DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
Het derde schot.
donderdag
No. I.
Honderd en vijftiende Jaargang.
1913,
2 JANUARI.
FEUILLETON.
NJSj£NLApgD
ALKMAAR, 2 Januari.
Nu het vraagstuk van „kinderen in de bioscoop"
op het oogenblik van alle kanten aan de orde gesteld
wordt, verdient een artikel van een Berlijnsch deskun
dige over (Kt onderwerp de aandacht. Schrijver is
professor d-r. Karl. B runner, film-censor te Berlijn.
In de Duitecho hoofdstad is dte toegang tot bioscoop
theaters verboden voor kinderen tusschen de zes en
zestien jaar, tenzij er een bijzonder voor de jeugd' ge
schikt pTogramma wordt gegeven, dat door dte politie
te voren werd goedgekeurd.
Vroeger was het verboden bepaalde films voor kin
deren beneden de 14 jaar te vertoonen, doch dit ver
bod viel niet te handhaven en werd! veelvuldig over
treden.
Wat zouden de dossiers van rechtzaken, waarbij
kinderen waren betrokken, niet kunnen vertellen van
den invloed van prikkelfilms1En de onderwijzers,
die do oorzaken van het verminderen van de vermo
gens hunner leerlingen, den psychische®, en dikwijls
ook physischen achteruitgang trachten op te sporen,
zouden ook heel wat kunnen mededteelen!
De geleerde schrijver heeft een groot aantal op
stellen verzameld, welke gemaakt zijn door kinderen
van een lagere school in een Berlijnscho voor-stad. In
al die opstellen worden de indrukken geschetst welke
sensatiefilms op de jeugdige gemoederen hebben ger
maakt. Over het geheel toonen de kinderen zich vij
anden van alles wat slecht en laag is. Maar wanneer
de jongens veelvuldig zulke sombere beelden uit de
menschelijke samenleving voor oogen krijgen, dan
moet hun zedelijk denken en voelen hiervan een na-
deeligen invloed ondervinden, hetgeen natuurlijk te
rugwerkt op hun zedelijk handelen. Maar kinderen,
die om de eene of andere reden tot het kwade over
hellen, worden in hun meening versterkt en vinden
daarvoor in een herhaald bezoek aan de bioscoop,
wanneer daar sensatie-drama's worden vertoond,
voortdurend nieuw voedsel. Gesprekken met gelijk
gezinden of ergeren over hetgeen men gezien heeft,
doen tevens zeer veel kwaad.
Een van de opstelletjes volgt hier, het is gemaakt
door een 13-jarigen knaap en het gaat over de „mari
ne-luitenant Brinken."
„Een spion-stuk, wat prachtig, ik had al vaak g-c-
wenecht niet alleen van liefdesdrama's enz. te zien.
2 vreemde menschen, een kroeg, krant in de hand,
aan hun trekken ziet men, dat ze niets goeds in hun
schild voeren. Avond. Een Duitsch marineluitenant
wordt overvallen en gevangen genomen. In het hol;
20 vreeselijk uitziende mannen in lompen. Een kleedt
zich net zoo als de luitenant. De luitenant wordt aan
een rots geboeid, voor hem een kruitvat met een licht
er op. „Wanneer het licht afgebrand! is, zult ge niet
meer leven. [Welk een angst!] Intusschen hebben de
spionnen zich meester gemaakt van het schip. Zij va
ren weg. Na een tijdje van spanning had de luite
nant zich bevrijd. [Allen herademen, overal „ah!"]
Snel naar de marine-politie, hij vraagt een vliegma
chine en een oorlogsschip. De matrozen moesten in
tusschen op bevel van den valschen kapitein aan land
roeien. [Een schurk" donk ik]. Ook liet hij do kis
ten openen en zijn makkers er uit komen en de matro
zen er in opsluiten.
Maar luitenant Brinken komt met zijn vliegmachi
ne; groote vrees aan boord [nog grootere vreugde in
mijn hart.]. Luitenant Br. heeft ze tenslotte inge
haald. Hij' stuurt hun een waarschuwing op een pa
pier. Zij gaan verder. Een bom laat de luitenant
naar beneden vallen, die groote schade aanricht. [Dat
hebben ze verdiend]. Een tweede hom. [Bravo!] Flink
aangekomen; verscheiden dooden. Wat is dat? De
motor weigert. [Groote ontsteltenis]. Hij valt in
zee [treurig schouwspel en toch blijdschap] hij wordt
door de matrozen van het oorlogsschip, dat zich in
de buurt bevindt, gered. Het gestolen schip is gered.
