DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN
No* 225.
Honderd en vQftiende Jaargang.
ZATERDAG
27 SEPTEMBER.
De Gemeente-begrooting
Dit nummer bestaat uit 3 bladen.
i.
STADSNIEUWS.
BINNENLAND.
COURANT.
ALKMAAR, 27 September.
De „begrooting der inkomsten en uitgaven van de
gemeente Alkmaar voor den1 dienst van 1914"' is
ditmaal in de modekleur van liet seizoen, dus bruin,
gestoken op tijd verschenen. Eigenlijk moet zij
vóór den eersten September door B. en W. aan den
Raad worden aangeboden de gemeentewet spreekt
van „vier maanden vóór den aanvang van bet jaar
waarvoor zij moet dienen" maar wanneer zij zoo
weinig over den tijd in druk gereed is, als thans het
geval is, dan blijft er voor de raadsleden volop gele
genheid om haar te bestudeeren en te behandelen.
Ook de behandeling is aan een termijn gebonden. Er
moet immers eenerzijds ten minste veertien dagen
verloopen tusschen de verkrijgbaarstelling (het ter
inzage leggen) en de behandeling' in den Raad, terwijl
aan den anderen ikant de door den Raad vastgestelde
begrooting tenminste twee maanden vóór den aan
vang van het jaar, waarvoor zij moet dienen, aan
Gedeputeerde Staten ter goedkeuring worden aange
boden. Naar alle waarschijnlijkheid zal men dus dit
jaar op tijd gereed zijn, zonder dat er reden is om te
klagen over overhaasting, zooals in het verleden wel
eens het geval was.
Op den modieuzen omslag staat onder den titel:
„aantal inwoners (op 1 Januari 1913) 21461."
Onwillekeurig slaat men geen acht op dit regeltje.
Toch verdient het, naar het ons wil voorkomen, dit
maal eenige aandacht. Vergelijking immers leert dat
in het jaar 1912 de bevolking slechts vermeerderd is
met 87 inwoners. In de voorafgaande tien jaren
(19111901)1 bedroeg die vermeerdering' achtereen
volgens: 113, 130, 292, 119, 321, 344, 204, 440, 307,
467, 331.
In 1905 werd de 20.000 bereikt. Sindsdien valt er
een opmerkelijke vermindering in den aanwas der ber
volking te const a toeren. Het aantal geboorten blijft
vrijwel gelijk, het aantal sterfgevallen wordt over het
geheel zelfs iets geringer, zoodat de mindere toene
ming der bevolking slechts kan te wijten zijn aan
twee factoren: minder vestiging, meerder vertrek.
En nu is het opvallend dat in de jaren 19011904 het
aantal gevestigde personen dat der vertrokkenen
overtreft, terwijl er daarentegen in 1905 meer zijn
weggegaan dan bijgekomen, welk verschijnsel zich de
laatste drie jaren iets sterker herhaalt. In 1910 gaan
er 24 meer weg dan er komen, in 1911 57, in 1912
137. Nu behoeft dit verschijnsel' volstrekt niet te
verontrusten. Het vestigen van personen is op zich
zelf evenmin altijd een aanwinst voor een stad als
het vertrekken per sé een verlies beteekent. Wan
neer wij er aan herinneren, dat in het laatste jaarver
slag van het Burgerlijk Armbestuur de niet ongunsti
ge toestand van het armwezen over 1912 hieraan
wordt toegeschreven „dat de verhuizing naar onze
gemeente van minderwaardige arbeidskrachten niet
zoo groot is als voorheen" dan zal het duidelijk zijn
wat we bedoelen. Tevens is hiermede een der facto
ren aangewezen aan welke de relatieve vermindering
der bewolking moet worden toegeschreven. Natuurlijk
zijn er meerdere en deze kunnen grootendeels wor
den opgespoord. Men zou bijv. eerst moeten nagaan
tot welke categorieën de vertrokkenen en de gevestig'-
den behooren, om dan de vragen te stellen en te be
antwoorden: waarom verlaten betrekkelijk velen Alk
maar, waarom vestigen betrekkelijk weinigen er zich?
