DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
De Heidemolen.
i
No. 280
Honderd en twaa'Ide Jaargang,
1910.
MAANDAG
28 NOVEMBER
FEUILLETON.
BINNENLAND.
Deze Courant wordt eiken avond, behalve op Zon- en
Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden
voor Alkmaar f0,80; franco door het geheele Rijk f 1,
Afzonderlijke nummers 3 Cents.
Telefoonnummer 3.
Prijs der gewone advertentiën
Per regel f0,10. Bij groote contracten rabat. Groote
letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdrukkerij
v/h. HERMs. COSTER ZOON, Voordam C 9.
ABD.EL-AZIS VERTROKKEN.
.VRnetft vervolgd-
F
ALKMAAR, 28 November.
'De groote verkiezingsstrijd in Engeland is deze
week begonnen. Het Lagerhuis zal heden worden ont
bonden en dat is het officieele sein van den aanvang
der vijandelijkheden. De officieele aanvoerders van
beide partijen., zijn de heeren Asquith en Balfour.
De heer Asquith, de eerste-minister, is een der wei
nige eerste ministers, die van b etrekkelijk geringe
kom-af waren, die hun politieke loopbaan niet' verge
makkelijkt hebben door een gelukkige keuze van een
adellijken of schatrijken vader. Als jongeling toonde
hij zich een man van eerzucht, werkkracht, bekwaam
heid karakter enslagvaardigheid. Als parlements
lid onderscheidde hij zich bijzonder, toen men hem rap
porteur van de Parnell-commissie maakte. Als minis
ter in het kabinet Gladstone beantwoordde hij aan de
hooge verwachtingen en weldra verwierf hij zich een
maatschappelijke positie door zijn huwelijk met de
dochter van den schatrijken Schotschen baronet Snr
Charles Tennant, Als advocaat na den val van het ka
binet scheen hij geheel buiten de staatkunde te staan.
Als vrijhandelaar bleek hij echter de strijdvaardige
tegenstander van Chamberlain en de in 1906 gevoer
de verkiezingscampagne bracht hem eerst op het kus
sen van den minister van financiën, spoedig op den
zetel van den eersten minister; vanwaar uit hij den
sloopershamer aan het Hoogerhuis en den bijl aan den
wortel heeft gelegd, waarop de macht der aristocrati
sche grondeigenaren stoelt.
De aanvoerder der oppositie, Arthur James Balfour,
van ouden Engelsehen adel, was van jongsafaan een
strijdlustig parlementslid, is ondanks, zijn groote ken
nis buitengewoon hulpeloos, zit we hebben het zelf
gezien! op de eerste rij der oppositie-banken, achte
loos neergezakt in zijn zetel in de houding van
iemand, die het eigenlijk niet aangaat wat er rondom
hem gebeurt, die meer let op den bloem in zijn
knoopsgat dan op het belangrijkste wetsontwerp, die
echter op zijn post is als er onraad' dreigt, tot. aanval
gereed, tot afweer bereid. In 1885 werd de heer Bal
four lid van de regeering, minister van Schotland,
toen van Ierland; in 1895 minister van financiën, in
1902 eerste minister. In 1906 heeft hij een zeer beden
kelijke zwenking gemaakt naar Chamberlain's tarief-
hervorming. Had hij dit nagelaten, de positie van
hem en zijn partij zou thans stellig sterker zijn ge
weest. Het Lagerhuis is bij hem weinig in tel voor-
ai als de meerderheid liberaal is, in het Hoogerhuis,
dat bij hem in hoog aanzien staat, deelt hij feitelijk
de lakens uit.
Zijn deze beide heeren dus de officieele aanvoer
ders, de eigenlijke beslisser in de groote kwestie
waarom het gaat is de kleine man met het stevige
gladgeschoren hoofd en den forschen adelaarsneus, de
Napoleonsfiguur die er van houdt in het Lagerhuis
de armen over de borst te kruisen en dan rond. te kij
ken als een opperbevelhebber te midden van kanon
nen voer, is de heer John Redmond.
