DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
feuilleton.
No. 31.
Honderd en vijftiende Jaargang.
1918
DONDERDAG
6 FEBRUARI.
In het Land van den Dollar.
Deze Courant wordt eiken avond, behalve op Zon- en
Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden
voor Alkmaar f0,80; franco door het geheele Rijk fl,
Afzonderlijke nummers 3 Cents.
Prijs der gewone advertentiën
Per regel f 0,10. Bij groote contracten rabat. Groote
letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdrukkerij
v/h. HERMs. COSTER ZOON, Voordam C 9.
Grondwetsherziening.
Telefoonnummer 3.
BINNENLAND.
wijze- .lu' ï'fTiyijOii
TEGENSPRAAK.
ALKMAARSGH
COURANT.
———in ii m i r mmmmmmm
De regeering heeft een wetsontwerp tot het in over
weging nemen van twaalf voorstellen van veranderin
gen in de. GrondVef ingediend.
Het spreekt van zelf, dat er geen sprake van kan
wezen, dat dit ontwerp nog in deze periode van wetge
ving in behandeling wordt genomen. Daarom zullen
de verkiezingen van 1&13 voor de grondwetsherziening
van buitengewoon groot gewicht zijn.
Men weet thans waf de regeering wil. Gelijk mei
zich herinnert is bet aan die grondwets-commissie, die
verleden jaar haar rapport uitbracht! niet gelukt in
zake het kiesrecht een oplossing te vinden, die
een meerderheid kon verwerven. Zij sprak de hoop
uit dat de regeering erin mocht slagen: „voor het
moeielijke vraagstuk de aan 's lands welzijn meest be
vorderlijke oplossing tot stand' tp brengen." Van ge
zinshoofden-kiesrecht. wilde do commissie niet» weten.
De regeering stelt thans dit stelsel voorop.
Vermits zegt zij het gezin is de kern der
maatschappij, moet in de eerste plaats aan de hoof
den van gezinnen het kiesTecht worden toegekend. De
leden van het gezin verkeeren als regel ih zoodanige
afhankelijke positie, dat zij de maatschappelijke zelf
standigheid! missen, welke voor de toekenning van het
kiesrecht noodzakelijk is. Wie echter, ofschoon H,d
van een gezin, of, geheel staande buiten elk gezins
verband, in de maatschappij een zelfstandige plaats
inneemt, behoort, in denzelfden gedachtengang, ook
tot het kiesrecht te worden geroepen.
Bij een èn andier heeft d'e regeering alleen mannen,
géén vrouwen, op het oog. Van vrouwenkiesrecht wil
zij niet weten.
Het door de regeering voorgestelde artikel 80 luidt
aldus
„De leden der Tweedle Kamer worden rechtstreeks
gekozen door de mannelijke ingezet-enen, tevens Ne
derlanders, die den leeftijd! van 25 jaren bereikt heb
ben -en aan het hoofd! van een gezin staan, of zonde
aan het hoofd van een gezin te staan als zelfstandige
personen in de maatschappij optreden, een 'en ander
nader te regelen bij de wet.
„De wet bepaalt, in hoeverre de uitoefening van
het kiesrecht, wordt geschorst voor de militairen be
neden den rang van officier bij de zee- en de land
macht voor den tijd, gedurende welken zij zich onder
de wapenen bevinden.
„Van de uitoefening van hef kiesrecht zijn uitge
sloten, zij wien dat recht bij rechterlijke uitspraak is
ontzegd; zij die krachtens rechterlijke beschikking van
hunne vrijheid zijn beroofd'; zij die bij rechterlijke uit
spraak, wegens krankzinnigheid! of zwakheid van vei'
mogen», dé beschikking of het beheer over hunne
goederen hebben verloren, en zij die in het. burgerlijk
jaar, voorafgaande aan de vaststelling der kiezerslijs
ten, gedurende ten minste dlria maanden van een ge
meentebestuur of andere niet kerkelijke instelling
geldel ij ken onderstand hebben genoten."
De bedoeling van dit artikel' is als reden van uit
sluiting van het kiesrecht beperkt tot onderstand van
overheidswege of van een niet-kerkelijke instelling.
