DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
De brand ran da Kapel op 21 Augubtus176ü.
No. 195
Honderd en twaalfde Jaargang.
1910.
ZATE RDA
20 AUGUSTUS
BINNENLAND.
Deze Courant wordt eiken avond, behalve op Zon- en
Feestdagenuitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden
voor Alk. naar f0,80; franco door het geheele Rijk f 1,
Afzbndeilijke nummers 3 Cents.
Telefoonnummer 3.
Prijs der gewone advertentiën
Per regel f 0,10. Bij groote contracten rabat. Groote
letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdrukkerij
v/h. HERMs. COSTER ZOON, Voordam C 9.
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
SUCCES NEDERLANDSCHE INDUSTRIE.
SLUITKOOLHANDEL.
ALRMAARSCHE CODRANT.
In die Prentverzameling op het gemeente-archief
bevindt zich een gravure van S. Foldke, waarop de
ramp, die, nu 150 jaar geleden, de Alkmaafsche Kapel
trof, aanschouwelijk wordt voorgesteld. Een dichte
menigte verdringt zich om het brandende gebouw,
moedige spuitgasten klimmen op het dak en laten dik
ke waterstralen neerkletteren, om te redden, wat mo
gelijk is. -Want het is een eerbiedwaardig monument,
dat hier in vlammen opgaat, het heeft een geschiede
nis. Bijna drie eeuwen heeft het neergezien op het
lief en leed van Alkmaar's inwoners, het is hun dier
baar geworden.
Volgens Eikelenberg werd1 de Lieve Vrouwe- of St.
.Tanskapel reedsgesticht in 1443. Oip de klok in den
toren kwam n.l. dit. jaartal voor met het opschrift:
Sinte Jan, is myn naem,
Myn geluyt sy God! bequaem.
Klein en nederig in dén aanvang, groeide zij in den
loop der tijden en liet haar klokkestem tot een machti
ger geluid aanzwellen. In het midden dér 16e eeuw
werd de Kapel voor het eerst verbeterd en vergroot, en
(in 1536) de toren verrijkt met een halfuursklok en 7
klokken als voorspel, gegoten door Jacob Wagesens.
Dit klokkespel werd in 1635 nog aangevuld met 2
klokken, waarvan Kilianus Wegewart, de maker was.
Maar zijn grootsten luister bereikte de Kapel in het
begin der 18e eeuw. In 1705 werd besloten tot ver
nieuwing de'r 7 Zuiderglazen, en op het middelste het
stadswapen^ op de 2 naast gelegene aan weerszijden
de wapens der functionneerende burgemeesteren aan
gebracht.1) En in 1707 verrees op het erf van de 4
Heemskinderen, een huis op het Verdronkenoord',
voor deze gelegenheid: aangekocht en afgebroken, een
uitbouw, waarvan de eerste steen werd gelegd dooi
den zoon van burgemeester Vrijbureh. Deze steenleg
ging werd1 vereeuwigd in het, volgende opschrift
't Was Jacob, Vrijburchs'' zoon, die d'Hoeksteen Veste
Aan 't nieuw Gebouw van dees' veroude Kerck:
Den Hemel-Koninck geev' het streek ten 'beste
Van Christus ITuys en Geestlyck Tempelwerck.
Op de vernieuwde zuilen, die den hoog van den uit
bouw droegen, prijkten in beeldhouwwerk de wapens
der toenmalige burgemeesteren.
Dit- alles nu werd den 21sten Augustus 1760, door
achteloosheid van loodgieters, met vernietiging be
dreigd. Een hevige westewïnd wakkerde de vlammen
aan en binnen een uur was het gébouw één vuurgloed.
Het e,enige, wat er te doen viel, was, het nat houden
van naburige puien en. daken, om verdere uitbreiding
te voorkomen. Gelukkig viel de toren gedeeltelijk in
het brandende gebouw, gedeeltelijk in de gracht, en
nam de wind af, zoodat de belendende huizen behou
den bleven. De kerk was niet te redden. Een water-
verfteekening in de bovengenoemde verzameling
geeft een beeld van de verwoesting, door het vuur
aangericht. De nog staande muren en half verkoolde
balken was vrijwel alles, wat- er van, de Kapel over
bleef. Het inwendige verbrandde bijna geheel. Al
leen de regeeringsbanken tegen den achtermuur van
het in steen overwelfde halfkruis en de burgemees
terswapens op de zuilen van dien uitbouw bleven ge
spaard.
