DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN. No. 72 Honderd en fflftlende Jaargang. 1918 ZATERDAG 29 MAART Het Waterprotest. STAD8JV1E UWS Deze Courant wordt eiken avond, behalve op Zon- en Feestdagenuitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden voor Alkmaar f0,80; franco door het geheele Rijk II,—. Afzonderlijke nummers 3 Cents. Prijs der gewone advertentiën Per regel f0,10. Bij groote contracten rabat. Oroote letters naar plaatsruimte. Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdrukkerij v/h. HERMs. COSTER ZOON, Voordam C 9. Telefoonnummer 3. Dit aamuier bestaat uit 3 bladen. ALKMAA ALKMAAR, 29 Maart. Men was onlangs te Barcelona ontevréden over de waterleiding en.... maakte oproer. Ook te Alkmaar heerscht groote ontevredenheid over de waterleiding, maar en gelukkig tot op stand komt het niet. Wij zijn kalmer en wijzer dan onze zuidelijke broeders. Wij komen zooals gister avond in de Harmonie met z'n zeventigen op een protest-vergadering, wij luisteren naar hetgeen een spreker, die zich uitnemend in- de zaak heeft inge werkt, te zeggen heeft, wij rooken kalm onze sigaar tjes, krijgen koude voeten, houden koude hoofden en denken in de verste verte niet aan een water-oorlog. Men weet, waarom er in deze gemeente en te Bergen, waar het eerst een protest-beweging is ont staan ontevredenheid over de waterleiding bestaat en zoo men het niet mocht weten, raadplege men het verslag der vergadering van gisteravond, hetwelk in dit nummer voorkomt. Wij zitten leelijk in het wa ter. De Alkmaarsche waterleiding is, dank zij de koopmansschap van den vorigen controleur, gauw bo ven water gekomen. Zij heeft het daarom aangedurfd wijn in haar water te doen figuurlijk wel te ver staan en in strijd met de gewone zegswijze. En zoo als het altijd gaat, waar de dijk het laagst is, loopt het water het eerst over rampen treffen in den regel het snelst en het ergst den kleinen man. Nu zullen er ongetwijfeld velen denken, dat er nog heel wat water van Bergen naar Alkmaar moet loopen, voordat de Waterleidingmaatschappij de tarieven zal wijzigen. Van haar alleen toch kan de verandering komen. De tarieven, zooals die thans worden toegepast zijn in overeenstemming met de concessie-voorwaarden en daaraan valt niet te tornen. De menschen, die vroe ger 5.20 betaalden en in verband met het doen ma ken van 4 papieren kamertjes zijn opgeslagen tot 24, de eigenaars van perceelen, waarvoor het tarief vroeger 5.20 bedroeg en thans 20.50, zij staan fei telijk machteloos. Doch wanneer zelfs da gemeente, die de concessie verleende en die toch als overheid dient voor te gaan in het goede, zich niet ontziet als water-afneemster af te dingen, dan, inderdaad, mag men aannemen, dat het water te Alkmaar duur be taald wordt, te duur, en dat er met recht een agitatie in het leven wordt geroepen om tot goedkooper water te komen. Wij hopen van harte, dat het voorgenomen petiti onnement zal slagen, dat het "adres, hetwelk aan den gemeenteraad zal worden aangeboden, kan gelden als een uiting van Alkmaars geheele burgerij, dat de wa- tergebruikende en belastingbetalende burgers bereid zullen worden gevonden hun handteekeningen aan het adres te geven. De beweging zit in goede handen het bestuur zal wel zorgen, dat men voor verwatering van het waterprotest niet behoeft te vreezen en voor al voor den voorzitter is deze beweging water op zijn molen. Zinspeelde hij niet reeds van de toekomst, die aan het water ligt en was zijn spreken in verband met de komende gemeenteraadsverkiezingen niet een her innering aan het klassieke: ,,Het principe van alle dingen is het water.''