Daarentegen is de eisch' gesteld, dat de geldelijke on
derstand gedurende ten minste drie maanden in het
burgerlijk jaar moet zijn genoten, om niet' elke tege
moetkoming van voorbijgaanden aard met verlies van
liet, kiesrecht gepaard te doen gaan.
De mogelijkheid wordt geopend voor invoering van
een stelsel van evenredig kiesrecht.
Ten opzichte van het o n d! e 1' w ij s zegt de re
geering:
Roman van LENE HA A-RE.
2») o—
„U h-ad't al vóór jaren moeten komen, vrouw Block!"
zei de dokter.
,,Och, goeie hemel, dokter, ik heb nooit, tijd gehad
met al dat werk op de farm. En dan was er ook nooit
geld. Alles, wat binnenkwam, verdronk John, en dan
sloeg hij me, als hij dronken thuis kwam! Achttien
kindéren heb ik gehad', dokter en altijd! alleen met
dien kerel op de farm! Goddank, dat hij dood is!"
Loe rilde. Hoe treurig zag het er uit in de wereld.
Haar eigen zorgen schenen haar eensklaps zeer nie
tig tegenover zulk een troosteloos lot. Zoudten er dan
werkelijk mannen zijn, die zoo beestachtig' waren, d'at
zij ^zooiets maakten van hun vrouwen? Hier, in het
vrije Amerika, waar men de vrouwen beschermde?
De dokter had zijn onderzoek geëindigd.
„Er blijft niets anders- ove-r dan een operatie, vrouw
Block", zei hij bedaard.
„Zal ik dan weer gezond worden, dokter?"
„Vraag het de menschen i-n New Braunfels, of mij
ooit een operatie mislukt,!"
Welk een sterk vertrouwen sprak er uit zijn woor
denLoe begon groote achting voor hem als arts te
gevoelen.
"Ja* ja, dokter, ik weet dat u alles gelukt. Maar
•hoeveel moet het- kosten?"
..Honderd dollars vooruit en honderd' dollars na de
operatie."
„Dat kan ik niet dat kan ik niet, dokter!"
a n, moet u zich ergens anders laten operee
rt. Zei ei' Stower koud.
SDaar<D a\f*et ajle?a' ik a!les wat ik heb ge-
?ar de kinderen willen nu eenmaal, dat ik
weer gezond! word!"
kom?'u hier."VOlff0nd0n Woeilsda^ operatie. Dinsdag
Het grondwettelijke voorschrift waarin het onder
wijs regeling vindt is, wat de hoofdstrekking aangaat,
niet meer van dezen tijd. Artikel 192 dér Grondwet
van 1848, in 1887 ongewijzigd gebleven, gaf hoe lan
ger hoe minder uitdrukking aan hetgeen in een mach
tig deel van liet volk bleek te leven. Naar do oor
spronkelijke bedoeling zou het onderwijs van Over
heidswege worden verstrekt met eerbiediging van
ieders godsdienstige begrippen. De wetgever vleide
zich aldus de godsdienstige verdraagzaamheid en de
eenheid' der natie te zullen bevorderen. Nochtans werd
de mogelijkheid voorzien dat er zouden zijn, die met
zoodanig onderwijs geen genoegen konden nemen
Hun werd gc-legenheid gelaten zelf scholen op te rich
ten.
Aan het bijzonder onderwijs dient de plaats- toege
wezen te Worden welke daaraan, ook krachtens de
macht der feiten, toekomt. Slechts voor zoover dit te
kort schiet, trede de Overheid op. De waarborg dat
overal, waar de behoefte daaraan zich openbaart, gc-
legenheid zal bestaan voor het genieten van, van
Overheidswege gegeven, lager onderwijs wordt daar
mede niet prijsgegeven. Voorts moet de Grondwet,
teneinde aan den eisch der billijkheid te voldoen, aan
scholen, door particulieren opgericht, gelijke gelde
lijke aanspraken tegen de Overheid verzekeren al
aan openbare scholen.
