikaan-
sche operette-opstanden plaats hadden. Dat was niet
het geval, verklaarde hij en dat zou ook wel niet spoe
dig gebeuren. Het was rustig in de estados unidos
Mexioanos. President Diaz was een streng, door
tastend man. ITij bad de orde hersteld en zich in 1904
voor de zesde maal laten herkiezen. Het geheele land
was op zijn hand en het is teekenend, dat er in de Ka
mer twee ledep zitten, die er voor betaald worden dat
zij in de oppositie zijn omdat anders alles met al-
gemeene stemmen zon worden besloten
Dit olies wetende, verbaast men zich er over, dat er
thans een opstand is uitgebroken. De berichten ovev
het geval zijn evenwel schaarsch, men weet nog niets
over den omvang en de oorzaak, zoodat men zich hier
omtrent geen meening kan vormen.
Iri Paraguay moet thans een revolutie zijn. Deze re
publiek is van vrij wat bescheidener afmeting dan het
groote Mexico, dat met zijn weinig dichte bevolking
van 7 per vierkanten kilometer toch nog meer dan
13V, millidfen inwoners telt. Er woonden in 190.,
slechts ruim 630.000 personen. President Benigno
Ferreyra, die blijkens onze laatste berichten een
schuilplaats moest zoeken in het gebouw van het-Ar-
gentijnsehe gezantschap en genoodzaakt werd zijn ont
slag te nemen, werd in 1900 voor vier jaren herkozen.
In het westen van Europa is de onrust der laatste
dagen weer wat geluwd, liet bezoek van Koning
Eduard aan Tsaar Nicolaas scheen velen een ongun
stig voorteeken. Zij vreesden dat deze beide. „Vredes
vorsten" een oorlogsspel inluidden. In Berlijn was
men bijzonder zenuwachtig. Thans hebben de Duit-
sehers zich hersteld. Zij herinneren zich weer, dat zij
in Oostenrijk nog een bondgenoot hebben en de Duit-
sche bladen roepen dapper uit: „Welk volk zou het
durven opnemen tegen deze beide rijken, die te zamen
zeven millioen bestgeschoolde soldaten in het vuur
kunnen zenden?"
Tn het oosten van Europa neemt evenwel de onrust
weer toe. De bijna klassiek geworden Bulgaarsehe
benden maken Macedonië weer onveilig. De mogend
heden laten dat altijd nog maar kalm toe: zij zijn niet
gemakkelijk onder één hoedje te vangen, tot groot ver
maak van de regeer in gsm annen aan den Gouden
Hoorn, die den een tegen den ander uitspelen, endaar
door gelegenheid krijgen om.... absoluut niets te
doen.
De Duitsche bladen doen letterlijk alles om iets te
weten te komen van het verloop van het proces-Eulen-
burg. De beruchte prins staat voor een Berlijnsche
rechtbank terecht wegens meineed. De zaak wordt
evenwel met gesloten deuren behandeld en nu trachten
de bladen ondanks die gesloten deuren uitvoerige ver
slagen te geven van deze slechts door het pikante voor
velen interessante zaak. Zoo erg is het, dat de presi
dent der rechtbank het gedrag dór couranten en der
menschen, die lien inlichtten, heeft gewraakt.
Geheel Portugal verkeert in opwinding, tengevolge
van een rede, door den afgevaardigde Arfoen in het
parlement gehouden. Dit lid verklaarde dat onder de
velen, die de samenzwering, welke den moord op den
koning- en den kroonprins ten gevolge heeft gehad, op
touw gezet hebben ook behooren personen, die thans
op het regeeringskussen zitten. Over deze verklarin
zal ongetwijfeld nog wel het een en ander te doen ko-
n.
De Londensehe pers heeft het op het oogenblik ver
bazend druk met de suffragettes, de kiesrecht-vrou
wen. Die brengen de politiek of iets, wat er op
moet lijken thans weer op de straat. Zij hebben
weer een zoogenaamden aanval op het parlementsge
bouw gedaan, van de land- zoowel als van de Theems-
zijde. Er hebben arrestaties plaats gehad en er is
bloed gevloeid. Sommige der vrouwen zijn tot zware
straffen veroordeeld. Zou dat helpen Met het oog
op de gebeurtenissen van verleden jaar en het feit,
dat de dames gevangenisstraf als een prachtig propa
gandamiddel beschouwen, K men geneigd, deze vraag
ontkennend te beantwoorden.
