DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
No, 189
Honderd en twaalfde Jaargang.
1910
ZATERDAG
13 AUGUSTUS.
STEDELIJK MUSEUM.
li I X N E K L A X l>.
De eerste stap.
Deze Courant wordt eiken avond, behalve op Zon- en
Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden
voor Alkmaar f0,80; franco door het geheele Rijk ft,
Afzondei lijke nummers 3 Cents.
Telefoonnummer 3.
O
Prijs der gewone advertentiën
Per regel f 0,10. Bij groote contracten rabat. Oroote
letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdrukkerij
v/h. HERMs. COSTER ZOON, Voordam C 9.
■p—
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
VÓÓR den hartjesdag.
ALKMAARSCHE COURANT
KoNtelooM' bezichtiging «I» ZONDAG, 14
AUGUSTUS a.s. van 1 tot 3 uur. Ingang
Breedstraat.
Kinderen beneden de 12 jaren worden niet toege
laten, van 12 tot 16 jaren slechts onder geleide.
Rooken is in de lokalen verboden.
Indien er 50 bezoekers toegelaten zijn, kunnen er
niet meer binnentreden dan er vertrekken.
De Ilaagsche correspondent van de Prov. Gron. Ct.
heeft gisteren, gelijk onze lezers reeds weten, verklapt,
wat aan enkele ingewijden al bekend! was, n.l. dat
de minister van binnenlandsche zaken besloten heeft
na het inwinnen van advies bij het bestuur der Veree
niging voor Openbare Leeszalen in Nederland, en
geheel in overeenstemming met de hem van die zijde
gedane voorstellen, ten aanzien van de bedoelde in
stellingen een geheel nieuwen koers jn te slaan en ze
van rijkswege krachtiger dan tot hiertoe te steunen.
Men weet, dat er onder den post „Uitgaven en strb-
sidiën voor ondernemingen van wetenschap tb kunst
en hare aanmoediging", onder artikel 203 in 190S
een bedrag 5150) was uitgetrokken voor subsidiën
aan openbare, leeszalen (destijds bestaande te Gronin
gen, den Haag, Utrecht, Dordrecht, Leeuwarden. Het
was* tijdens 't ministeric-de Meester. Tegen den post
werd 'n felle oppositie gevoerd; hij werd aangenomen
met 40 tegen 38 st. links1 tegen rechts. Bij die
gelegenheid drong de heer Schaper aan op stelselmati-
gen steun aan deze sympathieke instellingen, door een
vast plan te ontwerpen, waarbij regelmatig het oprich
ten dezer inrichtingen in de hand gewerkt werd.
Op de volgende begrooting, terwijl intusschen het
ministerieHeemskerk was opgetreden, was geen sub
sidie aan de openbare leeszalen enj boekerijen uitge
trokken. De minister zeide geenszins blind te zijn
voor het nut dezer instellingen, maar meende dat de
maatstaf der verdeeling van den rijkssteun niet goed
was en hij achtte een nader onderzoek noodzakelijk. De
zaak moest opnieuw in studie genomen worden. Wel
werd er aangedrongen op spoed en met name werd er
door mr. van Karnebeek .gevraagd of de minister kon
toezeggen dat, indien het rapport der centrale com
missie van statistiek zóó spoedig zou inkomen, dat nog
hetzelfde jaar een subsidie zou worden verstrekt, de
openbare leeszalen nog zouden worden geholpen. De
minister zegde dit toe, maar liet er onmiddellijk op
volgen, dat de afgevaardigde „iets te optimistisch"
was ten aanzien van het inkomen van het rapport.
Onder de voorstanders van de openbare leeszalen èn
boekerijen was er dan ook weinig hoop en bij de bestu
ren der instellingen, welke natuurlijk hadden gerekend
op een subsidie, was er veel teleurstelling. Nietwaar
de minister Heemskei 1: staat bekend als een even
charmant als gewiekst man, die uitnemend de kunst
verstaat om op de meest hoffelijke wijze zich van voor
hem ongewenschte zaken te ontdoen. En de zaak scheen
in zooverre voor hem ongewenscht, wijl er ten dezen
aanzien onder de coalitie, welke in December 1907 als
één man stemde tegen Let subsidie-voorstel, in 1908
splitsing was gekomen dr. de Visser, christ.-hist.,
hield een warm pleidooi voor steun en sprak lijnrecht
tegen het willen van bijv. den katholieken heer Van
Vuuren in.
