DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN. De brand ran da Kapel op 21 Augubtus176ü. No. 195 Honderd en twaalfde Jaargang. 1910. ZATE RDA 20 AUGUSTUS BINNENLAND. Deze Courant wordt eiken avond, behalve op Zon- en Feestdagenuitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden voor Alk. naar f0,80; franco door het geheele Rijk f 1, Afzbndeilijke nummers 3 Cents. Telefoonnummer 3. Prijs der gewone advertentiën Per regel f 0,10. Bij groote contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte. Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdrukkerij v/h. HERMs. COSTER ZOON, Voordam C 9. Dit nummer bestaat uit 2 bladen. SUCCES NEDERLANDSCHE INDUSTRIE. SLUITKOOLHANDEL. ALRMAARSCHE CODRANT. In die Prentverzameling op het gemeente-archief bevindt zich een gravure van S. Foldke, waarop de ramp, die, nu 150 jaar geleden, de Alkmaafsche Kapel trof, aanschouwelijk wordt voorgesteld. Een dichte menigte verdringt zich om het brandende gebouw, moedige spuitgasten klimmen op het dak en laten dik ke waterstralen neerkletteren, om te redden, wat mo gelijk is. -Want het is een eerbiedwaardig monument, dat hier in vlammen opgaat, het heeft een geschiede nis. Bijna drie eeuwen heeft het neergezien op het lief en leed van Alkmaar's inwoners, het is hun dier baar geworden. Volgens Eikelenberg werd1 de Lieve Vrouwe- of St. .Tanskapel reedsgesticht in 1443. Oip de klok in den toren kwam n.l. dit. jaartal voor met het opschrift: Sinte Jan, is myn naem, Myn geluyt sy God! bequaem. Klein en nederig in dén aanvang, groeide zij in den loop der tijden en liet haar klokkestem tot een machti ger geluid aanzwellen. In het midden dér 16e eeuw werd de Kapel voor het eerst verbeterd en vergroot, en (in 1536) de toren verrijkt met een halfuursklok en 7 klokken als voorspel, gegoten door Jacob Wagesens. Dit klokkespel werd in 1635 nog aangevuld met 2 klokken, waarvan Kilianus Wegewart, de maker was. Maar zijn grootsten luister bereikte de Kapel in het begin der 18e eeuw. In 1705 werd besloten tot ver nieuwing de'r 7 Zuiderglazen, en op het middelste het stadswapen^ op de 2 naast gelegene aan weerszijden de wapens der functionneerende burgemeesteren aan gebracht.1) En in 1707 verrees op het erf van de 4 Heemskinderen, een huis op het Verdronkenoord', voor deze gelegenheid: aangekocht en afgebroken, een uitbouw, waarvan de eerste steen werd gelegd dooi den zoon van burgemeester Vrijbureh. Deze steenleg ging werd1 vereeuwigd in het, volgende opschrift 't Was Jacob, Vrijburchs'' zoon, die d'Hoeksteen Veste Aan 't nieuw Gebouw van dees' veroude Kerck: Den Hemel-Koninck geev' het streek ten 'beste Van Christus ITuys en Geestlyck Tempelwerck. Op de vernieuwde zuilen, die den hoog van den uit bouw droegen, prijkten in beeldhouwwerk de wapens der toenmalige burgemeesteren. Dit- alles nu werd den 21sten Augustus 1760, door achteloosheid van loodgieters, met vernietiging be dreigd. Een hevige westewïnd wakkerde de vlammen aan en binnen een uur was het gébouw één vuurgloed. Het e,enige, wat er te doen viel, was, het nat houden van naburige puien en. daken, om verdere uitbreiding te voorkomen. Gelukkig viel de toren gedeeltelijk in het brandende gebouw, gedeeltelijk in de gracht, en nam de wind af, zoodat de belendende huizen behou den bleven. De kerk was niet te redden. Een water- verfteekening in de bovengenoemde verzameling geeft een beeld van de verwoesting, door het vuur aangericht. De nog staande muren en half verkoolde balken was vrijwel