De film eindigt met een drievoudig hoera der ma
trozen van beide schepen op luitenant v. Brinken,
waarmee ik van harte instemde."
CRIMINEELE ROMAN VAN
HANS VON WIESA.
(Vertaald met toestemming van den Duitschen
uitgever.)
46) o
En de zwaarbeproefde man, die met gefronst© wenk
brauwen had zitten luisteren, zag langzamerhand de
(schaduwen optrekken, die zijn hemel verduisterden;
hij kon de oogen niet meer afwenden van het lieve
gezicht van zijn eigen Jutta, haar wangen gloeiden
van opgewondenheid, haar stem trilde, toen zij sprak
Van het gevaar dat hij geloopen had, in haar oogen
schitterde een glans van groot geluk. H1j kon haast
niet nalaten de geliefde aan zijn hart te drukken, hij
had haar zoo langen tijd moeten missen en steeds
zoo vurig naar haar verlangd maar. ook op dit
oogenblik moest hij denken aan het oogenblik toen
haar moeder hem door haar harde, trotsche, eigenzin
nige woorden zoo diep heeft gegriefd, hij kon de
schande niet vergeten die hem toen is aangedaan in
tegenwoordigheid van het meisje aan wie hij zijn le
ven wou wijden, maar wie hij niets had' aan te bieden
dan zijn eer en zijn liefde. Dat waa het eenige wat
Een twaalfjarige jongen schreef o.m. over een film
„dorst naar geld":
„De matroos ging naar zijn hut. Hij liet door zijn
kind 2 fl. wijn halen. Hij bedronk zich. Zijn vrouw
verweet hem dit. Hij gooide zijn vrouw met het kind!
de deur uit. Dit maakte me woest. Want de vrouw
leed met het kind voor de deur honger, terwijl de man
zich op beestachtige wijze bedronk. Nog in den nacht
dacht ik aan de liederlijkheid van den man."
Tenslotte vertelt de schrijver van een jongen, die
met een revolver een tooneeltje speelt, dat hij den vo-
rigen avond' in de bioscoop heeft gezien en die zich
daarbij zelf doodschiet, daar de revolver, zonder dat
hij 'het wist, geladen was.
Na het bovenstaande behoeft het waarlijk niet to
verwonderen, dat de Berlijnsche overheid kinderen
het bezoek aan bioscoop-voorstellingen hebben verbo
den.
Intusschen is het te hopen, dat ouders in plaatsen,
waar een dergelijk verbod niet bestaat, zullen toezien,
dat hun kinderen goede bioscoop-voorstellingen bij
wonen. Gelukkig, dat er op velerlei wijs ook door
de ondernemers zelf wordt getracht voor kinderen
prog-ramma's samen te stellen, welke naast leerrijko
onderwerpen, louter onschuldige, vermakelijke films
geven.
Maandag een Belgische dame tot zijn slachtoffer
maakte.
Gemeugd nieuws.
NED. HERV. KERK.
Door het provinciaal college van toezicht in Noord-
Holland zal, naar de Haagsch© N. Crt. meldt, in de
maand Eebrnari a.s. te Amsterdam een vergadering
van kerkvoogden uit deze provincie worden belegd, om
middelen te beramen het traktement der predikanten,
waar dit minder dan 1400 bedraagt, tot dit bedrag
op te voeren.
In 69 van de 134 gemeenten is bet traktement be
neden de 1400.
NIET DE! JUISTE STEMMING!
Te Tuil en 'tWaal (prov. Utrecht) heeft op den
2en Kerstdag in een kerkgebouw de Kerstfeestviering
plaats gehad der Zondagsschoolkinderen, waarbij ook
ouderen tegenwoordig waren. Aan d© wijding schijnt
daarbij wel het een en ander ontbroken te hebben. In
het verslag van deze Kerstfeestviering in het „Nieuws
voor IJsseistein" kan men daaromtrent o. ra. het vol
gende lezen:
„Jammer echter dlat door het werpen met tabaks
pruimen, het gooien met bruidsuikers en het kaatsen
met krentenbollen naar de galerij bij het orgel de
stichting en wijding die van zulk een feestviering
behooren uit te gaan geheel worden weggenomen en
het welslagen daarvan ernstig wordt bedreigd."
