DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
Dit nummer bestaat uit 3 bladen.
"binnenland.
No. 128
Honderd en elfde Jaargang.
1909.
ZATERDAG
5 JUNI.
De verkiezingen.
Deze Courant wordt eiken avond, behalve op Zon- en
Feestdagenuitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden
voor Alkmaar f 0,80; franco door het geheele Rijk f 1,
Afzonderlijke nummers 3 Cents.
Prijs der gewone advertentiën:
Per regel f 0,10. Bij groote contracten rabat Groote
letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdrukkerij
v/h. HERMs. COSTER ZOON, Voordam C 9.
TeSefoomnuntner S,
Z. K- H. Prins Hendrik.
Hoog bezoek
Minister T&lma.
Bestrijding der werkloosheid.
Koelendiefstal.
Middenstandstentoonstelling
Beleedlglng.
Doodslag te Nieuwerbrug.
Een duel.
Huur-auto's.
ALKMAARSCRE COURANT.
„Algemeen kiesrecht" is het eerste punt waarop de
vrijzinnig-democratische candidatuur in dit district
wordt aanbevolen.
Ons dunkt, wanneer we het vrouwenkiesrecht uit
zondoren, waarvoor hier evengoed als elders, maar ze
ker ook niet meer dan daar, belangstelling bestaat,
dat voor dit district ongeveer hetzelfde geldt
als hetgeen door den voorman der algemeen-kies
recht-voorstanders in het naburige district Enkliuizen
is gezegd. In zijn te Winkel gehouden rede. zeide mr.
Goeman Borgesius, blijkens het verslag in de Schager
Courant van 29 Mei
„Het eerste punt is grondwetsherziening, om zoo
doende te krijgeu algemeen stemrecht. Of het district
Enkhuizen zich voor dit punt wel zoo heel warm zal
maken, betwijfel ik zeer. Vooral omdat dit district
ten opzichte van het stemmen in een zeer gunstige
conditio verkeert. In het district Enkhuizen stemt
73 procent, van de 25-jarige burgers."
Onmiddellijk liet de afgevaardigde er op volgen:
„Hat is nog geen 100 procent maar zelfs bij het meest
mogelijk uitgebreide kiesrecht zal nooit 100 procent
worden bereikt, er zullen altijd uitgeslotenen zijn ah
krankzinnigen, gevangenen enz."
73 procent van de 25-jarige burgeTS „stemt." Het
percentage kiezers is in Enkliuizen nog gunstigci
blijkens een interessante voordracht, 20 Januari j. 1.
door den heer J. C. Ramaer in de afdeeling Nederland
van het Aardrijkskundig Genootschap te 's-Gravenha-
ge gehouden, welke door dr. Blink „een belangrijk stuk
geographische statistiek" werd genoemd en sedert in
druk is verschenen. Volgens de toen nog aanstaan
de kiezerslijsten zouden er in Enkhuizen. 861/2 pro
cent van het aantal mannen van 25 jaar en ouder kie
zer zijn.
Neemt men in aanmerking, dat nimmer 100 procent
kan worden bereikt, dan is het percentage toch wel
heel hoog te noemen.
Oorzaak van dit verschijnsel is de omstandigheid
dat er in Enkhuizen twee partijen zijn die elkaar bijna
in evenwicht houden, dat er een scherpe strijd bij de
stembus wordt gevoerd, dat er dientengevolge warme
belangstelling heerscht.
Te loochenen valt het feit niet, dat elders het gemis
aan politieke belangstelling groot is. De politieke ver
gaderingen worden bij uitzondering goed bezocht. Het
kost moeite tal van kiezers naar de stembus te bren
gen. Trouwens in den regel is bet gebruik van een
stembiljet niet alleen bij verkiezingen maar matig.
Onlangs bijv. werd in de soc.-dem. partij, die het
krachtigst ageert voor algemeen kiesrecht van de 8400
leden aan een verkiezing voor het partijbestuur slechts
door 4220 leden deelgenomen.
Was de belangstelling bij de verkiezingen voor de
2e Kamer overal even groot als in de twijfelachtige
districten dan zou, volgens den heer Ramaer het aan
tal kiezers voor 1909 gestegen zijn van 875.000 tot
1.060.000, ter-wijl 't aantal mannen van 25 jaar en ouder
1.340.000 bedraagt. ITet cijfer van 1.060.000 kiezers,
dat bij geprikkelde belangstelling zoo niet kan worden
bereikt dan toch benaderd volgens de kieswet-van
Ilouten die overigens wel niemand met den ontwer
per „menschelijker wijze volmaakt" zal vinden is
vooral merkwaardig, omdat tal van propagandisten
voor algemeen kiesrecht als desideratum een millioen
kiezers stellen.