alles, wat- er van, de Kapel over bleef. Het inwendige verbrandde bijna geheel. Al leen de regeeringsbanken tegen den achtermuur van het in steen overwelfde halfkruis en de burgemees terswapens op de zuilen van dien uitbouw bleven ge spaard. ,,Een vt-aatig vuur Weidt, door mijn ingewandt in 't breéde, En 't volgend li'cht (want hulp was: vruchteloos) Beschouwt alleen mijn 'bloote stede." zingt de rector Ernst Willem Higt in zijn „Zwaanie- zang" op de Kapel. Maar de stadteregeering dacht, met den zanger, „Op een bestendiger gebouw, 't Geen ramp nog ouderdom (zou) sloopen, en met groote voortvarendheid! werden reeds 9 dagen na het onheil burgemeesteren door de vroedschap ge machtigd tot den herhouw. De vernieuwde Kapel werd voor verder brandgevaar beveiligd! door een tegelbe- vloering over de gewelven en 16 Dec. 1762 kon zij worden ingewijd met een toespraak van ds. Cornelis Stuurman. In d!e kosten van den herbouw, die de niet geringe som van 48329712 bedroegen, werd tegemoetge komen- door belangrijke geschenken. Jonkvrouwe Jo- kanna Geertruida le ChasteSain gaf 8000 voor een nieuw orgel onder voorwaarde, dat haar naam en wa pen er op zouden wox-den aangebracht. Het werd eveneens versierd met de wapens der burgemeesters van 1762 en in het opschrift de edelmoedige geefster met eere herdacht. De preekstoel' werd geschonken door Guurtje de Volder, weduwe van Claas Botter, uit dankbaarheid dat haar huis, naast de Kapel gelegen, bij den brand behouden bleef. Het rijke beeldhouwwerk der panee- len gaf voorstellingen van Noaeli's dankoffer, Mozes op den berg Sinaï, Christus predikende, het Pinkster feest en Paulus, uitgaande om te prediken. Van de oude uiursklok, door den val en liet Vuur deerlijk gehavend, was reeds in 1760 een nieuwe gego ten, door Jan Nicolaas Derk te Hoorn. De klok droeg zijn naam en die der regeerende burgemeesters met een latijnsch opschrift, in een bestaande vrije verta ling- aldus luidende: Ik, die reeds was geweest drie eeuwen lang- en meer Des torens stem en eer, Strek ten bewijze wat één dag Bij zooveel jaren tijds vermag. Dien droeven dag, toen deze kerk zoo ras verbrandde Deze wapens zijn thans niet meer aanwezig. Werd ik van stem bei-oofd en viel 'k mij zelf te [schande, Wijl rookend puin en gloeiende, assche mij bestoof. Moest ik door 't vuur bederven, oude» sloof. Geen nooddoor 't* stadsbestuur de namen hier [geschreven Werd last gegeven, dat het vuur eens kunstenaars (Elkeen verhaalt het als wat raiars) Mij weder geven zou het eens verloren leven. De halfuursklok was volgens het opschrift waar schijnlijk een der in 1635 aangekochte, die bij de ver bouwing in 1707 uit den toren warepr verwijderd. Hog' hadden kerk en omgeving na deze vernieuwing niet geheel haar tegenwoordig aanzien bereikt. In 1764 kreeg de koster een betere woning door aankoop van een huis aan de Kapelsteeg „het Landwijf," en ongeveer een eeuw later werden kerkmeesters door de nalatenschap van Elisabeth Gugelmeyer, weduwe van Albert Grijpst.roo, in staat, gesteld, om niet alleen de oude, tot consistorie dienende kosterswoning geheel te herhouwen, maar ook de ramen aan de Zuid- eu Oost zijde der Kapel, in overeenstemming met den stijl van het inwendige, van spits-- in rondbogen te veranderen en ze vani kathedraalglas te voorzien. Het plein was reeds in 1784 tot zijn tegenwoordigen omvang ge bracht. De herboren Kapel was niet voorbestemd tot een kalm, onbewogen bestaan. Zij beleefde woelige da gen. De revolutie van 1795 beroofde haar orgel2) en hoofdbuilen van hun, wape.nversiering, en ook in den letterlijken zin1 schudden, stormen aan haar hechte muren. Een woedende orkaan1 rukte in 1853 appel, kruis en haan van den toren. Maar als verruimd' door den strijd leefde zij mee met den tijdgeest. In 1865 schitterden voor het eerst haar gaskronen, in 1898 werden bliksemafleiders op, toren en dak geplaatst, en beschermd door de moderne uitvindingen bewaart zij veilig de grijze herinneringen uit haar eerste kinds heid. CATH. BRUINING. 