DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN
No. 212.
Honderd en veertiende Jaargang.
1912
ZATERDAd
7 SEPTEMBER.
Deze Courant wordt eiken avond, behalve op Zon- en
Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden
voor Alkmaar f0,80; franco door het geheele Rijk f 1,
Afzonderlijke nummers 3 Cents.
Prijs der gewone advertentiën
Per regel f 0,10. Bij groote contracten rabat. Groote
letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdrukkerij
v/h. HERMs. COSTER ZOON, Voordam C 9.
De Alkmaarsche Courant
voor honderd jaar.
Telefoonnummer 3.
BINNENLAND.
EEN KOE OP EEN HALVEN CENT GESCHAT.
kniAVü
Dit nummer bestaat uit 3 bladen.
(Slot.)
ALKMAAR, 7 September 191A
Lenigen tijcl geleden schreven we twee artikelen
naar aanleiding van de Alkmaarsche Courant van
1812, welke als advertentieblad onder het Fransche
gouvernement was mogen blijven bestaan.
De lozer wil zich wellicht nog herinneren, hoe de
pers destijds in kluisters geslagen was en hoe uit
de aankondiging-en bleek welk een dwang er op de
Alkmaarders van dien tijd werd uitgeoefend.
Als een bijzonder sprekend staaltje van overheidsbe
moeiing haalden we o:.m. de wijze aan, waarop het gou
vernement de nienschen uit Alkmaars omgeving er toe
wilde brengen tot de teelt van mangelwortelen over te
gaan.
in het artikel van heden, het laatste over het bo
venstaande onderwerp, willen wij allereerst nog iets
mededeelen over de verregaande overheadsbemoeiïng'
en den druk, die daarbij op de bevolking werd uitge
oefend.
Tot de „heilzame oogmerken van het gouvernement,"
waarop de officieele aankondigingen voortdurend de
aandacht vestigden, behoorde ook de zorg- voor den ge
zondheidstoestand. Inderdaad werd er op dit gebied
heel wat gedaan, al is hetgeen er gebeurde en de wij
ze waarop dit geschiedde niet naar den twintigstc-
eeuwschen smaak.
Er was een „nieuw systema van medicinale politie"
ingevoerd', dat blijkens een aankondiging „noch uit
zonderingen, noch eenige verdraagzaamheid in het
stuktoestond. Er werden door een „geneeskundige
jury" in het burger-weeshuis examens afgenomen ter
verkrijging van den titel van „officieren van gezond
heid, kruidmengers, vroedvrouwen en kruidkenners."
En wat de regeering wilde, dat wilde zij ook goed en
ter bereiking van het beoogde doel waren haar geen
middelen te kras. Ontevreden bijv. over de trage wij
ze, waarop ten aanzien van de inenting met de koe
pokstof gehandeld werd, schreef ze eenvoudig voor
dat niet de minste steun mocht worden verleend aan
behoeftige», die zich of hun kinderen niet hadden la
ten inenten, dat ambtenaren en officieren der stad
vóór een bepaalden datum ter secretarie door behoor
lijke certificaten moesten bewijzen, dat zij en hunne
huisgezinnen de kinderziekte gehad hadden of zich
hadden laten inenten „op poene van, zonder verder uit
stel, hunne posten te verliezen."
In het belang der gezondheid en veiligheid werden
alle losloopende honden dadelijk doodgeslagen een
asphyxiatie-toestel hield men er toen nog niet op na.
Bepaald grappig is de zorg der overheid voor de ge
zondheid, welke blijkt uit een aankondiging, die over
2 nummers der courant is verdeeld. Tiet is een „Be-
rigt, omtrent de middelen, tot voorkoming der aan
stekende ziekte, en om er de voortgangen van te stui
ten." Aanbevolen wordt het gebruik van luchtzuive
rende zakflacons, gevuld met zee-zout, manganesium
en zwavelzuur het „pestverdrijvend gaz," dat hier
door ontwikkeld wordt is natuurlijk het desinfecteeren-
de chloor. In het groot werd deze methode door pro
fessor Chaussier aldus toegepast:
„Deze (handelwijze) bestaat daarin, om eene pot, in
welke men het mengsel van het zout en de manganesi
um gedaan heeft, in de zalen te doen ronddragen. Een
dienstbode houdt het, aan het einde van een stut, met
de eene hand vast; in de andere houdt hij eene flesch,
waarin ontbonden zwavelzuur is, waarvan hij van tijd
tot tijd eenige. droppels in de pot werpt. Het gevoel,
dat hem zulks verwekt, doet hem zeker oordeelen, wan
neer die dampen verminderen of wanneer zij buiten
sporig worden."