Eens hebben de Ieren gezegd: „Ge kunt ons ons
parlement ontstelen, maar wij zullen ons wreken, door
naar het uwe de grootste schobberds te zenden, die
we bijelkaar kunnen halen." De Ieren hebben woord
gehouden, hun Lagerhuisbataljon is niet veel zaaks,
maar de leider is een heer, zelfs een grondbezitter en
ais zoodanig misschien geen haar beter dan de lords,
die hij bestrijdt. Als lid van het Lagerhuis heeft hij
zich den eersten dag, welken hij aanwezig was, bui
tengewoon veel roem verworvenhij hield een redevoe
ring, welke den president dwong hem met wegzending
te straffen. Een Iersch Lagerhuis-afgevaardigde moet,
Roman naar het Duitsch van
OSWALD BERGENER.
52)
Het was haar eigen vader geweest, die een paar da
gen geleden met haar in de kamer geweest was toen
zij met de kachel bezig was. Hij had toen gezegd dat
dit een bizonder soort kachel was, waarmee zij zoo en
zoo moest omgaan. Hij had haar voorts gezegd dat
zij de schuif dicht moest doen, flink wat kolen op het
vuur en het deurtje een beetje open. Dan brandde
de kachel eerst goed. Zij had hem geloofd en' had
precies gedaan wat hij zei, te meer omdat zij in het
geheel geen verstand van kachels had.
Met betraande oogen keek zij voor zich uit. Haar
vader ja. hemel, waarom had hij dat gezegd,
hij die toch weten kon wat de gevolgen moesten zijn.
had hij zich vergist of haar verschrikkelijk voorgelo
gen
Ja voorgelogen had hij haar. Och zij had al zoo
veel kwaad van hem gehoord, zooveel vreeselijke din
gen. Zij had er niet aan kunnen gelooven en toch.
En zou dit nu weer een van die schurkestreken zijn,
een gemeen, gluiperig- overlegd plan?.
En haar, zijn eigen dochter, had hij uitgezocht om
zijn plan uit te voeren, zonder dat zij er iets van ver
moedde
Zij begreep plotseling alles. Het werd haar zoo hel
der, dat zij vol ontzetting, handenwringend1 opstond.
Een oogenblik jammerde ze luide, snikte, maar werd
toen weer stil. Toen er niets meer voor haar te doen
was, ging zij voor de tafel zitten, drukte het hoofd in
de armen en weende. Gedachten begonnen in haar
hoofd te woelen, en zij kermde en snikte zacht
Boven was eindelijk verandering gekomen. Toen nog
maals Hagenloh's naam geroepen werd, zooals nu al
uren lang, gaf hij een flauw teeken dat hij het ver
om in zijn geboorteland voor „vol" te worden aange
zien, minstens ééns in de Britsche gevangenis hebben
gezeten, maar de heer Redmond had na zijn bravour-
stukje deze politieke vuurproef niet van noode zijn
broer William, ook afgevaardigde, houdt verder de eer
der familie op, door zoo nu en dan eens te zorgen, dat
hij een tijdje brommen moet. De heer John Redmond
is langzamerhand de leider der geheele Iersche partij
geworden, niet hun heerscher, maar hun zaakwaarne
mer en als zoodanig tevens de dictator der Engelsche
politiek. In de Engelsche politiek heerscht in theorie
de koning, in de praktijk de eerste minister maar
in werkelijkheid de heer John Redmond. Als hij fluit,
moet de heer Asquith dansen of van het tooneel ver
dwijnen. Deze heeft in het voorjaar, in den zomer en
n den herfst gedanst en thans heeft hij gehoorzaamd
aan den staf van den Ierschen dansmeester, die uit
Amerika ettelijke honderdduizenden dollars meegekre
gen heeft met de boodschap, dat het nu voor de laat
ste maal was. En dat is, wel het merkwaardigste van
het geheele gevalwint de heer Redmond, dan verliest
hij zijn leiderschap, want dan hebben de Ieren niet
meer te vechten voor zelfregeering, dan gaat het met
hen als met de Poolontdekkers na de ontdekking: het
spelletje is afgeloopen. Wie weet of de heer Redmond
ie stilte niet gaarne hoopt, dat de verkiezingsstrijd
anders afloopt dan hij in het openbaarwenscht
In Duitschland is de Rijksdag tenlaatste male bij
een. Na een rusttijd van meer dan zes maanden zijn
de zittingen van den Rijksdag begonnen, die in 1906
werd gekozen om de sociaal-democraten en het Cen
trum te fnuiken en den minister van koloniën Dern-
burg- ruimte te geven voor zijn koloniale politiek. De
kanselier van destijds v. Bülow is weg, zijn conserva-
tief-liberaal blok is weg, de minister van koloniën is
weg, het Centrum heeft we,er veel macht en de soci
aal-democratie staat er prachtig voor, nu de rijkskan
selier een filosoof is, die buiten het practische leven
schijnt te staan, de verbittering door stijging der le
vensmiddelen zeer gróót- is ©n de reactie zelfs zoo ver
gaat om naar nieuwe socialistenwetten te verlangen.