Zij, die vermoedden, dat de minister handig deze
zaak van zich af wilde schuiven, werden hie rin ver
sterkt, toen zij in het begin van dit jaar de statistiek
der openbare leeszalen en bibliotheken in handen kre
gen. Terwijl er in 1908 maar zeven openbare leesza
len en boekerijen in ons land bestonden (te Alkmaar,
Dordrecht, 's-Gravenhage, Groningen, Leeuwarden
Ltrecht en Zutfen) kwam'het centraal bureau voor de
statistiek tot de slotsom, dat er waren. 622, zegge
en schrijve zes honderd twee en twintig. Het onder
zoek had zich namelijk uitgestrekt over alle instellin
gen, die voor het publiek toegankelijk zijn, in dien zin
«lat niet aan bijzondere vereiseliten behalve finan-
ciëele behoeft te worden voldaan om van de leeszaal
of bibliotheek gebruik te kunnen maken. Van elk dier
622 instellingen werd nauwkeurig opgegeven de pro
vincie en de gemeente, waar zij gevestigd is, de da
tum van oprichting, hoe zij tot stand kwam (door rijk,
provincie, gemeente, vereeniging of particulieren),
wanneer zij werd opgericht, of alleen uitgeleend wordt,
•of alleen ter plaatse gelezen wordt, of uitgeleend en
•ter plaatse gelezen wordt, of de inrichting deel uit
maakt van een tot ander doel bestaande instelling, of
z.j 1 echtspersoonlijkheid bezit, wanneer zij geopend is,
»f de bezoekers werklieden en daarmede gelijk te
stellen andere personen zijn, het aantal bezoeken, het
aantal boekbanden, seriewerken, tijdschriften, couran
ten, inkomsten, uitgaven, enz. enz. enz.
Al die bijzonderheden; vindt men bijv. vermeld van
de bibliotheek der vereeniging „Nut en Genoegen" te
Dirkshorn, die.... geen uitgaven en geen inkomsten,
geen seriewerken, geen tijdschriften en geen couranten
heeft, die alleen 393 boekbanden bezit welke voor niet-
leden dagelijks worden uitgeleend voor 2% ct. per
nummer, doch die des ondanks geen inkomsten heeft!
„Ziezoo," hebben vele voorstanders van openbare lees
zalen en boekerijen gedacht, toen ze- dit rapport lazen
„dat is uit, van subsidie komt in de eerste jaren abso
luut niets, deze regeering trekt zich voorgoed uit de
nuttige beweging' terug." Groot was echter de ver
hazing van de besturen der betrokken instellingen,
toen ze uitgenoodigd! werden zich te doen verte
genwoordigen in een vergadering van het bestuur der
Centrale vereeniging, waar behandeld zou worden een
verzoek van den minister, om advies ter zake subsidi
eering van openbare leeszalen en boekerijen. De sym
pathieke en ijverige voorzitter dezer 'vereeniging, het
Kamerlid dr. Bos deelde in die vergadering mede, dat
■het de bedoeling van den minister was de beweging
van de Openbare Leeszalen en Boekerijen krachtig te
steunen, en daarbij den zoo uitstekend gebleken weg,
ingeslagen bij het vak-onderwijs te volgen,' met dien
verstande, dat door de Centrale vereeniging, welke do
wijze van besteding controleert, het subsidie zou wor
den verdeeld.
