Uit Hof- en Hoofdstad.
SYa IISNIEU WST
er iets in Let bier bad gezeten. Hoe bij op bet denk
beeld kwam, dat er benzine door het bier zat, dat zijn
vrouw er zou hebben ingedaan, wie zal het zeggen?
Doch hij geloofde het. Fluks loopt hij, zoo goed en
zoo kwaad het gaat, naar het politiebureau, waar hij
met het angstzweet op het gelaat en bijna geheel ont
nuchterd, vertelde, dat hij vergiftigd! was. Hij werd
naar het Academisch Ziekenhuis gebracht-, waar men
den patiënt de maag leegpompte, waaruit o. a. te
voorschijn kwam jenever, bier en. benzine. Gevaar
was er niet bij.
Moeder de vrouw trok zich van het geheele geval
weinig aan. Toen de politie haar in den nacht kwam
waarschuwen, lag zij in diepen slaap.
UIT HOORN.
In het Doelenhotel te Hoorn werd gisternamiddag
een vergadering gehouden belegd d'oor de commissie
tot onderzoek van de mogelijkheid van de stichting
eener Eleetrische Centrale voor Hoorn, Enkhuizen, de
Streek en omliggende gemeenten en waartoe waren
uitgenoodigd dé belanghebbende gemeente- en polder
besturen.
De zeer druk bezochte vergadering stond onder lei
ding van den heer dr. Stieler van Westwoud, die haar
opende met de mededeeling, dat de commissie in haar
vergaderingmet algemeene stemmen heeft besloten
over te gaan tot stichting eener Eleetrische Centrale
op den basis als is aangegeven in het rapport van den
teobnischen adviseur der commissie, den heer Van der
Hegge Zijnen te Utrecht en waarvan we den inhoud
vroeger reeds kortelings meedeelden.
Het doel dezer vergadering van autoriteiten, zeide
de voorzitter, is om hen gelegenheid te geven vragen
te richten tot den adviseur.
Vervolgens werden de verschillende hoofdstukken
van het rapport besproken.
Velen maakten gebruik van de gelegenheid vragen
te stellen.
Bestrijding werd slechts gevoerd oor den heer Hoy-
tema van Konijnenburg, burgemeester van Enkhuizen,
die, hoewel gaarne hulde brengende aan den rappor
teur, dezen te optimistisch acht. Spreker oordeelde
vele cijfers te gunstig, hoewel hij de onjuistheid er
van niet 'kan aant-oonen.
In de eerste plaats wees hij op de te gunstige voor
stelling omtrent het aantal aansluitingen. Door den
rapporteur worden de antwoorden der aanvraagformu
lieren als basis aangenomen, doch omdat daarin nietis
gewezen op de vrij dure installatie, vrees spreker, dat
velen zich, wanneer het tot aansluiten komt, zullen
terugtrekken. De basis waarop het rapport rust, is dus
verkeerd.
Mede achtte spreker het nemen van jaarabonnemen
ten door de verbruikers verkeerd. Deze toch geven,
ondanks het gebruik van stroonibegrenzers, steeds
aanleiding tot stroommisbruik.
De voordeelen! voor de gemeenten Hoorn en Enk
huizen te behalen, in het rapport berekend op resp.
9925 en 8362 trok spreker zeer in twijfel.
Uitvoerig stond hij Stil bij den financiëelen opzet,
dien hij geheel verkeerd aehte.
Het rapport sprak van het plaatsen van 250.000
als aandeelenkapitaal bij belanghebbenden en het
plaatsen van 1.000.000 als een 4Vz obligatiele
ning. Spreker geloofde niet, dat er één Bank-instel-
ling zal zijn, die daartoe bereid zal worden gevonden.
Rij eventueele liquidatie mag toeh niet blijken, dat
meer dan de helft van het kapitaal als een leening is
geplaatst en hier is het 4/5 deel. Spreker geloofde ook
niet, dat Staat en Provincie bereid zullen zijn een ren
te-garantie te geven.
