DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
No. 148.
Honderd en vjftiende Jaargang,.
1918
ZATERDAÖ 28 JUNI.
Dit nummer bestaat uit 3 bladen.
BINNENLAND.
HET GESCHENK VAN II. M. DE KONINGIN
AAN KEIZER WILHELM.
Oemengd nieuw».
DE LUT1NE.
ALKMAAR, 28 Juni.
Men kan niet zeggen, dat het ditmaal den kiezers
voor den gemeenteraad aan keuze ontbreekt: in het
eerste en derde kiesdistrict zijn er 6, in het tweede
5 eandidaten voor 2 vacatures gesteld. En nu zijn
het allen nog wel eandidaten van kiesvereenigingen
had het niet kunnen gebeuren, dat malcontenten
of ijveraars voor bepaalde belangen ook met een eigen
mannetje waren gekomen, zoodat de toch al lange
lijst nog grooter was geworden? Dat dit laatste niet
is geschied, biedt een groot voordeel: de politieke
strijd wordt er zuiver door gehouden. Men heeft
thans politieke personen en al is het te
betreuren, dat dit verschijnsel zich ook al bij het
college voordoet, dat zooveel plaatselijke belangen
heeft te behartigen, welke eigenlijk van alle politiek
gespeend konden blijven, eraan ontkomen kan men
niet. Het staat er nu precies zoo voor als bij de Ka
merverkiezingen: links, rechts, rood. En de groote
vraag waarover Dinsdag het Ailkmaarsche kiezers
korps zal hebben te beslissen is deze: Zal de meer
derheid van links in den Raad bestendigd blijven, of
wel vervangen worden door een meerderheid van
rechts, zal Alkmaar worden bestuurd door een in
meerderheid vrijzinnigen of wel kerkdijken gemeente
raad?
Wij hebben bij het stellen van deze vraag met op
zet de sociaal-democraten geëlimineerd, omdat zij
ditmaal hoegenaamd geen kans hebben om hun poli
tieke denkbeelden in den Itaad te verkondigen. Waren
zij in hun tactiek standvastiger geweest, gebleven bij
hun aanvankelijk besluit, om hun voorzitter in alle
drie districten te stellen, licht hadden ze hem in een
daarvan gekozen gekregen, maar nu ze overal met
twee eandidaten kwamen, is de kans van slagen voor
hen verkeken.
Het staat dus hier in Alkmaar vrijzinnig tegen ker
kelijk. De liberale kiesvereeniging „Eensgezindheid,'"
die indertijd alle zes aftredende gemeenteraadsleden
candideerde ook de politiek „wilde" lieer van der
Eeen de Lille heeft bij acclamatie de vier heeren,
die zich weer beschikbaar stelden, opnieuw gecandi-
deerd en voor de andere vacatures twee eandidaten
van haar richting geproclameerd. De coalitie der
rechtsche partijen heeft voor de zes vacatures vijf
eandidaten gesteld, niet onwaarschijnlijk omdat zij
dacht met één candidaat in district 2 grooter kans
van slagen te hebben, dan met twee.
De verhouding in den Kaad is thans: 11 links, 7
rechts, 1 wilde. Worden alle vijf rechtsche eandida
ten bij deze verkiezing benoemd, dan zal de nieuwe
verhouding worden: 7 links tegen 12 rechts, m. a. w.,
dan zal er een in getalsterkte zoo krachtige rechtsche
meerderheid in den Raad zijn, dat het in het gunstig
ste geval jaren zal moeten duren, om haar weer door
een vrijzinnige te vervangen. Loopt daarentegen dit
maal de verkiezing voor links goed af, dan zal de
rechterzijde geen zetel verliezen, maar de linker frac
tie er een toegewezen krijgen, welke zij indertijd be
stemde voor iemand, die met haar nu niet zoo heel
veel geestverwantschap bezat.
De toevallige omstandigheid, dat er dit jaar geen
enkele zetel van rechts vaceert, maakt de kans van
rechts om aanzienlijke winst te behalen en daar
door de verplichting van links, om op zijn hoede te
zijn dus uitermate groot.