De interpellaties over den vleeschnood, welke drie
dagen duurden hebben niets gebaat. Voor het overige
leverde ook de interpellatie over de rede van den üei-
zer in1 Koning-abergen niets op. Men herinnert zich,
dat de heer Bülow bij de Novemberdebatten van voor
twee jaar gezegd heeft, dat. als de keizer zich niet wat
ging intoomen, noch hij, noch zijn opvolger de verant
woordelijkheid daarvoor kunnen dragen. Wat vroe
gen de sociaal-democraten denkt de Rijkskanselier
te doen tot- uitvoering der in November 1908 door
prins Bülow als verantwoordelijk rijkskanselier en te
vens in naam des keizers in den Rijksdag afgelegde
verklaring, die geschonden is door de in dit jaar in
Koningsbergen in Pruisen en andere plaatsen gehou
den redevoeringen door den Keizer over zijn staats
rechtelijke positie,?"
De rijkskanselier zei, dat hij niets zou doen, omdat
hetgeen de keizer van Duitschland heeft beloofd, de
koning van Pruisen niet heeft te houden.
In zoo'rt antwoord zit verkiezingsmateriaal maar
niet voor de regeering!
De ernstige ziekte van België's koningin heeft ve
len deze. week beziggehouden. Aanvankelijk leek de
toestand zeer ernstig en groot was de deelneming met
deze vorstin, die zich in veler sympathie mag verheu
gen en die in het eigen land, maar ook daar buiten
zich in korten tijd veel genegenheid heeft verworven.
Gelukkig heeft de ziekte een gunstig verloop.
Leo Tolstoj is deze week overleden en begraven.
Herman Bang heeft het verdwijnen van dezen apostel
staan had.
Hij staarde nu voor zich uit, maar geen woord
kon hij nog uitbrengen. Hij staarde zonder te zien, hij
hoorde geluiden als uit een ver verschiet en begreep
niet dat dat hèm gold. Nog eenigen tijd en hij be
gon weer te gevoelen en slaakte een zachte kreet. Wat
hij gevoelde was een druk, een pijnlijk steken. Maar
terstond daarop sloot hij de oogen weer. Het was hem
of hij, even wakker geworden uit den droom, nu weer
in sliep. Uren lang had hij niets gehoord, niets ge
voeld. Overal was het stil geweest, doodstil een
vreemde rust.
Nu. klopte, het leven weer aan, maar het deed hem
onaangenaam aan de rust was zoo weldadig. Het
was hem of hij zich moest afkeeren, t-oen hij geluiden
vernam en toch daarnaast of er een- verlangen kwam
om meer en duidelijker te verstaan. En weer na vele
minuten begonnen de verre stemmen die hem riepen,
hem te klinken als zoete muziek. Hij begon zich in te
spannen om nog beter te verstaan. Maar al hoorde hij
geluiden, zien. kon hij nog niets, alles om hem bleef
donker, alles omgeven met nevel en schemer.
De pijn in zijn hoofd en leden nam eerst toe. Hoe
meer hij echter tot bewustzijn kwam, des te minder
werd het. Een verlangen greep hem nu aan om meer
te zien, meer te hooren om zich op te richten, zich te
bewegen.
En hoe duidelijker hij nu de stemmen om zich heen
hoorde, des te behaaglijker begon hij zich te gevoelen.
De nevel scheen op te trekken, het begon licht te wor
den, zwak drong het zonnelicht door den schemer.