Daar spreker voorloopig nog niet wil onderschrij
ven de conclusie van het rapport om over te gaan tot
de stichting, gaf hij de commissie in overweging zich
te wenden tot één of twee der meest bekwame deskun
digen op Electroteehnisch gebied, en hen opdracht te
geven te onderzoeken, of op het rapport van1 den heer
Van der Hegge Zijnen kan worden voortgebouwd.
Naar aanleiding van het 1 aat-stgesproken-e legde de
voorzitter er den nadmk op, dat door deze woorden
het vertrouwen in haar adviseur niet is geschokt ge
worden, waar bij de oommissie is1 aanbevolen gewor
den door den meest bevoegden deskundige in ons land
n.l. Prof. Veldman te Delft.
Eén der commissieleden, de heer Groot, wees er op,
dat professor Jan Klopper, het rapport van den heer
an der Hegge Zijnen mede zeer betrouwbaar heeft
bevonden.
De heer V. d. Hegge Zijnen zette in zijn antwoord'
op den voorgrond, dat nergens noch in ons land, nöch
in het buitenland een Centrale als hier zal komen be
staat. Dit rapport moet beschouwd worden' als een
voorloopig plan. Het bevat slechts een algemeene be
rekening, die moet uitmaken of men mag doorgaan
of niet..
Een vergelijking met andere centralen1 is niet moge
lijk, ook niet met de Duitsclie Uberlandcentrale.
Slechts weinig statistieken zijn er en moet een raming
worden gemaakt, dan moet men met die statistieken,
die andere centralen betreffen, voorzichtig zijn. Daar
om nam spreker als basis- de vragenlijsten, iets wat
nergens in ons land en in het- buitenland slechts
hoogst zelden is gevolgd. Algemeen echter wordt het
aanbevolen als de beste methode en men krijgt vaster
basis, dan volgens statistieken. Spreker is overtuigd,
dat de gegevens voor het maken van een Tapport
nergens zoo vast hebben gestaan als hier. Krachtig
kwam hij op tegen de beschuldiging dat de commissie
de ingezetenen met de vraaglijsten heeft willen mis
leiden.
Verder zeide hij, dat noch de genoemde apparaten,
noch de installaties duur zijn. De nieuwste stroonibe
grenzers voldoen uitstekend.
Spreker kan en mag niet gelooven dat de financiee
ls opzet zoo verkeerd is, als de heer Van Konijnen
burg zei. Zelf is hij op dat gebied niet deskundig,
maar langs meerdere wegen zijn reeds onderhandelin
gen omtrent de leening geopend, doch hij heeft nog
nimmer gehoord, dat het onmogelijk zal zijn die te
sluiten.
Het benoemen van een bevoegd deskundige achtte
spreker aangenaam. Hij is te zeker van zijn rapport,
dan dat hij zich tegen een controle zou verzetten.
De heer Van Leeuwen, wethouder van Enkhuizen,
achtte den opzet van het rapport goed en verzette zich
tegen het voorstel van den burgemeester van Enkhui
zen het rapport te doen controleeren. De bezwaren,
verbonden aan den financiëelen opzet, achtte hij niet
zoo zwaar, of ze kunnen worden ondervangen. Spreker
was overtuigd, dat de E. C. in deze Streek een groote
toekomst zal hebben.
De voorzitter wees er op, waarom de commissie het
niet noodig oordeelt het rapport te doen controleeren.
De gemeentebesturen kunnen in deze doen wat ze wil
len. Het aantal aansluitingen zal niet tegenvallen,
te meer niet, waar na de samenstelling van het rap
port, stemmen tot aansluiting zijn opgegaan in de ge
meenten Deemster, Twisk, Midwoud, Nibbixwoud,
Ilauwert en andere.
Wat aangaat de electrificatie van de paardentram
HoornEnkhuizen oordeelde d'e commissie het 't best
een afwachtende houding aan te nemen.
Verschillende besprekingen werden nog gevoerd.
Ten slotte sprak de voorzitter het vertrouwen uit, dat
allen de handen ineen zullen slaan, opdat spoedig zal
kunnen worden overgegaan tot oprichting eener
Naamlooze Vennootschap en den bouw der Centrale.