En dit alles is een aankondiging van den „rekwest-
meester, rijksgraaf, lid van het legioen van eer en van
de keizerlijke orde der Reünie, prefekt des departe-
ments van de Zuiderzee, die „het berigt" ontving „van
Z. E. monseigneur den minister van binnenlandsche
zaken."
Doch zacht wat wie weet hoe er in 2012 zal wor
den geoordeeld over de hygiënische maatregelen en
Voorschriften uit onzen tijd, immers zoo verlicht maar
desondanks ook nog zoo rijk aan kwakzalverij
Kwakzalvers schijnen een eeuw geleden niet zooveel
couranten-reclame te hebben gemaakt als tegenwoor
dig geschiedt. Wij vonden althans slechts één adver
tentie. In het nummer van 13 Mei meldde zekere
Eooze
„Na in Amsterdam veel eer en roem verkregen te
hebben zig ten dien einde alhier aan, dat hij van Pa
rijs heeft medegebragt Veritable Pomade, om het haar
te doen groeijen, namentlijk de kaale vlekken op de
kruin, al was er in jaren geen haar op geweest (waar
van reeds de uitwerkselen in Alkmaar, door ondervin
ding bekend zijn) komt het weder tot vollen wasdom
het is ook goed voor de secten, om Bakkebaarden te
doen groeijen en dat het haar niet uitvald, door ziek
ten of ouderdom van 80 a 90 jaren; heeft ook bij
sig, Poeder, om grijs en rood haar in een nagt bruin'
en van een vasten koleur te maken; is te bekomen bij
Heidenreieh in de Kalverstraat te Amsterdam en bij
Gijsbert Kieuwenhof op de Laat te Alkmaar, wijk A
no. 263; de prijs der Pomade 1 5 en de Poeder 1
Iloe er met de weezen werd gehandeld leert een ad
vertentie van regenten van het almoezeniers-huis,
waarbij alle inwoners van Alkmaar en omliggende dor
pen worden uitgenoodigd om een of meer bestedelin
gen in hun dienst te nemen tegen voorwaarden „welke
naar mate van de voorwerpen zoo favorabel
mooglijk zullen worden gemaakt," leert ook de uitnoo-
diging van den Mei re, N'. van Foreest van Petten aan
de ingezetenen om weeskinderen aan te nemen. Veel
beteekenend staat in dit laatste stuk: „waardoor zij
billijke aanspraak verkrijgen op die zelfde zorg voor
hunne kinderen, indien zij zelve ongelukkiglijk in
eenen behoeftigen staat mogten geraken, hetgeen de
dagelijksche ondervinding leert, dat ook voor den
meest bemiddelden geenszins onmogelijk is." Overi
gens werpt op de hooggeroemde edelmoedigheid dei-
burgerij een eigenaardig licht het slotzinnetje met de
uitnoodiging' „zoodanige kinderen te verkiezen als een
ieder begrijpen zal het best geschikt te zijn, om in zijn
beroep onderwezen te worden, of buiten dien hem
van nut kunnen zijn."
Indien een éigen .taal als de afspiegeling van een
eigen volkskarakter mag worden aangemerkt, dan
geeft de Alkmaarsche Gourant van 1812 ook in dit
opzicht een bedroevend beeld. De taal uit dien tijd
toch is zoozeer doorspekt van verfranschte Holland
sche of ver ho 11 andsche Fran'sche woorden, dat men
zich haast niet kan begrijpen, hoe zij later nog betrek
kelijk zoo goed' „van vreemde smetten" gelouterd is.
De Fransche wind had vreemde zaden in onze taal
gevoerd, die de oorspronkelijke planten deden verster
ven. De nieuwe woorden vormden geen taalverrijking,
maar taalverbastering, welke stelselmatig scheen te
worden bevorderd. Wel mocht Bilderdijk de taal van
Nederland later vergelijken bij- een «vlam, die in het
d u i s t e r flikkert.
Wat zegt men bijv. wel van de volgende aankondi
ging", waarbij de Fransche vertaling er naast een sa-
tyre lijkt:
„De ondergeteekenden A. P. de Lange Keizerlijk
Notaris en J. Schoehuizen, wonende te Alkmaar, aan
gestelde curators in den g-ecedeerden boedel van Jo
hannes van der Vliet en Cecilia Brandstedenaar
bij appoinctementrespective crediteuren.... jud
gement van de Rechtbank ter eerster instantie
ordonnantie van den Regter-Commissarisgecom-
mileerdgeïnteresseerdenAvouéoccupe
ren...."