En toen hij de stemmen kon onderscheiden, ont
waakte een verlangen in hem om te antwoorden, om
iets te zeggen. Maar zijn pogen mislukte, onmachtig
was hij om zich te bewegen en het was hem of hij
weer in de diepte zonk. En hoe meer hij zijn on
macht gevoelde, des te vuriger werd zijn verlangen om
iets te doen om die. vriendelijke stemmen te- danken
hij wilde lachen als hij dan niet spreken kon
Doch daar voelde hij weer het heftig branden in
den rug en het drukkende gevoel kwam terug. Zoo
pijnlijk werd het, dat hij opnieuw een poging wilde
prachtig geschetst in een kort artikeltje:
Niet een mensch is gestorven, want twintig
g'eestesreuzen zouden deze plaats niet kunnen inne
men. Een dichter is het niet, die stom geworden is.
Laat de dichters der aarde allen verdwijnen en
misschien ware er minder verloren. Deze eene was een
eik in het woud van millioenen zielen.
Hij was het geweten van millioenen, hun toekomst,
hun hoop, hun geloof, hun trots, hun mond ook. Waar
allen gekneveld waren, had hij een tong en onder alle
stomgemaakten had hij nog lippen.
Voor dezen nek, die zich gewillig boog, had de beul
geen strop.
Deze eene, die- geheel onbeschermd was, werd be
schut door zijn geestelijke macht alleen. Daarom zal
dit eene leven misschien de grootste triumf van den
menschelijken geest in alle tijden zijn.
Leo Tolstoj ontnam aan de tyrannie haar macht,
hij ontnam ze krachtens zijn menschelijkheid. Tol
stoj had geen wapen buiten dit eene en daardoor heeft
hij overwonnen zijn menschelijkheid, die heette: de
klaarheid van de gedachte, het medegevoel, dat ein
deloos was.
Voor Rusland was hij mond en hart, voor de aarde
een voorbeeld. Zijn werken zullen sterven. De herinne
ring aan zijn leven echter zal blijven. En als de naam
van den Tsaar vergeten en uitgestorven is en de stee-
nen zerken van Peter Paul gebarsten zijn, als nieuwe
eeuwen mogen wij het hopen tot grooter geluk
geboren zijn, zullen de slavische millioenen nog wij
zen op den zaaier, den ploeger, den mensch, dié over
wonnen heeft, wijl hij mensch was.
Neen, Leo Tolstoj is niet gestorven, slechts den
laats ten drempel heeft hij overschreden de drempel
naar het rijk der onsterflijkheid."
Van alle kanten werd Tolstoj na zijn overlijden hul
de betuigd. De doode Tolstoj scheen echter voor de
regeering even lastig te zijn als de levende voor haar
is geweest, maar zij heeft ten slotte toegegeven en
aan zijn nagedachtenis eer bewezen.
Tenslotte kwamen er deze week berichten over on
lusten en revolutionnaire neigingen uit Midden- en
Zuid-Amerika. Nauwelijks was het in Druquay en
Honduras rustig of uit Meziko werd een opstand ge
meld, gericht tegen den prijzen president Pörfiro Di
az en uit Brazilië werd een muiterij onder de matro
zen geseind, waarbij tal van officieren werden ver
moord. Het schijnf echter in heide landen rustiger te
zijn geworden.
De ex-sultan van Marokko is Zaterdagmiddag met
het stoomschip „Vondel," van de maatschappij Neder
land, weer naar zijn land vertrokken, zeer voldaan over
zijn bezoek aan Europa, en speciaal over zijn verblijf
in Amsterdam.
DE PAPENDRECHTSOHE STRAFZAAK.
Uit kringen, die met de justitie te Arnhem in nau
we relatie -staan,' wordt ons gemeld, een tijding
waarvan wij alleen met inachtneming van de grootste
reserve melding maken dat het te verwachten breed
gemotiveerde arrest in de Papendreehtsche strafzaak,
Dinsdagmiddag voor te lezen, tot de eindconclusie
komt, dat Hendrik Garsthagen wegens ontoereken
baarheid van rechtsvervolging wordt ontslagen.
Volgens de ons gedane mededeeling zou die ontoe
rekenbaarheid alléén worden aangenomen ten opzich
te van het gepleegde smaadschriftdelict, omdat toch
doen om zich van dat brandend gevoel te bevrijden.