,,Een vt-aatig vuur
Weidt, door mijn ingewandt in 't breéde,
En 't volgend li'cht (want hulp was: vruchteloos)
Beschouwt alleen mijn 'bloote stede."
zingt de rector Ernst Willem Higt in zijn „Zwaanie-
zang" op de Kapel.
Maar de stadteregeering dacht, met den zanger,
„Op een bestendiger gebouw,
't Geen ramp nog ouderdom (zou) sloopen,
en met groote voortvarendheid! werden reeds 9 dagen
na het onheil burgemeesteren door de vroedschap ge
machtigd tot den herhouw. De vernieuwde Kapel werd
voor verder brandgevaar beveiligd! door een tegelbe-
vloering over de gewelven en 16 Dec. 1762 kon zij
worden ingewijd met een toespraak van ds. Cornelis
Stuurman.
In d!e kosten van den herbouw, die de niet geringe
som van 48329712 bedroegen, werd tegemoetge
komen- door belangrijke geschenken. Jonkvrouwe Jo-
kanna Geertruida le ChasteSain gaf 8000 voor een
nieuw orgel onder voorwaarde, dat haar naam en wa
pen er op zouden wox-den aangebracht. Het werd
eveneens versierd met de wapens der burgemeesters
van 1762 en in het opschrift de edelmoedige geefster
met eere herdacht.
De preekstoel' werd geschonken door Guurtje de
Volder, weduwe van Claas Botter, uit dankbaarheid
dat haar huis, naast de Kapel gelegen, bij den brand
behouden bleef. Het rijke beeldhouwwerk der panee-
len gaf voorstellingen van Noaeli's dankoffer, Mozes
op den berg Sinaï, Christus predikende, het Pinkster
feest en Paulus, uitgaande om te prediken.
Van de oude uiursklok, door den val en liet Vuur
deerlijk gehavend, was reeds in 1760 een nieuwe gego
ten, door Jan Nicolaas Derk te Hoorn. De klok droeg
zijn naam en die der regeerende burgemeesters met
een latijnsch opschrift, in een bestaande vrije verta
ling- aldus luidende:
Ik, die reeds was geweest drie eeuwen lang- en meer
Des torens stem en eer,
Strek ten bewijze wat één dag
Bij zooveel jaren tijds vermag.
Dien droeven dag, toen deze kerk zoo ras verbrandde
Deze wapens zijn thans niet meer aanwezig.
Werd ik van stem bei-oofd en viel 'k mij zelf te
[schande,
Wijl rookend puin en gloeiende, assche mij bestoof.
Moest ik door 't vuur bederven, oude» sloof.
Geen nooddoor 't* stadsbestuur de namen hier
[geschreven
Werd last gegeven, dat het vuur eens kunstenaars
(Elkeen verhaalt het als wat raiars)
Mij weder geven zou het eens verloren leven.
De halfuursklok was volgens het opschrift waar
schijnlijk een der in 1635 aangekochte, die bij de ver
bouwing in 1707 uit den toren warepr verwijderd.
Hog' hadden kerk en omgeving na deze vernieuwing
niet geheel haar tegenwoordig aanzien bereikt. In
1764 kreeg de koster een betere woning door aankoop
van een huis aan de Kapelsteeg „het Landwijf," en
ongeveer een eeuw later werden kerkmeesters door de
nalatenschap van Elisabeth Gugelmeyer, weduwe van
Albert Grijpst.roo, in staat, gesteld, om niet alleen de
oude, tot consistorie dienende kosterswoning geheel te
herhouwen, maar ook de ramen aan de Zuid- eu Oost
zijde der Kapel, in overeenstemming met den stijl van
het inwendige, van spits-- in rondbogen te veranderen
en ze vani kathedraalglas te voorzien. Het plein was
reeds in 1784 tot zijn tegenwoordigen omvang ge
bracht.