? De gemeenteraad Aqua hearet, zal menigeen wellicht zeggen, hier ha pert het, van het gemeentebestuur hangt liet af, of de beweging al of niet een slag in het water zal zijn. Maar het gemeentebestuur en de waterleiding maatschappij, dat is vuur en water. In 1908 verzochten vele huiseigenaren den Raad stappen te doen om te komen tot een wijziging van het tarief voor waterlevering in het bijzonder voor arbeiderswoningen. De adressanten betoogden, dat van hunne perceelen werd geheven een bedrag van 11 per jaar voor water-abonnement, dat volgens hun meening die perceelen, arbeiderswoningen, vielen onder de rubriek voor waterleidings-contributie a 5.20 per jaar, daar géén arbeiderswoning uit één kamer kan bestaan. B. en W. stelden een onderzoek in en verklaarden, dat hun was gebleken „dat de bedoelde klacht alles zins gegrond is." „De woningen aldus verklaarden B. en W. in een missive aan de Maatschappij worden bewoond door menschen, die maatschappelijk slechts weinig boven den arbeidersstand mogen gerekend worden te staan. „Eenigszins vreemd komt het ons voor, dat, terwijl voor eene arbeiderswoning 5.20 gerekend wordt, voor huizen als van adressanten niet het daarop vol gende tarief van 7, doch dat van 11 wordt toege past. „Wij twijfelen er niet aan, of uwe maatschappij zal met ons van mcening zijn, dat eene wijziging in het tarief voor woningen tot eene huurwaarde van 200 gcwenscht is. „In verband daarmede hebben wij de eer uw oordeel te vragen over eene wijziging in dezer voege: „Voor woningen met eene huurwaarde per jaar vol gens de personeele belasting (het jaar op 52 weken gerekend) tot 85 wordt betaald 4.50 per jaar 5 van 88 tot en met 130 wordt betaald 5.20 p. j. van J 131 tot en met 155 wordt betaald 7.p. j.; van 156 tot en met 180 wordt betaald 8.80 p. j.; van 181 tot en met 200 wordt betaald 10.60 p. j. Voor woningen met eene werkelijke huurwaarde per jaar van meer dan 200 geldt het bestaande kamer tarief, waaruit dan zou kunnen vervallen: „voor 1 kamer 7." Vergelijkt men de door B. en W. voorgestelde tarie ven, met die, welke de heer Uitenbosch gisteravond bijv. van Groningen en 's-Gravenhage heeft gegeven, dpj zou men zoo zeggen, dat het college toch zeker niet onbillijk in zijn voorstel was. Mén leze nu echter eens het antwoord, dat de Maat schappij gaf een antwoord, waarover meer dan vijftig dagen is gedacht „Wij ontvingen in goede orde Uw schrijven d.d. 15 Maart 1909 no. 379, waarin Uw college ons oordeel vraagt over een wijziging in- het tarief voor woningen tot een huurwaarde van 200 gulden. „Wij hebben de eer Uw college daarop te antwoor den dat ons na rijp onderzoek gebleken is, dat het door Uw college voorgestelde, geheel daargelaten de groote bezwaren aan eene dergelijke regeling verbon den, voor onze maatschappij van zoo groote finanti- eele gevolgen zoude zijn, dat wij daarop tot ons leed wezen niet kunnen ingaan. „Wij zijn veeleer gesterkt in onze meening dat het tegenwoordig in Uwe gemeente toegepaste tarief prac- tïsch in toepassing, en bovendien alleszins bil lijk i s. Maatschappij tot Exploitatie van Waterleidingen in Nederland. De Raad van Administratie A. HOLMBERG DE BERCKEELT. Het gemeentebestuur had zich hierbij neer te leg gen, maar waar B. en W. zelf hadden geschreven, er niet aan te twijfelen of de Maatschappij zou het over de wenschelijkheid der voorgestelde wijziging met hen eens zijn, daar kan men zich wel voorstellen, dat zij ongaarne bij dó beslissing van de Maatschappij hebben berust. Ook in den Raad gingen er herhaaldelijk stemmen op, welke verkondigden, dat de verhouding tusschen de waterleiding en gemeente niet dat is. Wij herinneren ons bijv. dat de heer de Groot, die de dingen wel eens kernachtig kan zeggen, in 1909 verklaarde, dat de waterleidingmaatschappij de ge meente ten allen tijde „dwars" is geweest. En de heer van den Bosch zeide in 1911 met nadruk, dat de waterleidingmaatschappij maar eens weten moest „dat de gemeente desnoods een tweede waterleiding er naast kan leggen." Bovenstaande uitlatingen bewijzen, dat er met de maatschappij niet te praten valt maar met het be stuur der gemeente wel, dat er in den gemeenteraad een gunstige stemming heerscht om de goede zaak te steunen, dat een waarlijk krachtig water-protest niet behoeft te verloopen alseen storm in een glas water WATERLEIDING. 