Tegenover de plaatjes met donkere en lichte figuren,
die de verhouding tusschen het aantal mannelijke in
woners en het aantal kiezers weergeven, om te doen
zien, hoe slecht ons kiesrecht is, mogen deze nauwge
zette becijferingen geplaatst worden, om niet minder
duidelijk te doen zien, hoe weinig het kiesrecht wordt
verlangd.
In dit district zou het aantal kiezers zeker heel wat
grooter kunnen zijn, dan het thans is, immers in Alk
maar zelf kan men kiezer zijn indien men een huur
prijs van 1.50, in de andere plaatsen van 1 betaalt.
Hat de heer Er. Netscher de belangstelling voor dit
punt in zijn district niet heel hoog achtte bleek wel
uit zijn rede te Barsingerhorn, waarin hij, komende tot
het. kiesrecht, als het ware zijn excuses aanbood en
zeide: „men zal misschien zeggen: het is kiesrecht
voor en kiesrecht na, het begint ons te vervelen
In het strooibiljet, geteekend door de vrijzinnig-de
mocratische kiesvereenigingen, is sprake van „den
wettelijk geregelden tien-uren-dag." Ook de voorzit
ter van de vergadering te Barsingerhorn sprak hier
over. „D e wettelijke tien-uren-dag" is natuurlijk
geen eiseh. Een uniforme regeling van den arbeids
dag is immers niet bestaanbaar, een algemeene for
inule derhalve ten eenenmale onjuist. Trouwens
in een landbouwdistrict behoeft het niet te worden
aangetoond, dat bijv. voor een landarbeider een dag
an tien uren een onmogelijkheid is, dat er tijden van
weinig werk en tijden van overstelpende drukte zijn.
De lieer Netscher heeft de leuze aldus toegelicht:
bond drie weken vóór den dag van de stemming.
En enkele dagen later verklaarde Mr. Marchant, ka
merlid en hoofdredacteur van het vrijzinnig-dembcra-
tische orgaan „Land en Volk," in een vergadering te
Deventer (Prov. Over. en Zwolsche Courant, 27 Mei)
„Tegen de actie voer het staatspensioen hij deze ver-
de vrijzinnig-democraten willen dus de arbeiders in kiezing gebood reeds ds overweging verzet, dat wtvoering
"g in de komende vier jaar onmogelijk zou zijn en 't is em
eiseh van politieke eerlijkheid om dit te bekennen.
ongezonde bedrijven niet langer dan een zekeren tijd
laten werken."
Maar zóó gesteld zijn het niet alleen de vrijzinnig-
demooraten die dit willen. Daarvoor zijn bijv. ook de
vrij-liberalen te vinden. Bij de behandeling van de
tienuren-motie in de Tweede Kamer zeide een der hun
nen, de heer van Karnefoeek o.a„ dat hij zou willen
zien, dat er geen algemeene regel werd gesteld, maar
dat er voor bedrijven, waar een kortere arbeidsdag-
werkelijk noodig blijkt, speciale wettelijke regelingen
tot stand zouden komen. Zij achten het niet verkeerd,
dat de staat ingrijpt in de maatschappelijke verhou
dingen, maar zij vragen allereerst of daardoor soms
ook meer kwaad zou worden gesticht, dan goed ver
richt. De heer Netscher verklaarde, dat men niet
bang behoefde te zijn, dat het loon door zulke maat
regelen verlaagd zal worden, omdat de vakveTeenigin-
gen voor de* oplossing van dit vraagstuk wel zullen
zorgen dat kan de wetgever niet doen. Hoe nu, vra
gen we. Ge acht de vakvereenigingen wel sterk ge
noeg om de loonkwestie te regelen, maar niet den
arbeidsduur? Het zou ongetwijfeld van zeer groote
be teekenis zijn, indien hier de vakorganisatie zoo sterk
as als in Engeland en er hier zooveel bereikt zou
kunnen worden, als daar geschiedde. Maar wij we
ten beter. Wij weten, dat een der kwade gevolgen van
zulk een wettelijke verkorting van den arbeidsdag on
der de tegenwoordige omstandigheden zou zijn werk
staking op werkstaking en dat dit voor den werkman
noodlottig zou worden is buiten kijf. En wanneer de
heer Netscher. verklaart, dat de wetgever voor de op
lossing van het loonvraagstuk niet kan zorgen, dan
Z. K. H. de Prins zal Woensdag 9 Juni 's namid
dags to half drie de tentoonstelling openen van pren
ten enz. betreffende de geboorte, den doop en de jeugd
van prinsen en prinsessen van Oranje-Nassau, dooi
de Vereeniging „Die ITaglie" naar aanleiding van de
blijde geboorte van prinses Juliana georganiseerd in
het voormalig Rijksarchief gebouw te 's-Gravenhage.
