DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
De Statenverkiezing.
No. 134.
Honderd en vijftiende Jaargang.
DONDERIIAÖ 12 JUNI.
1913
öp voor de concentratie
STADSNIEUWS.
VICKERS CAR,
ST1KKEL, OLIJ en TEN ZEL.DAM,
ALKMAARSCBE COURANT.
ALKMAAR, 12 Juni.
Morgen wordt de eerste politieke slag geleverd.
Togen morgen toch zijn de kiezers in dit gewest
opgeroepen om mede te werken aan de samenstelling
van de Provinciale Staten, het college dat niet louter
de provinciale belangen behartigt, maar ook de leden
der Eerste Kamer kiest en dus groote politieke betee-
kenis heeft.
Gelijk men weet hebben er voor het district Alk
maar in de Staten een Roomseh-Katlioliek, een anti-
revolutionnair en een christelijk-historicus zitting.
Voor drie jaar werd de zetel van den laatste inge
nomen door een vrijzinnige, die vóór de verkiezingen,
toen van Roomsch-Katholieke zijde bij hem op kleur
bekennen werd aangedrongen, zich christelijk-histo-
risch verklaarde en daarom natuurlijk juichend als
coalitiecandidaat werd binnengehaald.
Het Roomsch-Katholieke en het antirevolutionnai-
re lid treden af en de vrijzinnigen hebben gemeend,
dat thans het oogenblik gunstig is om te probeeren
de aftredenden door 2 mannen van hun eigen kleur
en van onverdachte kleur, bij wie een herha
ling van de onaangename historie met jhr. Gevers niet
te vreezen is te doen vervangen.
Twee bekende mannen, wier namen een goeden
klank hebben in het district, die reeds jaren voor de
vrijzinnige zaak streden, hebben zich bereid verklaard
een eandidatuur te aanvaarden.
Wij zullen bij niemand tegenspraak ontmoeten, in
dien wij constateeren, dat de jurist Boelmans ter Spill
en de dokter Schnckink Kool aanwinsten zouden zijn
voor de Provinciale Staten en dat deze beide heeren,
wat hun persoon betreft, gerust naast de aftredende
heeren van Benthem en Glinderman kunnen worden
gesteld.
Verder wenschen wij ten opzichte van hun persoon
lijke eigenschappen tusschen de vier eandidaten niet
in een vergelijking te treden.
Immers men heeft de eandidaten in dezen strijd bo
venal te beoordeelen als dragers van beginselen, als
verkondigers van politieke inzichten. Wij hebben in
hen bij den huidigen stand van zaken in de eerste
plaats te zien vertegenwoordigers van een der twee
scherp tegenover elkander staande politieke bondge
nootschappen; coalitiemannen eenerzijdé, concentra
tiemannen andererzijds.
Wij, vrijzinnigen, hebben deze scherpe scheiding niet
gemaakt, maar haar moeten aanvaarden.
Waar de toestand aldus is, daar mag morgen ook
geen vrijzinnige stem om bijkomstige overwegingen
worden uitgebracht op de coalitie-candidaten.
Men zegge niet „och, die mijnheer Glinderman is
nog zoo kwaad niet" of „nu, ik zou het toch niet aar
dig vinden, als die mijnheer van Benthem gewipt
werd." Ook late men zich niet leiden door een redë-
neering als deze: „mr. Boelmans ter Spill stem ik
graag, maar voor dien dokter uit Beverwijk neem ik
liever den heer Glinderman of van Benthem."
Keen, wie vrijzinnig is, stemme vrijzinnig, dat is:
stemme op mr. Boelmans ter Spill en dr. Schuckink
Kool.
He tegenpartij zal zich ook niet door dergelijke per
soonlijke overwegingen laten leiden. En evenmin door
bijkomstige plaatselijke motieven bracht zij in het
Alkmaarsche district indertijd niet tegenover den
Alkmaarschen candidaat Boelmans ter Spill een Am-
sterdamsch notaris in de Staten?
Men blijve niet van de stembus weg met de gedach
te: de meerderheid der Staten van Noord-Holland is
immers toch vrijzinnig.
Wij kunnen tevoren niet weten, hoe het in andere
districten gaat, wij moeten niet slechts trachten te
behouden wat wij hebben, maar zooveel mogelijk ons
best doen, om onze positie te versterken.
Met „evenredige vertegenwoordiging" heeft een
dergelijk standpunt natuurlijk niets te maken.