2) De wapens op het orgel zijn weer in eere her steld. BEZOEK VAN DEN KONING EN DE KONIN GIN VAN BELGIë. De Koning en de Koningin vani België zijn voorne mens, bij hun bezoek aan ons land! ook een bezoek aan II. M. de Koningin-Moeder te Soestdijk te brengen. PENSIOEN JJÉWEGING. Uit de bij het- N. V. V. aangesloten bonden van ambtenaren en arbeiders in dienst bij rijk, provincies, waterschappen, gemeenten, spoor- en tramwegmaat schappijen is, op aanstichting van den Bond' van Ne- derlandsche Gemeentewerklieden, een comité gevormd, dat zich speciaal zal hébben, te belasten met het voe ren van een krachtige actie ter verkrijging van verbe tering-en in de bestaande pensioenwetteli, alsmede van opneming in die wetten van alle hierboven bedoelde groepen vani ambtenaren en arbeiders benevens hun weduwen en weezen. Als voorzitter van dit comité zal fungeeren d^ heer N. v. Hinte, secretaris van den Bond van Ned. Ge meentewerklieden, terwijl de beer B. J. v. Stapele, voorzitter van den Nieuwen Nederlandsehen Postbond, te Rotterdam, als secretaris-penningmeester zal optre den. BUITENGEWOON ENGELSCII GEZANT SCHAP. Het hoofd en de leden der bijzondere Britsche am bassade zijn gistervoormiddag te 10 uur per Staats spoor uit Kopenhagen via; Hamburg, in de residentie aangekomen ter vervulling hunner zending (de offici- eele bekendmaking van de aanvaarding der regeering door koning George V) bij H. M. de Koningin. Zoodra zij uit den trein waren gestapt, stelde de ge zant het hoofd1 en d© verdere leden der missie voor aan den adjudant der Koningin, luit.-kolonel Van Hoogstraten, die, als toegevoegd aan de missie, de afgevaardigden namens H. M. bij hun aankomst in Den Haag begroette en hen bracht naar de Koninklij ke wachtzaal, vanwaar zij in hofrijtuigen naar het Pa leis in het Noordeinde werden geleid, alwaar hun lo gies is aangeboden. BIJZONDERE BEWAARSCHOLEN. B. en W. van Utrecht stellen-den raad voor, afwij zend te beschikken op het verzoek van, besturen van een aantal bijzondere bewaarscholen in die gemeente oom gemeentelijke subsidie. Hoewel zij volkomen overtuigd .zijn vau het nut, zoowel van het oprichten van gemeentebewaarscholen voor kinderen beneden de vier jaar (in bewaarschool- onderwijs in den zin, van voorbereiding voor het on derwijs op de gewone lagere school, dus voor meer oudere kinderen, wordt door de gemeente wel gezorgd) als van het verleenen van1 een subsidie, onder zekere voorwaarden, aan de bijzondére bewaarscholen, mee- nen B. en W. toch alleen om de daaruit voor de ge meente voortvloeiende groote kosten den raad te moe ten ontraden deze nieuwe, zorg thans op de gemeente te leggen en in overweging- te moeten geven daarvoor een gunstiger tijdstip aï te wachten. Een minderheid in het college van B. en W. acht evenwel deze aangelegenheid van zóó overwegend be lang voor de volksopvoeding, dat zij, zoowel voor vol ledige regeling van het voorbereidend onderwijs van gemeentewege als voor 'het verleenen van subsidie aan