De herboren Kapel was niet voorbestemd tot een
kalm, onbewogen bestaan. Zij beleefde woelige da
gen. De revolutie van 1795 beroofde haar orgel2) en
hoofdbuilen van hun, wape.nversiering, en ook in den
letterlijken zin1 schudden, stormen aan haar hechte
muren. Een woedende orkaan1 rukte in 1853 appel,
kruis en haan van den toren. Maar als verruimd' door
den strijd leefde zij mee met den tijdgeest. In 1865
schitterden voor het eerst haar gaskronen, in 1898
werden bliksemafleiders op, toren en dak geplaatst, en
beschermd door de moderne uitvindingen bewaart zij
veilig de grijze herinneringen uit haar eerste kinds
heid.
CATH. BRUINING.
2) De wapens op het orgel zijn weer in eere her
steld.
BEZOEK VAN DEN KONING EN DE KONIN
GIN VAN BELGIë.
De Koning en de Koningin vani België zijn voorne
mens, bij hun bezoek aan ons land! ook een bezoek aan
II. M. de Koningin-Moeder te Soestdijk te brengen.
PENSIOEN JJÉWEGING.
Uit de bij het- N. V. V. aangesloten bonden van
ambtenaren en arbeiders in dienst bij rijk, provincies,
waterschappen, gemeenten, spoor- en tramwegmaat
schappijen is, op aanstichting van den Bond' van Ne-
derlandsche Gemeentewerklieden, een comité gevormd,
dat zich speciaal zal hébben, te belasten met het voe
ren van een krachtige actie ter verkrijging van verbe
tering-en in de bestaande pensioenwetteli, alsmede van
opneming in die wetten van alle hierboven bedoelde
groepen vani ambtenaren en arbeiders benevens hun
weduwen en weezen.
Als voorzitter van dit comité zal fungeeren d^ heer
N. v. Hinte, secretaris van den Bond van Ned. Ge
meentewerklieden, terwijl de beer B. J. v. Stapele,
voorzitter van den Nieuwen Nederlandsehen Postbond,
te Rotterdam, als secretaris-penningmeester zal optre
den.
BUITENGEWOON ENGELSCII GEZANT
SCHAP.
Het hoofd en de leden der bijzondere Britsche am
bassade zijn gistervoormiddag te 10 uur per Staats
spoor uit Kopenhagen via; Hamburg, in de residentie
aangekomen ter vervulling hunner zending (de offici-
eele bekendmaking van de aanvaarding der regeering
door koning George V) bij H. M. de Koningin.
Zoodra zij uit den trein waren gestapt, stelde de ge
zant het hoofd1 en d© verdere leden der missie voor
aan den adjudant der Koningin, luit.-kolonel Van
Hoogstraten, die, als toegevoegd aan de missie, de
afgevaardigden namens H. M. bij hun aankomst in
Den Haag begroette en hen bracht naar de Koninklij
ke wachtzaal, vanwaar zij in hofrijtuigen naar het Pa
leis in het Noordeinde werden geleid, alwaar hun lo
gies is aangeboden.
BIJZONDERE BEWAARSCHOLEN.
B. en W. van Utrecht stellen-den raad voor, afwij
zend te beschikken op het verzoek van, besturen van
een aantal bijzondere bewaarscholen in die gemeente
oom gemeentelijke subsidie.
Hoewel zij volkomen overtuigd .zijn vau het nut,
zoowel van het oprichten van gemeentebewaarscholen
voor kinderen beneden de vier jaar (in bewaarschool-
onderwijs in den zin, van voorbereiding voor het on
derwijs op de gewone lagere school, dus voor meer
oudere kinderen, wordt door de gemeente wel gezorgd)
als van het verleenen van1 een subsidie, onder zekere
voorwaarden, aan de bijzondére bewaarscholen, mee-
nen B. en W. toch alleen om de daaruit voor de ge
meente voortvloeiende groote kosten den raad te moe
ten ontraden deze nieuwe, zorg thans op de gemeente
te leggen en in overweging- te moeten geven daarvoor
een gunstiger tijdstip aï te wachten.