Gretig werd' het verzoek om advies ingewilligd en
mot erkentelijkheid zal zijn vernomen, dat de minister
het geheel heeft opgevolgd, zoodat op hoofdstuk V
der Staatsbegrooting voor 1911 een som van 11680
zal worden aangevraagd, waarin een bedrag van
i 1500 is begrepen voor de „Vereeniging voor openba
re leeszalen in Nederland," d'ie over 1910 500 subsi
die ontving, maar wier uitgaven door de uitbreiding
harer bemoeiingen, belangrijk zullen stijgen. De ove
rige 10.180 zullen dan worden verdeeld over de lees
zalen, hierna te noemen met het daarbij voor elk ver
melde bedrag: Alkmaar 275, Dordrecht 1330.
's Gravenhage 1200, Groningen 1470, Hilversum
1200, Leeuwarden 925, Leiden 900, Sneek 880.
Utrecht 1520 en Zutfen 480.
Dë bedragen loopen zooveel uiteen, omdat het sub
sidie verbandt houdt met de „uitgaven der instelling,
en wordt verleend! tot een maximum van een derde
daarvan (dus van de helft der andere inkomsten).
Vanwaar in eens die gewijzigde houding? zal men
vragen. ITet antwoord is- niet moeielijk te vinden,
dunkt ons. De ontwikkeling van de menschen boven
den schoolplichtigen leeftijd zal thans volgen de
daarvoor gekregen ontwikkeling. De beweging van de
openbare leeszalen en boekerijen zal vermoedelijk in
ons land in tweeën geschieden: openbare en bijzondere
instellingen. Op zich zelf is het natuurlijk ten diepste
te betreuren, dat ook langs dezen weg in ons land
in tegenstelling met het buitenland scheiding on
der het volk wordt gebracht. Maar hiervan afgezien
valt het toe te juichen, dat de regeering' haar steun
wil verleenen. Zij bewijst hierdoor het groote belang
voor de algeineene volksontwikkeling van deze instel
lingen, in dit blad reeds zoo dikwerf aangetoond, in
te zien en te willen bevorderen en geeft daardoor aan
de beweging- in ons land een stoot, die aanvankelijk
natuurlijk nog gering, naar te verwachten is spoedig
in kracht zal toenemen. Zij moedigt het particulier
initiatief aan, dat wij bij zaken als deze zoo gaarne
hooghouden en waarover in dezen tijd maar al te
dikwijls onverdiend smalend wordt gesproken. Zij ver
dient daarom den steun, diem de Kamer haar naar al
le waarschijnlijkheid wel niet zal onthouden, al blijft
het jammer, dat daarvoor ook hier de anti-these in
het spel gebracht moest worden.
ONZE KONINKLIJKE FAMILIE NAAR BELGIë.
Het „Ilbld. van Antw." schrijft:
Men verwachtte te Brussel het bezoek van president
Fallières en van koningin Wilkelmina, en ter gele
genheid van dit hoogstvereerend feit, zouden groote
feestelijkheden worden ingericht.
Nu verneemt men dat de zoogenaamde „internatio
nale protocol" of hofetiket al die verwachtingen, is ko
men in de war gooien.
Inderdaad, de Belgische Vorsten hun eerste bezoek
aan buitenlandsche hoven gebracht hebbend te Berlijn,
zoo betaamt het, zegt men, dat het de Duitsche Kei
zer zij die het eerste tegenbezoek te Brussel aan onze
Vorsten brengt.
En daar Willem II zijne aankomst te Brussel heeft
aangemeld in de maand October, zal -er geen tijd meer
overschieten om president Fallières of koningin Wil-
helmina fe ontvangen en rond te leiden op de Wereld
tentoonstelling.
Zoo deze protocol naar de letter moet worden ge
volgd en president Fallières zijn bezoek uitstelt tot
de aanstaande Lente, moeten wij hier koningin Wil-
helmina en prins Hendrik niet verwachten vóór den
zomer van 1911.
DE „HOLLANDIA" IN AANVARING.
Volgens bij de; Koninklijke Hollandsche Lloyd van
den kapitein Van het stoomschip „Hollandia" ontvan
gen draadloos bericht, is het stoomschip, na gisteren
te 5 uur n.m. van Boulogne sur Mer te zijn vertrokken,
gisteren 5.20 um* voormiddag bij dikken mist noord
west van de Casquets in het Engelsche Kanaal in aan
varing geweest met- het Duitsche stoomschip „Sparta."
