Wand kalenderlos. tetss Te bekkenen 7 SUNLIGHT-ZEEP omslagen, Voer 13 een Kindersprookjesboek, Voor 59 vier verschillende Schilderijtjes. Genezen. Stokpaardjes- LS~ -Zeep Pro Ion ga tl ën, beleeningen, Israëlieten te Alkmaar. ADVERTENTIE N. Stokpaardjes-Lelienmelk-Cream Alkmaarsche Crediet- en Effectenbank. LANGESTRAAT A 45. 4SF' genog ware, maar ze ware te staif van de ouwerdom. Nou den, we ginge der op of. Toe we dicht bai dat huisi ware, bleve Piet en Jaop van de bakker, die de kriel an de oore droege, bai de weig van der huis staan, maar wai klomme over de daik en ginge deer op de loer legge, om te gaike, of de kust vailig was. Dat liep mee, want we lage er net ipas, of Griet kwam uit huis mit 'n emmer wai, om dat nei de varkens in de boet te brenge. Toe ze in de boet was, gave we Piet en Jaop een teek-en en ze vlogen de deur in, de koegang over, deide de deur van de binnenkeuken open en keerde de kriel mit krabbe deer om. Dat was gouw in z'en werk gaan en voor Griet uit de varkens® boet terug was, lage we allegaar a,n de overzai van de daik te wachte op de dinge, die niou beure zouwe. Lange Griet kwam terug, maar ze ging niet nei bin nen, maar ging op 't streiitje bai de deur aan 't nat- skure en ze bleef deer maar an 't werk en mai zorgde wel, dat ze ons niet in de gate kreeg en toen 't ons v-erveulde, ginge we achter de d'aik langs nei huis, in stilte genietende van wat Griet zou beleve en wat er man en der jonges wel zouwe zegge, as diie thuis zou we komme Thuis durfde we niet te stoffe op onze heldedade, dat ken je begraijpe, maar 's eivens wasi 't. al uitlekt en krege we een groite uitbrander van moeder en va der deid oik 'n duit in 't zakkie, maar die lachte er tog efkes bai, want die was in 'en jonge jare oik en lekkertje weest. Toe we Maandag's bai skoiï kwame, zaide een paar buurjonges van Lange Griet teugen onis, dat ze afge- razen-dl an,gaan had, en ze wist oik al, wie 't dein had- de, vertelde ze. Jullie mag wel oppasse, dat jullie der zeun uit de weg blaif, hoor! zaide die jonges veerder. Veul gevaar, dat we die jonge teuge zouwe komme, was er wel niet, want hai werkte van 'smorgensi vroeg tot seiven® laat, en 'n aara kant uit, op 't land. Donderdag'» deerop ginge we ©en aare weg nei zei en we kwame mit een halve kriel mossel© en 'n beele boel aarikrukkels thuis en hiewwe wat smuld'. Wai ware dat grap-pie mit die krabbe niet zoi gouw vergete en de lezer ziet wel, dat ik 't nag niet verge ten bin, maar oik Griet en der zeuns ware 't niet gouw vergeten, want op en Zundagmidd'ag zate we in de Driehoek te zinge en mitien snede we onze name in t skot en deerom hadde we gien erg in 't gevaar, dat ons bedraigde. Net ware we an 't zingen van, 't mooie lied: De .sluizer jonges, die benne zoi fain, Ze zoene de maidjes in de maneskain! of deer klonk ons in de oor©: hew ik jullie deer ain- delik, bliksemstiene. Ik zal je leere, krabbe in ons huis te gooi©! Dat was de stem van de zeun van lange Griet en me tien krege we stompe en klappe van hem, die ankwame, maar we trapte enj slege terug. Piet gaf hem een aardige klap vlak in z'n gezicht te rug, maar we vloge toch maar mitien uit de Driehoek de daik op, maar die jonge ons achternei. Piet riep ons toe, jonges, vort; ik fclaif 't agterst! Nou liep die ekspres veul zachter den ie kon, maar dat deit ie uit berekening, want toe die jonge van lange Griet vlak bai em was, liet ie em valle vlak voor de biene van die jonge en die stroffelde toen over Piet en viel holderdebolder van de, staile, bouge daik en deer stond ie onder te skelden en ie perbeerde dadelik weer