En de onmacht tot bewegen deed hem weer pogen om
te roepen, om zoo te beduiden dat die hitte hem hin
derde, ja ondragelijk was.
Langzaam, langzaam werd het lichter, langzaam
gleed de duisternis weg'. Het leven verdreef den dood.
Hij bemerkte nu dat hij opgeheven werd, dat harde
handen iets onder hem weg'haalden en dat daarop het
onverdragelijk branden en drukken ophield.
Langzaam, zooals de zon na lang worstelen door de
morgennevels dringt, zoo begon het bewustzijn meer
en meer zijn stralen te werpen door de zwarte sluiers
waarin de dood hem reeds had gewikkeld.
Hij herkende nu twee gezichten, die hij al lang te
voren gezien had maar in den nevel niet terecht had
kunnen brengen. Duidelijker, steeds duidelijker traden
die gestalten te voorschijn. Hij zag- nu dat hot- stoppe
lige gezicht van den waard uit de herberg' aan den
kruisweg en het magere van zorg en honger vertellend
gelaat van Lehmann, zijn ouden vriend, was.
De' beide mannen grepen hem aan en tilden hem op.
Daarna lieten zij hem weer langzaam in de kussens
zakken.
Nu zag hij ook al de anderen. Hij begreep wat ze
zeiden, verstond hun vragen. Zij vroegen hoe hij zich
nu gevoelde. of hij nu beter was. en hij kon la
cher* en mot lachen antwoorden
Hij zag nu dat Walspecht de arbeiders uit de ka
mer joeg en alleen met zijn vrouw en den ouden Leh
mann in het vertrek bleef. Hij zag hen om hem heen
staan en bemerkte ook dat het raam open stond. Hij
hoorde hen praten over de kachel die afgesloten was
geweest, en van kolendampvergiftiging hoorde hij hen
spreken. Maar vragen deed hij niets. Wat zij zeiden
kwam hem als reeds bekend voor hij had zelf ge
dacht.
Nog een kwartier en het zou met hem gedaan
zijn geweest, zoo zeiden zij. Hij dacht daarover na
verdiepte zich meer en meer in het gebeurde van den
vorigen avond. En steeds kwamen zijn gedachten op
Pechlena terug met wie hij hier midden in den nacht
was samen geweest. Van Lena gingen zijn gedachten
vaststaat, dat de beklaagde noch lezen kan, noch
schrijven. En hij dus geenszins voor het hem ten las
te gelegde feit kan worden toerekenbaar geacht,^ wijl
een persoon van de geringe dntellectueele ontwikke
ling van den beklaagde, daargelaten of hij ook in an
der opzicht toerekenbaar kan worden geacht, dit toch
geenszins kan worden gerekend te zijn voor het feit,
waarvoor hij terechtstond.
Wij vernemen, dat het opschorten van het ver
schijnen der brochure van prof. Jelgersma, die een
overdruk zou zijn van de psychiatrische en neurologi
sche bladen, is geschied op last van den minister van
Justitie.
De hoofdredacteur van dit wetenschappelijk tijd
schrift, dr. J. v. d. Kolk, uit Oegstgeest, moet van het
departement van Justitie bericht ontvangen hebben,
dat de opname van het rapport in genoemde „Bladen"
ongeoorloofd wordt geacht.
Daardoor kan ook de brochure, die met een voor
woord van prof. Jelgersma zou verschijnen, voorloopig
niet uitkomen. (T e 1.)
VRIJZINNIG-DEMOCRATISCHE BOND.
Te Utrecht heeft Zondag de Vrijzinnig-Democrati
sche Bond, in samenwerking met het Algemeen Ne-
derlandseh Werklieden-Verbond, in een der zalen van
het Gebouw voor Kunsten en Wetenschappen eene
buitengewone algemeene vergadering gehouden, die
goéd bezocht was, ter behandeling van het onderwerp
,,Het Grondgebruik voor Landarbeiders, als middel tot
economische verheffing der Landarbeidersklasse."