Het stoomschip beliep schade aan den steven, en
komt op Amsterdam terug om de schade te herstellen.
De „Hollandia" is een van dë drie nieuwe groote
mailbooten van- den Kon. Holl. Lloyd. Het schip, groot
ruim 7000 ton, werd verleden jaar in dienst gesteld.
Dinsdag was het vertrokken mfet 146 man equipage,
36 passagiers le en 79 2e klasse.
WIJZIGING DRANKWET.
De heer H. Stortenbeek te 's-Gravenhag'e heeft een
adres gericht tót den minister van financiën,"met ver
zoek een wijziging van art. 24 der Drankwet te willen
bevorderen, in dezen zin, dat «ene vergunning voer
den verkoop van sterken drank in 't klein behóórt aan
den gene, wien ze verleend! is (behoudens art. 8 der
wet) eti dat zoodanige verg-unninghouder bevoegd zal
zijn die te kunnen overdragen naar verkiezing aan een
ander (mede behoudens art. 8).
Dit verzoek is gegrond op de wetenschap van adres
sant 'dat zóówel te 's-Gravenhage als elders in den
lande, de houder van e,ën vergunningsrecht dat te zij
ne name laat uitoefenen door dengene die zijn bedrijf
heeft overgenomen door koop en dat ook de inkoop
der drinkwaren ten name van den houder van het ver
gunningsrecht, maar de risico van den in- en verkoop
blijft teil laste van hem die het bedrijf uitoefent. Een
dusdanige, in dit g'cval verkeerende, is reeds door den
kantonrechter te 's-Gravenhage veroordeeld wegens
overtreding van art, 50 der Drankwet.
JOODSCHE LAND- EN TUINBOUWSCHOOL.
Reeds is een curatorium samengesteld voor de op
te richten Joodsche Land- en Tuinbouwschool. Het
curatorium bestaat uit de heeren E. Goldsmit, Am
sterdam, dr. L. S. Ornstein, Groningen, mej. O. van
Zon en de heerenE. Deen, mr. S. Franzie Berenstein,
J. IT. Kann, Jan Ligthart, L. Polak Daniëls en A.
Simons Mz„ allen te 's-Gravenhage.
CHOLERA.
De generaal-majoor der artillerie II. W. A. S. Loke
is, aldus wordt aan Batavia gemeld, aan cholera lij
dend in het hospitaal opgenomen.
Zijn toestand is bevredigend.
Gemengd nieuw».
IE EN KONINGINNEFEEST.
Men meldt aan de Tel. uit Putten (Veluwe)
Door den loco-burgemeester dezer gemeente-, den
wethouder Tl. van de Poll, is aan de alhier bestaande
Oranjevereeniging vergunning geweigerd tot het hou
den van feestelijkheden, ter gelegenheid van den ver
jaardag van H. M. de Koningin. ZEd. Achtb. vond
het, volgens zijn schrijven, beter de vlag met oranje
wimpel uit te steken, en II. M. in, den gebede te ge
denken, dan feest te houden.
DE KWESTIE BEISIIUIZEN.
In -'e gisteren gehouden vergadering van den raad
der gemeente Stedum isi besloten, aan H.M. de Ko
ning.:! voorziening te vragen van hei» besluit van Ge-
dep. Staten van Groningen, waalbijgoedkeuring is
onthouden aan het ontslag van den onderwijzer den
heer G. Th. Beishuizen.
Het besluit werd genomen met algemeene stemmen.
De overwegingen, die B. en W. leiden' tot het gaan
in hooger beroep, zijn zeer in het kort deze:-
Gedep. Staten hebben niet voldoende gelet op de
onduldbare opvatting van den heer B. van het stand
punt eens ambtenaars tegenover het gezag. Andere
onderwijzers konden wel voldoen aan de gestelde ver
plichtingen. De heer B. was financieel wel in staat
om in Garsthuizen te wonen:
B. en W. hebben hem aangeboden eventueel van
gemeentewege hypotheek te- geven. Hij wilde in Lop-
persuni blijven wonen als dagbladcorrespondent en lid
van het bestuur van den Onderwijzersbond. Hij heeft
verklaard geen stappen te willen doen om in G. te
wonen -en zeide eerst het vragen van dispensatie ver
geten te hebben, terwijl hij daarna dit weer ontkende.