bijzondere bewaarscholen onder zoodanige voorwaar den, dat ook het bijzonder voorbereidend onderwijs be hoorlijk ingericht kan zijn, gelden op de begrooting van 1911 zou willen uittrekken. De minderheid acht dit een onafwijsba'ren eiseh die de overhand moet heb ben boven den overigens, loffelijken eiseh der zuinig heid. KATHOLIEKE SOCIALE WEEK. Ini de gistermorgen gehouden vergadering heeft de heer J. M. A. Zoetmulder gesproken over woning- bouwvereenigingen, d. w. z. over de in de wet bedoelde lichamen, stichtingen, vennootschappen, of vereenigin- gen, waarvan de arbeid uitsluitend strekt tot bevorde ring van de belangen der volkshuisvesting. Spr. zette uieen dat door de stichting van vereenigingswoningen wordt gebroken met sleur en ve'rkeerde gewoonten bij de inrichting- der huizen, e,n dat een heter inzicht wordt verkregen in de waarde eener goede woning. En al is z. i. in afzienbaren tijd niet te verwachten, dat de invloed van den aanbouw door bouwvereenigingen zoo beteekenend' op de woningmarkt zal inwerken,dat algemeene verlaging van huurprijzen daaruit voort vloeit, zoo zal toch daardoor tot meerdere stabiliteit in de huurprijzen de,r arbeiderswoningen kunnen wor den bijgedragen. En ook leerde: de ervaring, dat de nieuwgebouwde woningen niet alleen ten goede komen aan hen die ze bewonen, maar tevens, door opschui ving, in wijderen kring gelegenheid verschaffen om betere huisvesting te vinden. Spr. gaf ten bewijze eenige cijfers. In zes gemeenten werden door bouwvereenigingen 103 woningen gebouwd. 14 daarvan werden, door jon gelieden betrokken; 9 door gezinnen uit andere ge meenten; 4 door gezinnen uit onbewoonbaar verklaar de woningen; 76 bleven er dus over voor de gezinnen die verhuisden. En die zes-en-zeventig gezinnen maakten 295 andere woningen vrij. 29 daarvan waren in andere gemeenten gelegen21 verdwenen als wo ningen, resten dus 245. Daarvan gaven 43 gelegenheid aan jongelui om een huisgezin op te zetten; 33 wer- .den betrokken door gezinnen van elders; en 169 gaven aanleiding tot verhuizing. En deze bewoners kwamen voor een goed deel uit woningen van een minder kali ber. In de middagvergadering leverde mr. P. Reymer een betoog voor arbeiderstuinen. Spreker noemde de arbeiderstuinen instellingen van voorzorg, waardoor onmiddellijk, zonder veel moeite en kosten, de zedelijke en stoffelijke toestand! der ar beiders kan worden verbeterd. Spr. waarschuwt uitdrukkelijk tegen het voorstaan eener al te groote uitbreiding van het onteigenings- recht ten bate der arbeiderstuinen, al is principieel onteigening ook in verband' met deze aangelegenheid te verdedigen, wanneet alle andere middelen om tot een rechtvaardigen toestand te geraken, falen. In de bijeenkomst van gisteravond sprak kapelaan 11W. J. Hoosemans over de leuze, „Kunst aan het volk," d. i. de ontwikkeling van het schoonheidsge voel het streven om het volk, waarmede hier dan be doeld worden die lagen der bevolking, welke om ver schillende redenen van economisichen aard dat niet uit zichzelf kunnen, te leeren meer kijk te krijgen op wat mcoi is; om den smaak van het volk te ontwikkelen en te veredelen. Dit is niet een naapérij van een socialistisch stre ven in die richting. Het streven om ook aan het volk kunst te brengen, is waarlijk Christelijk, omdat het volk er behoefte aan heeft; blijft, die behoefte on bevredigend, dan moet zich dat, als iedere behoefte, die onvoldaan blijft, wreken. Negatief kan dit streven den werkman afhouden van veel kwaad; is zijn