Een minderheid in het college van B. en W. acht
evenwel deze aangelegenheid van zóó overwegend be
lang voor de volksopvoeding, dat zij, zoowel voor vol
ledige regeling van het voorbereidend onderwijs van
gemeentewege als voor 'het verleenen van subsidie aan
bijzondere bewaarscholen onder zoodanige voorwaar
den, dat ook het bijzonder voorbereidend onderwijs be
hoorlijk ingericht kan zijn, gelden op de begrooting
van 1911 zou willen uittrekken. De minderheid acht
dit een onafwijsba'ren eiseh die de overhand moet heb
ben boven den overigens, loffelijken eiseh der zuinig
heid.
KATHOLIEKE SOCIALE WEEK.
Ini de gistermorgen gehouden vergadering heeft de
heer J. M. A. Zoetmulder gesproken over woning-
bouwvereenigingen, d. w. z. over de in de wet bedoelde
lichamen, stichtingen, vennootschappen, of vereenigin-
gen, waarvan de arbeid uitsluitend strekt tot bevorde
ring van de belangen der volkshuisvesting. Spr. zette
uieen dat door de stichting van vereenigingswoningen
wordt gebroken met sleur en ve'rkeerde gewoonten bij
de inrichting- der huizen, e,n dat een heter inzicht
wordt verkregen in de waarde eener goede woning. En
al is z. i. in afzienbaren tijd niet te verwachten, dat
de invloed van den aanbouw door bouwvereenigingen
zoo beteekenend' op de woningmarkt zal inwerken,dat
algemeene verlaging van huurprijzen daaruit voort
vloeit, zoo zal toch daardoor tot meerdere stabiliteit
in de huurprijzen de,r arbeiderswoningen kunnen wor
den bijgedragen. En ook leerde: de ervaring, dat de
nieuwgebouwde woningen niet alleen ten goede komen
aan hen die ze bewonen, maar tevens, door opschui
ving, in wijderen kring gelegenheid verschaffen om
betere huisvesting te vinden.
Spr. gaf ten bewijze eenige cijfers.
In zes gemeenten werden door bouwvereenigingen
103 woningen gebouwd. 14 daarvan werden, door jon
gelieden betrokken; 9 door gezinnen uit andere ge
meenten; 4 door gezinnen uit onbewoonbaar verklaar
de woningen; 76 bleven er dus over voor de gezinnen
die verhuisden. En die zes-en-zeventig gezinnen
maakten 295 andere woningen vrij. 29 daarvan waren
in andere gemeenten gelegen21 verdwenen als wo
ningen, resten dus 245. Daarvan gaven 43 gelegenheid
aan jongelui om een huisgezin op te zetten; 33 wer-
.den betrokken door gezinnen van elders; en 169 gaven
aanleiding tot verhuizing. En deze bewoners kwamen
voor een goed deel uit woningen van een minder kali
ber.
In de middagvergadering leverde mr. P. Reymer een
betoog voor arbeiderstuinen.
Spreker noemde de arbeiderstuinen instellingen van
voorzorg, waardoor onmiddellijk, zonder veel moeite
en kosten, de zedelijke en stoffelijke toestand! der ar
beiders kan worden verbeterd.
Spr. waarschuwt uitdrukkelijk tegen het voorstaan
eener al te groote uitbreiding van het onteigenings-
recht ten bate der arbeiderstuinen, al is principieel
onteigening ook in verband' met deze aangelegenheid
te verdedigen, wanneet alle andere middelen om tot
een rechtvaardigen toestand te geraken, falen.
In de bijeenkomst van gisteravond sprak kapelaan
11W. J. Hoosemans over de leuze, „Kunst aan het
volk," d. i. de ontwikkeling van het schoonheidsge
voel het streven om het volk, waarmede hier dan be
doeld worden die lagen der bevolking, welke om ver
schillende redenen van economisichen aard dat niet uit
zichzelf kunnen, te leeren meer kijk te krijgen op wat
mcoi is; om den smaak van het volk te ontwikkelen en
te veredelen.
Dit is niet een naapérij van een socialistisch stre
ven in die richting. Het streven om ook aan het
volk kunst te brengen, is waarlijk Christelijk, omdat
het volk er behoefte aan heeft; blijft, die behoefte on
bevredigend, dan moet zich dat, als iedere behoefte,
die onvoldaan blijft, wreken.