In het kader van dit weekoverzicht, past de vermel
ding van den zegetocht, dien dé geniale graaf von
Zeppelin met zijn bestuurbaren ballon heeft gemaakt
over Sehaffhausen, Zug. Luzem en Ziirich. Het is
een groote ballon, waarmede deze reis werd onderno
men, maar handig en met beslistheid werd tusschen
hooge gevels door en over vele bergen heen gemanoe-
vreerd.
Dat de koning en de koningin van Wurtemberg een
tocht in Zeppelin's luchtschip hebben gemaakt is we!
het bewijs dnt de uitvinder gelijk had toen hij op het,
congres te Dresden met fierheid zeide„liet vraag
stuk van een bestuurbaren luchtballon is opgelost, mij
ne heeren.
Wie weet welk een ommekeer deze oplossing nog ten
gevolge zal, hebben
Fransch-Brltsche tentoonstelling II.)
T)e witte-paleizen-stad zoo mag men gerust het
wonderwerk noemen, dat op Shepherd's Bush is verrezen.
Geen plankenstnd is het, noch een schijnstad a la IV
temkin, maar een wezenlijk, massief pnleizencomplex
van staal, beton en cement.
Alvorens echter tot de beschrijving over te gaan is het
allicht niet ongewenseht een paar inlichtingen te ge
ven. Het prachtig gelegen terrein kan met verschil-
ende vervoermiddelen bereikt worden, doch het best
doet men toch wel met een gecombineerd kaartje voor
spoorweg en tentoonstelling te nemen bij de Central
Londen Railway, die haar ondergrondsche lijn heeft
verlengd tot aan het tentoonstellingsterrein en daar
stations heeft gebouwd. Men kan instappen bij de
Bank, Postoffice, Chancery lane, British Museum
Tottenham-Court-road, Oxfordcircus, Bondstreet,
Marble Arch, Lancaster Gate, Queens road, Notting
Hill Gate, Holland park en stapt dan vlak voor den
ingang der tentoonstelling uit. Vergissen is niet mo
gelijk: het tentoonstellingsstation is het eindpunt der
Tube, zoonis de lijn heet. Er is overigens in alle op
zichten uitstekend voor toegangswegen zorg gedragen
per uur kunnen er 80.000 personen naar het terrein
worden gebracht. Duur behoeft het bezoek geenszins
te zijn. Men betaalt voor toegang tot het terrein en
tot bijna alle, gebouwen slechts 60 ets. Alleen voor de
vermakelijkheden en slechts enkele gebouwen worden
extra prijzen geheven. Het eten en drinken is ook al
goedkoop: de Fransche maatschappij Lyons geeft voor
weinig geld goede consumptie. Maar natuurlijk kan
men ook heel wat meer uitgevener zijn dure restau
rants (Paillard), er zijn rijke tearooms, ehampagnehars,
en er zijn tal van amusementen, welke men tegen be
taling kan bezoeken.
Over de inrichtingen, waarvoor extra entrée wordt
gevraagd, zal in het slotartikel worden gesproken
heden zullen we dergelijke meer huishoudelijke opmer
kingen maar laten varen en den lezer binnenleiden in
de witte-paleizen-stad.
Wanneer men eenige dagen achtereen de onvergete-
lijk-mooie tinten en lijnen van de klassieke Theems-
gebouwen heeft bewonderd, doet deze lichte, moderne
paleizenstad aanvankelijk eenigszins vreemd aan. On
aangenaam zelfs wanneer men, pas uit een spoorweg-
tuimel gekomen, haar ziet overgoten door het felste
zonlicht dat haar doet schitteren en flikkeren als gla
zen diamanten in electrisch dwarrellicht op klaarlich
ten dag in een uitstalvenster. Maar niet zoodra
heeft het geheel het oog-verblindende en het over
bluffende verloren, of men gaat genieten van die
luchtige, sierlijke gebouwen, welke de beste Franselie
architecten hebben ontworpen, of van de massiever
paleizen van Engelseh maaksel. Telkens opnieuw
wordt liet oog geboeid door do schitterende vormen
der gebouwen, door de groote verscheidenheid, door de
rijke afwisseling. En voortwandelende komt men
steeds sterker onder de bekoring van de fraaie groe
peering dier paleizpn en onder den indruk van het
massale van „"The greatest exhibition ever held in
London." Men ziet de reuzenpaleizen. zich aan elkaar
rijen en op den achtergrond telkens weer nieuwe op
doemen, steeds varieerend van kleur, vorm en versie
ring. Wel is er eenige regelmaat in acht genomen,
waar het gebouwen van Fransche of van Etigelsehe ex
posities betreft zoo vindt men de Britsclie kolonies
links, de Fransche rechts, het paleis voor de Fransche
nijverheid aan de eene zijde en dnt voor de Engelsche
aan den anderen kant van het Eereplein maar het
geheel kan niet in twee gelijk en gelijkvormige deelen
gesneden en met, etiketten „Fransch" en „Engelseh" be
plakt worden. Op aangename wijze heeft men een al
te streng doorvoeren van een symmetriek stelsel voor
komen. Meer dan twintig groote paleizen zijn er
om van de kleinere en van de andere gebouwen maar
niet te spreken. Voor Fransche architectuur al heel
-zwaar en vierkant is het paleis voor Fransche nijver
heid, daarentegen is het paleis voor muziek bijzonder
elegant, liet palace of Woman's work is met zijn twee
groote sierlijke torens een baken in deze witte zee.