Vertegenwoordig waren de volgende gemeentebe
sturen;
Enkbuizen, Hoogkarspel, Oudendijk, Schellinkhout,
Venhuizen, Blokker, Baarsdorpermeer, Zwaag, Bo-
karspel, Midwoud, Nieuwe-Niedorp, Berkhout, Groo
tebroek en Obdam, terwijl de heer Van Buren Len-
sink, wethouder van Hoorn, bericht van verhindering
had gezonden.
Zondag werdén de uitslagen der door de Hoom-
sche dam- en schaaclub uitgeschreven wedstrijden be
kend.
Dammen: le afd. W. Speet-s, Aartswoud; 2e afd. H.
ITartenberg te Andijk en 0. J. v. d. Oord te Hoorn
3e afd. J. Speets te Benningbroek.
In den schaakwedstrijd waren winnaar de heeren
W. Tensen te Schellinkhout, J. Hinke te Spierdijk en
N. Konijn te Spierdijk.
Nog werd een clubwedstrijd voor de leden der ver-
eeniging gehouden met den volgenden uitslag:
W. Nobel te Bobeldijk, W. A. IJdo, C. Molenaar Sr.
en H. Wijdema, allen te hoorn.
UIT ST. PANCRAS.
De uien worden met den dag duurder. Veel voor
raad is er nietde streek schijnt reeds uitverkocht,
en de qualiteit is niet best, zoodat slechts enkele par
tijen kunnen bewaard worden. Men verwacht in 't
voorjaar zeer hooge prijzen.
UIT OUDKARSPEL.
De Nieuwjaarscollecte voor de armen der gemeente
Oudkarspel heeft opgebracht 293.
De bevolking op 1 Januarai 1910 bedroeg 1786
personen. Vertrokken 140 personen. Overleden 24
personen. Taal 164 personen. Ingekomen 134 perso
nen. Geboren 38 personen. Totaal 172 personen.
Bevolking op 1 Januari 1911 bedroeg 1794 personen.
Voltrokken huwelijken 5. Levenloos aangegeven kin
deren 2.
UIT BEROEN.
Met genoegen maken we wederom melding van de
uitvoering, gisteravond te half acht ure door de Too-
neelvereeniging „Eendracht maakt macht" in café
„Hildebrand1" gegeven.
Het blijspel door Justus van Maurik Jr. „Fijne Be
schuiten" voldeed uitstekend. Er werd keurig en
beschaafd spel geleverd. Een meermalen herhaald ap
plaus van een talrijk, net en aandachtig publiek viel
den spelers ten deel.
Een gezellig bal, onder leiding van den heer Groen,
besloot dezen avond.
UIT CASTRICUM.
Uit het gesticht „Duin en Bosch" alhier is gisteren
ontvlucht Jan de Wilde, oud 33 jaar, lang 1.79 M.
Gekleed in zwarte broek en jas. Hij is blond, heeft
een scheeve neus, zijn rechteroor is verminkt en is
op voorarm en borst- getatoueerd.
BILJARTWEDSTRIJD.
De jaarlijksche wedstrijd om den zilveren lauwer
krans sinds 1905 gearrangerd tusschen de biljartver
eniging Amsterdam eenerzijds en de Biljartclub Gro
ningen en de Friesche Biljartclub anderszijds is gisteren
te Leeuwarden gehouden. Zij leverden in den loop
der jaren de volgende resultaten op 1905 Amsterdam
wint met 468043731906 het Noorden wint met
47054596 1907 het Noorden wint met 46064108
1908 Amsterdam wint met 4507—4424; 1909 het
Noorden wint 45784495. De krans wordt definitief
gewonnen, wanneer een der partijen haar driemaal
achtereen of vijfmaal wint.
Gisteren speelden in de Friesche hoofdstad de Am
sterdammers Robijns, De Geus en Cohen tegen de
Friezen Gorter en Boelstra en den Groninger Thiele.
De uitslag was, dat het Noorden 4248, Amsterdam
4128 punten behaalde, zoodat FrieslandGroningen
won met 120 punten.
BRUTALE RIJWIELDIEFSTAL.
