DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
No. 119.
Honderd en vfjftiende Jaargang;
1913
M A?A N DA G
26 MEI.
Deze Courant wordt eiken avondbehalve op Zon- en
Feestdagenuitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden
voor Alkmaar f0,80; franco door het geheele Rijk f 1,
Afzonderlijke nummers 3 Cents.
Prijs der gewone advertentiën
Per regel f0,10. Bij groote contracten rabat. Groote
letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdrukkerij
v/h. HERMs. COSTER ZOON, Voordam C 9.
Telefoonnummer 3.
BINNENLAND.
ALKMAARSCH
COURANT
king van
Zijdie in aanmerking wenschen te
komen yoor de vervulling der betrek
ten KANTORE van den GENEES TE OSTVAN
GER op eene JAARWEDDE van f 300, worden
uitgenoodigd zich vdtfr 1 JUNI a.g. bij gezegeld
adres te wenden tot Burgemeester en Wethouders en
zich persoonlijk te melden bij den Ontvanger voornoemd
ALKMAAR, 26 Mei.
De diplomatie hoopt, dat de vrede deze week getee-
kend zal worden hetgeen in rond Hollandsch wil
zeggen, dat daarvan geen sprake is en dat-de oorlogs
toestand met schorsing der vijandelijkheden nog ge
ruimen tijd zal voortduren. Men is nog' altijd op weg
naar den vrede. Het heet dat alle landen bereid zijn
het vredesverdrag ongewijzigd te teekenen, met uit
zondering van Griekenland. Dinsdag zijn de onder
handelaren weer te Londen bijeengekomen en zij heb
ben den tijd „besteed" met het aanbrengen van kleine
wijzigingen in de voorwaarden.
Intusschen blijkt het hoe langer hoe moeielijker de
bondgenooten eensgezind bij elkaar te houden. Voor
al Bulgaren en Grieken zijn herhaaldelijk slaags, ter
wijl het tusschen Bulgaren en Serviërs ook al niet
pluis is. Allerlei onrustbarende berichten over ge
vechten tusschen- de bondgenooten vertroebelen den
toestand, men ontveinst zich niet, dat deze inderdaad
ernstig is, doch hoopt, dat de regeeringen in staat
zullen zijn erger te voorkomen.
f'
In Frankrijk is deze week zeer ernstig geagiteerd
tegen de wet op den 3-jarigen diensttijd. Het verzet
tegen dit ontwerp neemt toe. Onder de troepen te
Bourges, Orleans en Rodes kwam het tot ernstige
ongeregeldheden. Het is thans weer rustig en een
generaal stelt een onderzoek naar de relletjes in.
Maar behalve socialistische soldaten komen ook ande
ren protesteeren. De heer Anatole France, de beken
de schrijver, ziet in het ontwerp niet slechts het ge
schenk, dat een reactionnair ministerie uit de handen
der nationalisten gekregen heeft; hij meent ook, dat
het ontwerp Frankrijk méér verzwakken dan verster
ken zal. Maar het ministerie-Barthou houdt vol en
het doet telkens en telkens door de Kamer bevestigen,
dat het haar vertrouwen bezit. Zoo werd Vrijdag nog
met groote meerderheid een motie van vertrouwen
aangenomen in het regeeringsbeleid en wel naar aan
leiding van de anti-militaristische betoogingen.
Echter de toestand blijft ernstig. Hoe ernstig
wel, blijkt uit het feit, dat de president der republiek
een onderhoud heeft gehad met den ouden politicus
Clemenceau, bijgenaamd „de tijger." De beide staats
lieden waren sinds de laatste presidentsverkiezing ge
zworen vijanden. De heer Clemenceau was de bevor
deraar van de tegencandidatuur van den heer Poinca-
ré, n.l. van den heer Pams. Hij schreef den heer Poin-
caré zelfs een nijdig, onbeleefd briefje, waarin hij
dezen beduidde, dat hij beter deed met zich maar te-
ïug te trekken. De heer Poincaré was over dit optre
den zoo vertoornd, dat hij den heer Clemenceau
zijn getuigen wilde zenden, doch de heer Briand wist
een duel te voorkomen. Thans heeft de president den
politicus gevraagd bij hem te komen en daar laatst
genoemde een ijverig voorvechter is voor den drieja
rigen diensttijd, ligt het voor de hand, dat hierover
gesproken is en dat de president tot zijn vijand daar
om toenadering heeft verzocht.