Het spreekt wel van zelf dat het koninklijk paviljoen
•en juweeltje van moderne bouwkunst is, terwijl het
Eudor House op deze tentoonstelling doet denken aan
een kostbaar antiquiteit uit de groote sieradiëncasset-
te van liet verleden. Van elk gebouw zou er wel iets
eigenaardigs te zeggen zijn maar hoe zouden we
dat kunnen doen in één artikel? Gezamenlijk beslaan
een oppervlakte van 161.880 M2. Het terrein zelf
heel wat grooter: 566.580 M2. Die overige ruimte
is grootendeels ingenomen door prachtige tuinen,
welke zijn aangelegd door tuinarchitecten van naam.
Welk een afwisseling alweer, en ook welk een rijkdom
aan kleur en geur in dit lustoord, waarin het wandelen
een genot, waarin het zitten op een bank een aangena
me verpoozing isA:1 et veel smaak zijn er waterwer
ken, meertjes en kanalen en plassen en vijvers aange
legd die niet alleen dienen tot verfraaiing, maar ook
tot verkoeling. Het is haast niet te gelooven, dat deze
schepping het werk is voor slechts luttele maanden,
dat, zooals de schoone bloemen der sierlijke perken
dra gaan verwelken, ook deze wereld-in-het-klein wel
dra weer zal verdwijnen
Dan is er nog het groote plankenland, het stadium,
een reuzeutribune, ovaal van vorm, welke 150.000 men
sehen kan bevatten, en waarbinnen de Olympische
spelen de clou! worden gehouden.
Men kan dit alles wandelend aanschouwen, men kan
het in gehuurde rolstoeltjes doen, zelfs in bendi's, door
een blootvoetigen inlander geduwd en men kan ook
gebruik maken van den Renard-trein. Maar den
selioonsten indruk van het uiterlijk dezer tentoonstel
ling' krijgt men, als men zich 's avonds, wanneer er
meer dan een half millioen gloeilampjes schijnen, in
een der motor- of zwaanbootjes geruischloos over de
tentoonstellingswateren laat glijden. Dan spelevaart
men door een sprookjesstad van blauwwit, zachtrose
en lichtgeel, een stad van enkel licht en vreugde. En
het mooist van al is het Eereplein met zijn teere lij
nen van licht, die paleizen en tempels en bruggen ver
beelden en die in het even-bewogen water als fonke
lende lichtsnoeren worden weerkaatst; met zijn water
val, dieschuimend en bruisend langs gekleurde glas-
treden valt en in deze electrisehe lichtzee een onge-
keuden rijkdom en pracht van kleuren te aanschouwen
gegeven. Dat Eereplein bij avond is ontroerend schoon,
wie het eenmaal zag, zal nimmer de witte-paleizen-stad
vergeten. Het doet zijn schepper, de man van het ten-
toonstellingsplan, Imre Kiralfy inderdaad eere aan.
Eerste en Tweede Kamer.
Met het oog op het nog aanhangige vraagstuk
der indeeling van de laudsgebouwen zal er in dit jaar
aan het locaal van de Tweede Kamer niets verbouwd
of veranderd worden.
Aangezien het lokaal, waarin de Eerste Kamer
der StaKn-Geueraal hare zittingen houdt, hoogst
Waarschijnlijk op 7 Juli a.s. niet beschikbaar zal zijn,
zal de eerste vergadering van de zomerzitting der
Staten woruen gehouden in de vergaderzaal van de
Tweede Kamer der Staten-Ueneraai.