En dan zou zich daaraan natuurlijk deze vraag van
zelf vastknoopen: hoe is het mogelijk van
gemeentewege een kentering te bevorderen, zoodat er
komt een vermeerderde trek hierheen en een afne
mende trek naar elders.
Gelijk reeds in den aanvang is gezegd -het ver
schijnsel is nog geenszins bedenkelijk.
Intusschen regeeren is voorkomen. En zou liet
geen daad van wijs regeeringsbeleid zijn, indien het
verschijnsel tijdig werd bestudeerd en als het kon,
werd opgeheven voordat heti wellicht grooter omvang
gaat aannemen en de bestrijding dientengevolge des
te moeielijker zou vallen?
Wij hebben ons bijv. wel dikwijls afgevraagd, waar
om de industrie hier niet meer toeneemt. Oppervlak
kig beschouwd zon men zeggen, dat er verschillende
factoren zijn, welke vestiging van nijverheids-instel
lingen in de handl moeten werken: er is gelegenheid
genoeg tot plaatsing van inrichtingen, Alkmaar is
per spoor, per tram, per wagen, per boot, per schip
gemakkelijk te bereiken, het is dus naar alle kanten
verbonden met het wereldverkeer en met de meer
onmiddellijke, welvarende omgeving, de aard der be
volking is ongetwijfeld gunstig, veel gunstiger zelfs
dan in tal van andere streken. en toch blijven
nieuwe industrieën hier uit:!
Dezen zomer waren wij in Zwolle, waar een ten
toonstelling werd gehouden van de nijverheid in
Overijssel. Uit een daar verstrekt geschriftje bleek,
dat de Zwollenaars overtuigd zijn, dat hun stad op
nijverheidsgebied meer kan beteekenen dan zij thans
reeds doet. Men is er tot het inzicht gekomen, dat er
gebrek heerscht aan goede plaatsen voor de vestiging
van belangrijke ondernemingen, plaatsen, waar men
gemeenschap heeft met het spoorwegverkeer, waar
men gelegenheid heeft tot een gemakkelijk vervoer te
water. De Kamer van Koophandel, die reeds herhaal
delijk voor Zwolle's belangen opkwam, heeft een com
missie benoemd, aan welke werd opgedragen na te
gaan waar goede gelegenheid! voor zulk een terrein is,
welke commissie bereids haar rapport indiende. En
getuigt het niet van initiatief, dat die Kamer zelf tot
onderrichting van het publiek met een inzending op
de tentoonstelling is gekomen en een geschriftje
heeft uitgegeven, o. a. om „hij de wakkere mannen in
„Overijssel en elders den lust op (te) wekken hier
„de inrichtingen van nijverheid te vestigen, waar-
„voor de plaats zich in verschillende opzichten, ook
„door ruim beschikbare werkkrachten, zoo bij uitstek
„leent?"
Natuurlijk denkt men bij dit onderwerp ook aan
de woonstad'-beweging, waarvan de energieke Kotter-
damsche burgemeester de uitvinder is. In de eerste
koopstad des lands is n.l. sinds 1911 een fonds ge
vormd, dat dit jaar stijgt tot 1.400.000, dat ontno
men is aan de batige saldi en dat een spaarpotje wil
zijn, om in moeielijke tijden te worden aangesproken
voor stadsverbetering en -verfraaiing, teneinde ook
dan Rotterdam als woonstad aanlokkelijker te kun
nen maken. Het spreekt haast vanzelf, dat tegen de
ze methode verzet is gekomen, maar zij1 is tot1 nu toe
gehandhaafd en zal dat voorloopig ook wel blijven.
Burg. Zimmerman heeft onlangs nog eens dit streven
om de stad aantrekkelijker te maken en te verhoeden,
dat de gegoeden de stad' verlaten, toegelicht voor den
middenstand, die meer dan elke andere klasse belang
heeft bij een vooruitziend gemeentebestuur en die
dan ook daarvoor een ruimen blik moet- hebben, moet
toonen mede te leven met de publieke zaak. Be
denkt wel, aldus waarschuwde de burgemeester, dat
één gulden voor een ingezetene minder voor de ge
meente beteekent tonnen meer. Zoo grootscheeps
kunnen we het in Alkmaar niet doen. En we behoe
ven het gelukkig ook niet. Onze stad is een fraaie
stad en het gemeentebestuur zorg't uitstekend voor
haar uiterlijk al zou men gaarne gehad hebben, dat
er in een afgesloten periode wat meer vooruitgezien
pn wat royaler opgetreden was waardoor Alkmaar in
het zuiden een belangrijke en waardevolle uitbreiding
zou hebben gekregen. Maar zou er, ook van over
heidswege, niet wat meer op ander gebied gedaan
kunnen worden om Alkmaar als woonstad te veraan
genamen?
