DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
Honderd en zestiende Jaargang
ZATEBDAH
e JA NU AHL
Alkmaar yóóv vijftig jaar.
Deze Courant wordt eiken avond, behalve op Zon- en
Feestdagenuitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden
voor Alkmaar 10,80; franc© door fret geheele Ri}k fl,—
Afzonderlijke nummers 3 Cents.
Prijs der gewone advertentiën s
Per regel f0,!0. Bij groote contracten rabat. Crcote
letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdrukkerij
v/h. HERMs. COSTER ZOON, Voordam C 9.
Telefoonnummer 3.
BINNENLAND.
O Ó^O
I>ii numtssr bestaat uit 3 bladen.
3 Januari 1314.
BL
In het, begin van 1864 was men te Alkmaar nog
ouder den indruk van het onafhankélijkheidsfeewt,
dat hot jaar te voren „eendragtig en eenparig" was
gevierd. Op eigenaardige wijze bleek dit, toen den
öemeenteraaidl het verzoek van dien beer Siewexts en
anderen bereikte om die Gedempte Nieuwesloot
voortaan te noemen de Oranjestraat. In die verga
dering van den 29sten Januari werdl het voorstel
verworpen. „Een burger" beklaagt zioh er over, dat
de Raad er niet toe heeft medegewerkt, om die herin
nering te bewaren aan het echt nationale feest, dat
in deze gemeente met zooveel 'geestdrift en eensge
zindheid! was gevierd. Zijns inziens had) de gemeente
raad doordoor een volkomen gebrek getoond aan his-
torischen zin en aan den vernachten tact om vader
landsliefde en volkseenheid, liefde voor grondwet en
vorstenhui®, waar zich daartoe de gelegenheid aan
bood, te bevorderen. Hij hoopte, dat die burgerij toonen
zou te bezitten, wat den Raad ontbrak, en door een
vast gebruik 'den naam van Oranjestraat zou vesti
gen en handhaven. „Oranje schreef hij; waf! in
de echo one Novembermaamdl ona aller kleur en leu
ze, de leuze van een vrij en eendiragtig volk. 't Is
goed de herinnering aan zulk een feest te bewaren.
Daartoe diene ook de naam Oranjestraat."
In het volgende nummer van de Al'kmaarscho Cou
rant werd per advertentie te huur gevraagd „eenc
gemeubeleerdie Kamer, aan da Oranjestraat."
Overigens wordt die naam niet meer genoemd de
Gedempte Nieuwesloot heeft haar oorapronkelijken
naam behouden.
Wanneer men hert courantemboek raadpleegt, wordt
men getroffen door het groot aantal raadsvergade
ringen. De vroede vaderen kwamen veel! vaker dan
tegenwoordig bijeen. Maar de burgers vernamen on
geveer niets van de handelingen van den gemeente
raad. Er waTen gedrukte raadsnötulen, doch het
Hein getal inteekenaren bewees, dat de belangstel
ling daarvoor niet bijster groot was. En de „raads-
verslagen'' in de oourant waren er ook niet op inge
richt, om de belangstelling te wékken. De secretaris
der gemeente, die deze verslagen verstrekte, was
blijkbaar van meening, dat de raadsvergadering een
„onder onsje" was en blijven moest. Men leest soms,
dat een voorstel over eeni'g onderwerp is gedaan, dat
er een advies over uitgebracht is en dat de conclusie
van het advies na „deliheratiem" aangenomen is.
Wat was het voorstel'! Hoe l'uidde het advies? Welke
besprekingen werden er gehouden? Wie stemde voor,
wie tegen? Op deze en dergelijke vragen gaf het
gemeenteraadsversfllag geen antwoord. Onder het
motto „de openbare zaak moet openbaar behandeld
worden" werd tegen dit stelsel van verslaggeven in
het nummer van 19 Juni verzet aangeteekend in den
vorm van openbaarmaking van de namen van voor-
en tegenstemmers over een bepaald voorstel.