Overleg is er over het bezetten dor zetels tusschén
links en rechts niet geweest. Te verwonderen valt dit
niet. Eenige oorzaken zijn er al dadelijk aan te wij
zen, welke een dergelijk overleg vrijwel uitsloten. In
de eerste plaats de onaangename ervaring welke
„Eensgezindheid" bij de verkiezingen twee jaar gele
den heeft opgedaan, toen zij met de Roomsch-Katho-
lieke kiesvereeniging „Vrijheid en Recht" het accoord
meende te hebben aangegaan, dat men eikaars aftre
dende leden zou steunen.
Het accoord werd niet zwart op wit gesteld, gelijk
later de heer Van den Bosch in een polemiek met onze
redactie opmerkte. Terwijl „Eensgezindheid" den
kiezers aanbeval ook h.h. v. d. Bosch en Dorbeclt te
stemmen, ried „Vrijheid en Recht"' aan, alleen op Je
aftredende Katholieken de stem uit te brengen. Deze
zaak na welke een belangrijke wijziging in dc sa
menstelling van het bestuur van „Vrijheid en Recht"
heeft plaats gehad wekte bij links verbittering;
leidde in den Raad tot de benoeming tot derden wet
houder van een raadslid van links, hoewel het te vo
ren vrijwel vaststond, dat zonder deze verkiezingsge
schiedenis iemand van rechts zou zijn gekozen. Men
herinnert zich wellicht, dat wij deze houding van
de linker raadsfractie niet excusabel maar wel ver
klaarbaar hebben genoemde
Do raadsverkiezingen van 1911 hebben dus aller
eerst den nieuwen electoraten koers aangegeven,
waarbij gemeenschappelijk overleg tusschen dé linker
en de toonaangevende partij van rechts was buitenge
sloten. Zij echter niet alleen. Een tweede factor is
geweest de bekende strijd in de Ned. Herv. Kerk, wel
ke tot nasleep heeft gehad, de oprichting van een
christelijk-historische Iviezersvereeniging, door „on
tevreden orthodoxe mensehen.," zooals het onlangs in
Standaard-stijl heette, die niet door „een politieke,
maar eeniglijk (door) een kerkelijke beweging" wak
ker waren gemaakt." Van den beginne af aan heeft
bij de oprichters het denkbeeld voorgezeten, bun ne
derlaag in de Ned. Herv. Kerk op de vrijz. te wre
ken door een overwinning in den Raad. Er werd ge
sproken van „revanche" en typeerend werd er gezegd:
„zullie baas in de Kerk, wij baas in den Raad," waar
mede met „zullie" de vrijzinnigen en met „wij" de
coalitiegenooten werden bedoeld. In zijn rede van
21 Maart 1912 verklaarde de secretaris van de Chris
telijke Historische Kiesvereeniging, mr. Verkouteren,
die overigens de aanwezigen op het hart drukte het
goede voorbeeld in den politieken strijd te geven
hier ter stede uitdrukkelijk, dat de Alkmaarsche kies
vereeniging zich voorloopig enkel met gemeenteraads
verkiezingen zou inlaten. Het is zeker de ironie van
het lot geweest, dat deze kiesvereeniginig allereerst in
het publieke leven optrad met een eigen Kamercandi-
daat de Standaard van 0 Juni vond dat dit „na
tuurlijk tegeai alle reden en orde in" was.
Dezelfde ironie doet zich ook gelden bij de candida-
turen voor den Raad. De Chriatelijk-Historisehe
Unie stelt zich blijkens haar statuten niet ten doel
„de regeermacht in handen van met zekere Christelij
ke beginselen instemmende personen te brengen."
„Het is dus zegt artikel 7 niet zoo zeer te doen
om majoriteit (de meerderheid der kiesgerechtigden)
„als wel om autoriteit (gezag- van bet Woord Gods);
niet om het succes van de partijmaar om de macht
„van het beginsel." De partij is dus niet in de eerste
plaats op succes uit 6n wij herinneren ons, hoe de
Nederlander, haar orgaan, bij een herstemming voor
den gemeenteraad te Rotterdam eens aanried de libe
rale eandidaten te steunen, daar het met alle kracht
opkwam tegen een „schuldige bekrompenheid,' welke
aldus redeneerde: het kan niet schelen, wie overigens
in den Raad zitting nemen als de eigen mannetjes
maar gekozen en de eigen zetels maar vermeerderd
worden.