Het huwelijk van de eenige dochter van het Duit-
sche keizerlijke echtpaar prinses Victoria Louise met
pi ins August van Cumberland heeft een groot aantal
vorstelijke gasten naar Berlijn gebracht. De zoon van
den laatsten koning van Hannover betrad sinds 1866
voor de eerste maal weer den Berlijnsehen grond. De
Huizen der Welven en Hohenzollern hebben nieuwe
betrekkingen aangeknoopt, de politieke verhoudingen
zullen verbeterd worden en de jonge echtgenoot zal
vroeg of laat nu wel den troon van Brunswijk kunnen
bestijgen.
De huwelijksvoltrekking geschiedde met veel pracht
en praal en er werd veel geschreven over de aanwezig
heid van koning George van Engeland en Tsaar Ni-
colaas van Rusland, die als nauwe bloedverwanten
aan de plechtigheden deelnamen.
Uit Japan kwam het bericht, dat de Keizer onge
steld was, spoedig gevolgd door een telegram, dat de
dood was ingetreden. De couranten gaven uitvoerige
levensbeschrijvingen van den jeugdigen Mikado, her
innerden er aan, dat hij nog maar zeer kort aan de
regeering was, wezen op de moeielijkheid van de op
volging. en intusschen is gebleken, dat de keizer
heelemaal niet dood, doch aan de beterende hand is.
KAMERVERKIEZING.
De centrale chr.-historische en anti-rev. kiesveree-
nigingen in het district Beverwijk hebben besloten
den candidaat der centr. r.-k. kiesvereeniging, het af
tredend lid, den heer W. C. J. Passtoors, mede candi
daat te stellen.
VERKIEZING-LID EERSTE KAMER.
De Staten van Noord-Holland zullen tegen 10 Juni
worden bijeengeroepen voor de verkiezing van een lid
van de Eerste Kamer der Sta ten-Genera al in de plaats
van wijlen den heer Breebaart.
VERDEDIGING VAN INDIë.
Dezer dagen is het rapport der staatscommissie
voor de Indische defensie bij de Koningin ingediend.
- MERKWAARDIGE MIDDELEN.
Het Hbld. schrijft:
Na wat achteraf bekend is geworden schijnt inder
daad hemel en aarde bewogen te zijn om de Christe-
lijk-Historische partij, in strijd met den vrij algemee-
nen wenseh der Christelijk-Historische staatsburgers
weder met de coalitie te doen samengaan. Dat daar
bij niet altijd even fraaie middelen zijn gebruikt,
bleek ons dezer dagen uit de mededeelingen van een
bestuurslid van een der Christelijk-Historische kies-
vereenigingen in den lande. Deze deelde ons mede,
dat op den laatsten partijdag der Chr.-Historische
L nie te Amsterdam gehouden een inderdaad ergerlijk
middel is gebruikt om ten slotte het electoraal ac
coord te doen aannemen.
„Eigenlijk gezegd," aldus onze zegsman, die niet
dan na zeer ernstige overweging en tweestrijd omtrent
datgene wat plicht hem in deze voorschreef, tot zijne
mededeelingen overging, „eigenlijk gezegd is van het
begin der onderhandelingen af de meerderheid in onze
partij tegen het electoraal accoord geweest. In een
van de eerste vergaderingen van het nationaal comité
werd reeds het electoraal accoord bij zitten en opstaan
verworpen. Hoewel de uitslag zeer goed waarneem
baar was, weigerde de voorzitter, dr. De Visser, dien
te aanvaarden en beweerde, dat het niet duidelijk was
hoe de meerderheid was uitgevallen. Hij maakte toen
van de gelegenheid gebruik om nog eens een vurig
pleidooi te houden voor het samengaan met Roomsch-
Katholieken en Anti-revolutionnairen en deed dit
pleidooi volgen door een hoofdelijke stemming.
Het gevolg was, dat het electoraal accoord met één
stem meerderheid werd aangenomen. Daar is toen
heel wat over te doen geweest en op verlangen van de
oppositie werd deze stemming opnieuw ongeldig ver
klaard.