Eerste lid van art. 192, ,,'t openbaar onderwijs is
een voorwerp van de aanhoudende zorg van de regee
ring." hoewel vaag kan, behouden blijven, piit-s 't
woord „openbaar" vervalle, zegt de regeering'. Daarop
dient te volgen 't tegenwoordige vierde lid, d'at de
vrijheid van onderwijsi vooropstelt.
Een nieuw, derde lid, omlijne duidelijk, wanneer de
gehoudenheid tot oprichting van lagere scholen van
overheidswege ontstaat. Vele ouders n.l. beschouwen
't als hun plicht door oprichting van eigen scholen,
in 't onderwijs hunner kinderen te voorzien. De over
heid! vindt dus slechts een arbeidsveld, wanneer de
ouders die taak niet kunnen of willen vervullen.
In de overheidswege opgerichte school' kan natuur
lijk geen andér onderwijs! worden verstrekt dian met
eerbiediging van de: godsdienstige gevoelens der ou
ders van de sehoolgaandte kinderen, 't Vijfde lid
spreekt de erkenning uit van de aanspraken der bij
zondere scholen op geldelijk-en steun uit openbare
kas-sen, evenwel onder voorwaarden en volgens regels
door de wet. te stellen ten einde te allen overvloede
duidelijk te doen uitkomen, dat deugdelijk onderwijs
op den voorgrond moet staan.
De uitdrukking „algemeen lager onderwijs" is gebe
zigd! om te doen uitkomen, dat daaronder niet het
uitgebreid lager onderwijs is begrepen en evenmin het
vakonderwijs, voor zoover dit is of wordt begrepen on
der het lager onderwijs.
De formuleering van het laatste lid is vereenvou
digd.
Het geheele artikel luidt:
„192. Het onderwijs is een voorwerp van de aan
houdende zorg der Begeering.
Het geven van onderwijs, is: vrij, behoudens het toe
zicht dér Overheid en bovendien, voor wat het lager
en middelbaar onderwijs betreft, behoudens het onder
zoek naar de bekwaamheid en de zedelijkheid van den
onderwijzer; liet een en and-er door de wet te regelen.
Voor zoover zich eene behoefte aan ander algemeen
lager onderwijs openbaar dan waarin door de ingeze
tenen wordt voorzien, wordt dit onderwijs van Over
heidswege verstrekt, De inrichting van dit van Over
heidswege gegeven onderwijs wordt, onder eerbiedi
ging van de godsdienstige gevoelens van de ouders
De dokter nam zakelijk zijn notitieboekje en schreef
de datums op. Loe hielp de oude vrouw van de opera
tietafel. „IJ bent zeker nog niet lang weg uit Duitsch-
land' zei de vrouw tegen haar. „U hebt nog' zulke
frissche wangen. Ga liever terug, als' u kunt, en
trouw nooit een farmer. Voor de farmersvrouw is
Texas 'de hel' op aarde!"
De dokter lachte gedrongen.
„Nu, nu, vrouw Block, maak onze logee maar niet
bang!"
„Zoo, zoo, is dat uw logée, dokter? Ik dacht, dat
het de nieuwe verpleegster was. Werk maar niet te
veel bij die hitte, lieve juffrouw, anders krijgt u blee-
ke wangen. -Ik heb al veel frissche, jonge meisjes
in het land' zien komen, die oude vrouwen waren na
een paar maanden!"
Hoofdschuddend strompelde de oude vrouw weer
naar de veranda, waar de jonge lui haar in ontvangst
namen en haar in dé buggy hielpen. Zij groette Loe
nog eens, toen zij weg reden.
Loe wilde naar de operatiekamer terug', om op te
ruimen.
„Laat dla-t maar vandaag", zei de dokter, „dat kan
nnjn vrouw wel doen. Wij zullen in dé veranda genoe-
gelijk een glas wijn drinken en over zaken praten."
In gespannen verwachting volgde zij hem.
„Mijn vrouw heeft u zeker al van die Candelilla-
Compagnie verteld?' vroeg de dokter, terwijl hij haar
inschonk.
„Ja, wel zoo wat."