'De vereeniging tot verkrijging van goedkoop water verbruik hield gisteravond een openbare vergadering in de groote zaal der Harmonie, waarin de heer M. Uitenbosch, voorzitter der vereeniging, de verhoogde waterleidingabonnementen besprak. De zaal was ma tig bezet. De heer J. Cock leidde de vergadering en heette de aanwezige belangstellenden, tevens belanghebbenden, en in het bijzonder de aanwezige leden van den ge meenteraad hartelijk welkom. Spr. wees er op, dat goed en goedkoop water een der voornaamste levens- eischen is, het mag geen artikel worden van dagelijk- sche zorg. De heer Uitenbosch, hierna het woord verkrijgend, zeide gedacht te hebben, dat het door hem te behan delen onderwerp een grooter belangstelling zou heb ben gewekt, Spr. verheugde zich echter in de aanwe zigheid der Alkmaarsche per.% die het gesproken woord in ruimen kring bekend zal maken; misschien, zei spr„ heeft de verwachting van een uitvoerig ver slag er toe geleid, dat de vergadering niet beter is bezocht. Spr. wees er op, dat de vereeniging ontstaan is door den drang der omstandigheden, door de ontevreden heid, die gewekt is door de verhooging van den water- prijs, hoewel de waterleidingmaatschappij daarbij bin nen de perken harer bevoegdheid bleef, 't Is bekend zei spr., dat de vroegere controleur koopmanswijs handelde, doch spr. wensehte er onmiddellijk op te laten volgen, dat den tegenwoordigen controleur, den heer Schuurman, geen verwijt treft, daar hij een goed ambtenaar is. Uit het kwade, dat deze als ambtenaar in opdracht zijner maatschappij doet, zal hier echter ook misschien het goede geboren worden. Al sinds jaren wordt te Alkmaar in 't algemeen een hooge prijs betaald voor 't water. De schuld hier van kan eigeijlijk worden geworpen op het gemeente bestuur van 1885, dat de concessie verleende. De toen gemaakte fout moeten wij thans bezuren, zei spr. In de in Maart 1885 gesloten concessie werd be paald, dat een arbeiderswoning moest betalen 5.20 per jaar, in November, toen begonnen werd met de levering van water werd bepaald dat een arbeiders woning is een woning van 80 huurwaarde of daar beneden, nu of later. Een dergelijke concessie is aan gegaan voor 99 jaar. Deze loopt thans 27 jaar en een woning, die in '85 een huurwaarde van 80 had, welke huurwaarde heeft die nu? Een veel hoogere. Toch is het dezelfde arbeiderswoning. Met 23 jaar, wan neer de gemeente de concessie kan overnemen, is er geen enkele arbeiderswoning van 80 meer en elk zal het minimum van 15 per jaar moeten betalen. Spr. wees er op, dat het Alkmaarsche gemeentebe stuur vrij staat tegenover de concessionarissen en dat, ook de eenige, goede bepaling is, dat de maatschappij van de bruto ontvangst boven 18000 per jaar 20 in de Gemeentekas moet storten. In verschillende tarieven in andere plaatsen, zei spr., zijn betere bepalingen dan in het Alkmaarsche. In Haarlem heeft men b.v. alles metertarief, voor een flink huis betaalt men er 26.50 voor de waterleiding. De hoeveelheid te Alkmaar opgepompt water is een tamelijk groote. Spr. wilde een vergelijking treffen met een andere duinwaterleiding. In den Haag wordt het tarief berekend naar de huurwaarde. Voor een buis van 112.50 huurwaarde betaalt men 2.50 per jaar, 200250 8 per jaar, 500700 20 per jaar, 1000—1500 30 per jaar. Naar het aan tal kamers wordt