Toen in den Nijmeegsehen gemeenteraad enkele ja
pen geleden de afname der bevolking ter sprake
kwam, werden verschillende oorzaken opgesomd,
waarbij van meer dan één kant gewezen werd op het
gemis van een behoorlijke concert- en tooneelzaal.
Het gemis bestaat ook hier en het particulier initia
tief blijft tot dusverre in gebreke om er in te voor-
zien.
Dan denken wij aan de verkeersmiddelen, met
name aan het spoorwegverkeer. Op de dienstrege
ling, welke 1 October in werking treedt, missen wij
den prettigen sneltrein van 8.30 naar Amsterdam,
den directen trein van 5.11 uit Amsterdam naar hier.
En de trein van 12.48 's avonds uit Amsterdam blijft
ziog maar altijd! tot Uitgeest gaan! De beide eerst
genoemde treinen zijn ingelascht, doordat er een zeer
sterken aandrang is uitgeoefend. Zou nu Alkmaars
gemeentebestuur door te hameren en altijd maar weer
te hameren bijv. niet dien laatsten trein dóórloopend
kunnen krijgen? Men onderschatte het belang daar
van niet, immers daardbor zou het mogelijk zijn voor-
bezitters van goedgespekte beurzen van uit Alkmaar
in Amsterdam uitvoeringen en concerten bij te wo
nen, zou Alkmaar tevens een achterstand op foren
sensteden hebben ingehaald.
Veel wordt er hier op paedagogisch gebied ge
daan, hetgeen de vestiging uiteraard in niet geringe
mate bevordert. Alkmaar mag gerust als een aan-
trekkingspunt gelden door het onderwijs in al zijn
geledingen. Ook deze begrooting' getuigt weer van
het stretven in de goede richting. Zij leert, dat de
oude ambachtsschool zal worden verbouwd tot han
delsdag- en avondschool en dat er een tuinbouwwin-
terschool en vermoedelijk nog een openbare lagere
school zullen worden gesticht.
Wij zien verder op hygiëniseb gebied een maatre
gel in het ver of na verschiet, die de gemeente
ptellig groot voordeel zal opleveren de instelling
van een keuringsdienst op voedingsmiddelen.
En wat eindelijk markt- en verkeerswezen betreft
de nieuwe toegangsweg naar de Kaasmarkt, even
tueel met onteigening van perceelen, zal zijn beslag
krijgen, evenals verbetering' van den toestand aan de
Kanaalkade door het maken van een walbeschoeiing,
met aanleg van een spoorlijn.
Eenige ingrijpende maatregelen dus, welke voor
een zich ontwikkelende stad veel waard zijn.
Wij meenen het hierbij heden te moeten laten.
Over de „sommen" dezer begrooting een volgenden
keer.
Donderdag komen de secties voor het onderzoek
van de staatsbegrooting bijeen.
ONTSLAGEN.
Men meldt uit Ambt Hardenherg aan het Hbld., dat
de gemeenteraad den onderwijzer H. Meertens met al-
gemeene stemmen 'heeft ontslagen, omdat hij aan het
hoofd der school geweigerd had den kinden voor een
te houden feest nationale liederen te leeren zingen.
M. is lid der S. D. A. P.
TOYNBEE-VEREENIGING.
Men schrijft ons:
De inschrijving van leerlingen voor verschillende
vakken zal plaats hebben op Donderdagavond 2 Oct.
in het Nutsgebouw. 'tZal zeker onnoodig zijn jonge
lui op te wekken van deze lessen gebruik te maken;
immers de Toynbee-vereeniging is hier genoeg be
kend en mochten er nog zijn, die niet weten, hoe nut
tig en aangenaam de avonduren gedurende de win
termaanden in het Nutsgebouw worden doorgebracht,
dan vragen zij hierover inlichting bij anderen, die
reeds één of meer winters de lessen volgden en zeker
zullen Donderdag zich weer velen als leerling laten
inschrijven.