Misschien vindt men dit voorbeeld van juristen-stijl
weinig overtuigend hij is ook in «onzen tijd niet
precies onberispelijk^ Maar de „stadhuiswoorden"
vonden gereede navolging, zooals de volgende bekend
making bewijst van een bakkersweduwe „die van voor
nemen zijnde de Brood-Bakkers Affaire door wijle ha
re Man geëxerceerd te blijven eontinueeren, zich re
commandeert en een civiele bediening belooft".
Dikwijls treft men in den Ilollandschen tekst
Fransch-klinkende woorden en uitdrukkingen aan,
welke in de Fransche vertaling geheel anders luiden.
Wij lazen bijv. van een huis en erve „geapproprieerd
tot een boerenwoning," van papieren of gelden „dien
boedel concernerende," van „geassocieerden" die doen
„insinueeren," van menschen die „fustineeren erfge
namen te zijn," of die „genereus" beloond zullen wor
den.
Echt-Hollandsche vergeten woorden als „romme
ling voor oud huisraad, „kusting" voor hypotheek,
„splitzer voor loten-debitant, treft men weinig aan.
De toestand der burgerij, de beteekenis der welvaart
zij blijken het best uit de tallooze malen, waarop
werd vermeld „verkoping op regterlijk gezag". Een
tijd voor feestelijkheden was het zeker niet. Toch
moest er feestgevierd worden zooals alles werd be-
heersclit door „imperatieven" dwang. De verjaring
„Zijner Majesteit den Keizer der Franschen en Ko
ning van Italië" 15 Augustus was een der gele
genheden van officieele feestviering'. Eén andere was
vastgesteld bij keizerlijk decreet van 19 Februari 1806,
bepalende, dat „het Feest der Kroniing van Zijne Ma
jesteit den Keizer en Koning gevierd moet worden
door de geheelo uitgestrektheid van het Fransche
rijk." In alle kerken moesten plechtige Lofzangen en
Dankzeg-gingen aan den allerhoogsten (met een kleine
ietter, terwijl men overigens in de aankondigingen
heusch niet zuinig was met de hoofdletters!) worden
opgezongen, moesten van de Torens, Openbare Ge
stichten en Schepen vlaggen wapperen met 's Rijks
couleuren versierd.
„Des avonds van agt tot elf uren zal er binnen de
stad eu hare Juridictie eene algemeene illuminatie
plaats hebben en zullen dienvolgens alle ingezetenen
de voorgevels hunner woningen, gedurende dien tijd,
moeten verlichten en deze illuminatie precies ten elf
uren moeten uitdoen."
Men ziet het het was alles dwangbevel.
Het jaar 1812 kennen leert men uit dien jaargang-
van onze courant niet daarvoor zijn andere bronnen
noodig. Maar toch indien men in het oude boek
bladert, stuit men voortdurend op mededeelingen, die
nis duidelijke en betrouwbare illustraties van dien
rampspoedigen tijd kunnen gelden, als zoodanig' te
denken geven en spreken van de zware „schuld van
den overweldiger, die nog steeds met verborgen haat
De Keizer werd' genoemd." Zoo schreef indertijd
mevrouw Bosboom-Toussaint, die Napoleon onder
meer verweet, dat zij geen suiker in de pap kreeg, wijl
die ondanks de beetwortels! destijds 40 het
kilo kostte. Haar geboorte vonden we natuurlijk ook
in het oude couranten-boek vermeld. Het is wel eigen
aardig in de aangiften van geboorten in het nummer
van Woensdag' 23 September zoo tusschen een Pieter
en een Arie in té zien staan: Anna Louisa Geertruyda,
dochtertje van Hendrik Toussaint en Cornelia M'agda-
lona Cecilia Roquette.
Toen we dit berichtje vonden, moesten we onwille
keurig deuken aan het woord van een Russisch schrij
ver
„Tn het bijzonder moeten wc eerbied hebben voor de
kinderen. Wij weten immers niet waartoe zij geboren
zijn en wat zij nog' volbrengen zullen. Misschien wer
den zij geboren voor ons geluk, ten onzen nutte. Daar
om eerbied voor de kinderen".