Te Enschedé is een brutale rijwieldiefstal gepleegd.
Omstreeks vijf uur 's middags, dus op een tijdstip, dat
alle ambtenaren, concierge enz. aanwezig waren, is
uit de midden in het kantongerechtsgebouw gelegen
vestibule een rijwiel weggekaapt, aan een der ambte
naren toebehoorendte.
't Is haast onbegrijpelijk, hoe de dief ongemerkt met
het rijwiel 't gebouw heeft kunnen verlaten. Het ver
moeden ligt dan ook voor de hand, dat dé dief met
de inrichting van 't gebouw goed op de hoogte moet
zijn geweest.
DE „BERLIN"-RAMP.
Aan liet Scheveningsche. strand zijn t-er hoogte van
het Oranje-Hotel met een dag tusschenruimte aan
gespoeld de in verregaanden staat van ontbinding
verkeerende lijken van eene jonge vrouw en van een
forschen man. Door de politie zijn de lijken in het
duin bedolven. Vermoedelijk zijn de aangespoelden af
komstig van het vergane schip ,,de Berlin."
MONUMENT-VAN-MAASDIJK.
Het Heerenveensche comité, dat besloten had het
monument voor Van Maasdijk (een eenige meters
hooge obelisk met medaillon-portret van Van Maasdijk,
ontwerp Pier Pander) in de plaats Heerenveen op te
richten, zal dit plan geheel laten varen.
De gemeentebesturen schijnen niet bijzonder genegen
om in de kom van Heerenveen een plek van weinige
meters in het vierkant af te staan voor plaatsing van
het monument.
De bepalingen toch, die het bestuur der gemeente
ASngwirden aan het vliegcomité stelt, (o.a. dat steeds
nieuwe of andere voorwaarden bedongen kunnen
worden) zijn te bezwarend.
Het comité zal zich thans tot Thialf's bestuur
wenden met het verzoek op de ijsbaan het terrein
waarboven de vliegdemonstraties hebben plaats gehad
'n geschikte plaats te willen aanwijzen voor oprichting
van genoemd monument, waarin het historisch feit
vastgelegd zal worden, dat daar het eerst door een
Nederlander boven Nederlandschen bodem is gevlogen.
VLIEGEN OP DE MOLENHEIDE.
„De Luchtvaart" schrijft
Zaterdagmorgen werd dëor den leerling-vliegenier
Bakker het nieuwe vliegtoestel beproefd, dat geheel
in de, bij het vliegterrein van de Naamlooze Vennoot
schap „Eerste Nederlandsche Vliegvereeniging" be-
hoorende werkplaats vervaardigd is door den heer
Bahle, ijverig bijgestaan door den bekwamen monteur
Toon van Wees.
De keurig gebouwde machine (gewijzigd Blériot-
model), voorzien van een 33/40 Anzani-mot-or, voldeed
uitstekend.
Ook 's middags werden nogmaals met het toestel
eenige vluchten gediaan, nu afwisselend' door de vlie
geniers Muidér en Bakker, die afstanden vlogen, va-
rieerend tusschen 500 en 700 meter, op eene hoogte
van 6 a7 meter.
De machine luisterde nauwgezet naar den bestuur
der. Het opgaan, vliegen, dalen en landen was voor
treffelijk, zoodat dan ook de vliegers hunne volle te
vredenheid te kennen gaven over de deugdelijkheid
en de gemakkelijke bestuurbaarheid.
Dit is dus de eerste, geheel in Nederland' vervaar
digde vliegmachine, die opgaat, en niet alleen hieraan,
maar ook onberispelijk aan de verdere eisehen voldoet.
Voorwaar een mooi succes voor de Naamlooze Ven
nootschap E. N. V. en niet minder voor den heer
Bahle, die met dat kranig stuk werk een bewijs van
zijn kunnen heeft geleverd. De heer Bahle gaat direct
weer aan eene nieuwe machine beginnen, maar zal
zich nu ook meer op de vliegkunst zelve gaan toeleg
gen.