Nu begon hij haar te vertellen, dat er in Mexico
mijlen gronds waren, waar de Candelilla, een wilde
plant, weelderig- groeide. Tot nu toe had men die als
waardeloos beschouwd', maar dokter St-ower en zijn
compagnon, een Duitsch- scheikundige, hadden een
manier ontdekt, waardoor men goedkoop, alleen met
gebruik van do kracht van water en stoom, zuiver was
uit de Candelillaplant kon fabriceereu. Het product
overtrof de bijenwas in kwaliteit; en hardheid en zon
bij gramophoon-celluloid- en and-ere industrieën ook
in electriciteitswerken gebruikt kunnen worden. Op
de wereldmarkt werd' meer was gevraagd' dan aange-
der schoolgaande kinderen, door de wet geregeld.
Het overige onderwijs van Overheidswege gege
ven wordt eveneens bij de wet geregeld.
In de ko-sten voor het nlgemoen lager onderwijs, op
scholen door ingezetenen opgericht, wordt, onder voor
waarden en volgens regels door de wet te -stellen, door
de openbare kassen voorzien, op gelijken voet als
zulks geschiedt ten aanzien van dit onderwijs- op scho
len van de Overheid! uitgaande.
De Koning doet van den staat van liet geheele on
derwijs jaarlijks -een uitvoerig verslag aan de Staton-
Generaal toekomen."
W-enschte de- grondwets-commissie een zilveren band
te leggen tussehen at-aat en kerk, de regeering denkt
over uitbreiding van art. 171 (uitkeeringen. uit 's Rijks
kas aan kerkgenootschappen) anders. Zij zegt:
De Staatscommissie heeft een uitbreiding van art.
171 voorgesteld welke de uitkeeringen uit 's Rijks kas
eveneens zou verzekeren aan bes-taande gezindheden
die tot dusver niet in het genot daarvan waren en aan
gezindheden, in de toekomst door afscheiding of split
sing ontstaan. Bovendien zouden de eenmaal toege
kende subsidiën aan de hand van heb zielental van el
ke gezindheid, om de tien jaar genormaliseerd kun
nen worden. En eindelijk was een bepaling voorge
steld ten doel hebbende, dat het gezamenlijk bedrag
hetwelk ten behoeve der plaatselijke gemeenten eener
samengestelde gezindheid! of kerk wordtl uitgekeerd,
meer dan thans, naar gelang van de behoefte, over
dio plaatselijke gemeenten zou kunnen worden ver
deeld.
Na ampele en herhaalde overweging kan de Regee
ring dit voorstel niet volgen, 's Rijks: schatkist te
ontsluiten voor iedere vereeniging die zich in de toe
komst als kerkgenootschap zal gelieven aan te dienen,
ontmoet ernstige bedenking. Ook het denkbeeld om
sedert tal.van jaren genoten uitkeeringen, welke een
historischen achtergrond kunnen aanwijzen, bij afne
mend zielental te verlagen, zou, werd! het verwezen
lijkt-, tot, ernstige ongelegenheden leiden. Buitendien
is het gebleken, dat de beoogde verdeeling van het
gezamenlijk bedrag der uitkeeringen over de verschil
lende gemeenten naar gelang der behoefte, althans
ten aanzien van de Ned-erlandsclie Hervormde Kerk,
met het oog' op de kerkelijke reglementen onmogelijk
is. De voorziening in die behoefte zal dus in nauwere
aansluiting aan de historisch verkregen rechten en
de bestaande toestanden moeten geschieden.
Artikel 171 wenscht de regeering dus ongewijzigd
te laten.
(Wordt vervolgd).
TWEEDE KAMER.
De behandeling van dé invaliditeit»- en ouder
domsverzekering werd' gisteren voortgezet.
De heer Tyd'-eman (V. L.) verdedigde de risico
overdracht en oefende kritiek op het regeerings,voor
stel. Spr. zette de voordeden van het stelsel-Treub
uiteen. Hij gaf daarbij echter een middel in overwe
ging om de groepse-electie tegen te gaan.
De heer P a tij n (U.-L.) wees op de zegenrijke
werking van de risico-overdracht bij de ongevallen
verzekering. Ten aanzien van de fabrieksfondisén
merkte spr. op, dat' hij liefst samenwerking- tot coöpe
ratieve vereenigingen wil, als gevormd zijn bij land
en tuinbouw. Ook de land- en tuinbouwers moeten z.i.
de zaak hier zelf in handen kunnen nemen. Men moet
den weg op van do coöperatieve beweging.