nei boven te komme, maar toe bombard-eerde we hem mit dinge, die de skeipe deer neergooid' hadde, maar nïit- ïen liepe we nag 'n endje deur en toe vloge we nei be neden over een plank, die over de kaaislo-ot lag. Toe we d'er allegaar over ware, trokke we mitien de plank weg en Jaop van Griet kon ons niet te pakken kraige en dat was heel goed! ok, want hai was- nag veul kwaaier den strakkies, Want, omdat ie van de daik vallen was en oik deur ons gegooi mit die varsike waar, zag z'en Zundagse goed heelegaar kladdig en verkreukeld. Ilai sto-ndl t© skelden van geweld, maar wai oik. Hai beloufde ons van alles ©n nag wat, as ie ons ers teuge-nkwam. Aainidelik gong hai toch maar nei huis. Toen ie voer genog was, leie we de plank weer op z'en plaas en ginge -oik nei huis. Nag lang der nei, liape we Jaop uit' de weg en op 't lest was z'en kwaiighaid uitsleten en konine we weer vrai langs hullies huis loupe. Wat ik zaid' hep, is waar beurd. J. B. zoolang de voorraad strekt in rnil voor een prachtige Zie verder Circulaire rond ieder stuk Zeep. Mevrouw S. Kaldenhoven, gebo ren van der Beek, van Basenstraat 29, te 's Gravenhage, heeft ook de Pink I Pillen gebruikt en is naturlijk van I haar lijden verlost. Ik wanhoopte, schrijft zij, de krachten, de eetlust en het welzijn dat men ondervindt wanneer men goed gezond is, ooit te zullen weer vinden. Sedert langen tijd was ik ver zwakt ten gevolge van bloedarmoede, en mijn verzwakking vermeerderde voordurend ondanks versterkende mid delen, krachtigen wijn en een uitge zocht voedsel. De geneesmiddelen J die ik had gebruikt, hadden geen verbetering in mijn toestand gebracht. Ik ondervond een overmatige ver moeienis bij het doen van het lichtste werk en een korte loop of het bestij gen van een trap was voldoende om mij op te doen zijn. Men zeide mij Waarom beproeft gij de Pink Pillen niet?" Ik heb toen eenige doosjes Pink Pillen gekocht en de behande ling gevolgd. Toen ik het eerste doosje had opgebruikt, was ik reeds veel beter, en na eenige weken behandeling had ik al mijne krachten weergevon den en zag er weer goed uit, wat wel een aanwijzing was dat ik op nieuw een uitmuntende gezondheid had. Pillen an den archivaris der gemeente ontvingen we een geschriftje, dat bovenstaanden titel draagt. Het is niet in den handel. In een betrekkelijk kort bestek heeft de heer Bruinvis het vele samengevat, dat het resultaat is van zijn studEëni en o-nderzoekinigen. Het eerste spoor van Israëlieten in onze stad wordt ge vonden in de vroedschapsresolutiën van den 10 Mei 1604. Toen werd op het verzoek van Philps de Jode namens verscheiden© huisgezinnen) van joden -en jo- deng-enooten, 20© van de Portugeeische a,ls: van ande® r-e natiën, oostwaarts -en1 elders wonende, toegestaan hierterstede te komen wonen „ende so© gerustelick ende sekerlick blijvenials anderen goede burge ren ende onderdanige ingeseteneni deser .plaetse ende ha-ers gelooffs beleven ende sig generen als in andere plaetsen van de christenheyt henl. toegelaten wordt," mits zich onderwerpende aan alle stedelijke keuren en ordonnantiën en dragend© ini alle lasten en contributi on, en betalende een door burgemeesteren te bepalen wachtgeld, waarvoor zij wij zouden blijven van schut terij en persoonlijke wachten of tochten. In nagenoeg gelijke bewoordingen werd' den 20 Oc tober 1613 op het verzoek van Francisco Fernandes, de inwoning vergund1 aan eenig© huisgezinnen der Portug-eesche natie. Van deze Joodsche gezinnen we ten wij niet veel van hen getuigen slechts een graf zerk op het koor der Groot© kerk en enkele .aanteeke- ningen ini de grafboeken, maar genoeg om ons- te overtuigen dat zij tot de aanzienlijken behoorden. 