Maar het bestuur zat niet stil. Door persoonlijke
besprekingen en allerlei middelen slaagde men er in
op de volgende verga-dering een grootere meerderheid
voor het electoraal accoord te krijgen.
Nochtans dreigde het op de algemeene vergadering
te Amsterdam mis te loopen. Fel, zeer fel, verzetten
verschillende afgevaardigden zich daartegen het elec
toraal accoord en liet samengaan met Rome en Dordt.
Daar woei inderdaad een anti-Kuyperstorm. Zelfs
do lintjeskwestie dwarrelde daarbij door de debatten.
„Zie," aldus onze zegsman, „had men eerlijke argu
menten tegenover argumenten geplaatst, ik zou mij
bij de beslissing hebben neergelegd. Maar men is op
zeer, zeer deloyale manier te werk gegaan.
„Toen van de bestuurstafel werd gevreesd, dat het
electorale accoord zou worden verworpen, nam de heer
Snoeek Henkemans het woord en argumenteerde al
dus:
„„Wanneer gij, anti-Kuyperianen, meent dr. Kuy-
per in de wielen te rijden door het electorale accoord
te verwerpen, vergist gij u deerlijk. Wanneer gij
ik zeg u dat nu onder geheimhouding het accoord
verwerpt, speelt gij juist in de kaart van dr. Kuyper.
Hij toch is het ministerie-Heemskerk allerminst
vriendschappelijk gezind, maar zelf kan hij daartegen
geen oppositie gaan voeren. Verwerpt gij het electo
rale accoord, dan brengt gij daarmede ongetwijfeld
het ministerie ten val en.vervult aldus den inner-
lijken hartewensch van.... dr. Kuyper 1"
„Ziet u," dus vervolgde onze zegsman, „ik heb lans
geaarzeld of ik het u wel mocht zeggen. Maar dit zijn
toch feitelijk geen argumenten die men in een beslo
ten vergadering mag gebruiken. E'n voor zoo iets ge
heimhouding te vragen is al te geraffineerd, te meer
wanneer mede op grond van dergelijke mededeelingen
belangrijke besluiten worden genomen.
Gemengd nieuws.
LEZING—KOSTER.
In het lokaal van den heer A. Bak te Koedijk werd
gistermiddag vanwege het Centraal Comité der Vrij
zinnige Concentratie in het kiesdistrict Alkmaar een
vergadering gehouden, waarin als spreker optrad de
heer W. O. A. Koster, secretaris van den Vrijzinnig-
Democratisohen Bond, met het onderwerp: Waarom
do candidaat der concentratie gekozen moet 1
Na een inleidend woord van den voorzitter der
vooruitstrevend liberale kiesvereeniging te Koedijk,
den heer C. Beets, begon spr. met .er op te wijzen, dat
dit ministerie, dat met groote meerderheid langer dan
eenig ministerie zitting had, weinig tot stand heeft
gebracht en dat is niet een gevolg van obstructie, zoo
als alle rechtsche propagandisten beweren. De oor
zaak van het zoo weinig tot stand komen is de wijze
van werken der regeering, die de wetten te laat in
diende^ en het feit, dat de rechterzijde hopeloos ver
deeld is over de vraagstukken van practische regeer-
politiek, zooals o.m. bleek bij de behandeling der Ziek
tewet, Bakkerswet en Steenhouwerswet. De thans be
staande coalitie is geen eenheid, noch op godsdienstig,
noch op maatschappelijk gebied is men het eens.
De eenheid is kunstmatig, ze moet verkregen wor
den door steeds feller te strijden tegen de openbare
school en de eenheid is nu verkregen door het positie
ve punt, dat de openbare school moet verdwijnen, en
het negatieve punt, dat de kerk moet blijven rusten
Zien we naar België, waar een clericale meerderheid
is, dan zien we de gevolgen van de onderwijspolitiek.