Zoodra het weer gunstig is, zullen drie der leer
lingen, de heeren Mulder uit Breda, Bakker uit 's Her
togenbosch en Maurer uit Rotterdam, de vereischte
vluchten ter verkrijging van het brevet trachten af te
leggen.
Weer hebben zich bij de Naaml. Venn. E. N. V.
twee leerlingen aangemeld: luitenants, die slechts op
hun verlof wachten om met de lessen een aanvang te
nemen.
KORTE BERICHTEN.
Een raadslid te Zutfen heeft ontslag genomen, wijl
hij geen tijd heeft dezelfde raadstukken twee of drie
maal door te werken nu de voorstellen aan den Raad
telkens worden uitgesteld.
Te Groningen zijn bij het dreggen in het Boter-
diep naar het lijk van den voor ongeveer 14 dagen
vermisten Buining, twee lijkjes van pasgeboren kin
deren van het mannelijk geslacht opgehaald.
De marechaussee doet ijverig onderzoek.
Zaterdagavond is te Amsterdam ingebroken in
een huis in de Kinkerstraat. Een pendule met coupes,
zilveren lepels, geld, een tafelkleed en kleedingstukken
zijn weggehaald, terwijl de bewoners in hun winkel
aan den overkant waren.
Een zeker niet alledaagsch proces-verbaal we
gens Arbeidswet-overtreding is Zaterdagmorgen opge
maakt tegen den „porder" L. G. Z. te Haarlem, die
's morgens zijn 12-jarig zoontje om half zes er op uit
stuurde om de menschen te wekken.
Voor ons, huisvaders, is het op het oogenblik een
dure tijd, zegt de Amsterdamsche briefschrijver van
de Prov. Gron. Ct., de tijd der uitverkoopen Elke
manufacturenwinkel, elk magazijn van damesgoederen,
van modeartikelen verkoopt uit, de een wegens liqui
datie, de ander wegens verbouwing, een derde omdat
de inventaris moet worden opgemaakt een vierde
wegens verhuizing, een vijfde zonder eenige reden,
maar allen verkoopen uit, tegen spotprijzen, zeggen ze,
zelfs tegen elk aannemelijk bod. En de dames loopen
er in, ze bestormen de winkels, komen met prachtkoop-
jes thuis welke zij niet noodig hebben maar waar
op ze toch wat trotsch zijn. Zij weten niet, dat het
met die uitverkoopen allerdolst toegaat, dat er win
kels zijn, waar men de rollen laken of andere stof die
in het magazijn liggen opgestapeld, tot coupons ver
knipt, deze aanbiedt alsof het restanten zijn en er even
veel als vroeger voor vraagt. Zij weten niet, dat er
winkeliers zijn, die, als zij uitverkoop gaan houden,
eerst bij hun leveranciers een goeden voorraad opdoen,
waarvoor zij dan in plaats van de, zeggen we, 150
slechts 100 percent winst vragen. Zij weten niet, schij
nen liet ten minste niet te bemerken, dat er winkeliers
zijn, die wat vroeger bijvoorbeeld een gulden kostte,
thans weder als buitengewonen uitverkoopsprijs, voor
een gulden te koop aanbieden onder verzekering, dat
er vroeger een daalder voor werd gevraagd. Ik geef
toe, dat niet allen zoo doen, doch elke ingewijde zal
erkennen, dat dergelijke dingen bij uitverkoopen her
haaldelijk voorkomen.
De grootste uitverkoop geschiedt thans bij de ver
maarde firma Hirsch. Zij laat zich een reuzengebouw
zetten op den hoek van het Leidscheplein en den
Weteringschans, en zal tijdens dien bouw haar zaak
voortzetten in een groote houten loods, die vlak bij
haai' zaak wordt opgetrokken. Zij maakt nu van de
gelegenheid gebruik om haar ouden voorraad op te
ruimen en 't zijn werkelijk koopjes, die zij aanbiedt.