Wij, vrijzinnigen, zijn er voorstanders van en het
staat in ons program! maar wij hebben thans te
doen met den bestaanden toe-stand en het bestaande
kiesstelsel. Wij hebben te bedenken, dat e-lke machts
vermeerdering van de coalitie beteekent machtsver-
mindering van de concentratie. Al het andere dienen
wij, evenals de tegenpartij doet, op zij te zetten.
Of er kans van slagen is?
Wie in den strijd gaat hoopt op de overwinning.
Ijverige mannen van links hebben de berustende hou
ding laten varen, het er op gezet beide zetels te beha
len. Men kan er op aan, dat er tot in de uiterste
hoeken van het district gewerkt is, om onze eandida
ten er te brengen!
De omstandigheden zijn uitermate gunstig. Er is
gelukkig geen verlammend-werkende strijd meer in
eigen gelederen, de gedachte, welke de vrijzinnigen be
zielde, toen de concentratie tot stand gebracht werd,
werkt prachtig door en de vrijzinnigen van allerlei
schakeering voelen zich in de eerste, tweede en derde
plaats vrijzinnig. Krachtig is het. werk aangepakt,
tot in de kleinste plaatsen is het district bewerkt de
eendracht over de geheeie linie moedigt in niet ge
ringe mate aan. Een verrassing is alleszins mogelijk,
een overwinning is geenszins uitgesloten. Het kan.
Mocht het onverhoopt een nederlaag worden
laat het dan een eervolle zijn.
Een aanzienlijke stemmenwinst voor' de vrijzinni
gen op morgen, maakt in elk geval een' goeden indruk
voor de Kamerverkiezing!
Wij raden daarom de vrijzinnige kiezers met den
meesten aandrang aan, morgen te gaan stemmen, en
ook de lauwen op te wekken, opdat alles wat vrijzin
nig d'enkt, aan de stembus komt.
Stemt vooral zoo vroeg mogelijk ge bespaart daar
door den mannen, die zich met het verkiazingswerk
belasten, veel overbodigen arbeid.
En wanneer ge buiten woont en de kaasmarkt be
zoekt, ga dan toch stemmen.
Van enkele stemmen kan de beslissing immers af
hangen vooral in het Statendistrict
Uw stern, vrijzinnigen, uitgebracht op de eandida
ten, van wier politiek gij heil verwacht!
Zonder aanzien der personen Uw politieken plicht
begrepen en gestemd op:
RATIONALE BOND VAN PROTESTANTSOIHi!
KIE'ZERS.
Vanwege den Nationalen Bond van Protestantsche
kiezers werd gisteravond! in de geheel gevulde groote
zaal van de Harmonie een openbare vergadering ge
houden, waarin als sprekers optraden de heeren ds. II.
W. Lieftinck, Ned. Ilerv. predikant te Muiderberg
met het onderwerp „De koninklijke weg" en A. H. C.
Kip van Amsterdam met het onderwerp „Verweer te
gen de coalitie noodzakelijk."
De heer mr. Led'eboer heette allen namens den Na
tionalen Bond! van Protestantsche kiezers, die hier
geen afd'eeling heeft, maar waarvan spr. lid is, wel
kom. Spr. noemde het doel van de vergadering twee
ledig, de gelegenheid! tot kennismaking met wat de
bond' wil en om op te wekken tot toetreding als lid
van den bond. Spr. verzocht daarna ds. Lieftinck
voor te willen gaan in het gebed.
Na het gebed begon ds. Lieftinck met ook te wijzen
op het tweeledig doel der vergadering. De Bond heeft
hier reeds verschillende leden en spr. hoopte dat nog
dezen avond een afdéeling zou tot stand komen in
Alkmaar.
De Nationale Bond is een bond van kiezers, zei spr.
en we staan vlak voor de verkiezingen. Hetgeen spr.
zegt, staat dus in verband met den grooten dag der
komende week.
De Bond heeft zonder eenige bedenking besloten,
hier zoo krachtig mogelijk te steunen de eandidatuur
van jhr. mr. van Foreest. Spr. moet dus ook vanaf
het standpunt van den Bond de eandidatuur beplei
ten. Spr. acht het een voorrecht, en een eep te spre
ken in het belang van die eandidatuur. Mijn komst,
zei spr., is waarschijnlijk overbodig, omdat het over-
groote deel van de kiezers wel zoo verstandig zal zijn
de stem uit te brengen op hem, die nu reeds 10 jaar
het district in de Kamer vertegenwoordigt. Spr.
hoopte, dat' men Dinsdag op deze wijze zijn plicht zal
doen, zonder zich te laten verwarren of te misleiden.