GOEDKEURING STATUTENWIJZIGING.
Met St. Ort. no. 266 zijn verzonden de gewijzigde
statuten van de Christelijke Jongelingsvereeniging
„Zacheus" en de Alkmaarsche Handelsreizigersveree-
niging, beide alhier.
VOETBAL.
Zoo zal dan morgen ook Alcmaria Victrix het voet
balseizoen 19131914 openen, 't. Begint dan ook tijd
te worden, want 5 October beginnen de competitie
wedstrijden. Alcmaria moet dan naar Schiedam om
den strijd aan te binden met S. V. V. aldaar. Deze
vereeniging speelt voor 't eerst in de tweede klasse
en zal zooals te verwachten is, alle krachten inspan
nen, om te toonen werkelijk in die klasse te behooren.
Vooroefening is voor Alcmaria dan ook beslist noo-
dig en zij is zoo gelukkig geweest! voor morgen een
uitstekende tegenpartij te vinden. Het tweede elftal
der Haarlemsche roodbroeken (hier welbekend) zal
Alcmaria gelegenheid geven den voetballiefhebbers te
laten zien, wat in 't komende seizoen van haar kan
worden verwacht, 't Elftal' zal zoo goed mogelijk wor
den samengesteld en wij' verwachten dan ook een
spannenden strijd. Alcmaria heeft alleen in huur het
terrein aan de Zandersloot zoodat ook de toegang al
leen daar is. Van de verdere terreininrichting' hopen
wij Maandag nog iets te vertellen.
Wij hopen dat er dit seizoen in Alcmaria een geest
van eendrachtige samenwerking zal heerschen en alle
leden er toe zullen medewerken dat Alcmaria Victrix
in dë 2e kL afd. B. een zoo goed! mogelijk figuur
maakt. Wij; gelooven dat de steun der voetballiefheb
bers dan niet achterwege zal blijven. Moge het een
mooi seizoen worden en dë wedstrijd va*}1 morgen een
goed begin zijn.
ON T ZETV E KEENT GING.
De Ontzetvereeniging vergadert Maandagavond in
de Harmonie, o.m. komt die herdenking van den' 8-
October-dag op de agenda voor. Gaarne vestigen we
evert bijzondere aandacht op deze vergadering.
TWEEDE KAMER.
De af deelingen vïin da Tweede Kamer hebben gis
tervoormiddag het onderzoek van de Indische begroo
ting' beëindigd.
MUZIEKUITVOERING
door het
STEDELIJK MUZIEKKORPS
Directeur de Heer H. A. Maas,
op ZONDAG 28 SEPT. van 2'V2 tot 4% uur
IN DEN HOUT.
Programma.
1. Hail to the Spirit of Liberty, Marsch Sousa.
2. Les Exil'és, Ouverture de concours Langlois.
3. Caglisstro, valse tzigane Joh. Strauss.
4. Musikalische Tauschungen Schreiner.
Pauze.
5. Ouverture zur operette „Dichter
und Bauer" Von Suppé.
6. a. Man steigt nach, Tanzlied,
[Geschiedene Frau] Fall,
b. Hahnen-Rheinl tinder
[Keusche Susanna] Gilbert.
7. Roto Rosen, Walzer, [Der Mann
mit den drei Frauen] Léhar.
8. Abzug der Gladiatoren Fugik.
DE SOCIALISTEN EN DE! MINISTER
PORTEFEUILLES.
Met bovenstaand onderwerp trad gisteravond in de
geheel gevulde groote zaal der Harmonie als spreker
op de heer A. H. Gerhard, lidi der Tweede Kamer.
Na een inleidend woord van den voorzitter der af-
deeling Alkmaar van de S. D. A. P„ den heer van 't
Veer, begon de heer Gerhard met de situatie voor het
Zwolsche congres na te gaan. De inzet van de verkie
zingscampagne was een hevig verzet tegen de lieer-
sehende clericale regeeriiig'. ITet verzet kwam van al
le linksehe partijen. De concentratie en de sociaal
democraten moesten uiteraard' hun zwaarste slagen
richten naar denzelfden kant. Doch daarna sloeg men
ook op elkander in op de verschillende vergaderingen.