Met eene deskundige heb ik er een kijkje genomen
en deze vestigde mijn aandacht b.v. op geheele cos
tumes, die voor f 14 k f 15 te krijgen waren. Kleur
en snit waren misschien niet meer gloednieuw, doch
een costuumpje van Hirsch voor zulk een prijs, dat
is en blijft in ieder geval een echt en onvervalscht
koopje! Hoe het nieuwe modepaleis der firma er uit
zal zien, ben ik nog niet te weten gekomen, alleen
heb ik gehoord, dat een gedeelte van den gevel aan
het Leidscheplein zal ingenomen worden door een
lunchroom of café, waar de heeren rustig en gezellig
zullen kunnen afwachten tot de dames haar inkoopen
hebben gedaan. Een nieuwigheid voor ons land, die
in den vreemde echter zeer in den smaak is gevallen.
De Haagsche briefschrijver van de Prov. Geld. en
Nijm. Gt. schrijft o.m.
Blootshoofds, de bloote voeten op sandalen, 't ten
gere, door sober leven uitgeteerde lichaam in een
Franciscaner boetekleed gestoken, loopt een man
daar. „te koop" voor de nieuwsgierige oogen der
opdringerige massa, die blijkbaar onverzadigd raakt
in 't aanschouwen van dezen vertegenwoordiger van
het idealisme.op.flesschen. Het is er mij
niet om te doen u lastig te vallen met de vraag of het
natuurleven onafscheidelijk aan zoo'n pij verbonden
moet wezen en deze man, die, monnik noch prediker
is, zich aldus niet even potsierlijk maakt als elke Car-
navalsganger? Maar wel vraag ik u of 't ernst is dat
we menschen van beschaving mogen lieeten. Er zijn er
die krankzinnige schepselen uitlachen, omdat ze hon
derd keer hetzelfde vragen! Zou ik dan een goed deel
van ons publiek niet evengoed voor mal verklaren,
wanneer 't 'n goed uur lang dezen man blijft volgen
aan wien na zestig minuten niets anders is te zien
als bij 't eerste aanschouwen? We hebben d'r zoo'n
handje van. Gisterenmiddag, ook midden in de Vee-
nestraat-volt-e een paar Chineesjes, rtiot eens in hun
smaakvolle landskleedij maar evengoed als wij „ake
lig" gekleed. Chineezen, die ors na-apen, zijn dom.
Deze jongelui hadden 't gewenscht geoordeeld om
hunne staarten op te bergen in hun jas. Wel nu. 't
was voor 'n handjevol middag-publiek de welkome
aanleiding om met dit oolijke viertal op te wandelen.
Zelfs eenige heeren, heusche heeren, deden d'r aan
mee. En deze nieuwsgierige menschen begrepen niet
eens, wat dat oolijke lachen van deze langstaarten te
beduiden had, voelden niet dat ze door deze menschen
natuurlijk werden versleten voor mal en dwaas. Neen,
't wordt werkelijk tijd, dat we eens aan onze bescha
ving gaan werken. Vooral is dat noodig in een stad,
waar het vreemdelingenverkeer reeds druk is en straks
het Vredespaleis ongetwijfeld het aantrekkingspunt
zal worden voor meerdere menschen, die er anders uit
zien dan wij.
HET HOOFDARTIKEL.
Abusievelijk is het laatste gedeelte van het hoofd
artikel niet gecorrigeerd. Wij verbeteren hier o. a.
even: Psjechen moet zijn Tsjechen; inbren moet zijn
inbrengen; Hondieras moet zijn Honduras.
VOLKSCONCERT.
't Is eenige jaren geleden dat een tweetal zangver-
eenigingen alhier het initiatief namen tot het geza
menlijk geven van concerten, voor een zeer laag ge
stelde entree. Zóó laag, dat iedereen er van kon profi-
teeren.
Het succes was volkomen, honderden vulden de
groote Harmonie-zaal en luisterden aandachtig naar
wat aangeboden werd.
J.l. Zondagavond nam het mannenkoor „de Veree-
nigd'e Zangers", waarvan de heer W. Hospe, uit Am
sterdam, de leidér is, een dergelijke proef, en met den
besten uitslag. De zaal „Diligentia" v.t geheel be
zet men sprak van ruim 400 'betaler:do bezoekers
en die toehoorders betuigden zich r dankbaar
over hetgeen zij te hooren kregen. D: vereeniging
verdiende dit ook ten volle, want alle koornummers
werden op die muzikale en correcte WÜkc uitgevoerd,
zooals men dit op vorige Concerten van. dit koor kon
opmerken.