VERKIEZINGS JAMMEREN.
Men meldt aan „De Tijd":
De heer mr. dr. Jan van Best trok naar de oude
veste Sluis om daar eene verkiezingsrede te houden
ten gunste van den anti-revolutionnair Dielissen, die
in 1913 candidaat zaL worden gesteld in de komende
vacature Vorsterman van Oijen. 's Avonds, na afloop,
zou mr. v. B. door een der ingezetenen per auto naar
Brugge worden gebracht. Door onbekende omstan
digheden kwam echter de auto, alvorens Brugge te be
reiken, in een kreek terecht. De auto bleef onbescha
digd, doch de beide ingezetenen waren tot den hals
doornat en vol modder. Door de hulp van enkele
boeren, die werden opgeklopt, kwam de auto weer op
het droge en werdi de reis naar Brugge voortgezet. De
heer Van Beef moest echter den volgenden dag te
Brugge tot één uur in het bed blijven, omdat.z'n
garderobe nog niet in orde was.
En te Sluis vertelt men: De rede was goed, doch
de redenaar viel in 't water.
EEN BRUTALE DIEE.
Een brutaal stukje werd Dinsdagmiddag op de Wis
sel- en Effectenbank te Rotterdam uitgehaald.
Iemand uit VGravenhage kwam op genoemde bank
eenige effecten koopen en om deze te betalen legde
hij twee bankbiljetten elk van 1000 neer. Op een
gegeven oogenblik waren beide bankbiljetten spoor
loos verdwenen. De politie die onmiddellijk met de
zen brutalen roof in kennis werdi gesteld, ving d'adie-
lijk met haar onderzoek aan. Een onbekend, om
streeks 50-jarig man wordt van den diefstal verdacht.
Niet onwaarschijnlijk is het dezelfde persoon, di"
hij bezat en waar hij trotsch op was, en die eer werd
vernederd, bezoedeld! Weer dat gevoel van bitterheid
in zijn hart. En toen Jutta zweeg, heerschte er
diepe stilte, een 'langdurig stilzwijgen. Zij wist het:
op dat oogenblik had de jonge man, die haar hand
vast in de zijne hield', een zwaren strijd te strijden.
Met schuwen blik zag zij hem aan: zijn oogen waren
peinzend op den grond1 gevestigd. Eindelijk zeide hij
„Lieve, lieve Jutta, God vergeld© je al je trouwe lief
de, je hebt mij op dit oogenblik iet® gegeven, dat mij
oneindig veel meer waard is dan het leven; als jij er
niet geweest was, zou de arme Rott gestorven zijn met
een gepijnigd, gefolterd geweten en ik zou mijn heele
leven moeten rondloopen met het gevoel niet geheel
gerechtvaardigd! te wezen, ten minste niet in het oog
van de menschen. Maar nu wat zal er nu gebeu
ren?"
„Wat er nu zal gebeuren? Hans-Joost ben jij het
die dat vraagt?"
„Hoe wist je dat ik hier ben?"
„Van dr. Mylius."
„Nu, heeft die. je niet gezegd welke voorwaarde ik
mij zelf gestold heb. Of heeft hij je iets verzwegen?"
„Neen, ik weet alles."
Weder een stilzwijgen.
„Weet je moeder, mevrouw von Ritt-ner, van deze
reis naar Hamburg, van dit bezoek?"
„Ja, zij weet het."
„En zij heeft er haar toestemming toe gegeven?"
Het jonge meisje gaf niat dadelijk antwoord. Toeu
GEWURGD.
In den nacht van Maandag op Dinsdag kwam een
27-jarige. chauffeur bij de politie te 's-Gravenhage
aangifte doen dat hij den vorigen nacht in een huisje
aan het lluygenspark de gescheiden 40-jarige vrouw
A. H. S„ met wie hij eenigen tijd leefde, na een twist
had gewurgd. De dader ontkende, dat hij het voorne
men had de vrouw te dlooden. De verslagen© zou hem
vooraf met een sleutel in het gelaat hebben geslagen.