woning waarlijk aantrekkelijk, en grijnst hem daarin niet. van alle kanten het leelij- ke, wansmakelijke tegen, dan zal hij veel gemakkelij ker uit, kroeg en tingeltangel wegblijven. Positief is dit streven een machtig hulpmiddel om den werkman op te voeren tot een hooger godsdienstig en maatschappelijk leven. Wie kijk heeft gekregen op, wat waarlijk schoon is, kan heter de onvergetelijke schoonheid van de lithurgie der Katholieke kerk be grijpen, en gemakkelijker met zijn kerk medeleven; en hij kan leeren medeleven met de natuur, die helaas voor de meeste menschen een gesloten boek is. De Katholieke kerk heeft zich van haar stichting af bediend van, de kunst. Berlage heeft gezegd, dat de greote cultuur-tijdperken zich steeds kenmerken door eenheid van levensbeschouwing, welke als zoodanig geen ideaal nastreefde, waarvoor geleefd en gewerkt werd. Men zou verwachten, dat Berlage met een dus danige opvatting zich het best zou thuis gevoelen in de Katholieke, kerk, in plaats van bij de sociaal-demo cratie. Alleen immers bij de Katholieke kerk wordt gevonden eenheid van levensbeschouwing en eenheid van ideaal. Hoe meer menschen de Roomsehe kerk dus voor zich wint. des te eerdér zal het volk in zijn geheel weder een cultuurvolk zijn. In de kunst zag de Katholieke keik een middel om de geloofswaarheden bekend te maken, en ze begrijpe lijker en aantrekkelijker voor te stellen. In liet slot zijner voordracht zette spr. uiteen, hoe, volgens zijn meening, rechtstreeks tot liet doel kun nen medewerken de kerk, de school, de vereenigingen en de winkeliers. De Brusselsche brand is een buitengewone reclame geworden voor de firma J. Lips Bzn. te Dordrecht, immers de geheele verzameling juweelen van de Bel gische juweliers, vele millioenen waard, werden eiken avepd in 5 Lipsbra nd:skas ten geborgen en bij de ope ning na den brand bleken de kasten uitstekend de felle hitte te hebben doorstaan: de kostbare inhoud wi's volkomen ongeschonden. ALG. NED. POLITIEBOND. Gistermiddag hield de Alg. Ned. Politiebond te Haarlem haar algemeene vergadering. De voorzitter, jhr. mr. T. A. M. A. Ilumalda van Eysinga, wees er in zijn openingsrede op, dat de belangstelling in den Bond zeer is toegenomen, evenals de deelneming ter verkrijging van het diploma. Toch kan het aantal le den nog veel grootet- zijn. Uit het jaarverslag- 'bleek dat de vereeniging op 1 Juli 4352 leden -telde, 493 begunstigers en 370 dona teurs. Er zijn 11 afdeelingen en 162 correspondent schappen; geëxamineerd werden 252 candidaten. Het gewone diploma verkregen 138 en dat met- aanteeke- ning 96 candidaten. Door de afdeelingen Drente, Groningen en Utrecht warén voorstellen ingediend, om vrijdom te krijgen van tollen en dezelfde faciliteiten op de spoor voor het vervoer van politiehonden en fietsen, zooals de riiksveldwacht dit heeft. ITet hoofdbestuur zal hierop bij de regeering aan dringen. liet kapitaal van de stichting, een onderdeel van den Bond, hetwelk beoogt het stichten van eene inrich ting ter verpleging van zieke politiemannen, 'bedraagt reeds ruim 40.000, hetwelk nog steeds vooruitgaande is. Ook van het Vorstelijk buis mocht deze stichting blijken van sympathie ontvangen. Het batig saldo van den bond bedraagt 3877.05. Er werd een commissie van 5 personen benoemd om na te gaan of statutenwijziging gewenscht is en zoo ja, om gedetailleerde voorstellen tijdig bij liet hoofd bestuur in te dienen, en om een- onderzoek in te stel len naar de wenschen der afdeelingen ten aanzien v: li