Negatief kan dit streven den werkman afhouden
van veel kwaad; is zijn woning waarlijk aantrekkelijk,
en grijnst hem daarin niet. van alle kanten het leelij-
ke, wansmakelijke tegen, dan zal hij veel gemakkelij
ker uit, kroeg en tingeltangel wegblijven.
Positief is dit streven een machtig hulpmiddel om
den werkman op te voeren tot een hooger godsdienstig
en maatschappelijk leven. Wie kijk heeft gekregen
op, wat waarlijk schoon is, kan heter de onvergetelijke
schoonheid van de lithurgie der Katholieke kerk be
grijpen, en gemakkelijker met zijn kerk medeleven; en
hij kan leeren medeleven met de natuur, die helaas
voor de meeste menschen een gesloten boek is.
De Katholieke kerk heeft zich van haar stichting
af bediend van, de kunst. Berlage heeft gezegd, dat de
greote cultuur-tijdperken zich steeds kenmerken door
eenheid van levensbeschouwing, welke als zoodanig
geen ideaal nastreefde, waarvoor geleefd en gewerkt
werd. Men zou verwachten, dat Berlage met een dus
danige opvatting zich het best zou thuis gevoelen in
de Katholieke, kerk, in plaats van bij de sociaal-demo
cratie. Alleen immers bij de Katholieke kerk wordt
gevonden eenheid van levensbeschouwing en eenheid
van ideaal. Hoe meer menschen de Roomsehe kerk
dus voor zich wint. des te eerdér zal het volk in zijn
geheel weder een cultuurvolk zijn.
In de kunst zag de Katholieke keik een middel om
de geloofswaarheden bekend te maken, en ze begrijpe
lijker en aantrekkelijker voor te stellen.
In liet slot zijner voordracht zette spr. uiteen, hoe,
volgens zijn meening, rechtstreeks tot liet doel kun
nen medewerken de kerk, de school, de vereenigingen
en de winkeliers.
De Brusselsche brand is een buitengewone reclame
geworden voor de firma J. Lips Bzn. te Dordrecht,
immers de geheele verzameling juweelen van de Bel
gische juweliers, vele millioenen waard, werden eiken
avepd in 5 Lipsbra nd:skas ten geborgen en bij de ope
ning na den brand bleken de kasten uitstekend de
felle hitte te hebben doorstaan: de kostbare inhoud
wi's volkomen ongeschonden.
ALG. NED. POLITIEBOND.
Gistermiddag hield de Alg. Ned. Politiebond te
Haarlem haar algemeene vergadering. De voorzitter,
jhr. mr. T. A. M. A. Ilumalda van Eysinga, wees er
in zijn openingsrede op, dat de belangstelling in den
Bond zeer is toegenomen, evenals de deelneming ter
verkrijging van het diploma. Toch kan het aantal le
den nog veel grootet- zijn.
Uit het jaarverslag- 'bleek dat de vereeniging op 1
Juli 4352 leden -telde, 493 begunstigers en 370 dona
teurs. Er zijn 11 afdeelingen en 162 correspondent
schappen; geëxamineerd werden 252 candidaten. Het
gewone diploma verkregen 138 en dat met- aanteeke-
ning 96 candidaten.
Door de afdeelingen Drente, Groningen en Utrecht
warén voorstellen ingediend, om vrijdom te krijgen
van tollen en dezelfde faciliteiten op de spoor voor
het vervoer van politiehonden en fietsen, zooals de
riiksveldwacht dit heeft.
ITet hoofdbestuur zal hierop bij de regeering aan
dringen.
liet kapitaal van de stichting, een onderdeel van
den Bond, hetwelk beoogt het stichten van eene inrich
ting ter verpleging van zieke politiemannen, 'bedraagt
reeds ruim 40.000, hetwelk nog steeds vooruitgaande
is. Ook van het Vorstelijk buis mocht deze stichting
blijken van sympathie ontvangen.
Het batig saldo van den bond bedraagt 3877.05.