De concentratie sloeg inzonderheid en bij voorkeur
naar de sociaal-democratie. De concentratie, vervolg
de spr., voelt' zich wel vijandig tegenover de vorige
regeering, maar is toch in belangrijke opzichten aan
haar verwant. Ze was principieel' vijand' van de so
ciaal-democratie en opportunistisch vijandig tegen
over de rechterzijde. Dë mannen van de concentratie
zeiden, absoluut niet van de sociaal-democraten af
hankelijk te willen zijn. In geen geval wilden ze
zich verantwoordelijk stellen voor eenige regeering,
wanneer ze niet uit eigen kracht boven de clericale
partijen kwamen te staan. Van den aanvang af
is als de groote lijn van de soc. dem. bekend geweest,
cat ze niet aan de regeering wilden deelnemen. Ook
spr. heeft gezegd, geen regeering te willen aan
vaarden, wanneer de soc. dem. nitet meer dan 50 ze
tels hadden. Zoo was de situatie voor de verkiezin
gen.
Na_.de verkiezingen konden de concentratiepartijen,
gelet op de situatie, zeggen: we willen de regeering
niet, want haar ledenaantal was geringer dan diat der
clericalën.
De concentratie hield de redeneering: soc.-dem. en
concentratie zijn gemeenschappelijk getrokken tegen
de rechtsche meerderheid, gemeenschappelijk hebben
ze haar tegen den grondl geslagen en de dreigende ge
varen a f gewend en nu zijn ze gemeenschappelijk ver
plicht het gemeenschappelijk strijdprogram alg.
kiesrecht, staatspensioen tot uitvoering te bren
gen.
Deze redeneering moest den indruk maken buiten
gewoon logisch te zijn. Met recht riep schijnbaar na
de weigering de concentratie: Wat zijn die soc. dem.
laf! Ze durven niet-, omdat ze het partijbelang stellen
boven heti volksbelang.
In de betoogen van tegenstanderszijde mankeeren
een paar kleinigheden. Als twee hetzelfde zeggen en
als twee hetzelfde doen, dan willen ze nog niet het
zelfde. De concentratie is voor alg. kiesr., voor
staatspensioen, de soc. dem. ook, maar het is abso
luut wat anders. De beteekenis van een hervorming
schuilt niet in de hervorming zelf, maar eenerzijds in
de wijze waarop ze Wordt verkregen, anderzijds in het
doel, dat men daarmede beoogt.
Het algemeen kiesrecht naar zijn wezen heeft al
leen beteekenis indien het wordt veroverd; wordt het
gegeven, dan is het kiesrecht in zichzelf al verzwakt.
In den .strijd voor het alg. kiesr. is hef streven om
tegelijkertijd ook in de gansche eeonomisch-politieke
actie de massa te revolutionëeren. Alg. kiesr. is voor
de soc.-dem. niet alleen een rechtsvraagstuk, maar
voor alles een vraagstuk, dat nauw samenhangt met
de meerdere of mindere bewustheid waarmee de klas
senstrijd in de maatschappij wordt gestreden. Voor
de concentratie is het alg'. kiesr. een middel om den
klassenstrijd te temperen.
Dit principieels verschil geldt ook ten opzichte
van het Staatspensioen. Principieel is de motiveering
van den eisch van staatspensioen geheel anders dan
die van de concentratie. Het is onjuist, dat concen
tratie en sociaal-democratie onder hetzelfde program
zijn opgetrokken. Daarom kon niet gesproken wor
den van een gemeenschappelijk den oogst binnenha
len.
De soc.-democratie gaat in haar wezen in tegen den
grondslag der huidige Mij. De concentratie is de
beweging, die in haar wezen de maatschappij in haar
grondslagen wil behouden, evenals de clericalen dit
willen. Zij meenen den klassenstrijd te kunnen op
heffen met behoud der tegenwoordige maatschappij,
de soc. democraat acht den klassenstrijd het onver
mijdelijk gevolg van de maatschappelijke verhoudin
gen.