Nader is gebleken, dat de vrouw bij de worsteling
ook een scheermes in de hand heeft gehad. De ver
dachte, dit aan de politie mededeelende, verklaarde
toen uit zelfverdediging de vrouw bij de keel to heb
ben gegrepen en haar ruim drie minuten te hebben
vastgehouden.
EEN MONUMENT.
Eenige notabelen van Weert hebben, naar de „L.
K." meldt, het initiatief genomen om een gedenktee-
ken op te richten voor Jan van der Croon (Jan van
Weert), die, zooals de geschiedenis vermeldt, als
schoenmakersleerling de stad' Weert met eenige wer
vers verliet om in dienst te treden en het zoover wist
te brengen, dat hij onderkoning van Bohemen werd.
Het is thans 250 jaren geleden, dat Jan van Weert
het laatste bezoek bracht aan zijn geboorteplaats.
UIT OUDKARSPEL.
In deze gemeente is aan nieuwjaarsgiften ontvan
gen een bedrag van 281.
UIT HOORN.
Een koetsier van de Rotterdamsehe Tramweg-
Maatschappij HoornEnkhuizen heeft zijn ontslag
gekregen tegen 5 Januari, omdat hij iu dienstbetrek
king een fooi heeft aangenomen. Een smid, die een
der trampaarden besloeg, vroeg daarvoor een kwartje
en gaf den conducteur daarvan 5 centen. Door het
aannemen daarvan, schrijft het N. v. d. D„ heeft deze
nu zijne betrekking verloren.
UIT OUDORP.
Ten huize van K. Morsch werdi Maandagavond een
druk bezochte vergadering gehouden van ingezetenen
om te spreken over de verlichtingsplannen. De heer
Lafeber toonde de voordeden aan van het gebruik
van gas voor verlichting en verwarming en deelde een
en ander mede over de prijzen van gas, lampen en
kooktoestellen.
Bij den heer K. Morsch zal een lijst worden neerge
legd, waarop voorstanders van gasverlichting hunne
hand'teekening kunnen plaatsen.
UIT BERGEN.
*Maandagavond wérd' alhier op initiatief van de
gemeente, in „De Rustende Jager" een vergadering-
gehouden, over het lichtvraagstuk, waarbij de heer C.
D. Nagtglas Versteeg, electrotechnisch ingenieur en
adviseur der gemeente een lezing over electriciteit
hield. De bijeenkomst, die goed bezet was, werd te
kwart over acht, door den burgemeester, den heer v.
Reenen geopend. Ook de raadsleden, behalve de
heeren Zwaan en Leijen, waren tegenwoordig.
De voorzitter wees er in zijn openingswoord op, dat
het lichtvraagstuk vele jaren lang voor hem een punt
van ernstige studie geweest was*
De gemeente is zoowel in het aantal gebouwen als
in zielental zeer vooruit gegaan en het ligt daarom
op den weg- van de gemeente de vreemdelingen een
aangenaam verblijf te verschaffen. Om dit mogelijk
te maken trekken drie vraagstukken de aandacht dei-
gemeente n.l. het licht-, het rioleeringsc en het wegen-
vraagstuk.
Inzake het licht werd) den heer Wouter Cool reeds
in 1908 een opdracht gegeven en deze diende een
plan in voor een gasfabriek en een plan voor een
electrische centrale. Hoewel spreker ree.d& voorstan
der was van electrisch licht, wasi spreker toch van
meening, dat dit voor een kleine gemeente, de ge
meente telde toen destijds: 2050 zielen, niet kon ren-
deeren.
De gasfabriek vroeg echter een som van 100.000,
welke som nu, daar zo thans van grooter capaciteit
zou moeten zijn, nog grooter moet wezen.
Men besloot daarom Alkmaar te verzoeken gas te
leveren aan Bergen. Aangezien de prijs van het gas
verhoogd moest worden met de rente voor den gashou
der en de buizen, was de Alkmaaxsche offerte te hoog
en daar de fabriek in Alkmaar niet voor uitbreiding-
vatbaar is, Icon men geen voordeeliger voorwaarde be
dingen.