Verder is mijn komst misschien overbodig, zei spr.,
doordat mijn vlugschrift „De Koninklijke weg" u
reeds bekend is. In dit vlugschrift is alles te vinden,
wat men dezer dagen noodig heeft. Het lezen van het
vlugschrift zal de zekerheid geven, dat men zijn stem
heeft te geven niet aan den candidaat der coalitie,
maar aan den in dit geval ook door den Bond1 met al
len nadruk aanbevolen candidaat der concentratie.
In het vlugschrift vindt men als zeer nadrukkelij-
ken eisch: Protestantsche kiezers van Nederland,
stemt in geen geval een coalitie-candidaat, iemand,
die behoort tot de als christelijk zich aandienende
partijen. Doch we hebben ook een positief advies:
Stemt onze eigen candidadten, waar we die nog heb
ben kunnen stellen. Doch dat is hier niet het geval.
Misschien zou, ware er tijd geweest, hiér ook een can
didaat gesteld! zijn. Doch stemt de door ons overge
nomen eandidaten in het andere positieve deel van het
advies.
De Bond neemt een zelfstandige plaats in; van de
coalitie als zoodanig willen wo niets weten, van de
concentratie als zoodanig evenmin. Wel wil men dit
zoo voorstellen, de Bond wordt een aanhangseltje van
de concentratie genoemd, doch dat is onwaar. Spr.
b.v. is candidaat in Haarlem, waar o.m. ook nog een
coalitie- en een concentratiecandidaat is.
Er zijn, zei spr., wel 20 districten, waar wij de zelf
standige eandidaten van de vrij-christelijk-histori-
schen of christelijk-socialen steunen.
Waar geen eigen eandidaten konden worden gesteld
en geen onafhankelijke eandidaten konden worden ge
steund, steunen we de concentratie, omdat voor alles
de coalitie moet worden gebroken. (Applaus). Echter
wordt die steun verleend onder één beding. Wij heb
ben gevraagd: Wie zijn die concentratiemannen, kun
nen we vanuit ons standpunt tot hun verkiezing me
dewerken? Zijn dat mannen, die ook het Protes-
tantsch karakter der Nederlandsche natie en het. be
houd der Ned. Ilerv. kerk voorstaan?
We hebben gevraagd aangaande welke eandidaten
bestaat hieromtrent geen twijfel? Dat was een klein
lijstje, tot die betrekkelijk weinigen behoorde natuur
lijk jhr. mr. van Foreest.
Men tracht ons volk te verdeelen in twee deelen:
rechts en links. Dit is echter een kunstmatige tegen
stelling, vooral als daar mee gepaard gaat. de tegen
stelling geloof of ongeloof, hetgeen vuile laster is. Er
is nog een andere weg, dat we op andere wijze de can-
ditaten toetsen: De Koninklijke Weg. De Nat. Boni
van Prot. kiezers is geen nieuwe politieke partij, hij
zal dit ook wel nooit worden. Op 't oogenblik was
onze taak zeer duidelijk aangewezen, we moesten ons
wenden tot de Protestantsche kiezers van Nederland
met het oog op de a. s. verkiezingen.
Spr. wilde niet de brochure „De Koninklijke Weg"
behandelen, zooals eerst zijn. voornemen was. Spr,
kreeg het verkiezingsblad voor den candidaat der coa
litie alhier, in handen en is toen van plan veranderd,
't Laatste stukje 'tis niet lest best is getiteld
„Coalitiebezwaren." Dit stukje raakt kant noch wal.
Wie dat leest, zou zijn stem kunnen uitbrengen in vol
slagen duisternis en geheel "anders dan hij van plan
was te doen.
„De vrijzinnigen noemen de coalitie een monster
verbond," heet het. Dat is waar, doch dat zeggen niet
alleen de vrijzinnigen, maar ook dr. Kuyper. Deze
zeials ge samengaat met Rome, verloochent ge uw
beginsel. Keurt elk overleg met Rome van uw leids
lieden af, waar ge die ook maar op het spoor komt.
Zeg uw vertrouwen op aan wie u door Rome ter over-
winnig wil leiden.