Dat dit teere dochtertje, van wie de buren de moe
der verzekerden, dat deze het wel niet lang" zou mogen
behouden, over wie werd gesproken als een „minlijk
spruitje" en later als een „klein nietig ding" eens zou
komen te staan in de voorste gelederen der kloeke
strijders, die de wedergeboorte van onze letteren heb
ben bewerkt! Dat- zij zou worden de begaafde, gevier
de en geëerde romanschrijfster, aan wie het nage
slacht van een eeuw later over enkele dagen een open
bare en blijvende hulde in haar geboortestad brengen
gaat
Misschien is dit wel het eenige lichtpunt, dat „de
Alkmaarsche Courant van 3812" ons biedt de ge
boorte van Truitje Bosboom, ile „verschijning van
groot vernuft."
SLUITING VAN DE ZITTING STAT F X-
GENERAAL.
Bij Kon. Besl. van 5 Sept. is bepaald:
Art. 1. De tegenwoordige zitting der Staten-Gene-
raal zal worden gesloten op Zaterdag 14 Sept., des na
middags te drie uren.
Art. 2. Onze Minister van Binnenlandsche Zaken
wordt gemachtigd zich op het in art, 1 vermelde tijd
stip te begeven naar de vergadering der Staten-Gene-
raal, ten einde in eene vereenigde vergadering der bei
de Kamers de zitting- in Onzen naam te sluiten.
(St.-Ct.)
VOORZITTER EERSTE KAMER.
Bij Kon. besl. van 5 Sept. is benoemd tot voorzitter
van de Eerste Kamer der Sta ten-Generaal, gedurende
de zitting- die zal aanvangen op den derden Dinsdag- in
September 1912, J. E. N. baron Schimmelpenninck
van der Oije van Hoevelaken, lid van die Kamer.
(St.-Ct.)
ROOD E KRUIS-OEFENING TE 1JMUIDEN.
Z. K. H. Prins Hendrik zal op 26 dezer een oefening-
van de Haarlemsche colonne van het Roode Kruis bij
wonen.
Naar de N. R. Ct. verneemt, stelt men zich het ver
loop van deze oefening ongeveer als volgt voor:
Onverwachte zal er tijding komen van lJmuiden,
dat daar aan boord van een schip een ketelontploffing
heeft plaats gehad en de leden van de colonne zullen
zich, ieder op zichzelf, zooveel mogelijk met eigen
hulpmiddelen en verder per extra trein daarheen he
geven, voorzien van alle materiaal voor hulpverleS-
ning waarover de colonne beschikt.
Te IJ muiden zullen de „gewonden" verbonden, ver
volgens zullen zij naar het hospitaal te Haarlem ver
voerd worden per trein, per brancard, als anderszins.
Van het spoorweg-magazijn te Haarlem zal de over
brenging verder te water plaats hebben.
steld; het lijk van Lauwerse wordt naar Domburg' ver
voerd, dat van Dalfing naar Ravensheim.
De Minister van Oorlog' zal zich bij de begrafenis
j doen vertegenwoordigen door den generaal-majoor
Bischoff van Heemskerck, inspecteur van het wapen
der infanterie te 's-Gravenhag*e.
De begrafenis zal met militaire eer en muziek ge
schieden.
In het Utr. Dagblad vonden we een ingezonden stuk
van de onderofficieren der Iufanterie-detachementeu
bij dc Genietroepen, waarbij hartelijken en welgemeen-
den dank gébracht wordt aan de officieren, die hun
leven waagden tot redding" van anderen.
VALSCIIE REISPAS.
Maandag a.s zal voor de. rechtbank te Haarlem te
rechtstaan jhr. mr. C. A. Elias, burgemeester van
Zaandam.
Bij dagvaarding is hem ten laste gelegd dat hij iu
de eerste helft van 1911 heeft doen valachelijlt opma
ken een reispas, door als burgemeester bij een door
hem ouderteekende missive gericht aan den Commis
saris der Koningin iu de provincie Noord-ITolland ten
behoeve van jhr. Jan Maurits Elias, aan de Neder-
landsche Regeering een buitenlandsche reispas voor
een reis naar Rusland aan te VTagen, bij welke missive,
zooals hij wist, een verklaring was overgelégd, die val-
schelijk opgaf dat de leeftijd van den bedoelden per
soon 21 jaar was inplaats van 17 jaar.
Dat deze opgave in strijd met de waarheid was, was
aan beklaagde bekend. Afgaande op zijn goede trouw
was hem de reispas verstrekt.
VAC AN TIE-GEVOLGEN.