Waar gas onder gewone omstandigheden niet zoo-
zeide zij zacht: „Zij liet mij gaan, omd'at ik er op
aandrong."
„En heeft zij zelf geen woord' gesproken om mij te
rechtvaardigen
„Je kent haar, Hans-Joost," antwoordde Jutta
droevig.
„En wat verwacht je nu van mij, Jutta?"
Een zachte blos vertoonde zich op haar gelaat.
„Wat je hart je ingeeft."
Hij zag haar langen tijd aan, het diep beproefde
meisje. Zijn borst hijgde; de strijd! was zwaar tus-
schen zijn fierheid' en zijn liefde.
„Jutta, lieveling, je weet hoe innig ik je liefheb
maar spreek, verwacht: je, dat ik naar Beukenwoud
ga om opnieuw te trachten je moedfers toestemming te
verwerven? Hoezeer ik mijn best ook dtoe om er tegen
te strijden, er ia iets onoverwinnelijks in mij, ik kan
geen bedevaart doen naar ja huis -ik kan niet! En
toch, ik voel dat ik jou niet kan missen, jo behoort
aan .mij, zooals ik aan jou, en bedenk wat ik beloofd
heb, wat ik op mij genomen heb, mijn plicht roept mij
aan gene zijde van den oceaan1."
„En als ik dan eens met je meeging?"
Het was hem een oogenblik of het zonlicht met fel
le stralen eensklaps zijn oog verblindde; onbewegelijk
bleef hij staan en luisterde naar die woorden, welke
fluisterend werden uitgesproken en nog steeds in zijn
ooren klonken. Hij sprong overeind', niet langer in
staat zichzelf te beheerschen.
„Wat.sou je dat kunnen doen?" sprak hij met
ver gedistribueerd1 kon worden, waardbor men voor
Bergen aan Zee een tweede gashouder zou noodig'
hebben, meende men een afwachtende houding te
moeten aannemen. Toen kwam het groote plan van
de West-FrieSche Centrale. Dit plan, dat volgens
den spreker een groot financieel fiasco zou gewor
den zijn, moest het echter afleggen voor een aan
sluiting bij de electrische centrale te Bloemen-
daal, voor welke maatschappij de heer Smit Kleine
reeds in 1910 een offerte kwam doen, welke aanbie*
ding alleen gehandhaafd kon worden, wanneer ook
Alkmaar den noodigen stroom betrok. Er moest dus
op Alkmaar gewacht worden. Door 't sluiten van het
contract met Alkmaar is de centrale te Bloemendaal
reeds met een capaciteit van 3000 P. K. vergroot en
van den Burgemeester van Alkmaar mocht spreker
juist hedenmorgen vernemen, dat de concessie voor
het leggen der kabel spoedig zal verkregen worden,
zoodat ook deze bezwaren uit den weg zijn. Boven
dien heeft Bergen thans: een nog veel voordeeliger
aanbieding gekregen dan vroeger, daar nu ook aan
Bergen voor denzelfden prijs als Alkmaar geleverd zal
worden.
Spreker had dan ook aan den raad na dit 4-jarig
onderzoek geadviseerd' „sluit u aan bij de Kennemer
Electriciteitemaatschappij" en op do vraag van het
raadslid Balt-us, verklaarde de raad) zich met 1 stem
tegen, voor de aansluiting.
Nog wees spreker er op, dat de meening van som
mige ingezetenen, ala zou spreker met geweld' elec
trisch licht willen opdringen, onjuist is. Nooit, heeft
dit op den wegv van spreker gelegen. Steeds' stond
spreker voor, wat hij in het belang van de gemeente
achtte.
Dat er echter voor- en tegenstanders bestaan kan
spreker hegrijpen, daar dit een strijd) is die gestreden
moet worden gezien het feit, dat de eene uitvinding
tegen, in principe voor de aansluiting.
Nog deelde de voorzitter mede dat do heer Nagt
glas Versteeg bereid was elko gedane vraag te beant
woorden en dat ieder de gelegenheid' zou krijgen, ook
andere meeningen voor te staan, daar de bijeenkomst
geen wetenschappelijk karakter zou dragen.