Alles wordt gegroepeerd om de school, over de an
dere politieke punten wordt niet gesproken. Onze
strijd moet zijn een verweer tegen het verkeerde stel
sel, dat de strijd gedreven wordt in de richting van de
antithese. We moeten komen tot een nieuwe schei
dingslijn, democraat tegenover conservatief. De tegen
woordige antithese, de vermenging van politiek en
godsdienst, leidt tot huichelarij, tot schijnheiligheid
De strijd van de coalitie gaat tegen ons onderwijs, te
gen onzen beproefden vrijhandel en door de voorge
stelde grondwetsherziening wil men komen tot een
'regeering van de Koningin mèt de St.-Gen., om een
toestand als in Duitschland te krijgen. Dit is een te
rugdringen op den weg van vooruitgang van ons volk.
Zoo was de toest'and, toen de vrijzinnige partijen
zich vereenigden. Algemeen kiesrecht werd terstond
opgenomen in het concentratieprogram, dat dames
kiesrecht absoluut buitensluit. De stap naar algemeen
vrouwenkiesrecht is gezet. De concentratie staat op
den vasten grondslag van het algemeen kiesrecht. De
concentratie pleit voor de openbare school en voor den
vrijhandel. De tariefwet, vervolgde spr., zal brengen
verslechtering van ons belastingstelsel. De bescher
ming is niet hoofdzaak, maar het ministerie wil 10
millioen gulden halen en dit wil het halen van de
nu-nschen, die het niet of nauwelijks betalen kunnen.
Het is geen weeldebelasting. De voorgespiegelde be
scherming bestaat in werkelijkheid niet. De bloei van
enkele inlandsche industrieën zal er door worden be
vorderd, maar ze zal een groote klap zijn voor alle
takken van onze nijverheid, die werken voor export.
Onze landbouw heeft van dit tarief niets te verwach
ten dan nadeel, bijna alles wat in de boerderij gebruikt
wordt zal stijgen in prijs. Een flinke boerderij zal
door de tariefwet getroffen worden door een jaarlijk-
sche belasting van 300.
De ouderdomsverzorging is urgent. Wij kunnen
niet tevreden zijn met de wet-Talma, die alleen de
loonarbeiders helpt, geen uitkeering geeft aan de we
duwe, die mee de premie heeft moeten opbrengen. De
wet vraagt premie van de laagste loonen en van de,
ook kleine, werkgevers. De heer Troelstra zei, dat het
heffen van premie van de werkgevers streed met zijn
rechtsgevoel, maar dan hadden de soc.-democraten
niet moeten stemmen voor het amendement-Aalberse,
daardoor werd de strijd met hun rechtsgevoel zeer
vergroot. De soc.-dem. hebben slechts ook voor de
arbeidersklasse als zoodanig en niet voor de kleine
werkgevertjes.
De vrijzinnigen zijn voor Staatspensioen, ze zijn dat
niet altijd geweest. De zweep, die hen er toe gedreven
heeft, is en moet blijven de Bond voor Staatspension-
neering, een vereeniging door vrijzinnigen opgericht.
De vrijzinnigen vreesden vroeger van Staatspension-
neering vermindering der spaarzaamheid, een leunen
tegen den staat, een verzwakking der volkskracht. De
vrijzinnigen hebben echter gezien, dat ze zich daarbij
gruwelijk hebben vergist, hetgeen bleek uit het voor
beeld van Engeland, meer nog dan dat uit dat van
Denemarken. We komen, zei spr., voorop met het
Staatspensioen, al is met opzet het woord niet in hel
concentratie-manifest genoemd, de vrijwillige verze
kering is aanvulling.
Slechts dan wordt gevormd een vrijzinnige regee-
ring, wanneer de vrijzinnigen een meerderheid hebben
zonder de sociaal-democraten. Deze willen niet met
de vrijzinnigen de regeeringsverantwoordelijkheid
aanvaarden. Ze doen dit alleen, wanneer ze zonder
steun van en overleg met de andere partijen 51 stem
men in de Tweede Kamer hebben. Die tijd ligt, kom!
ze ooit, nog zeer ver in het verschiet. De soc.-dem.
bobben meer dan eens gestemd tegen een wet, die op
zichzelf goed was, maar omdat er iets in ontbrak. Ze
stemden tegen de leerplichtwet, omdat.-«er in ontbrak
de sehoolvoeding en schoolkleeding. Doordat er toe
vallig een lid van de rechterzijde op het appèl ont
brak, werd de wet aangenomen. De kans, dat de soc
dom. weer iets niet aanvaarden omdat ze niet alles
krijgen, blijft bestaan. De soc,, dem. stemmen tegen el
ke oorlogsbegrooting. Wanneer de rechterzijde ook
eens tegenstemt, voorgevend dat, de begrooting te laag
is, zooals ze het wel zal voorstellen, dan ligt de regee
ring weer en wordt den vrijzinnigen verweten niet ts
kunnen regeeren. Spr. vertrouwt echter dat de soc
dem. als in den nacht van Staal dan wel niet aan de
stemming zullen deelnemen.