niet berekend, zooals hier, waar een vertrek van 6 M2. reeds als kamer wordt aangemerkt. Het kamersysteem is een groote onbillijkheid, groote salons in een heerenhuis worden gelijk berekend als de kamer in een burgerwoning. De huurwaarde of de oppervlakte, van het heele pand moet de grondslag zijn, zei spr. In November '85 begon de waterleidingmaatschap pij hier water te leveren. In 1886 moest de gemeente Alkmaar bijpassen 8857, in 87 3737, in '88 529 in 89 nihil. De zaak ging dus hard vooruit. In 3 jaar heeft Alkmaar bijgepast 13124. De gemeente heeft dus eenige medezeggingschap, ze heeft het be drijf geholpen. In 1890 was de bruto opbrengst al boven het genoemde brutobedrag van 18000 en het Gemeentebestuur kreeg een bijslag in haar kas van 200.16V2. In 1900 was de bruto-ontvangst 44908.60Vé, do gemeentekas kreeg 5393.72, in 1911 bruto ontvangst 77278.17, in de gemeentekas vloeide 11855.63. Spr. wees er op, dat de maatschappij tot exploitatie van waterleidingen in Nederland 4 waterleidingen ex ploiteert, n.l. te Alkmaar, aan de Zaanstreek, te Go- rinchem en te Sliedrecht. Het is bewezen, dat Alk maar de kip is, die de gouden eieren legt voor de maatschappij. Spr. zeide dat de heer van Hasselt, die lid was van de staatscommissie voor de watervoor ziening in Noord-Holland boven het Noordzeekanaal, welke commissie in 1906 haar rapport uitbracht en die tevens lid is van den raad van beheer van de maat schappij tot exploitatie van waterleidingen in Neder land er in het rapport op wees, dat de waterleiding to Zaandam per hoofd in 1906 opbracht 1.96, de Alk maarsche 2.92. In 1910 was liet 3.29 per hoofd. Het belang van de Alkmaarsche waterverbruikers en van de gemeente is, onder den druk der maatschap pij weg te komen. De handelwijze der maatschappij geeft tot de pogingen hiertoe zeker het zedelijk recht, zei spr. Het gemeentebestuur mag in het belang van de gemeentenaren een daad doen, die getuigt van wijs beleid. De waterleiding van den Helder is een der oudsten van ons land, de concessie dateert van '56. Ze leed lange jaren een kwijnend bestaan. In 1901, toen er nog maar 1000 aansluitingen waren, kwam er aan drang van de burgerij bij het Heldersche Gemeentebe stuur in verband met den willekeur van de concessi onarissen. De gemeente den Helder heeft de water leiding overgenomen voor 91393. Van 19011907 is aan verbetering dier waterleiding door de gemeente 426473 ten koste gelegd. De tarieven zijn thans echter 50 lager dan in 1901, het aantal aansluitin gen aan de gemeentewaterleiding is gestegen tot 4500. Spr. wees er op, dat er in verband met het a.s. 30- jarig jubileum van den wethouder mr. Everts te Arnhem do aandacht, op is gevestigd, dat de opbrengst der bedrijven vooruitging door de gemeente-exploita tie en hoe deze nog zou stijgen, wanneer ook de water leiding gemeente-exploitatie werd. Alkmaar is meer luxe-stad dan den Helder en toch wordt voor het duurste huis te den Helder 18 per jaar voor de waterleiding betaald. Bij het watergebruik en den prijs van het water moet ook even worden stilgestaan bij het watermis- bruik, zei spr. Dat is in Alkmaar wel een beetje erg. In 1910 bedroeg het waterverbruik per hoofd en per dag 64 L„ er zijn trouwens plaatsen, waar het hooger is. In den Helder is het echter slechts 30 L., men heeft er b. v. geen kraan boven den gootsteen, zoodat achteloos laten loopen van de kraan voorkomen wordt. Wanneer Alkmaar 23 jaar wil wachten met alles over te nemen van de maatschappij, dan zal het gaan als in Groningen. In de concessievoorwaarden komt een clausule voor, dat met 50 jaar de gemeente Alk maar de concessie kan overnemen tegen het twintig- voud van de netto winst gemiddeld gemaakt van het 45e tot 50e jaar der concessie. Er bestaat de kans, dat