Bij gelegenheid van liet bezoek, dat de hertogen van
Mecklenburg Donderdag onder geleide van Z. K. II.
Prins Hendrik aan den Hoek van Holland brachten,
toonden de hooge gasten zich zeer ingenomen met de
uitrusting van het station voor den reddingsdienst aan
den Hoek van Holland, het eenige op het vasteland
dat een stoomreddingboot bezit en dat buitendien, in
onderscheiding met andere, bet eenige station ter we
reld is waar twee stoomreddingbooten gereed liggen.
De minister van landbouw, nijverheid en handel,
die tot herstel van gezondheid met verlof in het bui
tenland vertoefde, heeft zijn verblijf aldaar onderbro
ken, ten einde heden de plechtige bediening van den
doop aan de Prinses te kunnen bijwonen, alsmede met
het oog op het bijeenkomen van de Eerste Kamer op
Maandag 7 dezer.
Naar Het Volk verneemt wil minister Talma
een staatscommissie in zake de werkloosheid in het
leven roepen. Aan de commissie zou worden opgedra-
zal hij moeten erkennen dat de wetgever heel voor- I gen te onderzoeken:
I lo, in hoeverre de regeermg over de middelen be
zichtig moet wezen met de regeling van den arbeids- I anel (,R voidoend© ingelicht te worden over
duur. I Jen stand van de binnenlandsche arbeidsgelegenheid
Dat men in dit district zich bij het uitbrengen van en jen omvang en den aard van de werkloosheid in de
zijn stem zou laten leiden door dit tweede punt, het
klinkt ons niet aannemelijk tenzij op een geheel
andere wijze, dan zij bedoelden, die het hier in den ver
kiezingsstrijd op den voorgrond hebben gesteld.
Aan het slot van het vorige artikel hebben we. even
aangeroerd de verhouding van de vrijzinnig-democra
ten tot de staatspensionneering.
Op de eerste algemeene vergadering van den vTij-
zinnig-democratischen Bond in 1901 werd als program
punt aangenomen: Verplichte verzekering tegen ziek
te, invaliditeit en ouderdom.
In 1905 treffen we op het program van actie van de
liberale Unie en den Vrij zinnig-democratischen Bond
aan: sociale hervormingen, verzekeringswetten, waar
onder in het bijzonder do verplichte invaliditeits- en
ouderdoms-verzekering met geldelijke bijdrage van den
staat.
verschillende vakken en welke aanvulling deze midde
len behoeven;
2o. wat de regeering kan doen, hetzij door steun van
personen of corporaties, hetzij zelfstandig, zoowel tot
voorkoming of bestrijding van werkloosheid, als tot
leniging van de gevolgen daarvan.
Het ligt in de bedoeling het Kamerlid Treub tot
voorzitter dezer tsaatseommissie te benoemen, terwijl
daarin vooreerst verschillende bedrijven, waarin de
werkloosheid' zich het meest doet gevoelen, door onder
nemers zoowel als door arbeiders, vertegenwoordigd
zullen worden, maar verder ook de verschillende poli
tieke partijen, personen die zich in het bijzonder met
de studie en de practische bestrijding der gevolgen
van werkloosheid hebben bezig gehouden, en eindelijk
©enige hoofdambtenaren van 's ministers departement.
GE M EN O D NIEUWS.
Midwolde.
Naar de N. R. Ct. verneemt, heeft jonkvrouwe E. J.
van Panhuys te Hilversum, thans eigenares van het
bekende grafmonument en standbeeld met marmeren
familiewapens en medaillon in de Herv. kerk te Mid
Den 17den Januari 1.1. werd in een algemeene verga- I wolde, in het Westerkwartier, den eigendom daarvan
liet
of
dering van den Bond te Arnhem bij motie bij
Hoofdbestuur erop aangedrongen, „dat liet zicli zoo
mogelijk nog tijdig voor de algemeene verkiezingen
uitspreekt voor de keuze staatspensionneering
dwangverzekering."