We kunnen slechts dan de regeering aanvaarden,
wanneer we zonder soc.-dem. meer stemmen hebben
dan de rechtschen.
Wie tegen deze regeering wil strijden voor de open
bare school, voor den vrijhandel, voor algemeen kies
recht en vöor ouderdomsverzorging, stemme den Ie-
genwoordigen afgevaardigde, jh-r. mr. van Foreest.
die het concentratieprogram heeft aanvaard. (Ap
plaus).
Van de gelegenheid tot debat werd gebruik gemaakl
door den hoer A. H. Gerhard, die een verklaring
wenschte af te leggen in verband met de vergaderin
gen van de federatie en de afd. Alkmaar van den Bond
voor Staatspensionneering. Spr. acht het een onjuis
te houding van den Bond voor Staatspensionneering,
wanneer deze de keuze van een candidaat laat afkan
gen van één punt. Men moet iemand naar de Kamer
sturen als een hééle kerel, niet alleen op grond van
Staatspensioen, maar op grond van alle punten, welke
de candidaat- zegt voor te staan.* Wie Gerhard stemt,
stemt den sociaal-democraat met alle consequentiën
daarvan, wie van Foreest stemt, stemt van Foreest
met alle consequentiën daarvan. Breng uw stem uit
in overeenstemming met uw overtuiging, zei spr., on
verschillig welke de mogelijke uitslag zij.
Als twee hetzelfde zeggen, is het nog niet hetzelfde.
Toen de heer Drion in Heilo sprak, kende men den
vrij-liberaal er uit, de heer Koster was de vrijz.-dem.
van het begin tot het eind. Eenerzijds is dit de sterk
te, anderzijds de zwakte van het concentratieprogram.
Men kan zich nooit losmaken van hetgeen men in den
grond is. Voor den heer Koster is het concentratie
program eigenlijk de overwinning van het Staatspen
sioen, voor den heer Drion behoudt het Staatspensi
oen het karakter van armenzorg.
Toen gestemd werd over het voorstel om de drie
laagste klassen vrij te stellen van de betaling van pre-
iniën, stemde de heer van Foreest tegen. Deze heeft
de concentratie wel onderteekend, maar schuilt de
eenhekl van de concentratie alleen in de onderteeke-
niug van het program? De heer Koster zeide, dat er
een nieuwe scheiding moet komen, n.l. tusschen de
mocratie en conservatisme, maar deze bestaat- ook in
de concentratie. Verleden jaar bij de behandelijig
van de arbeidswetten stemden de heeren van Foreest,
Tydeman en De Beaufort tegen alle verbetering van
de arbeidstijden, ^welke door de soc.-dem. en de vrijz.-
dem. werden voo'rgesteld. Spr. betwijfelt of het we
zenlijke cement van de concentratie iets anders is dan
verzet tegen de coalitie. Wanneer de concentratie wér
kelijk een meerderheid zou krijgen, dan geeft het pro
gram grond voor groot meeningsverschil.
De hartstocht voor directe heffingen, is zooals uit
de laatste alinea van het cone, program blijkt niet
groot, zei spr. In den voorzichtigsten vorm wordt de
verhooging aangekondigd, er mag niet voor worden
teruggedeinsd.
Er valt met de soc.-dem. niet te regeeren, zeide de
heer Koster, en hij haalde als voorbeeld de stemming
over de leerplichtwet aan. Als een soc. dem. een wets
ontwerp voor de hand krijgt, dan probeert hij die wet
zoo goed mogelijk te maken. Na de behandeling van
de wet vraagt hij dan, wat zit er voor goeds in en wat
voor verkeerds. Hij overweegt het goede in dien zin,
dat daarin de voorwaarde ligt opgesloten om ook na
verloop van tijd tot het hetere te komen. Zit dit goede
er in, dan laat hij het kwade vallen en behoudt hij het
goede. Is het goede er uit, dan verwerpt de soc. dem.,
kennende de levenstaaiheid van een eens bestaande
wet, het ontwerp. Dit hebben de soc. dem. ook bij de
leerplichtwet gedaan. Deze was in zichzelf niet goed.