Door de heeren J, O. Bender, M. C. M. de Groot
en J. M. van der Schalk, leden van den Schiedam-
schen gemeenteraad, is het volgende voorstel inge
zonden
Aan den gemeenteraad van Schiedam.
W ij hebben de eer u voor te stellen
le. het volgende verzoek te richten aan Hare Majes
teit de Koningin
Geeft met verschuldigden eerbied te kennen de ge
meenteraad van Schiedam
dat de geldmiddelen van vele gemeenten, ook die
van Schiedam in zorgelijken toestand verkaeren;
dat de Staat, zonder zijne schade, daarin een aan
merkelijke verbetering zou kunnen brengen, door zijn
krediet op de geldmarkt aan de gemeenten ten goede
te doen komen
dat daarvoor slechts noodig ware, dat de Staat aan
de gemeenten de noodige kapitalen verschafte tegen
de rente, waarvoor de Staat leeningen sluiten kan
dat de gemeenten daardoor belangrijke bedragen
besparen zouden aan rente, cominissiën, drukwerk en
administratie
dat de S aat slechts weinig gevaar zou loopen, en
voor zoover rente en aflossing, door een gemeente
verschuldigd, de rijksuitkeermg niet overtreft, zelfs
geenerlei gevaar;
dat de Staat de kosten van administratie desnoods
op de leeneude gemeenten zou kunnen verhalen
redenen, waarom de gemeentel,iad voornoemd, eer
biedig verzoekt, dat het Uwe Majesteit behagen moge
de noo iige maatregelen te treffen, opdat ten ver plich-
ting, als bovenbedoeld, spoedig aan de ge meent* n ten
deel valle.
2«. aan de gemeenten in Nederland mededeel iug te
doeii van dit verzoekschrift, en daarbij de hoop uit te
spreken, dat zij aanleiding zullen vinden, hare xi [stem
ming aan H. M. de Koningin te betuignn.
geklaagd dat zij zich hierop niet weinig liet voor
staan en een zeer brutalen toon aansloeg tegen een
ieder, die op haar gedrag aanmerking maakte. Zij
achtte zich veilig in de wetenschap, dat haar hooge
cliëntèle haar beschermde en de politie een oogje
dicht deed.
En hoe kon zulk een toestand nu al jaren lang
voortduren, zonder dat er flink werd ingegrepen. Mijn
zegsman verklaart dit hiermede, dat de betrokken
hoofd-inspecteur van politie, die in de eerste plaats
een krachtige actie in den weg stond, geen katje is
om zonder handschoenen aan te pakken en hij van
nauw hij deze zaak betrokken autoriteiten ook dingen
wist, welke wellicht ruchtbaar zouden worden, indien
men hem dwarsboomde. Vandaar,-dat alle aanklachten
tegen „Duitsche Greet" geen effect hadden.
Nu moet ik er bij zeggen, dat als verzachtende om
standigheid voor d-n betrokken hoofdinspecteur ge
pleit wordt een soort van ziekelijken toestand, waar
door hij willoos werktuig zou zijn geweest in de
handen der kopp -laarster. M. i. gaat dit echter volstrekt
nie-t op. Hoofd-ii.specteurs van politie, die psychologische
afwijkingen vortoonen ten opzichte van koppelaarsters,
behooren niet thuis in een politiecorps. Het is dan
ook verkeerd gezien om hem als straf nu twee maan
den te Schorsen. Hij kan onmogelijk weer, in welke
functie ook, bij de politie gehandhaafd worden. Daarom
was het èn voor hem èn voor den naam onzer politie
verstandiger geweest hem dadelijk te ontslaan. Voor
de andere betrokkenen moge er dan van komen wat
er wil. Dit is toch ni t te ontgaan.
In elk geval zijn wij nog lang niet aan het eind
van dt-ze betreurenswaardige aangelegenheid. De andere
zaak, waar ik op doelde, is ne»g steeds bij de justitie
in onderzoek.
Pertinent kan ik echter het bericht tegenspreken,
dat „Duitsche Greet" te Arnh»m „een pension" heeft
geopend of zal openen. Haar woonplaats is op het
oogenblik onbekend. Daar de naam Arnhem in het
bericht is geno 'md, waar onze burgemeester vroeger
hoofd der gem <ente is geweest, kan in deze combi
natie niets anders gezien worden dan een staaltje van
den kwaadaardigen en infamen laster, welke in verband
met deze zaak wordt verspreid."