In bijzonderheden afdalen behoeft nuf. Bijna alle
stukken waren ook op het concert van November 1910
gezongen en toen is er meer in détails over geschre
ven. Alleen vermelden we de eerste uitvoering van het
„Matrozenkoor" uit de „Vliegende Hollander", van
Richard Hol; dat pittige, frissche wrik genoot bij
zonder goede vertolking.
De heer H. E. van Brummelen, uit Amsterdam,
zong verschillende Hollandsche liederen ook de ba-
ryton-solo in „Bede" van Heinze voor een uitvoe
ring als deze zeer geschikt,"en mocht de voldoening
smaken van een groot deel van het succes' voor zich
in ontvangst te kunnen nemen. Hij werd' door den
heer W. H. Slinger die ook in het „Matrozenkoor"
medewerkte op het klavier geaccompagneerd.
Dan nog hadden op het programma een plaats ge
vonden een „Adagio" van Haydn, en een „Andante
Cantabile" van Tschaikowsky beide fragment uit
een strijkkwartet -te spelen door het Alkmaarscli
Strijkkwartet. Ook dit gezelschap mocht zich in de
waardeering van het publiek verheugen.
Dit eerste volksconcert der „Vereonigde Zangers"
is dus uitstekend van stapel geloopen. A. K.
LEZING Dr. VAN EEDEN.
(Vervolg).
Men zegt vaak, dat de dichter alleen met woorden
werkt, maar ook de geleerde heeft niet anders dan
woorden en symbolen. De geleerden heben echter heel
wat meer en gevaarlijker gefantazeerd' dan de dich
ters. Zij hebben bijv. het stofbeg'rip uitgevonden,
maar dit begrip wordt door de tegenwoordige physiea
reeds uit elkaar gerukt. Vroeger wilde men niemen
dal weten over beweging zonder mnsa, thans begint
men daarover te schrijven, vroeger hield' men vuur
voor stof, thans voor gloeiende gassen enz. Het woord
„stof" heeft meer verwarring' gesticht dan één gedicht
van eenig dichter. En vooral waar het zielkundige
verschijnselen geldt, faait de wetenschap.
Een Duitsch dichter heeft de ziel aldus omschreven:
„Uit gewaarwordingen wordt het subject opgebouwd,
dat dan weer op gewaarwordingen reageert." Dit is
wel de meest vage, duistere beeldspraak en dat noemt
men exacte wetenschapMen beweert dat geloof zou
zijn bet aannemen van het onbewezene. Maar hoeveel
nemen onze geleerden niet aan op geloof? En hoeveel
onheil is aangericht door geneeskundigen spreker
is zelf dokter, is dus tot oordeelen' bevoegd waar
ze geloofden op den rechten weg te zijn en daarnaar
handelden? Wat zijn er bijv. een menschen ader gela
ten, in den grond adergelaten, waarover nu het gras
gegroeid is en waarover nu niemand meer spreekt, om
dat men thans niet meer aderlaten doet.
Spreker heeft een wetenschappelijke opleiding ge
had en respect voor veel geleerden, maar ze stichten
kwaad door hun materialistische levensbeschouwing
en dat kwaad weegt op tegen het goed, dat ze doen.
Ze maken de menschen gezond, maar ze benemen hen
vaak het geloof, het poëtische. Tegenover de winst
aan stoffelijke gezondheid staat het verlies aan gees
telijk geluk.