De heer LI. Beishuizen heeft dus het verzuim opzette
lijk gepleegd.
Als de heer B. goed onderwijzer was, behoorde het
gemeentebestuur tegemoetkomend te zijn (wat het ge
weest i.s) maar niet een opzettelijke, herhaaldelijke
overtreding der instructie toe te laten. Het wonen el
ders heeft een storen-den, invloed op den gang van het
onderwijs. De raad wordt nu onreehtmtig belemmerd
in de handhaving van een instructie.
EEN LIEFHEBBENDE ECHTGENOOT.
Gisteren deelden wij mede, dat de politie te Lisse
een vrouw heeft aangehouden, verdacht haar man om
het leven te willen brengen door hem brood voor te
zetten, waarin zij fijngeknipte haren van haar kinde
ren had gebakken.
De Haarl. Gt. bericht, dat de vrouw, na dooi' de
justitie te Haarlem te zijn gehoord, echter dadelijk is
vrijgelaten. Zij schijnt geen vrede te hebben met haai
man, waarvan zij volgens haar zeggen zoo spoedig mo
gelijk wenseht vrij te komen. De justitie heeft last,
gegeven de maag van den mam leeg te pompen en het
onderzoek van den inhoud! wordt nu afgewacht.
DE VERGIFTIGING.
Omtrent de vergiftiging van de familie B. aan liet
kanaal te 's-Gravenhage, door het eten van schadelijke
champignon^, ten gevolge waarvan kort daarop een
13-jarige knaap overleed, terwijl de overige leden van
het gezin in bedenkelijke toestand verkeerden, wordt
gemeld dat nog een tweede slachtoffer het eten van de
champignons met dën dood! heeft moeten bekoopen.
In den afgeloopen nacht is n.l. ook een meisje aan
de gevolgen daarvan overleden.
Hij had van de champions eenige studie gemaakt
en ging onder familieleden en kennissen door voor
.een kenner er van. Ook Zondag was hij, gelijk hij al
jaren deed, met zijn kinderen in het 'bosch naar eetba
re champions gaan zoeken, die, later na thuiskomst
werden gereedgemaakt en genuttigd.
De beide dienstboden warem toen niet thuis en heb
ben er daarom niet van gegeten.
De heer B„ zijn echtge-noote en hun zoontje zijn nog
peer ernstig ziek, maar men heeft alle hoop, hen in
het leven te behouden.
DE FATALE DATUM AAN DE ALGEMEENE RE
KENKAMER.
De Haag'sche correspondent van de Leeuw. Ct.
schrijft:
In verband met het aftreden van den directeur van
het kabinet der Koningin, die naar wen weet juist op
den dag van het bereiken van den1 65-jarigen leeftijd
zijn ambtelijke carrière wenschte af te sluiten, hoorde
ik van iemand,die 't weten kan, dat de Algemeene
Rekenkamer voor eenigem tijd haar ambtenaren in
kennis heeft gesteld van haar besluit om hen, voor wie
de fatale datum hunner ambtenaars-carrière gekomen
is, te pension'eeren. Wie 't niet vraag't krijg't 't! Kan
't krijgen althans, wanneer 't college meent dat te
moeten doen. De bepaling zou, naar ik hoorde, nogal
ruimte laten. Zij die nu al reeds in de termen vallen,
worden in de gelegenheid gesteld! hun) pensioen vol te
maken. Dit laatste in verband met de omstandigheid,
dat zoo'n laatste honderd-je als tractements verhooging'
voor 't pensioen, eerst na vijf jaren meetelt.