De heer Nagtglas Versteeg, hierna het woord ver
krijgende, wees er op dlat de gemeente thana een be
langrijke beslissing heeft te nemen.
De petroleum heeft afgedaan en is zelfs tegenover
gas en electriciteit zeer duur.
Llierna behandelde spreker de steenkolengas-pro-
ductie. Het groote voordeel van electriciteit boven
gasverlichting ligt in 't feit dat gas verbrandings-
stoffen noodig heeft, terwijl electriciteit gloeit in
het luchtledige.
Op populaire wijze werden vervolgens de electrici
teit en hare toepassingen besproken.
Hoewel de kosten voor een bovengrondschen kabel
aanmerkelijk minder waren, was spreker toch van
meening dat een ondergrondscbe, omdat deze minder
onkosten voor onderhoud' vraagt, niet veel duurder
was. Het verschil zit echter in de kosten van aan
sluiting, daar die 30 a 40 bedragen.
Het is echter mogelijk een aansluiting voor ver
schillende huizen te maken. Het leggen van de dra
den voor de huisinstallatie, was volgens spreker het
meest gewenacht in stalen pijpen.
Omdat men aan de electriciteit hooger eischen stelt
dan aan gas, gaat het niet op de prijzen te vergelij
ken. Zonder ornamenten bedraagt de prijs per licht
punt voor een installatie van 5 lampen 7 10 per
lichtpunt.
Met ornamenten wordt deze prijs met 1 k 2 ver
hoogd.
Gaat het echter over 30 a 40 lampen, dan kan het
wel goedkooper worden.
Het gemak van electriciteit tegenover petroleum
zette spreker hierna nog nader uiteen.
Bij electriciteit kan men ongestraft dichter bij do
lamp zitten en daardoor meer profiteeren van het
licht, waardoor in het algemeen electrisch licht niet
duurder is dau gas, aangezien men hierdoor kan vol
staan met minder lichtsterkte.
Eenige verklaringen van inwoners uit Nijmegen
werden hierna voorgelezen, waaruit bleek, dat de er
varing daar was dat electrisch licht niet duurder was
dan gas.
Spreker wees er op dat dit het gevolg is omdat men
algemeen heeft ingezien dat de vroegere tarieven vau
30 a 40 ct. veel te duur waren.
De tegenwoordige tarieven varieeren dan ook tus-
schen de 18 en 25 cent, waf gelijk staat, met 7 a 8 ct.
bij gas, bovendien kan men met electrisch licht veel
zuiniger zijn, daar men het licht kan afsluiten als
men een kamer verlaat.
Het gas, dat in het begin een lichtsterkte heeft van
bevende stem. En nu trok hij het blozende meisje
hartstochtelijk tegen zich aan.- Geen enkel' woord
werd gewisseld', maar beiden voelden, dat een onver
breekbare band' hen nu voor eeuwig aan elkander had
verbonden, en dat de maanden dio achter hen lagen
een beproevingstijd! geweest waren, waarin hun liefde
gelouterd was. Zij voelden zich rijker, gelukkiger dan
ooit.
's Avonds soupeerde het gelukkige drietal to zamen
in een gereserveerd' vertrek in 'V hotel. Want do offi
cier van justitie, do trouwe vriend, mocht niet ont
breken. Er werd veel gesproken over de toekomst
van het jeugdige paar; Mylius betreurde slechts, dat
zijn vriend' zijn werkkracht en energie niet in d'ienst
van het vaderland aanwendde.
„Denk aan dte woorden, die Pylades zijn vriend
Orestes eens toevoegde: ..De goden laten wij zeg
gen het vaderland' heeft menig goed' menisch noodig
om het te dienen op aarde." Zij hebben ook op jou
gerekend.
Lachend antwoordde Behringer, dat hij zich in
Amerika zou voorbereiden en ervaring' opdoen, en
daarmede gewapend later zijn beste krachten aan do
Duitscho koloniën wijden.
Mylius lachte een weinig ongeloovig.
„Maar in dien tusschentijdl hoop ik op Beukenwoud
eerst nog een paar flinke bokken mot je te schieten,
dunkt- jo ook niet
Behringer gaf geen antwoord. Maar Jutta reikte
don geraeenschnppclijken vriend «Ie hand en glimlach
te echt gelukkig.
E I N D E.