Valerius van de Opr. Haarl. Pt. klaagt over den
weinigen eerbied welke er wordt bewezen aan de
nagedachtenis van Potgieter.
„Het graf is op de Wester-Begraafplaats, die weinig
jaren tot bouwterrein zal wordenDe doodgraver in
ruste vertelde, „dat er geen fonds is tot onderhoud
het grafgesteente, maar dat hij uit eerbied voor mijn
heer Potgieter, want het moet een groot man geweest
zijn, het met een drogen doek afnam, omdat het er
anders zoo verweer 1 zou uitzien."
Aan de verschillende bijzonderheden over Potgieters
leven, outleenen we de volgende, welke betrekking
heeft op de groote Korenbeurs.
„In Potgieter's tijd had men daar literaire hoekjes.
Daar stonden dan soms bij elkaar de latere prof. J.
A. Alberdingk Thijm, toen handelde in verduurzaamde
levensmiddelen, de bankier Zimmerman, de koopman
P N. Muller, Potgieter, Th. Boelen en nog enkele
anderen. Daar werd dan meer over stad en literatuur
dan over handel gesproken. Veel later vormden op
de Beurs Justus van Maurik, Nieuwenkamp en anderen
een tooneelhoekjs. Dergelijke „hoekjes" kent de
Nieuwe Beurs niet.
Bij den overgang van de eerste helft der 19de eeuw
de tweede hebben Potgieter en de zijnen nog de
deftigheid der oude Amsterdamsche kooplieden gezien.
Enkele makelaars kwamen toen als vroeger in zwarte
rok en met witte das aan de Beurs en bezochten zoo
ook hufine patroons, naar wie zij in een rijtuigje heen-
reden.
De president van de Nederlandsche Handelmaat
schappij, de heer vOudeimeulen, vertoonde zich nooit
anders ter Beurze dan iu rok en witte das.
Een der oudste Beursbezoekers, aan het eind der
eerste helft van .de 19de eeuw, de koopman of make
laar Scharf, kwam op de Beurs in statelijke rok, witte
dae en gepoederd haar.
Lang is het deftige ter Beurze gebleven. Men ging
zooveel jaren is dat nog niet geleden - nooit anders
tor Beurze dan in gekleide jas en den hoogen hoed
op. Wie bij zij kleurmaker een goede jas bestelde,
kon soms de vraag hooren„Bezoekt m'nheer de
Beurs ja, dan weet ik hoe mijnluers jas zijn
moetdeftig 1"
Het typiga der oude Amsterdamsche Beursbezoekers
is het langst tot het einde van omstreeks 1900
gebleven bjj den ouden heer Reynvaen, van den be
kenden sigaren- en tabakshandel en vroeger veel in
snuif. De oude Reynvaen met een mooien, geestigen
kop, kwam nooit ter Beurze als op onde o deftig.
Met' hoofsche buiging en vriendelijken lach men
was vroeger hoofscher en wellevender - presenteerde
hij den Beursheeren, die er voor in aanmerking kwamen,
met sierlijk armgebaar, een snuifje uit zijn groote,
gouden snuifdoos."
De Haagsche kiekjesman van het N. v. h. Noordem
schrijft over ff-t Haagsche zedensc'iiandaal. Te;u aan
zien van het feit, dat de inhoud vau een bri.ef aan
den burgemeester ter kennis is g akomen van d<z.g n,
„Duitsche Grt el" merkt hij o. a. op
„Mijn zegsman beweert dat Duitsche Greek" zel&t
niet één, maar de brieven las, waarin zij weed aaju j
Flanor bespreekt in de Peeuw. Crt. iets over
onderwijstoestanden in de hoofdstad.
„Rare dingen kwamen mij ter oore, die door vele
onderwijzers als waarheid erkend werden. De hoofden
verleenèn hun medewerking yoor het opmaken van
voordrachten van het hulppersoneel; feitelijk liet de
wethouder aan de hoofden in overleg met den arron
dissementsschoolopziener het opmaken van de voor
drachten over. Dit is heel verklaarbaar. In een groote
stad kan de wethouder voor onderwijs zich niet met
eiken onderwijzer apart bemoeien. Doch wat geschiedde
er dikwijls Wanneer het personeel van zekere school
al wist, wie de gelukkige was, die door het school.