De traditie getrouw heeft dë Muidërpoortsche jeugd
te Amsterdam Donderdagavond een soort vooroefe
ning gehouden voor den Hartjesdag. Planken, balken,
papier enz. werd aan het eind vani de Commelinstraat
saamg'ebracht. Blijkbaar was de voorraad niet vol
doende, want het leegstaande winkelhuis perceel no.
98 dat dichtgespijkerd is, werd onderhanden genomen.
De planken waren spoedig weggeslagen en op den
brandstapel gedeponeerd. Meerdere brandbare dingen
werden uit het huis gehaald! en toen alles met.6 a 7
liter petroleum overgoten.
Voor het goede doel is altijd geld te vinden en de
ouderen offerden dan ook elk een paar centen voor
t brandbare goedje. Spoedig' sloegen de vlammen
op, hooger dan de in de straat staande boomen. De po
litie bleef naar genoegen der jeug'd behoorlijk afwe
zig', brandweer werd door de weldenkende omwonenden
niet gealarmeerd en zoodo*ende brandde !alles totaal op,
terwijl de jeug'd intusschen een soort apaohendans om
den brandstapel uitvoerde.
(N. r. N.)
DIAMANTBEWERKERS OP REIS.
De secretaris van den Alg. Ned. Diamantbewerkers-
bond, de heer Jan A. van Zntphen, vertelt in het juist
verschenen nummer van het Weekblad het een en an
der van- de wijze, waarop de diamantbewerkers de door
hun organisatie vastgestelde vacantie besteedden.
Velen zijn op reis geweest.
„Begunstigd door heerlijk zomerweer, werden de
uitstapjes en excursies naar buiten en naar den vreem
de, ondernomen.
„Voor zoover de bergstreken werden bezocht, zal
men vermoedelijk met de bekende wisseling' van het
weer daar, hebben kennis gemaakt. Maar de verbluf
fende pracht en majesteit der kolossen die in Zwit
serland en Italië hun ontzagwekkende arduinenrompen
tegen het schitterendst hemelblauw afteekenen ga
ven een heerlijke vergoeding voor het enkele dondei--
buitje, dat gelqden werd. En zij, die het voorrecht
hadden het schoone Italië en de oude- „Eeuwige Stad"
te mogen bezoeken! Hoe diep zullen zij getroffen ge
weest zijn door de onnoembare rijkdom en schoonheid
binnen Rome, sinds -eeuwen vergaard.
„De prentbriefkaarten vóór mij, het bestuur toege
zonden, verhalen van het genot, dat bij „Vader Rijn",
in het Schwarzwald, Lahn en Ahr-thal, of wel aan de
Maasoevers, de Ardennen, de Grot van ILan, Walen
land en Luxemburg werd opgedaan. Anderen gaven
de voorkeur -aan een verblijf aan het zeestrand, terwijl
sommigen, om te doen zien, dat in onzen bond zelfs
maritieme neigingen leven, een vaartuig' huurden en
daarmede op de Hollandsche en- Eriesche meren hun
vacantie doorbrachten."
Getuigd wordt, dat de werkgevers, hoewel zij aan de
totstandkoming der vacantieweek niet wenschten mede
te werken, niet hebben tegengewerkt. De overgroots
meerderheid gunde haren werklieden dit genoegen
gaarne.
„BENEDEN DE 3 JAAR."
oor kinderen beneden de drie jaar behoeft niet
betaald te worden." Met deze bepaling trachten nog'
altijd verschillende trampassagiers- te „smokkelen,"
zogt het Xbl. v. N. Zoo gisteren in een der trams op
het- Damrak te Amsterdam. Een oud moedertje stapt
den wagen binnen met een meisje, trekt dit, ondanks
haar zwaarte, op haar schoot en zegt tegen den con
ducteur: „één, pasje." De conducteur zet eeu onge-
loovig gezicht en het moedertje- betuigt met nadruk,
dat het kind! drie jaar is.
Het meisje mengt zich, tot groot- vermaak der an
dere trampassagiers, in- het gesprek met de opmer
king: „Grootmoe, ik ben al zes!" Nu zit er niets an-