Op Hemelsvaartsdag j.l. kwam in den te Groningen
gehouden vergadering van den Bond liet onderwerp
opnieuw ter sprake. In zijn lezing wees mr. van Aal
ten erop, dat bet gebrek aan eenstemmigheid over dit
punt in den laatsten tijd scherper dan z. i. gewenseht
en noodzakelijk was tot uiting gekomen. Hij vond den
gevoerden strijd overbodig, omdat de vrijzinnig-demo
craten de zorg voor de ouden van dagen van staatswe
ge ter band willen nemen en dus één van zin zijn ten
aanzien van haar streven. Dit beginsel moest men
zoo veel mogelijk, de geschilpunten over de practische
uitvoering zoo weinig mogelijk vooropstellen.
Namens het hoofdbestuur en de commissie ad hoe
gaf prof. Treub de toezegging, dat alle stelsels met
het meest mogelijke vertrouwen zullen worden onder
zocht, dat men het er eens over is, dat men niet mag
vragen aan de ouderdomsverzorging meer ten koste te
leggen dan men meent, dat de staat daaraan kan
ten koste leggen. De vraag welk stelsel gekozen moet
worden, kan alleen worden beslist door hen, die op
het oogenblik dat een keuze moet worden gedaan, be
schikken over voldoende, sociale, statistische en finan
ciëele gegevens. Dat is een eerlijk en waarachtig
standpunt.
aan liet Rijk ten geschenke aangeboden onder voor
waarde, dat het monument c. a. voortdurend daar ter
plaatse wordt bewaard en onderhouden. Zooals reeds
eerder werd gemeld zal hoogstwaarschijnlijk tot restau
ratie van bovengenoemde kerk worden overgegaan,
waarvan de kosten, ongeveer 12.000 gulden, door het,
Rijk, synode, familie Van Panhuys en de kerkvoogdij
te Midwolde te zamen zullen worden gedragen.
In Maastricht.
Een der lezers van het II b 1 d. schrijft:
„Verleden week bevond ik mij, voor zaken, een paar
dagen to Maastricht. Zoo nu en dan werd ik door de
zen en genen, vooral jongens en meisjes uit den wer
kenden stand, brutaal en spottend aangestaard; wat
de reden was dezer bijzondere, doch minder aangename
attentie, werd mij eerst des avonds, toen ik in de bui
tenwijken der stad eene wandeling deed, duidelijk. Tus-
sclien de Tongersche- en Brusselsche poorten bevindt
zich achter eene rij burgerwoningen, eene kleine ar
beiderswijk, het „blauwe dorp" genaamd; in de nabij
heid daarvan werd ik meermalen nagejouwd met:
„boe! boet boe! van Vorst! smeerlap! onnut!" en nog
meer lieve woorden, te vuil om liier herhaald te wor
den. Een meer opgevoed werkman, die mij een eindje
begeleidde, deelde mij in 't kort de reden van dit
schelden mede.
„Ja, mijnheer, u hoort het, men ziet u voor Van
Vorst aan. Van Vorst is, zooals u wel zal weten, R. K.
pater geweest en nu socialist; men heeft hem van Ik
K zijde niet met rust gelaten, zelfs zóó erg, dat men de
arme kleuters der scholen tegen hem ophitst. Hier, de
bewoners dezer wijk, noemt men de „blauwen,'t zijn
leden van R. K. vereenigingendie mensclien worden
tot razenden haat opgezweept en zijn in staat hem te
De politie te Leiden heeft gisteren op de veemarkt
aldaar aangehouden zekere V., aldaar woonachtig, die
koeien ter markt had aangevoerd en te koop aanbood,
die vermoedelijk aan anderen toebehoorden. Hij werd
in verzekerde bewaring genomen en bekende de koeien
uit een weiland te hebben meegenomen. Hij wordt
verdacht ook op andere markten zich reeds aan dit
misdrijf te hebben schuldig gemaakt.
De openingsplechtigheid der Middenstandstentoon
stelling te Amsterdam zal plaats vinden op Dinsdag
15 Juni des namiddags te 2 uur. De opening zal ge
schieden door den Minister van Binnenlandsche Za
ken, mr. Th. Heemskerk, in tegenwoordigheid der ove
rige beschennheeren.
Do plechtige opening zal plants vinden in die schouw
burgzaal van het Paleis voor Volksvlijt.
Een groot deel der stands, voornamelijk die welke
door vakvereenigingen, modelwerkplaatsen en model
winkels worden ingericht, naderen reeds hunne vol
tooiing, evenals de decoratie en illuminatie, welke door
het uitvoerend comité worden aangebracht.
Wat la één maand uit Amsterdam vertrekt.