het bedrijf door de hooge kosten voor de gemeente niet meer over te nemen is. Door de exploitatiekosten zoo gering mogelijk te maken, de onkosten tot een minimum te beperken, kan een groote winst geboekt worden en naarmate hiervan stijgt het bedrag dat de gemeente zal moeten betalen, terwijl het over te neme- ne in slecht onderhouden toestand verkeert. Dat is ook de kwestie in Groningen geweest. De N. V. „Groninger Waterleiding," dateerend van 1881, liep aanvankelijk slecht en was als 't ware voor een appel en een ei te koop. De tarieven zijn steeds ver hoogd en toen tenslotte de gemeente de waterleiding wilde overnemen, kon ze door een clausule als die in het contract dat Alkmaar met de maatschappij tot exploitatie van waterleidingen in Nederland gesloten heeft, wel twee waterleidingen bouwen voor het be drag, dat ze aan de N. V. zou hebben te betalen. De gemeenteraad van Groningen heeft toen in geheime zitting bessloten tot het exploiteeren van een gemeen te-waterleiding' en is dientengevolge met de vennoot schap gewikkeld in een proces, dat, zei spr., echter wel ten nadeele van de laatste zal uitvallen. De tarieven zijn coneurreerend, de gemeente heeft het tarief als volgt vastgesteldvoor 1 kamer 6, 2 kamers 8, 3 kamers 10, 4 12, 5 16, 6 16, 7 18, 8 20NVoor een arbeiderswoning met een huurwaarde van J 78 be draagt de waterprijs 3, voor woningen van 78 130, is deze 4. In het contract van de gemeente Alkmaar komen geen belemmerende bepalingen voor, die het overgaan tot de exploitatie van een gemeen telijke waterleiding beletten. Wat staat ons thans te doen, vroeg spr. Ons wen den tot de maatschappij om wijziging der tarieven? Neen. We moeten ons wenden tot het gemeentebe stuur eu vragen of dit van zijn kant middelen be raamt, waardoor kan worden gekomen tot goedkooper waterverbruik. Welke die middelen zijn? Misschien, dat het gemeentebestuur zou overwegen of het op zijn weg ligt onderhandelingen aan te gaan met het be stuur van de maatschappij. Spr. vreesde voor het eventueele resultaat. De winst van de maatschappij is een zoet. winstje. Doch wij protesteeren er tegen, zei spr., dat voor Alkmaar het dividend hoog moet zijn. Het is beter, zei spr., een geheel nieuwe water leiding te stichten dan na verloop van 23 jaar de con cessie over te nemen. Er moet pressie worden uitge oefend op de maatschappij en wel hierdoor dat de gemeente naar buiten blijk geeft, dat ze er niet tegen zou opzien een eigen waterleiding naast de tegenwoor dige te stichten. Wanneer het gemeentebestuur krach tens den aandrang uit de burgerij pogingen doet om een andere waterlevering te krijgen, dan zal de tijd leeren, wat er gebeuren kan. Had het gemeentebestuur moed om een eigen wa terleiding te stichten, zou de mogelijkheid er dan wezen? Spr. kan, geen technicus zijnde, daarover geen oordeel uitspreken. Een onderzoek in te stellen door een raadscommissie, waaraan een crediet zal moeten worden toegestaan, zal de mogelijkheden kun nen overzien. Wanneer er geen prise-d'eau te vinden is, waarom zou Alkmaar dan niet kunnen worden aan gesloten bij de West-Friesche waterleiding Het ge meentebestuur zou ook kunnen uitzien of aansluiting gewenscht is bij de Midden-Noordhollandsche water leiding, waarover een rapport is samengesteld door den heer Lefeber, den directeur der Heldersche water leiding; hierin wordt de prise-d'eau in de duinen te Castricum gedacht, Heilo is in het plan opgenomen. Het hoofddoel moet zijn een gemeentelijke water leiding, in ieder geval moet gezien worden, zei spr., dat goedkooper water wordt gekregen. Het doel is een agitatie in het leven te roepen van Alkmaar's bur gerij voor goedkooper water. Er moet een petition nement in het leven worden geroepen, waarop zoo veel mogelijk handteekeningen