Minister Tal m a- verdédigde zijn voorstel.
Hij moest- wel' een overgangsmaatregel voor het aprti-
boden. Ee-n goede afzet was dus verzekerd'. De uit
vinders hadden voor hun nieuw ontdekte- bewerking
patent aangevraagd1 en tegelijk dé concessie verkre-
g'en, de Candelillaplant naar believen te exploiteeren.
Daarop hadden zij een maatschappij gevestigd, waar
van het bedrijfskapitaal een millioen déllars bedroeg
en waarvan de kantoren in het Morrisgebouw in San
Antonio waren gevestigd.
Lee luisterde met schitterende oogen. Tot nu toe
kon zij alles goed begrijpen. Haar achting voor den
dokter steeg. Hij was dius niet' alleen een groot arts,
maar ook een groot uitvinder
Dokter Stower begyn zijn winstberekeningen voor
te dragen. Loe- had! niet genoeg koopmanskennis, om
hem daarin te kunnen volgen. Zij begreep alleen, dat
men, vierduizend gulden bedrijfskapitaal- in de zaak
stekende, elke maand Honderd dollars zou verdienen,
zoodra de fabriek was geopend.
Dat waren toch ongehoorde procenten! Daarvoor
konden oom Groeben en tante von Bredow en de an
dere rijke familie wel zoo'n klein kapitaaltje als zes
duizend mark wagen. En het was ook geen onbekende
avonturier, die hun het voorstel deed, maar de beken
de dokter Stower, wiens vrouw écu von Schönberg
was.
Hij lichtte haar ook in, dat zij de fabriek zoo spoe
dig mogelijk en op groot-en voet moesten oprichten,
om de reeds ingekomen orders op Candelilla-was te
kunnen uitvoeren. Dé dokter vertoonde haar aan
zienlijkei opdrachten van firma's uit alle land-en, wien
hij proeven van dé was had' gezonden -en die dadelijk
groote bestellingen hadden gedaan. De zaak moest
dus goed zijn.
Het kwam er nu op aan, zoo snel mogelijk aand-ee-
len van duizend dollars te plaatsen, om het noodige
bedrijfskapitaal te krijgen.
Loe moest dadelijk aan haar familie schrijven, hen
aansporen nandeelen te nemen en er prospectusken en
winstberekeningen van de- Candelilli-maatscliappij bij
voegen. Het maakte alles een verbazend' solied'en in
druk, de prospectussen op best geschept papier ge
drukt; op de eerste bladzijde waren dé degelijke en
culier initiatief nemen, omdat spr. anders geen basis
voor de vaststelling van zijn premies: heeft; de minis
ter wilde daarom alleen de bestaande fondsen op de
been houden.
Spr. lichtte zijn voorstel toe en bestreed de bezwa
ren en het stelsel van den heer Treub op uitvoerige
De heer E o od huyzen (IJ. L.) betoogde uitvoe
rig, dat de minister de ontwikkeling van het particu
lier initiatief afsnijdt.
Ten slotte steldé spr. een motie voor, de wensche-
lijkheid te kennen gevende, dat verzekeringsorganisa-
ties, die geen winstbejag beoogen, zoo-als b.v. de Land
en Tuinbouw-Onderlinge, tot het dragen van eigen
risico onder de noodige wettelijke waarborgen zullen
worden toegelaten.
Na ecnige discussie hierover kwam het voorstel,
om, deze motie bij de wet te behandelen, in stemming.
Het werd' verworpen met 38 tegen 22 stemmen.
De motie zal' op een nader te bepalen dag worden
behandeld.
TIMOR.
Door de regeering werdi bericht ontvangen, dat by
een poging tot arrestatie van veedieven in het ooste
lijk gedeelte van Nederlandsch-Timor zwaar gewond
zijn drie Europeesche militairen beneden den rang
van officier, waarvan er twee zijn overleden en licht
gewond een Europeesch militair benedén dien rang,
benevens twee gewapende politiedienaren, van welke
laatst en er één overleden is.