het bondsorgaan. De begrooting werd vastge steld tot een bedrag van 8645, o.m. is: 200 uitge trokken voor de vorming van een kapitaaltje, om op waardige wijze het 25-jarig bestaan van den bond in 1012 te kunnen herdenken, 250 werd uit de bonds- kas gestort in liet fonds der stichting voor zieke en hulpbehoevende politiemannen. «ENE1ÜGD NIEUWS. SCHOOLARTSEN. De door den gemeenteraad van Gouda aangestelde schoolarts heeft, blijkens zijn thans uitgebracht ver slag, in het vorige jaar 413 voor 't eerst op school ko mende kinderen onderzocht. Van deze leden aan het gehoor 11, gezicht 24, borstorganen 15, beenderen en gewrichten 2, wervelkolom 89 (hierbij werd ook op zeer geringe af-wijking"en gelet), mond-, keel- en neus- gebreken 35, huid- of haarziekten 146, scropiiulo.se 18, andere ziekten of gebreken 6. De schoolarts klaagt er in zijn rapport over, dat er zoo weinig notitie wordt genomen van aan die kinde ren medegegeven brieven voor de ouders, die brieven worden meestal „in de kast gelegd," terwijl er verder niet op werd gereageerd. Een tweede schrijven had dikwijls beter resultaat. TELEURGESTELDE LIEFDE. Hij had altijd beloofd een 46-jarige werkster, die weduwe was, te trouwenaltijd had hij het goed bij haar gehad, sigaren, eitjes, alles had zij hem altijd gegevenden lOden Mei had zij hem ook juist een paar eitjes te eten gegeven en in plaats van dankbaar te zijn, had hij plotseling gezegd, dat zijn liefde was overgegaan op een ander meisje. Toen was zij een 46-jarige vrouw, zoo kwaad ge worden, dat zij in de achterkamer een potje had ge grepen, welks inhoud zij den ontrouwen geliefde in den hals had gegooid. Maar. op de tafel hadden twee potjes gestaan, een met thee en het andere met vitriool. Zij had met de koude thee willen gooien, maar het verkeerde potjei genomen, dat zij in huis had om kakkerlakken te dooden. Aan de politie had zij die onwaarschijnlijke vergis sing al opgegeven; bij denj-echter-commissaris was zij er op teruggekomen, maar gisteren voor de rechtbank te Rotterdam hield' zij de vergissing weer staande. Zes weken gevangenisstraf werd tegen haar ge- ëi.-ebt. Aan den Langedijk en omstreken is dé handel in de sluitkoolsoorten tegenwoordig- voor den tijd' van het jaar, ongekend laag. Roode, gele en witte kool, staan bij massa klaar op de akkers om te snijden, maar worden nog zooveel mogelijk bewaard, met de hoop op prijsverhooging. SPOORWEGPERSONEEL II. IJ. S. M. Door de directie der Tlollandsche Spoor is een nieu we regeling getroffen in zake het verleenen van vrij vervoer aan gepensionneerd' personeel. Voortaan zal o.a. personeel, dat gepensionneerd wordt na 25 of meer dienstjaren, 12 maal ,per jaar een vrijbiljet worden verstrekt, terwijl de gepensionneer- dfcii, die minder dan 25 dienstjaren hebben, 6 vrijbil- jetten per jaar krijgen. Verder kunnen de echtgenootem van gepensionneerd personeel voortaan 6 maal per jaar een vrijbiljet krij gen, terwijl dezelfde gunstige bepaling ook gemaakt i- voor de pensioentrekkende vrouwen van overleden personeel. Tot nu toe werd aan de in de laatste categorie be doelde personen in het geheel geen vrij vervoer ver leend. UIT HOORN. De kapitein N. G. van Gemert, benoemd bij het 10e reg. infanterie, komt alhier in garnizoen. EEN MUISJE MET EEN STAARTJE. Zoo men weet, is de ambtenaar Nathans te Am sterdam door de Holl. Spoor ontslagen, wegens het schrijven van een, voor de directie beleedigend artikel

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1910 | | pagina 1