Dat heeft Kuyper vroeger altijd gezegd, toen hij
nog een andere Kuyper was, toen hij nog een goed
Protestant, een goed vaderlander was, terwijl nu an
dere overwegingen bij hem den doorslag schijnen te
geven.
Dat is ook het oordeel van de christelijk-historische
partij. Deze is gesticht uit verzet tegen het monster
verbond, Rome en Dordt. Dr. de Visser is candidaat
geweest vanwege dé christelijk-historische partij in
Ommen tegen dqn candidaat van het monsterverbond
en nu is hij de candidaat van het monsterverbond in
datzelfde Ommen. Zoo ver komt het als men met
Rome samengaat.
„Maar ook in orthodoxe-hervormde kringen gaan
stemmen op tegen de coalitie." Dat heeft lang ge
noeg geduurd, 't heeft spr. verwonderd1 dat het 1913
moest worden.
Men roept twee dingen, staat, in het blad„we wor
den aan Rome verkocht" en „onze kerk gaat er aan."
Spr. wilde het eerste niet nazeggen, maar zeggen: we
loopen er in. Dr. Kuyper van vroeger waarschuwde
in „Ons Program" ernstig tegen Rome. We laten ons
gebruiken door Rome, zei spr. Rome weet wel waar
om het ons gebruikt, niet. om de Protestantsche kerk
te handhaven. In het- verkiezingsblad staat dat Rome
25 zetels heeft, terwijl het in de Kamer bij evenredige
vertegenwoordiging 35 zetels zou hebben. Geven wij
Rome nu te veel Tuimte? wordt gevraagd. Doch, zei
spr., wanneer ze er zijn, dan zijn ze er niet door de
Protestanten in geholpen en de Protestanten niet
door de Roomschen. Als ze er maar niet inkomen door
een coalitie en daardoor d'e baas kunnen spelen, zooals
ieder zien kan.
Allereerst: door de coalitie wordt het Protestantis
me het meest verslapt en krachteloos gemaakt. Slap
was de houding van de Protestantsche Kamerleden en
Protestantsche Ministers ten aanzien van de Borro-
meus-encycliek en andere Roomsche stoutigheden.
(Applaus). De Roomsche Koning van Saksen heeft
openlijk tegen die Borromeus Encycliek geprotesteerd
bij den Paus. De vrijzinnigen weren overal den Bij
bel, zegt het blad. Gesteld nu eens dat dat zoo is,
dan zijn dat openlijke vijanden en daarvan hebben we
minder te vreezen dan van een valschen vriend. Hoe
veel dat is, dat heeft dr. Kuyper ons gezegd. Spr. zou
bij de keuze zeggenik neem den openlijken vijand,
met dezen zal ik het wel uitvechten, ook ten aanzien
van den Bijbel en het Evangelie.
Jezus had vele openlijke vijanden, maar ook een val
schen vriend, Judas, die hem verried.
Een domheid of een leugen is, wat het blad zegt,
dat de Bond van Protestantsche kiezers hand- en
spandiensten verrichten voor de concentratie. Wij ge
bruiken een deel van links om het vuil der coalitie op
te ruimen. (Applaus). We gebruiken heel graag het
betrouwbare déél ervan.
Het behoud der Ned. Herv. kerk, zegt het blad, heb
ben de ehristelijk-historischen bedongen. Dat beding,
zei spr., moest toch maar gesteld worden. Art. 171
zou volgens de grondwetscommissie toch maar worden
gewijzigd. Nu is het uit het politiek accoord geble
ven, maar toch niet van harte. De gezindheid van dr.
Kuyper tegen de Ned. Herv. kerk is bekend.
Ds. Koetsveld zijn de oogen open gegaan, hij heeft
zich los gemaakt van het accoord en zi'ch in Sneek
candidaat laten stellen tegenover een. anti-revolution-
nair. De chr.-hist. partij heeft zich eenvoudig la
ten knevelen. liet accoord zelf toch heeft betrekke
lijk- weinig waarde, tenminste niet zooveel als men er
aan toekent, zei de heer Koetsveld in Sneek. En deze
kan wol eens achter de schermen kijken!
liet ae oord, zegt het verkiezingsblad, geeft, de con
tractueels zekerheid van het behoud der Ned. Herv.
kerk. Doch dat is een schijnzekerheid.