Een vader bespreekt met zijn zoon diens toekomst
plannen: „En wat zou je nu 't liefst willen worden?"
„Naar de kolonies" antwoordt zonder aarzelen
de zoon. i
-f- „En welke kolonies?"
„De vacantie-kolonies.'' (Hbld.)
Gemengd nieuws.
HET ONGELUK TE UTRECHT.
Maandagmorgen half elf zal de begrafenis der ver
dronken militairen plaats hebben; vier der overledenen
zullen waarschijnlijk te Utrecht worden ter aarde be-
EEN NIEUWE OPLICHTERSTRUC,
Verschillende bewoners van den N. Z. Voorburgwal
te Amsterdam zijn dezer dagen opgelicht door een
handig- heer. Ei- werd namelijk aangebeld door den
oplichter en als hem was opengedaan, vroeg hij of een
pakket, dat hij zóó maar op de stoep had zien liggen,
ook soms behoorde aan de bewoners uit het perceel
waar hij zich vervoegd had. 't Pakket werd geïnspec
teerd, en netjes getypt, bleek de juiste naam en adres
op de adreskaart te staan. Groote consternatie
hoe kwam het pakket zoo maar op de stoep? Enfin,
met vreugde werd 't binnengehaald en de eerlijke vin
der beloond met een dubbeltje of een kwartje. Maar.
bij t openmaken van 't pakket kwam de ontnuchte
ring. Want inplaats van eenigen waardevollen in
houd, kwamen niets dan oude kranten te voorschijn.
De oplichter was intusschén een paar huizen verder al
weer bezig' met dezelfde true en haalde op zoo'n ma
nier een daggeldje bij elkaar.
EEN SCHADEPOSTJE.
Te Wageningen bracht Donderdag de knecht vaü
den graanhandelaar, den heer A. Looyen, een vracht
meel, ongeveer 3000 pond, naar de Betuwe. Toen de
kar op de pont bij het Lekskesveer stond, schrikte het
paard en liep van de pont af, den Rijn in, waar het
verdronk. Paard en kar zijn later opgevischt. Niets
was verzekerd; de schade beloopt ongeveer 750.
HUN SLAG GESLAGEN.
Eenige leden van het edele inbrekersgilde hebben
weer eens geprofiteerd van het feit, dat eeu huis te
Amsterdam tijdelijk onbewoond stond. Dézen keer
werd dr. Delprat 't slachtoffer. Toen dc familie gis
terochtend na een verblijf buiten de stad naar hare
haardstede, Heerengracht 256, terug keerde, bleek, dat
ongenoode g-asten zich met een valschen sleutel toe
gang- hadden weten te verschaffen om beladen met
zilverwerk het 'huis weder te verlaten. Het vermiste^
tafelzilver en de sieraden, waaronder bloed-koralen,
kettingen met gouden sloten, armbanden etc.., verte
genwoordigen een waarde van ongeveer 240. Dr.
Delprat is bij de maatschappij „Mercurius" tegen in
braak verzekerd.
TREIN ONTSPOORD.
Vermoedelijk door verkeerden wissclstand is Don
derdagavond onder Axel de trein die daarom 8.20 uit
Sint Nicolaas aankomt, ontspoord. De stoker werd
gedood, de machinist brak een been en bekwam inwen
dig- ernstige kneuzingen. De materieele schade aan
trein en weg is belangrijk.
EEN VRIENDELIJK MENSOH.
In de Donderdag gehouden Raadszitting- van Schier
monnikoog" zeide de wethouder Karst naar aanleiding'
van de herbenoeming van den burgemeester: „Ik
hoop, dat u voortaan met meer ernst uw taak zult op
vatten, opdat de band! tusschen u en de gemeente
hechter en inniger mag" worden, dat u de sympathie
van de gemeente mogen verwerven."
Het „Handelsblad" ontleent aan het verslag van de
Algemeene Rekenkamer het volgende over de eigen
aardige berekeningen die vaak bleken te z n gemaakt
van de waarde van afgemaakt vee. Voor een koe, die
aan mond- en klauwzeer lijdt, en die afgemaakt moet
worden, betaalt het Rijk 90 vap de waarde, die het
dier zou hebben als het gezond was. Natuurlijk zal
men deze laatste waarde gemeenlijk op een rond be
drag schapen, maar liet gevolg moet dan bok wezen,
dat de uitgekeerde schadevergoeding, immers °/io>
gewoonlijk geen rond bedrag vormt. Doch ziet, dit