In sociaal-economisch opzicht vertegenwoordigen
16 man in de Kamer ééne richting en 84 de andere
richting. Deze laatste is gesplitst en de concentra
tie, een der deelen, vindt in den vorm aanknoopings-
punten met haar principieelen tegenstander: dë soci
aal-democratie. Zoo komt de verwarring.
De soc.-dem. zeggen dat de soc. democratie abso
luut ten doode is opgeschreven, wanneer het partij
belang niet synoniem is met hët algemeen arbeiders
belang. Als iets in strijd is met het arbeidersbelang
en de sociaal-democratie aanvaardt het toch, omdat
het voordeelig is voor het partijbelang, dan sterft de
soc. democratie haar eigen dood. De soc. democratie
heeft de portefeuilles geweigerd in het belang der
arbeidersklasse zelfs de clericale arbeidersklasse.
De taak der soc. democratie is niet een politiek voor
deel te krijgen, maar om de arbeidersklasse het in
zicht, te verhelderen ten opzichte van de toestanden
in de maatschappij, zooals zij, de sociaal-democratie,
die ziet.
De vraag was hier: hoe staat het aanvaarden der
portefeuilles ten opzichte van de ontwikkeling der
arbeidersklasse? Wij laten ons de portefeuilles niet
opdringen, zei spr., maar aanvaarden ze slechts wan
neer dit is in het belang der arbeidersklasse.
Wat is en wat vordert het arbeidersbelang? Dank
zij den onvermoeiden strijd van de soc. democratie is
het alg. kiesrecht naar voren gekomen, was de soc.
democratie er niet geweest, dan stond alg. kiesr. nu
niet op het program der concentratie, evenmin het
Staatspensioen. Al wat in de maatschappij tot stand
komt, komt slechts als er een krachtige arbeiderebe
weging achter staat. Deze beweging kan sterker wer
ken langs den weg van veroveringen in het parlement
en van rechtstreeksche ontwikkeling daarbuiten, dus
de parlementaire en de economische weg. De eerste
weg is noodig, doch wat in het parlement tot stand
komt, staat bij de sociaal-democraten direct in het
licht van de vraag: Hoe wordt het klassebewustzijn
daardoor gesteund? De verovering van alg. kiesr. en
Staatspensioen is goed als het klasseinstinct der ar
beidersklasse er door wordt versterkt, een ramp als ze
er door wordt verzwakt.
Spr. oordeelde, dat eenige verwarring was ont
staan door het amendement, dat de heer Duys op het
Congres voorstelde. Aan de hand van het reglement
van orde voor de ministers trachtte spr. aan te too
nen, dat dit reglement belet, dat men op zijn eigen
houtje in het ministerie gaat handelen. Een ministe
rie, dat optreedt, treedt op ter verdediging van wat
de feitelijke meerderheid verlangt: het behoud van de
tegenwoordige maatschappelijke verhoudingen.
Slechts een socialistische meerderheid gedoogt so
cialistische ministers.
De concentratie kon niet zeggen: nu de soc. dem.
niet willen, kunnen we niet. Ze zei: Nu willen we
niet. De soc. dem. moesten in het ministerie als gij
zelaars, de concentratie begreep, wat. het minister
schap beteekent, het was in hun oog een ontmanning
van de soc. democratie.
In d'eze troonrede, die meegevallen is, is alg. kies
recht opgenomen en wat men onder staatspensioen k-au
verstaan. Het staatspensioen komt, het ligt in den
geest- en de lijn der tijden. Wil het ministerie rare
sptongen maken, zoodat er tegen moet worden gea
geerd, dan staan de soc. democraten zuiverder dan
tegenover een ministerie, waar soc. dem. ministers in
zitten. Dit ministerie is geen haar slechter dan welk
concentratie-ministerie had kunnen komen, in elk
geval zou een ministerie met soc. dem. er in slechter
zijn. Voor de soc. democratie met haar standpunt in
de maatschappelijke vraagstukken bracht inderdaad
het belang van de gansche arbeidersklasse mede de
portefeuilles te weigeren. Komt er iets goeds, aldus