1 oen in 1655 naburige siteden zwaar bezocht werden met „de roede der pestilentie," besloot d'e vroedschap den 21 September de hijwoning van Joden te -excus-ee- ren. Beschouwde men deze inzonderheid1 alsi bacillen- urageis, dan zal zulks wel gekomen zijn door d© ken nismaking met minder voorname lieden dam genoem de Portugeezen. },°'?ens een aianteekening zou den Joden iu 1744 gemaakt, waren toenmaals van godsdienstoefening verleend (d© res-olutf- j stad slechts 81 Joden, maar werden tot -de door 2 er niets vanWw^F 611 ,van h«rSem«esteren melden ouderlingen bestuurde gemeente -ook nog gerekend1 33 1J 11 begonnen- zijn- te vergaderen personen, in de Egmonden, te Schagen -ern te Zuid- in het tweede huis of pakhui-s aan de Pa.t-ernoste.r- stra-at, even voorbij het ILoogehuis. Twee jaren la ter kochten zij een kroft lands in d'e Varnehroek, dat tot begraafplaats werd ingericht en d'eni 15 September 1747, 's morgens tus-schen 8 en 9 uren werd het eerste lijk daar begraven vele jaren te voren was er een kind vani een Israëliet op het Clarissenbolwerk be graven. Twee Israëlieten, wieni den 26 Mei 1781 inwoning waa toegestaan mits zij den poorter-eed aflegden, ga ven den 2 Juni burgemeesteren te kennen, dat zij, aangezien zij o-p Sabbath volgens- hun gods-dienst plicht slechts over hun z. g. eigendom mochten gaan, dien -dag in hunne woning zouden moeten 'blijven, tenware men hun het recht van -eigendom -op de stad) mocht vergunnen, weshalve zij verzochten hun dit in den all-erstriksten zin te verleenen, uitgezonderd o-p de Spanjaard-straat welke zij, naa-r elders gevolgd ge bruik, hadden uitgesloten. Burgemeesteren waren vrijgevig genoeg om hun in bedoelden zin terwille te zijn. Den 4den Augustus 1792 brachten Jacob Nieuwen- huys en Hendrik Knebel dë klacht in, dat hier wo nende Joodsche jongens op Vrijdagsche en Zaterdag- sche markten met marsjes stonden tot verkoop van kammen, brillen en andere artikelen ten nadeel-e van hen en and-ere neringdoende ingezetenen, ma.ar burge meesteren wezen hun verzoek om een verbod van dë hand. In 1808, 4 en 5 Juni kwam in publieke veiling I een aan Ewaldus van Dijk behoorend' huis, tot 1612 behoord hebbende aan Cornells Drebbel en genaamd „de Mosterdpot," staande aan de Hofstraat tegenover het Vijvertje. Bij de veiling wa-s hoogste bieder op 300 de Meijer en bij den afslag werd dit bod met 100 verhoogd door Voller, voor 'de Jo-odsehe gemeen te, die voor dit bedrag een flink gëbouw bekwam om ha-ar tot synagoge te dienen. Bij het uit-s-loopen ont dekte- men in den grond) dë overblijfselen eener scheepshelling, hetgeen niet te verwonderen was in verband met den vroeger van de Ridderstraat tot de Oudegracht bestaan hebbende z. g. vijver. Het besluit van Koning Bodewijk van 4 Juni 1808, waarbij hij, in het belang zijner Is-raëlietische onder danen, h-et houden van mark-ten op Zaterdag ver bood, had ten gevolge, dat aanvangende 2 Februari 1809 de Zaterdagsehe markt des Donderdags moest plaats he-bhen. De bezwaren daartgen door het stadsbestuur, de kooplieden en die schippers, die ge woon waren des Donderdags ide aanvoeren van kaas en graan voor de Vrijdagsche markt te laden en- te brengen, bij den Koning en den minister van binnen- landsche zaken ingediend men was -niet teg-en ver schikking maar allerminst naar den Donderdag waren niet vermogend! geweest om de zaak te-veran deren. De toepassing bleek allerschadelijkst te zijn voor onze neringdoenden en berokkende den Israëliër ten den weerzin hunner