Een accoord op de piano is wel eens valsch, er
komt wel eens een vinger verkeerd. Spr. is bang dat
de vingers van Rome en dr. Kuyper ook wel eens op
een verkeerde toets kunnen komen. Met dat accoord
over de Ned. Herv. kerk, is het yoorzoover de Room
schen er in betrokken zijn, allerminst een accoord, dat
zekerheid geeft.
Kuyper schijnt nu al spijt, te hebben tan het ac
eoord. Hij sprak in de Standaard van de „etterende
wondeplek," die helaas in de g.rqndwet zal blijven en
dat dit artikel ook wel vroeg of laat om koud zal
gaan.
„Rechts geeft, dus zekerheid omtrent het lot der
Ned. Herv. kerk, links een groot vraagteeken," zegt
het blad. Doch van de eandidaten, die de- Bond steunt
is wel degelijk zékerheid gevraagd en verkregen, dat
ze de Ned. Herv. kerk willen behouden. Aan enkelen
heeft men het niet gevraagd, omdat men het. van hen
wist, zooals jhr. mr. van Foreest.
De vrijzinnigen werpen zich dus op als bescherm er
van de Ned. Herv. kerk, 't kan vreemd loopen in den
verkiezingstijd zegt het blad. Doch houden de vrij
zinnigen niet van de Ned. Herv. kerk? Wij vereen
zelvigen niet concentratie en ongeloof, de grenslijn
op politiek gebied loopt heel anders dan op religieu,
gebied. Dat wordt ook zoo nadrukkelijk gezegd dooi
de ehristelijk-historischen. Spr. verwees naar Ds
Wagenaar en Ds. Koetsveld. De scheidingslijn tus
schen godsdienst en politiek loopt dwars door de poli
tiek heen, zei laatstgenoemde.
Gij hebt, zegt het blad, te kiezen tusschen eoncen-
4 cylinder, 14.4 H. P., twee-persoons torpedo.
Het wonder van Engeland.
De doktersauto bij uitnemendheid, kost geheel com
pleet met 5 lampen, kap en voorruit f 1975.
Importeurs voor geheel Nederland
„Sennemer Antogarage'% Telet. 140,
1LKM11B.
tratie en coalitie. Dat is niet waar, we hebben te be
wandelen den Koninklijken weg, zonder ons te storen
aan kunstmatige of willekeurige tegenstelling,
ij We bevelen den heer van Foreest aan, omdat hij
staat tegenover een coalitie-candidaat, en omdat hij
met ons in de cardinale punten accoord gaat. Het
gaat om waarheid en eerlijkheid in het politieke le
ven, voor de welvaart van handel en nijverheid voor
ons land, tegen de tariefwet hebben we zedelijke be-
zwaren, al noemt dr. Kuyper de wet een ordinantie
Gods. Het gaat om de Ned. Herv. kerk en haar his-
torische voorrechten, liet gaat om de Protestantsche
kerk die niet mag worden verroomscht. Er moet een
eind komen aan de volksverleugening door coalitie en
j antithese. Spr. durft, hoewel broodetend profeet, te
j voorspellen dat mr. van Foreest bij eerste stemming
zal worden, gekozen. Aller parool zei, op 17 Juni jhr.
mr. van Foreest gekozen, bij eerste stemming, dan 'is
het opnieuw: „van Alkmaar begint de victorie!"
Begint bij Alkmaar op 17 Juni de victorie, dan
hoopt spr. dat het meteen zal zijn het inluiden van
den val van de coalitie, voor altijd. (Applaus).
De heer Kip, die hierna het woord verkreeg, had
volgaarne de uitnoadiging om iets tegen de coalitie t»
zoggen, aanvaard. Spr. wilde de zaak niet zoozeer be
kijken uit een oogpunt van politiek, maar uit een
godsdienstig, een Protestantsch oogpunt.
Het verzet tegen de coalitie komt niet altijd van
links, maar ook uit den boezem der heeren zelf. Zoo
heeft men vergaderingen, die in Januari zouden wor
den gehouden, in April doen plaats vinden. Eenvou
dig ieder die meent, te moeten optrekken tegen de co
alitie, wordt geplaatst huiten het christen
dom. Dat is een gevolg van de vermenging van gods
dienst en politiek, waartegen we krachtig protest
moeten aanteekenen. Tegen de toespitsing van de an
tithese heeft de christelijk-historische unie zich altijd
verzet, ook op de vergadering waarop ze in coalitie
ging. Doch ze ziet het gevaar en blijft hij woorden
en toont geen daad. Om der wille van het aardsche
succes is men aan het sjacheren gegaan. Daartegen
moet uit godsdienstig oogpunt protest worden geuit.