Toch is er geen bankroet van de wetesnehap, zooals
een Eranscliman zeide. De wetenschap is soliede ge
noeg, maar zij moet haar plaats kennen, zij moet zeg
gen: tot zoover ga ik, verder niet ca daar is het woord
aan den dichter. In den mensch is de wetenschappelij
ke functie ondergeschikt aan de dichterlijke, hetzij hij
scheppend of erkennend optreedt. Tiet geloof (in meer
dan wat we kennen en meer dan wat we zijn) is voor
ons onmisbaar, het is ala bij een kompas, krachten, die
wij niet kennen drijven in die richting, die wij gaan
moeten. De wetenschap kan zulk een leider niet zijn,
zij voelt niet, zij constateert, zij zegt slechts wat ach
ter ons ligt, niet waar we heen moeten. Een dichter
gaat steeds voort, verandert almaardoor, wordt eiken
dag nieuw geboren niet natuurlijk een rijmelaar,
een mijnheer die eiken dag pleizier er in heeft versjes
te knutselen. Een dichter moet een wijsgeer, een man
van de wetenschap zijn, zooals Goe e, Shelley, Victor
Hugo. Terecht heeft Hebbel gezeg karakter maakt
den dichter, niet verzen. In onzen t'. 1 zijn er een ben
de literatortjes, die versjes maken, naar groote dich
ters zijn scliaarsch en die we gehad hebben, (Ibsen,
Nietsche, Wagner) hadden de zwakte van hun tijd,
het ongeloof in de toekomst, dé somberheid, al hebben
ze als groote mannen er boven uitgekeken. De eerste
eigenschap van poëzie, zeide Shelley, is blijheid.
De dichters van thans moeten zijn wat de priesters
van vroeger waren: de verbinding van den mensch
met het bovenzinnelijke, zij moeten zoeken wat boven
het sufferige, dagelijksche leven ligt.
Een groot dichter wordt door een groot karakter tot
strijder gemaakt zooals, Tolstoj, die nooit een gedich
tje maakte, maar ook nooit vrede had met zich zelf
en altijd) tot het laatst toe, strijder bleef.
Onze tijd lijdt aan dichters zonder wetenschap. Een
groot dichter moet alle ervaringen van de natuur
verwerkt hebben, verder zien dan anderen zooals Dan
te voor zijn tijd.
Wij hebben tegenwoordig dichters zonder karakter
en vroomheid en geleerden zonder poëzie en zonder
vroomheid. En den vroomen' van dezen tijd mankeert
het aan waarheid en) rechtvaardigheid, zij zijn bang
voor hun kringetje, hun sekte, terwijl waarachtige vro
men alleen naar de waarheid hooren en hun begrippen
veranderen als het moet, niet trachten te knoeien,
net zoo lang tot hun godsdienst en wetenschap zoo'n
beetje overeenkomen.
Aan het slot zijner rede gekomen, verklaarde spre
ker, dezen toestand der maatschappij te houden voo,
een toestand! van overgang, welke op den duur on
houdbaar is, zich moet vereffenen. Er zal een tijd] moe
ten komen, waarin dichtkunst, wetenschap eu gods
dienst (dan niet meer over sekten verdeeld) zullen
samengaan. Het jammerlijke gebrek aan de verstand
houding tusschen deze drie is de oorzaak van de gees
telijke ellende in de maatschappij, van haar saaiheid,
dorheid, doodschheid, alledaagschheid!, van tevreden
heid' met den dagelijkschen boterham en met ecri leven
zonder zorg en zonder ellende.
Er was een tijd dat de wereld gelukkiger was. Tee
kenen o. a. de christian science beweging van miss
Eddy wijzen er op, dat de menschen van thans iets
meer willen dan een sleurleven. Zoo vast als morgen
de zon aan den horizont zal opkomen, zoo vast is spre
ker er van overtuigd, dat er een schooner levende
menschheid' zal komen, die verder ziet dan het alle-
daagsche, die een hooger geluk wil dan de tegenwoor
dige tevredenheid, die zich zal opheffen uit het dage
lijksche sleurleven (Applaus.)
In de pauze werden er tal van vragen gesteld en,
op verzoek van den spreker, stukken opgegeven, welke
men graag door hem zou hooren voordragen. Van de
vele vragen beantwoordde hij er eenige, o. m. om een
misverstand op te helderen. Waar hij had gezegd, dat
de wetenschap slechts achteruit ziet, daar wilde hij
gaarne erkennen, dat hare resultaten door de toe
komst moeten worden bevestigd. Overigen» ou Legde