stadgenooten. Toen dan ook de z. g. Hollandscbe departementen bij het Fransche Keizerrijk ingelijfd waren, wendde burgemeester Fon tein Verschuil- -zich tot den gouverneur-generaal her tog van Piacenza, en 'bij besluit van den rek-estmees® ter-intendant van: binnenlandische zaken van 20 Mei 1811 werd! de oude marktregeling hersteld, waarvan de maire -g-eword-eni burgemeester 8 dag-en later aan kondiging deed. Blijkens opgave nopens den toestand der kerkge nootschappen, den 8 December 1810 voor den land drost van Amstelland door den burgemeester gereed' de 7606 inwoners der Scharwoude wonende. Op het einde vau 1824 bestond de gemeente uit 35 huisgezinnen met 165 zielen, waar onder 7 -bedeelde, 17 personen tellende, gezinnen. De volkstelling van 1840 toonde aan, -dat onder d-e 9835 inwoners der stad 187 Israëlieten waren, -waaronder 6 tot het garnizoen behooremde. Tien jaren later wer den er 232 geteld, waaronder 5 Portu-geesche. Bij de volkstelling van 31 December 1909 bleek, dat van de 21084 i-ng-eze,tenen der gemeente 254 Israëlieten wa ren, t. w. 124 mannen -en 130 vrouwen, zood'at zij in verhouding tot de toeneming der bevolking sedert 1840 niet minder dan 147 ten achter waren gebleven. Aan Salomon Emanuel, die zich van dten toenaam Manheim 'bediende en die in 1772 't poortersrecht kocht, werd in 1808 een zilv. vroedschapspenning en- 'n gratificatie van 3 's weeks zijn leven lang verleend. I Hij had herhaaldelijk -personen uit het water gered! en zich bij brand verdienstelijk gemaakt, en vóór jaren met een- Texeisch-en loods een 'beurtschip van< Alkmaar op Amsterdam met. 42 menschem behouden-, dat door j dronkenschap van schipper en knecht in groot gevaar verkeerde. In 1826, in den ouderdom van 101 jaar, j overleed hij. Zijn door J. de Ruit geschilderd portret j cn d© penning vond-en vani 1875 tot 1880 in het Stede- lijk Museum plaatsing, maar zijn in laatstgenoemd jaar door de familie -teruggenomen. Een bij zijn- me deburgers zeer geacht persoon was- Isaac Prins, die in 1808 lid werd van het collegie voor het aalmoezeniers huis. Den 30 Mei 1843 overleed de godsdienstleeraar. Hijman Levi Elte, algemeen te Alkmaar bekend als „de rabbi1," was eene eigen-aardige persoonlijkheid met zijn korte gestalte, grijzen ringbaard, korte 'broek, dwars- geplaatsten steek en zwaren wandelstok. Zijn in 1842 door P. Plas geschilderd portret is- thans in h-et bezit van den heer A. Prin-s Az„ eene copie ervan door B. G. ten Berge en dat van den heer J. Elte. Eindelijk herinnert de schrijver er aan, dat den- 8 Maart 1859 aan de echtelieden Jacob Da-vid! Hambur ger en Rebecca Nias een zoon werdl geboren, die de namen LIartog Jacob -ontving en thans hoogleeraar te Groningen en een geleerde met Europeeschen naam is. Ziehier enkele greepn uit het belangwekkende ge schrift, waarin -de heer Bruinvi-s zeer uitvoerig de school, het kerkgebouw, de begraafplaats en het ar menwezen -der Alkmaarsche Israëlieten behandelt. Ook dit werkje getuigt w.eer van de werkkracht' en den werklust van onzen®a-rchivaris, en van zijn- kennis van Alkmaa-rs verleden. Ingezonden Ktnkken. Alkmaar, 24 November 1912. Geachte Redactie! Mag ik naar aanleiding van het ingezonden s-tuk der Heeren Entingh en Baan om een) weinig plaats® ruimt© in Uw blad verzoeken, bij voorbaat mijn dank. Wat den hoogmoed! der vrijzinnigen betreft, m-oet ik den heeren volkomen gelijk -geven. Alleen bij links toch treft men) velen aan, die -d'en moed! bezit ten hoog te staan en bij rechts vindt men die niet. En daar dezulken wars zijn van al wat naar onrecht zweemt, wordt door ben krachtig