Spr. wil liet politieke leven niet angstvallig houden
buiten het christendom. De vermenging van gods
dienst on politiek is echter eenvoudig een Roomsche
gedachte. Zoo zien we door de toenemende vermen
ging van godsdienst en politiek dat. ons land hoe lan
ger hoe meer verroomscht.
Voor den Roomsche is de kerk niet een middel maar
het doel, de kerk is niet een vorm van het christendom
maar de eenige juiste vorm.
Spr. wees er op dat dr. Kuyper het besluit van den
Rotterdsmschen gemeenteraad om Bijbelsch onder
wijs op de kweekscholen te geven, critisèerde; hier
voor hadden gestemd 4 anti-revolutionnairen, eeniga
ehristelijk-historischen en liberalen. Nn moest er wel
een luchtje aan zijn. Dr. Kuyper zei, dat eenvoudig
het beginsel van christen was verloochend! Dit tee
kent. het geheeie systeem van dr. Kuyper.
Spr. zette daarna uiteen hoe van Roomsche zijde
wordt gewerkt, hij wees op het spionnage-systeem orn
te komen in dé geheimen der familie, 'tls onlangs
voorgekomen, dat de kinderen moesten zeggen welke
bladen thuis gelezen worden; bleek dit een neutrale
krant te zijn, dan wordt, een Roomsck blad gestuurd.
Het africhten van kinderen op deze wijze is niet. pae-
dagogisch.
Dr. Kuyper wil de openbare school zoo slecht, mo
gelijk maken. In het voorstel tot grondwetsherzie
ning is wel degelijk te zien de invloed van de Room
sche moraal waar een openbare school gesticht
wordt, doet men iets, dat medewerkt tot zonde.
Het kerkelijk beginsel wordt- gesteld boven het
Staatsbelang.
Mr. Aalberse zei onlangs in een redevoering, dat de
strijd voor of tegen christus gaat en dat de katholie
ken met de protestanten kunnen optrekken voor de
eer van Jezus. Ze maken elkaar vromelijk wat wijs,
zei spr. Spr. wees er op wat ds. Gorris op de predi
kantenvergadering te Amsterdam zei.
De Tijd heeft gezegd', dat de reformatie de grond
slagen der moraal heeft ondermijnd. Doch men gaat
samen, zei spr., om de moraal te handhaven. Dat is
de geestelijke leugen der coalitie.
We kunnen niet uit één geestelijk oogpunt optrek
ken. Spr. memoreerde, dat mr. Aalberse zich er tegen
verzette, dat de ziektewet een uitkeering zou geven
aan de vrouw, die bevallen was buiten het huwelijk.
Dit voorstel lag opgesloten in zijn Roomsch moraal-
begrip.
Dr. de Visser bracht in Groningen, sprekende voer
de studenten, hulde aan het Roomsche aanpassings
vermogen, doéh dit ia juist wat een Evangelisch
Christen met een vast beginsel tegenstaat.
De schijn wordt steeds gered, maar als christenen
moeten we juist tegen den schijn zijn.
Men wil niet inzien dat de katholieke kerk de 'on'-
verzoenlijke vijand is van het Protestantisme..
Maar wat schreef de Maasbode, die zich altijd voor
bijpraat. in 1890 aangaande de taak der katholieke
kerk? Kan men zich wel iets dwazers denken, schreef
het blad, dan dat het Protestantisme, hetwelk, als
zijnde een dwaling, niet eens recht van bestaan heeft,
de katholieke kerk zou willen dwingen af te blijven
van haar terrein? Want alle terrein is Roomsch, om
dat Christus aan de Roomsche ker'k heeft gezegd: On
derwijst alle volkeren! Hoe meer die kerk dus Pro
testantsche gemeenten binnendringt, en het Protestan
tisme er uit verjaagt, hoe meer zij handelt krachtens
het bevel van haar goddelijken stichter.
Nergens vindt men van R. K. zijde een waardeeren-
de toon tegen het Protestantisme. Uit niets blijkt dat
men leeft uit één geestelijk leven. Er wordt meer en
meer een Chineesche muur geplaatst tusschen de
Roomsehen en niet-Roomschen door het stichten van
afzonderlijke vereenigingen. Het laatste is, dat in
Venlo is opgericht een retraitehuis, opdat de grond-