En bij een andere gelegenheid wij herinnerden er
reeds verleden jaar in September aan betoogde het-,
zelfde blad: als je overal en altijd de politiek op de
spits drijft, als je &1 maar meer zetels begeert, dan
zal dat op den duur blijken schade te zijn voor je be
ginsel en je partij en voor de gemeente ook."
De jeugdige en nominaal zwakke Alkmaarsche
christelij k-historische kiesvereeniging heeft echter
voor de eerste msal zich met de gemeenteraadsverkie
zingen inlatend, maar dadelijk beslag gelegd op de helft
der vacatures in den Raad, waardoor, zoo ze slaagde
haar aantal zetels zou worden gebracht op vier, verre
buiten verhouding van haar sterkte, dus ook „natuur
lijk tegen alle reden en orde" in.
De Roomsch-Katholieke Kiesvereeniging stelde
zich met één candidatuur tevreden en vereenigde zich
met het christ.-hist. voorstel, maar in de anti-revolu-
tionnaire kiesvereeniging „Nederland en Oranje
heeft het heel wat moeite gekost om het accoord te
doen aannemen. Drong de termijn voor het indienen
van candidatenlijsten niet tot een haastige oplossing,
had het motief, dat twee bestuursleden reeds hun
toezegging hadden gegeven, zoodat de vereeniging
zich moeielijk meer kon terugtrekken, tenslotte niet
de schaal ten gunste van het accoord doen overslaan
het was niet zeker, of het wel zou zijn aangenomen
door de anti-rev. kiesvereeniging. En waar de Stan
daard met. het oog op de Kamerverkiezing zeide te
hopen „dat nu ook onze (de anti-revolutionnairo) kie
zers ditmaal eens over alle bezwaren zullen heenstap
pen en trouw meegaan," daar zou het geen verwonde
ring wekken, indien sommige anti-revolutionnaire kie
zers nu hiervoor pasten.
Raad, van de'strekking als deze: „het dure gemeente- j
bestuur moet weg" of „er heerseht groote partijdig- j
beid bij benoemingen."
In de gezamenlijke advertentie der drie kiesvereeni
gingen wordt enkel „den kiezers der gemeente Alk
maar dringend aanbevolen bij de stemming
voor leden van den gemeenteraad hun stem uit te
brengen" op de rechtsche eandidaten. Waarom de
kiezers dit moeten doen, waarom zij een eind moeten
maken aan het bewind van links, wat zij hebben te
verwachten van een rechtsche meerderheid, is geheel
in het duister gebleven.
Waar van rechts bij de Kamerverkiezingen steeds is
betoogd, dat links met een negatief plan ten strijde
trok, enkel om de regeering tot aftreding te nopen,
daar is het wel zeer opvallend, dat men in den commu-
nalen strijd van die zijde thans enkel komt met het
oogmerk, om aan de meerderheid van links in den
Raad een einde te maken.
Het komt ons voor, dat ook het optreden van een
rechtsche meerderheid in den Alkmaarschen Raad
meer negatief dan positief zal zijn, dat do coalitie,
zoo ze het voor 't zeggen kreeg, niet zoo zeer dingen
tot stand zou brengen, welke een specifiek christelijk
karakter dragen, dan wel mantregelen en besluiten zal
tegengaan, welke de vrijzinnigen achten in het belang
der gemeenschap. Wij denken bijv. aan het onderwijs
voor achterlijke kinderen, dat in deze gemeente nog
ingericht moet worden en dat van rechts stellig min
der te wachten heeft dan van links, aan de invoering
van klassenverpleging aan het stadsziekenhuis, welke
ons onder een linksch regiem waarschijnlijker voor
komt dan onder een rechtsch. Reeds deze punten mo
de kiezers doen beseffen, dat er bij den
BURGEMEESTER ZIMMERMAN.