In de maand April van dit jaar zijn 1400 personen
uit de gemeente Amsterdam verhuisd. Voor zoover viel
na te gaan waren daaronder 275 personen met een in
komen van 6001000132 personen van 1000
2200; 80 personen van 22005100; 21 personen
van 510010.000; 10 personen van 10.0000—
20.000 9 personen van J 20.00051.000, en één
persoon met een inkomen, hooger dan 51.000.
Ongeluk.
Aan de strooeartonfabriek „de Aastroom" te O.-Pe-
kela had gistermiddag een ernstig ongeluk plaats. Do
smid-bankwerker II. Smid werd bij het verrichten van
werkzaamheden aan een machine door een kamrad ge
grepen en daarbij vreeselijk verwond aan hals en ruk;
tevens werden een paar ribben gebroken.
Na geneeskundig te zijn behandeld doer den beer
R. van Wering, arts, is clo ongelukkige naar zijn wo
ning vervoerd. S. is gehuwd en heeft een vrouw en
drio kinderen.
Donderdag stond voor de rechtbank te Heerenveen
terecht de 40-jarige J. N„ lid van den kerkeraad dei-
IIervormde gemeente te Oosterzee, beschuldigd van
beleediging- van ds. E., predikant bij die gemeente.
In den laatsten tijd laaj, de verstandhouding tus
schen dien predikant en oen deel van zijn gemeentele
den te wenschen over.
Op de vergadering van den kerkeraad kreeg N.
woorden met ds. E., die de vergadering presideerde
de predikant vroeg daarop: „Wou je mij soms weer
te lijf?" N. antwoorde hierop: „Ik weet wel dat je al
tijd een groote smeerlap bent geweest."
De beklaagde bekende het feit. Z. i. leefde dominee
niet, zooals een dominee leven moet.
Het O. M. requireerde een geldboete van J 10, subs.
20 dagen hechtenis.
Staking geëindigd.
De staking aan de fabriek „Eilermarck" te Glaner-
brugge is geëindigd. De stakers hebben gisteren den
arbeid hervat zonder inwilliging van hunne eischen te
heblxm verkregen.
Prins Hendrik-polder.
De liet vorig jaar in het Slaak (Z.) ingedijkte pol
der, groot ruim 300 H.A., hoeft den naam Prins Ifen-
drikpolder gekregen.
Naar wij vernemen is gisteravond te Nieuwerbrug
de feestviering ter eere van prinses J uliana op tragi
sche wijze gestoord.
Zekere v. d. B., klompenmaker van beroep, een on
gunstig bekend staand type, werd in het gedrang op
zijn beenen getrapt door zekeren S„ een oppassend
jongmensch.
Hierover in woede ontstoken, gaf v. d. B. S. een he-
vigen stomp tegen liet hoofd, met het noodlottig ge
volg, dat S. tegen den grond viel en enkele oogenblik-
ken later den laatsten adem uitblies.
De moordenaar, vader van zeven kinderen, werd on
middellijk ingerekend.
(Stichtselie Courant).
Sinds eenige dagen loopen in den Haag reeds ge
ruchten omtrent een duel, dat zou hebben plaats ge
had tusschen twee hoofdofficieren, den gepensiomleer
den overste G. P. A. G. H. R. en den nog actief die
nenden kolonel R. H. O. baron v. d. O. Hoewel de
juiste toedracht van deze zaak nog niet aan het licht
wil treden, schijnt het gerucht zelf toch op waarheid
te zijn gegrond. Het duel zou zijn gevoerd, naar aan
leiding van een dezer dagen in een Haagsch blad ver
schenen „open brief' van een officier, waardoor ver
schillende officieren zich gekrenkt zouden hebben ge
voeld. Die brief en eenige daaruit voortgevloeide ge
volgen moeten tot het duel aanleiding hebben gege
ven. Men beweert, dat een der partijen, hoewel niet
ernstig, is gewond.
Wie op dit oogenblik verder gaat, bewijst den ouden I vermoorden, te meer, wijl 't meerendeel drinkebroers
I ziin. In hun blinde woede meenen zij in ieder persoon,
van dagen geen dtenst. hoe<1 en eeu baard (lraagt> Van Vorst
Aldus sprak volgens het verslag in de Prov. Gron. I z;eilu is niet de eerste, maar toch, u heeft wel iets
Ot. de voorzitter van den vrijzinnig-democratischen van hem weg, zoo bij avond."
Gisteren zijn de eerste huur-auto's (taxameters) te
Amsterdam in dienst gesteld.