geijverd' voor in standhouding der -openbare school -en zullen ze hun best dóen, tot de bijzondere school' verdwijnt. Wat toch is het- geval Voorstanders1 .der bijzondere school meenen-, da,t de Staat geen recht heeft dë kinderen te dwingen het Staatsonderwijs te volgen, maar dat -d© ouders wel het recht hebben, hum kinderen te dwingen bijzonder onderwijs, en, wat nog erger is, godsdienstonderwijs te volgen. Hoe -staat het n-u mot dë rechten deT kin deren? Of hebben die geen rechten? Neen, volgens de heeren Baan en Entingh, want, -Schrijven ze, „een feit is het, dat dia duizenden ouders zich het uit sluitend recht, dat zij ©ver hun kinderen be zitten, niet willen' ontnomen) zien' d'ooir deni Staat." De kinderen zijn- dus een stuk eigendom, waarmee je doen kunt wat je wilt. Alls je de kinderen dus ten ei gen bate wilt uitbuit-en, bet is je recht, wil je ze den nek omdraaien, ga je gang, 't is je eigendom, je kunt er mee d-oen wat je wilt. De heeren moeten dus ook kindermoord verdedigen, willen ze consequent zijn. Want zijn dë rechten- der ouders beperkt, dam moet er toch iemand! zijn, die het recht heeft om dat In een wet te bepalen em waar de Staat dit volgens duizen den ouders niet heeft, zou wellicht Gods woord, d. i. de Bijbel, daartoe k-unnen dienen- -en daarin) staat te lezen van Abraham, die o-p Gods- bevel zijn zoon wilde vermoorden. W-a® het niet in de buurt) van Gelder- malsem, waar ee-nige fanatiek© geloovigen dit men- schenofferem weer in eere wil-diem herstellen? En zij hadden van hun standpunt gelijk, 't Isi alleen maar jammer, dat menschen, -die met normale, gezondte her senen begiftigd! zijn, eeü dergelijk standpunt voor dat van krankzinnigen houden. In den Nederlandsehen Staat hebben alle menschen gelijke rechten voor de wet. De Staat is'alleen daar om reeds verplicht te waken, 'dat iemands re-chten ge schonden worden door een ander. Wanneer nu ook de kin-deren door met normaal ver-stand begiftigde lie den tot het ges-lacht menseh gerekend wor'dën te be- h-ooren, daar volgt logisch, dat alle kinderen in den Nederlandscheni Staat gelijke recht-en hebben ten ©p- zic-hte van elkaar en ten -opzichte van alle andere menschen, dus ook van hun ouders. Geen enkel! kind I heeft gevraagd1 om geboren te wor-dën en of het den stond, waarop het 't levenslicht zag, mooit zal ver- Ij \loeken, han-gt af van de wijze waarop- 't groot wordt. Maar het kan op gir-ond van zijn ge'dfvo-ngen verschij- j nen in deze- zondige wereld! ei-schen, d-at dit op de -a'l- j- 1-erheste wijze geschiedt, d. i. die, waarop het in de ge- legen-heid! gesteldl wordt, al zijn- vermogens1 vrij en I volledig te ontwikkelen, zoadat het onbelemmerd stre- ven kan naar geluk, d. i. naar smar'teloosheid, h-et be- wuste of onbewuste doel van ieder levend wezen. Elke J belemmering van dit streven, doo-r anderen is zuivere j willekeur, d. i. -onrecht em wanneer nu de maatsc'hap- I pelij-ke toestand) der ouders: -oo^-a-ak is-, dat h-et kind 3 niet al zijn vermogens kan ontwikkelen, dan worden I daardoor d-e -rechten van de kin-deren geschonden. Dan- moeten de kinderen boeten voor den maatscha-p- I ipelijk verkeerden toestand, waarin -de ouders verkee- ren, hetgeen onrechtvaardig is. De Staat dient om tegen onrecht te waken- en wa-ar hij toelaat, dat er j kinderen geboren worden ook va-n ouders, di-e er maatschappelijk zeer slecht aan toe zijn en waar in een Rechtsstaat niemand! het recht heeft een ander in zijn rechten aan te tas'ten, daar is- -de Staiat verplicht dlat onrecht ten opzichte der kinderen te herstellen. Hieruit volgt logisch, dat alleen de Staat