Te Rotterdam loopt volgens de N. Rett, Ct, het
gerucht, dat, indien de lieer Idenburg, Gouverneur-
Generaal van Ned. Indië, mocht aftreden ten gevolge
van den afloop der verkiezingen, burgemeester Zim
merman in aanmerking zou komen om. tot dezen hoo-
gen post benoemd te worden.
EEN ANTWOORD.
Het Bondsbestuur ontving, in antwoord op het Dr.
Kuyper j.l. Woensdag toegezondene, van Dr. Kuyper
het volgende telegram:
Ontvang voor het mij toegezonden telegram
hartelijken dank. We zijn nu weer oppositie en
weer de overwinning tegen.
Niet nu, maar op God's tijd.
Kuyper.
gen
stembusstrijd van Dinsdag- groote belangen voor de
gemeente zijn betrokken, dat er in de toekomst nog
belangrijke zaken moeten worden afgedaan, welke op
de beteekenis en op den vooruitgang van onze gemeen
te van grooten invloed zullen zijn. De kiezers mogen
zich dus wel ernstig bedenken, of zij de vaste vrijzin
nige lijn, waarin ons gemeentebeleid zich thans be
weegt, wenschen af te breken en te doen voortzetten
in een vage stippellijn naar onbepaalde richting. En
met name is het te hopen, dat de vrijzinnige kiezers
zullen begrijpen, dat het onverantwoordelijk is onder
deze omstandigheden thuis te blijven.
De strijd zal zwaar zijn en <3e beslissing waarschijn
lijk van enkele stemmen afhangen op de vooraf
gaande stembusgevechten kan men geen peil trekken,
omdat daarbij factoren van invloed zijn geweest, die
men hier mist en omdat het kiezerskorps voor den Ge
meenteraad anders is samengesteld dan voor de Pro-
inciale en Generale Staten.
Het is daarom dat. wij onze vrijzinnige lezers te Alk
maar opwekken Dinsdag te gaan stemmen om hun
stom zonder uitzondering en zonder ai wijking
uit te brengen op: DE CANDIDATEN AX
DE LIBERALE KIESVEREENIGING „EENSGE
ZINDHEID."
Evenals bij de Kamerverkiezingen staan bij de ge
meenteraadsverkiezingen coalitie en concentratie
scherp tegenover elkaar. Een verdere overeenkomst
is, dat de concentratie geen moeielijkheden heeft ge
kend bij het stellen van eandidaten de concentratie
is immers belichaamd in „Eensgezindheid" en dat
het bij de coalitie heeft gespannen het stembus accoord
tot stand te brengen.
Verder dan een stembusaceoord zijn de rechtsche
partijen niet gegaan. Een politiek accoord konden
ze ook moeielijk sluiten. Hoe zouden ze een gemeen
schappelijk program kunnen ontwerpen, met pun
ten van actueele gemeentepolitiek, waarover men
rechts eenstemmig denkt, welker verwezenlijking men
in de naaste toekomst in het uitzicht kon stellen?
Wat. geldt in de groote politiek, geldt ook voor de
gemeentelijke, dat n.l. de christelijke beginselen geen
richtsnoer vormen voor een eigen beleid.
Een positieve leuze hebben de partijen ter rechter
zijde voor de gemeenteraadsverkiezingen evenmin doen
klinken. Hun raadsleden hebben bij de behandeling
der laatste gemeentebegrooting geen algemeens be
schouwingen gehouden, waaruit de noodzakelijkheid
van omzetting van den gemeenteraad en de mogelijk
heid van een ander beleid hadden kunnen blijken. Zij
hebben zich wijselijk! niet tot tolk gemaakt van
redeueeringen, die men wel eens opvangt buiten den
Zooal'a bekend, heeft II. M. de Koningin den
Duitsclien Keizer, ter gelegenheid van zijn regeerings-
jubileum eene verzameling kostbare planten en bloe
men geschonken, die gebezigd zullen worden voor een
Hollandsehen tuinaanleg in een der koninklijke par
ken te Potsdam.