Gemengd nieuws.
EELERS.
11. J. Eilers te Oegstgeest heeft, naar het Ilbld.
verneemt, cassatie aangeteekend tegen het vonnis der
Alkmaarsehe rechtbank, waarbij hij wegens het onbe
voegd' uitoefenen der geneeskunde tot' 2 geldboeten,
ieder van 300 subsidiair 60 dagen hechtenis voor
iedere boete werd veroordeeld.
Naar aanleiding van het bericht van Het Volk, als
zou minister Talma ernstig in aanmerking komen
voor het ambt van directeur-generaal' der posterijen
en telegrafie, schrijft de Nederl.
„Wij hebben onmiddellijk geïnformeerd en kunnen
uit de allerbeste bron meedeelen, dat dit verhaal uit
de lucht gegrepen is en absoluut geen enkelen grond
van waarheid! bevat."
UIT SCHOORLDAM.
Gisterenmorgen had- schipper Schotvanger van- Alk
maar het ongeluk met- het afzetten van de motorboot
zijn haak te breken, waardoor hij in het N. H. Kanaal
viel. IIij kwam evenwel met een nat pak en den schrik
vrij.
UIT W AR HENHUIZEN,
liet huis en erf van den heer Th. Kraakman te
armenhuizen d'at. publiek verkocht is ten overstaan
van notaris P. J. Laurman te Schoorldam bracht
2405 op en is gekocht d'oor- den heer Jn. Molenaar ta
Warmenhuizen.
KORTE BERICHTEN.
Toen iemand te Loosduinen 'smorgens naar buiten
keek, zag hij voor het bloemtuintje, in het schemer
donker, een groot wit dier staan. Het bleek dat men
te doen had met een groote, witte bloemvaas, in den
vorm van een leeuw. Waarschijnlijk is het zware voor
werp van de begraafplaats Eik-en-Duinen weggehaald.
elegant ingerichte bureaux der maatschappij afge
beeld. D'e orders: moesten aan dén „general-manager",
dokter Stower, worden gericht, die ook de financiën
van de maatschappij1 beheerde. Inlichtingen verstrek
te de technische leider, de heer Karl Bever, doctor in
de chemie.
Loe was vuur en vlam geworden. Zij werd' in haar
eigen oogen een vrouw van gewicht, nu men baar in
zulke groote ondernemingen inwijdde. Zij wilde da
delijk aan haar familie schrijven.
„U kunt' aan mijn schrijftafel in de „office" gaan
zitten", zei doktor Stower vriendelijk. „Daar wordt- u
niet gestoord."
Hij gaf haar nog schrijfpapier, even degelijk als de
prospectussen, met dén naam en 't adres van dte Can-
cfélilla-maatschappij in mooie krulletters.
„Als u machine-schrijven kunt, is- mijn type-writer
ook tot uw beschikking."
Loe ging op haar gemak zitten cn breidde haar pa
pieren voor zich uit. Zij gevoel de zich' als een groot
koopman, als oen van die i ndustrie-koningen van
Amerika, die ook in een kleine „office" waren begon
nen en millioenen hadden verdiend door een handige,
nieuwe onderneming.
„Ik laat u nu alleen zei de dokter, „niemand zal
u storen. Er is- vandaag* ook niets meer te doen.
Schrijf maar zooveel als ge wilt. Vanavond kunt u
de brieven dan verzenden."
loon ging hij weg. „Een verstandig meisje! „Qui
to Americanhoorde zij hem nog hardop buiten te
gen zijn vrouw zeggen.
Met gloeiende wangen schreef Loe brief op brief en
schilderde de familie in Duitse lila lid de Candelilla-
zaak in de schitterendste kleuren. Onder haar hand-
teekening' zette zij den stempel' van do maatschappij.
Wat zag er dat zakelijk uit.
Zij voelde ook iets van de goudkoorts, die in heel
imerika heerschte. Zij voelde de prikkelende beko
ring van d'e jacht naar den dollar, -de speculatie, die
den bodem der kalme berekening verlaat en naar mil
lioenen grijpt. „Va banque
-iT»Tolgd.)