onderwijs kan geve-n en' dat hij bijzonder onderwijs: niet mag toelaten, of hij zou moeten- bepalen, dat de rechten van alle kinderen niet gelijk zijn en d!an geef ik het ieder te d-oen een) grens te trekken voor welke kin-de ren en tot hoelang d'e gelijke recht-en' niet gelden, wat hij niet kan. Hebben -de kinderen gelijke rechten, dan volgt van zelf, dat het -onderwijs dat ze ontvangen ook vaor al len gelijk moet zijn. Bijzonder onderwijs en stamden- onderwijs blijft dus: onverbiddelijk eeuwig 'n schreeu wend! -onrecht, men moge praten, wat men wille, en hoe eer het de wereld uit is, hoe beter. Maar er volgt meer uit die gelijkheid! der rechten. Er zijn verschil lende godsdiensten. Alle kinderen hebben recht den ©enig waren, indien hij bestaat, te kennen. En w.aar die tot dusver nog niet gev'onden is, immers' was hij gevonden, hij moest zoo' zijn, dat niemand1 aan de waarheid van dli-en godsdienst kon twijfelen en. het aantal twijfelaars1 aan andere d!an hun' leer is legio, daa:r volgt, alw-eer logisch, dat een bepaalde gods dienst niet onderwezen mag worden, want niemand heeft het recht een ander een dwaalleer op t-e dringen an die waarheid heeft -niemand. Moet dan nooit gods dienstonderwijs gegeven worden? Och, als- het kind S er bëhoeftei aam krijgt, is het altijd1 neg vroeg genoeg, f mits het dan gewezen wordt -op alle s-oort-en en het j zonder dwang, wan-t dat is aantasting van rechten, 1 vrij kunne kiezen welke s-o-ort het al of ni.et voor de meest waarschijnlijke houden zal. Maar iemand op den kinderleeftijd! een bepaialdën geloofsleer opdrin- gen, dien het niet begrijpen kan, dat is de reinste j aantasting van de rechten op onbelemmerd© vrije ont- wikkeling van al zijn vermogens. De eenige -op de wezenlijke, gelijke recht-en van alle kinderen recht van- bestaan hebbende school is dus de openbare neutrale school, d'ie opleidt tot alle Christe- I lijk© en Maatschappelijke deugden, d. w.. z. tot alles wat goed' is en voortvloeit uit den regel': „Ileb uw naaste lief als u zelf". En daarom protesteer ik hier met klem te'geni den leugen dat de strijd! voor de Bijz. (school er een voor recht zou zijn. Liet is er een voor de meest krasse rechtsverkrachting, omdat de kinde ren zich niet verdedigen kunnen. Daarom moet ieder, I die het hart op de rechte plaats draagt, die de kind-e- j ren lief heeft en wars is van al wat naar onrecht zweamt, die den moed bezit om in den grootsohen zin van het woord hoog te staan, eensgezind met gelijk met hem denkend-en strijden tegen de Bijzondere en voor dë Openbare neutrale school, opdat- binnen aif- ziienbar-eni tijd! d-eze laatste daar zal staan in al hare grootheid als een palladium der Nederlandsche Vrij heid en Gelijkheid voor alle menschenkinderen. Geachte Red., hoewel ik nog geen tiende deel ge schreven heb van wat ik tegen de Bijz. en voor de Openb. school kan aanvoeren, durf ik niet meer plaatsruimte vra-gen en teeken ik Hoogachtend, Uw dw. J. BLOKKER, name heeft gaarne een zacht rein gezicht, een jeugdig frisch uiterlijk, en een mooi temt. Dit alles geeft: van Bergmann Co., Arnhem Fabrieksmerk: „Stokpaardjes" alleen echt in rood-gele (hollandsche) verpakking. Prijs 40 cent per stuk. Verder maakt het roode, ruwe en opengesprongen huid in een nacht blank en fluweelzacht. Tube 35 cent bij: LEO BIJLOOS, Coiffeur, Langestraat, Firma NIEROP SLOTHOUBER, Drogisten, Langestraat, J. SCHOUTEN Co., Huigbrouwerstraat, J. A. BA- SIE. Coiffeur, Payglop, F. BERG, drogist, Hofplein 53, Alkmaar. Telefoonnummer 439.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1912 | | pagina 10