Eenige Nederlandsche bloemisten en tuinbouwkun
digen zijn reeds op weg naar Potsdam om daar een
en ander in oogenschouw te nemen.
mijn
gaun
K AMERVERKIEZINGEN.
Het bestuur van de S. D. A. P. heeft in zijn giste
ren gehouden vergadering besloten, dat mr. Troelstra
zal aannemen voor Leeuwarden, mr. Mendëls voor
Sehoterland, en de heer Spiekman voor Rotterdam II.
Er zullen derhalve nieuwe verkiezingen moeten
plaats hebben in de districten Amsterdam III, Am
sterdam II, Rotterdam I en Hoogezand.
De Prov. Gr. Ct. meldt, dat jhr. mr. A. F. de Sa-
vornin Lohman zal bedanken voor zijn Kamerzetel
voor Goes ten gunste van dr. De Visser.
Z. K. H. PRINS HENDRIK.
Naar de Zw. Ct. meldt zal Z. K. H. Prins Hendrik
4 Aug. a.s. de Gverijs-selsehe Nijverheidstentoonstel
ling Plan 1919 met een bezoek vereeren.
DE TELEURGESTELDEN.
De Haagsche redacteur van het HblcL schrijft:
„Twee dagen voor de eerste stemming troffen wij
in den trein een der ministers uit het kabinet-Heems
kerk aan en spraken onder anderen over den vermoe
delijken uitslag der verkiezingen. De bedoelde mi
nister zeide te verwachten, dat de rechterzijde tot
ongeveer 93 stemmen zou slinken. Destijds konden
wij deze uiting uit een vertrouwelijk gesprek natuur
lijk niet publiceeren. Thans, nu ze geenerlei invloed
meer op den uitslag- kan hebben, meenen wij liet we!
te mogen doen, a titre de document. Ze toont wat men
in ministerieele kringen verwachtte en hoe groot d
tegenslag voor het Kabinet dus wezen moet.
DE HEER HEEMSKERK.
De heer Heemskerk, broeder van den Minister en
niet-herkozen Kamerlid voor Rotterdam IN. zal her
plaatst worden als betaalmeester. Er is, wel heel toe
vallig, juist een vacature te Dordrecht en die is voor
hem bestemd, zegt liet Hbld.
DE
SAMKNSTELLING- DER PROV 1XC1 AIT-
STATE N VAN NOORD-HOLLAND.
Ten gevolge van de stembusuitspraak voor de Pro
vinciale Staten, zijn thans de Staten van Noord-Hol
land als volgt samengesteld: rechts 23 leden: links 5-,
leden.
De linksche groep is verdeeld als volgt: liberalen
28, sociaal-democraten 16 en vrijzinnig-democraten IC
Tot nu too was de verhouding: rechts 26 en link
51 (liberalen 33, soeiaal-democraton 9 en vrijzinnig
democraten 9).
Daar het getal Staten-leden 77 bedraagt (volstrekt,
meerderheid 39), is de vrijzinnige concentratie tham
dus juist 1 stem beneden de meerderheid.
JHR. DE SAVORNIN LOHMAN EN DE VER
KIEZINGEN.
Do „N. Ct." van gisteravond publiceert het volgen
de, door de redactie ontvangen schrijven.
26 Juni.
Aan de redactie van „De Nieuwe Courant."
Ik verloorloof mij de opmerking, dat het door II
(24 Juni) geproduceerde particuliere briefje geens
zins bevestigt, dat ik mij met „regelingen" of plannen
in het Noorden als leider of lid van het hoofdbestuur
heb ingelaten (zie 23 Juni). Vóór afloop van de
stemming op 17 Juni is zoo min door mij als niet mij
gesproken ove rde bij de herstemming te volgen ge
dragslijn in het algemeen, hetzij in het Noorden, het
zij in oenig ander deel des lands. Het onthoudingsad
vies zelf is natuurlijk niet uitgegaan van mij, maar
van het hoofdbestuur.