moeten worden verkregen van eigenaren van perceelen en huurders, want dezo laatsten worden hoofdzakelijk de dupe. Spr. merkte in dit verband even op, dat de tegenwoordige contro leur aan een ter vergadering aanwezigen huiseige naar gezegd had: „Weest blij, dat de verhoogingen er zijn, want nu kun je er zelf ook nog een slaatje uit slaan." Nog deelde spr. ter illustratie van den ver hoogden waterprijs mede, dat voor 2 perceelen, waar voor 10 jaar geleden 10.40 per jaar voor de water leiding werd betaald, thans 10.25 per kwartaal moet worden betaald. Spr. hoopte, dat 1913, het jaar van de herdenking van Neerlands 100-jarige onafhankelijkheid tevens hst jaar zal zijn, waarin een begin gemaakt wordt, dat er toe zal leiden, dat we onafhankelijk worden van de maatschappij tot exploitatie van waterleidingen in Nederland. (Applaus). Tevens zullen in dit jaar ver kiezingen van den gemeenteraad plaats hebben en waar eenige leden zich niet meer herkiesbaar stellen, gaf spr., er op wijzende dat de strijd voor goedkooper water buiten elke politieke sfeer ligt, de Alkmaarsche kiesvereenigingen en personen, die zich met de ver kiezingen bemoeien, in ernstige overweging te zoeken naar candidaten, die zijn vèör het exploiteeren van een gemeentelijke waterleiding. (Applaus). De heer Duif vroeg naar de tarieven in de andere drie plaatsen, welke bij de maatschappij zijn aange sloten en verder of de concessievoorwaarden niet kun nen worden gewijzigd. Wat de eerste vraag betreft, wees spr. op de groote- re opbrengst van Alkmaar en Zaandam per hoofd; van het verkrijgen van een wijziging der concessie voorwaarden is geen sprake. De heer E. O. II. Chr. Bruins vroeg in verband met de mcdedeeling van spr. dat de tarieven en concessie voorwaarden van Leiden bijna geen haar verschillen met die van Alkmaar, hoe de tarieven daar thans zijn. Verder vroeg hij spreker of het dezen bekend was, dat er gemarchandeerd kan worden met de maatsckap- pij- De heer Uitenbosch zeide, dat in Leiden alles bij het oude is, het tarief is er voor 1 kamer 5, 2 k. 9, 3 k. 13, 4 k. 17, 5 k. 21, arbeiderswoningen 7. Spr. deelde een paar staaltjes van marchandeeren mede. De heer Bruin, hoek Kennemerstraatweg- Niéuwl. Singel had een contract van 11, dat ver hoogd werd tot 18. Daar deze bij het huis een re genbak en een welpomp heeft, zei hijSnij de water leiding maar af. Het contract zou toen op 15 ge steld worden, doch de heer Bruin heeft toen de water leiding opgezegd. Ook het grootste gemeentegebouw is voor het marchandeeren niet bewaard gebleven. Het contract zou van 40 op 125 gebracht worden, doch de prijs is ook verminderd, dank zij het krachtig optreden van het gemeentebestuur. De heer J. Hoek wees op de waterverspilling bij het reinigen van het Waagplein en vroeg, of het gemeen tebestuur geen beter voorbeeld moest: geven. Verder vroeg spr., of, waar de heer Uitenbosch Alkmaar het proefkonijntje der maatschappij noemde, deze ook kon zeggen of de concessievoorwaarden met de andere drie gemeenten een dergelijke verhooging zouden gedoo- gen. Met de concessievoorwaarden dor andere plaat sen heeft men een soliede basis en kunnen vergelijkin gen worden gemaakt. De heer Uitenbosch oordeelde hot uit hygiënisch standpunt alleszins gerechtvaardigd dat de stapel plaats van de kaas goed gereinigd wordt, een proef met het. pompen van water uit den Voordam heeft in dertijd niet voldaan. De coneessie-voorwaurden der andere plaatsen heeft spr. niet bestudeerd, maar hij wees nogmaals op den hoogen watorprijs per hoofd. De heer Cock sloot hierna de vergadering met een woord van dank aan den heor Uitenbosch voor zijp uiteenzetting en aan de pers voor haar tegenwoordig heid.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1913 | | pagina 1