Ze heeft zoo goéd als geen enkele verbetering tot
stand gebracht, ze heeft- aan de innerlijke waarde
van het onderwijs niets verbeterd. Dwingt men de
kinderen in de school, dan moet men maken dat ze er
goed zijn. De leerplichtwet is langs indirecten weg
tot schade geweest van het onderwijs aan de kinderen,
die al op school waren. Spr. heeft indertijd gezegd:
verwerp de leerplichtwet, er moet er één komen en
dan komt er een nieuwe. Als de schoolvoeding in de
wet was opgenomen, dan was er winst behaald. Thans
is met de al 15 jaar bestaande wet een slechte wet
aanvaard. De heer Drion had niet het recht te spre
ken van een schandelijke houding der soc. dem.
De Bond van Staatspensionneering als lichaam is
opgericht door de vrijzinnigen, doch de krachtige agi
tatie van de soc. dem. uitgegaan heeft invloed uitge
oefend op het verder zich verspreiden van het denk
beeld. Hoeveel goeds uit het concentratieprogram kan
komen, hoeveel goeds kan worden voorkomen, voor
het tot stand komen van het goede is noodig een
krachtige soc. dem. beweging. (Applaus).
De heer Koster zeide, dat de geconcentreerden hun
zelfstandigheid als partij behandhaafd hebben. Ze
zullen bij stemmingen wel eens uiteenvallen, maar
wanneer het gaat over verwezenlijking van het. con
centratieprogram, dan vormen de vrijzinnigen één ge
heel. De heer Gerhard heeft' duidelijk gezegd: Wie
hem stemt, stemt den sociaal-democraat. Wie niet wil
den klassenstrijd, niet wil den toekomststaat en niet
erkent als goed de werkwijze der sociaal-democraten,
moet zich niet laten verlokken door oogenblikkelijko
voordeeion en niet op hem stemmen. Wie practisch de
mocratische maatregelen wil in het belang van hot
volk, luistere naar den heer Gerhard en stemme hem
niet
De concentratie was noodzakelijk, een politieke
plicht. Ze was niet aanvaard, wanneer men niet had
kunnen komen met een vooruitstrevend program. Het
concentratieprogram is democratisch. We staan de
mocratisch tegenover de conservatieven, net program
is niet negatief, het is een stuk werk op den weg van
vooruitgang van onze natie.
Debater stelde den passus in bet concentratiepro-
gram, dat niet mag worden teruggedeinsd voor ver
hooging van directe heffingen, op lachwekkende wijze
voor. Doch is belasting betalen dan een pretje? Er zal
slechts tot nieuwe heffingen worden overgegaan, als
het noodzakelijk is. We zullen er dan niet voor terug
schrikken, zegt. spr.
In tegenstelling met deb. wenschte spr. op te mer
ken, dat van een streven naar dameskiesrecht geen
sprake zal zijn. Spr. die de besprekingen over het
concentratieprogram heeft meegemaakt, eiseht het
vertrouwen op voor de heele concentratie.
De sooianl-dem., zei de heer Gerhard, vonden de
leerplichtwet op zichzelf slecht, Spr. is onderwijzer
geweest aan een volksschool in den Haag en tevoren
iri Wassenaar, onder heel verschillende omstandighe
den en hij heeft ingezien, dat de leerplichtwet wel de
gelijk een groot voordeel is. Het principe, dat de
Staat het recht heeft kinderen naar de school te stu
ren, is veel waard. Het is absoluut verkeerd, dat de
sociaal-democraten dit er niet in hebben gezien. Vöör
de leerplichtwet waren er heele wijken, die de kinde
ren niet naar school stuurden. De werking van de
leerplichtwet is preventief. De ouders sturen de kin
deren regelmatig naar school. Dat de soc. dem. als
zoodanig tegen de leerplichtwet staan, verbaast spr.