Met verschuldigde achting,
Uw dw.,
A. F. DE SAVORNIN LOHMAN.
Te Hardingen'is binnengekomen het Engelse he
stoomschip Lyons, dat, zooals bekend, nog steeds bezig
is naar de schatten van de Lutine te zoeken. Kapitein
Gardiner- is thans op de juiste plaats werkzaam ge
weest. Reeds heeft men opgehaald vier kanonnen,
talrijke stukken wrakhout, ballastbroodjes, groote en
kleine kogels, tal van groote koperen nagels met het
nierk Van de Fransche marine er op, een hanepoot,
een gedeelte van de koperen huid, een koperen vinger
ling van het roer, enz.
Het wrak-zit, volgens het Hbld., ongeveer 20 voet
onder den zeebodem, de zuigbuizen hebben tot aan de
kleilaag gezogen, doch het ,sehip zit nog 10 voet hoo-
ger in het zand. Naar het oordeel van kapt. Gardiner
moet nog een massa wrakhout verwijderd worden, al
vorens het. achterschip komt bloot te liggen ;aldaar
denkt men de goudstaven te vinden.
VAN DE BEURS GEDRONGEN.
Een jongmensch, in dienst van een effectenhande
laar te Amsterdam, is eergisteren veroordeeld tot 5
maanden gevangenisstraf wegens diefstal van een
rijksdaalder. Uit het verslag in de bladen bleek, dat
de patroon aanvankelijk beloofd had, geen werk te
maken van de zaak, teneinde den jongen tot bekente
nis te brengen, maar naderhand deze belofte verbro
ken had.
Een en ander had nog al verontwaardiging verwekt
onder de collega's van den patroon. Toen de effecten
handelaar gisteren omstreeks één uur op de effecten
beurs verscheen, werd hij er op de bekende wijze „af
gedrongen." Op de korenbeurs nam men hem over,
en in minder dan geen tijd was de patroon op hard
handige wijze naar buiten op het Damrak gerold. Daar
diende een ex-beursbediende hem nog een pak slaag
toe. Maandag zou hij op dezelfde wijze „behandeld
worden, zoo werd hem toegevoegd.
Wij vernomen nog, dat men op de Beurs een lijst
laat circuleeren, teneinde den ongelukkigen bediende,
na bet uitzitten van zijn, naar veler meening te hooge
straf, eenigszins schadeloos te stellen voor het onder
vonden leed. (Tel.)
EIND-EXAMEN H. B. S.
De heer J. G. ten Bokkel te Nijmegen beklaagt zich
in de N. Rott. Crt. over bovenstaand onderwerp.
„Bij het schriftelijk gedeelte van genoemd examen
viel hier tor stede een eigenaardig verschijnsel te con-
stateeren, zegt hij. Er zijn hier twee Iloogere Burger
scholen de gemeentelijke, en die van het Canisius-
college. De leerlingen der eerstgenoemde inrichting
leggen het examen af in eene gehuurde zaal, die der
laatstgenoemde in de lokalen van het college.
„Reeds den eersten dag van het examen, den 15en
Juni j.l. vernam ik dat sommige of alle eandidaten
van het Canisius-college „voorgevoelens" hadden om
trent de onderwerpen die opgegeven zouden worden,
liet, constateeren van feiten is uiteraard in dergelijke
zaken uiterst moeilijk, maar toch kon ik Donderdag 19
Juni schriftelijk aan een tweetal heeren mededeelen
welke onderwerpen verwacht werden voor Geschiede
nis, het vak dat 20 Juni aan de beurt zoude zijn. Zes
onderwerpen waren mij genoemd, en vermeldde ik in
mijne brieven, o.a. „Stadhouder Willem TV" en „het
Consulaat in Frankrijk." De brieven zijn in den
vroegen ochtend van 20 Juni afgestempeld, en worden
door de geadresseerden bewaard.
„Des namiddags van den examendag kwam de leer
ling- die mij had ingelicht bij me. „Nu Mijnheer, wat
zegt van onze voorgevoelens? Drie onderwerpen kon
ik zóó uitpikken, die ik gisteren flink had nagezien."
Bij vergelijking van de gedrukte opgave met mijn
lijstje vond ik alleen de twee bovengenoemde op beide
lijstjes. Toen ik mijn zegstaau hierop wees, zeide hij