Er werd een commissie van 5 personen benoemd om
na te gaan of statutenwijziging gewenscht is en zoo
ja, om gedetailleerde voorstellen tijdig bij liet hoofd
bestuur in te dienen, en om een- onderzoek in te stel
len naar de wenschen der afdeelingen ten aanzien
v: li het bondsorgaan. De begrooting werd vastge
steld tot een bedrag van 8645, o.m. is: 200 uitge
trokken voor de vorming van een kapitaaltje, om op
waardige wijze het 25-jarig bestaan van den bond in
1012 te kunnen herdenken, 250 werd uit de bonds-
kas gestort in liet fonds der stichting voor zieke en
hulpbehoevende politiemannen.
«ENE1ÜGD NIEUWS.
SCHOOLARTSEN.
De door den gemeenteraad van Gouda aangestelde
schoolarts heeft, blijkens zijn thans uitgebracht ver
slag, in het vorige jaar 413 voor 't eerst op school ko
mende kinderen onderzocht. Van deze leden aan het
gehoor 11, gezicht 24, borstorganen 15, beenderen en
gewrichten 2, wervelkolom 89 (hierbij werd ook op
zeer geringe af-wijking"en gelet), mond-, keel- en neus-
gebreken 35, huid- of haarziekten 146, scropiiulo.se 18,
andere ziekten of gebreken 6.
De schoolarts klaagt er in zijn rapport over, dat er
zoo weinig notitie wordt genomen van aan die kinde
ren medegegeven brieven voor de ouders, die brieven
worden meestal „in de kast gelegd," terwijl er verder
niet op werd gereageerd. Een tweede schrijven had
dikwijls beter resultaat.
TELEURGESTELDE LIEFDE.
Hij had altijd beloofd een 46-jarige werkster, die
weduwe was, te trouwenaltijd had hij het goed bij
haar gehad, sigaren, eitjes, alles had zij hem altijd
gegevenden lOden Mei had zij hem ook juist een
paar eitjes te eten gegeven en in plaats van dankbaar
te zijn, had hij plotseling gezegd, dat zijn liefde was
overgegaan op een ander meisje.
Toen was zij een 46-jarige vrouw, zoo kwaad ge
worden, dat zij in de achterkamer een potje had ge
grepen, welks inhoud zij den ontrouwen geliefde in
den hals had gegooid. Maar. op de tafel hadden
twee potjes gestaan, een met thee en het andere met
vitriool. Zij had met de koude thee willen gooien,
maar het verkeerde potjei genomen, dat zij in huis
had om kakkerlakken te dooden.
Aan de politie had zij die onwaarschijnlijke vergis
sing al opgegeven; bij denj-echter-commissaris was zij
er op teruggekomen, maar gisteren voor de rechtbank
te Rotterdam hield' zij de vergissing weer staande.
Zes weken gevangenisstraf werd tegen haar ge-
ëi.-ebt.
Aan den Langedijk en omstreken is dé handel in
de sluitkoolsoorten tegenwoordig- voor den tijd' van
het jaar, ongekend laag.
Roode, gele en witte kool, staan bij massa klaar op
de akkers om te snijden, maar worden nog zooveel
mogelijk bewaard, met de hoop op prijsverhooging.
SPOORWEGPERSONEEL II. IJ. S. M.
Door de directie der Tlollandsche Spoor is een nieu
we regeling getroffen in zake het verleenen van vrij
vervoer aan gepensionneerd' personeel.
Voortaan zal o.a. personeel, dat gepensionneerd
wordt na 25 of meer dienstjaren, 12 maal ,per jaar een
vrijbiljet worden verstrekt, terwijl de gepensionneer-
dfcii, die minder dan 25 dienstjaren hebben, 6 vrijbil-
jetten per jaar krijgen.
Verder kunnen de echtgenootem van gepensionneerd
personeel voortaan 6 maal per jaar een vrijbiljet krij
gen, terwijl dezelfde gunstige bepaling ook gemaakt
i- voor de pensioentrekkende vrouwen van overleden
personeel.
Tot nu toe werd aan de in de laatste categorie be
doelde personen in het geheel geen vrij vervoer ver
leend.
UIT HOORN.
De kapitein N. G. van Gemert, benoemd bij het 10e
reg. infanterie, komt alhier in garnizoen.
EEN MUISJE MET EEN STAARTJE.
Zoo men weet, is de ambtenaar Nathans te Am
sterdam door de Holl. Spoor ontslagen, wegens het
schrijven van een, voor de directie beleedigend artikel