Als inleiders van dit onderwerp traden op de hee
ren A. Rauwerda, voorzitter van het Alg. Ned. Werk
lieden Verbond, te, Leeuwarden, Jac. Welleman, land
bouwer, lid van het hoofdbestuur van den Vrijzinnig-
Democratisch en Bond te Krabbendijke, en mi'. J. Wol-
terbeek Muller,advocaat te 's-Gravenhage.
De volgende motie werd met algemeene stemmen
aangenomen
„De gemeenschappelijke algemeene vergadering
van den Vrijzinnig-Domocratischen Bond en van het
Algemeen Nederlandsch Werklieden-Verbond, gehou
den op 27 N-ov. 1910 te Utrecht;
overwegende
dat grondgebruik door arbeiders ten platteland©
een krachtig middel is tot verbetering van hun econo-
misehen toestand en om die reden door hen dan ook
in het algemeen zeer wordt begeerd;
dat dit grondgebruik evenwel uitermate wordt be
moeilijkt, omdat de grond öf niet in voldoende mate
voor dat doel beschikbaar is, öf alleen tegen zeer hoo
ge huur te verkrijgen is;
overtuigd
dat genoemde arbeiders, hij hun streven tot verbe
tering van hun sociale positie, krachtig gesteund die
nen te worden, zoowel door het particulier initatief
als door de overheid;
lettende
op vroegere besluiten van de algemeene vergadering
van het Alg. Ned. Werkl.-Verbond en op het werkpro
gram (landbouwparagraaf) van den Vrijz.-Dem. Bond,
waarbij de wensch is uitgesproken, dat de wetgever,
door uitbreiding en vereenvoudiging van het onteige-
ningsrecht voor staat en gemeente, de gelegenheid zal
openen om gronden in pacht te doen geven, hetzij aan
kleine landgebruikers of tuinbouwers voor zelfstan
dig bedrijf, hetzij als tuingrond aan veld- en fabrieks
arbeiders; terwijl in weidestreken ook op de behoefte
aan weide en hooi, voor vee van arbeiders, zal moetea
worden gelet;
besluit:
naar Walpurg Wiesenreiter, toen naar Peter Knurr-
hahn en van dezen weer terug naar het meisje, dat al
tijd ongelukkig was bij alles wat zij ondernam.
De donkere gestalte van den langen Peter Knurr-
hahn stond dreigend voor hem. Maar het gelukte hem
niet het verband te vinden tussehen Peter en wat er
dezen nacht gebeurd was.
Moe, maar tevreden en gelukkig met de gedachte
aan Gisela, lag hij geduldig op zijn rug en keek zonder
iets te zeggen naar wat zijn vrienden deden om weer
orde in de kamer te brengen.
Ondertusschen kwam er langs den boschrand een
rijtuig aan. Zij hadden een boodschap naar Griintan-
ne gestuurd en dokter Todwendedich was zoo snel hij
kou naar de herberg gekomen.
Met een scherpen blik overzag' hij wat hier gebeurd
was. Hij hoorde naar het verhaal dat hem in verwar
de woorden werd gedaan, greep een paar maal in zijn
langen baard, fronste het voorhoofd, drukte de drie
bezorgde menschen toen allen hartelijk de hand en
trad op het bed van den patiënt toe.
Ilagenloh zag' zijn vriend dankbaar aan, deze boog
zich over hem en zijn oogen werden vochtig toen hij
ITagenloh over het voorhoofd streek.
„Arme kerel!" zei hij. „Maar nu moet je zien dat
je er weer gauw boven op komt. Je hebt het aan deze
goede menschen te danken dat wij nog eens een vroo-
lijk woordje samen kunnen wisselen."
Hij zweeg even en vervolgde toen
„Kom, blijf kalm. Op den molen weten ze nog niets
van het gebeurde, zoo als ik hoor. Ik zal er op de te
rugreis even aanrijden, hun de zaak vertellen en hen
tegelijk gerust stellen. En jij, beste kerel, je moet rust
houden. Hoe ze je verplegen moeten, dat zal ik Wald-
specht wel nader vertellen. En. zal ik op den molen
je groeten overbrengen?"
Hij zat op den rand van de matras en keek Hagen-
loh lachend aan. Deze lachte ook en knikte zijn
vriend toe.
De dokter streek hem nogmaals met broederlijk»
teederheid over het hoofd en drukte hem de hand.