De redactie doet harerzijds haar best om de be
langstelling voor d'e openbare zaak te wekken en aan
te moedigen. Zij stelt bijv, in een hoofdartikel
„Huishoudelijke zaken aam de orde" en neemt inge
zonden stukken op. Een der inzenders, die zich' er
gerde aan een redactioneel bétoog, begon aldus i
„Zondag na kerktijd ging i'k als naar gewoonte
onder een pijp de krant lezen, maar was pas begon
nen, of ik smeet baar neer en riep: „wel goddorie!
kijk ma zoo'n snoeshaan!" Wie?" vroeg mijn
vrouw, die verbaasd! opkeek. „Ja, wié?" dat weet ik
zelf niet", zei ik, „niet mijnheer Stuart, want die
'komt met zijn naam voor den dag." -Mijnheer Stu
art I Meen je den procureur, maal" vroeg ze ver
schrikt, leg je in een proices?"
De redactie verzekert in een onderschrift cursief,
dat bet haar stuk was, waartegen de schrijver op
kwam, hetgeen demi inzender in een volgend nummer
haastig doet schrijven, dat hij' niet vllug genoeg met
dé pen kan omgaan en het te druk heeft om dien
strijd tegen de redactie voort te zetten l
In den verkiezingstijd komt „een bedrukte kiezer"
om voorlichting vragen. „Ik ben maar een burger
man, maar ik hou misschien wél juist daarom
veel van mijn land." Hij vindt, d'at men in die kiesver-
eenigingen eigenlijk niets aan de weet komt, immers
er zijn „drie, vier heexen, die praten met een klein
partijtje andere inenschen, 'die niets zeggen."
AHer spreken ze veel van den Koning, daar van
de Grondwet, hier van mijnheer Groen, daar van
mijnheer Cbcrbecke en zooal meer. Maar wat kun-
nem mijl met alle verdof al dia heeren scheien.
Eb tooh vooral tegenwoordig, nu zo soa voel van oor
log spreken en ook van onze Oost, nu ben ik zoo wat
huiverig, want het kon er op aankomen, om er zoo
maar lo'sjes overheen te ïoopen. U zou mij en ve
len ik weet het zeker veel genoegen doen, zoo
u er uwe gedachten eens kondet over laten gaan, om
zoo eens tusisehenbeida in ons Alkm. krantje
wat op te teekenen, dat ons helpen kan, om dam bij
gelegenheid van deze of gene verkiezing met meer
kennis van za'ken voor 'den dag te komen en zelve te
kunnen beoordeeien, wien we dan eigenlijk in zoo'n
geval hébben moeten."
„De Alkmaarsche Courant verschijnt
slechts eenmaal in de week" zegt de redactie, die
overigens verwijst naar de artikelen over binmenland-
sche staatkunde, artikelen die 'later met da bekende
lettere W. v. dl K. werdén geteekend'.
In die rubriek word' echter weldra over de verkie
zingen gesproken. Men leert er uit, «Hat hier, als te
Stellendijk, een paar personen een dag of wat voor
de verkiezingen bijeenkomen om een candidaat te
kiezen, die den volka wordt aanbevolen. Het noemen
van een naam ie genoeg, soms met dé bijvoeging dat
hij' een bekwaam man is en met een uitnoodiging aan
de 'kiezers om toch! vooral trouw op te komen. Alleen
het bestuur eenex „kiesvereeniging", althans da voor
zitter en dé secretaris, zijn bekend. Maan de Alk
maar acho kiesvereeniging „De Grondwet" ondertee-
kende zelfs haar advertenties niet. En er werden
nog wel twee andere kiesvereeniginigen opgericht, die
ook beide „De Grondwet" heetten, doch verschillende
richtingen vertegenwoordigden 1
Voor dé Kamerverkiezingen van 1861 waren er
vijf Candida ten, van wie het kleine Winkel er twee
leverde.
De „Directie" van een der kiesvereenigingen laakte
het dat men zioh niet ontzien hadl van haar candidaat
te verspreiden, dat hij doof was. Daar was niets van
aan „de waarheid is dat Z.Ed. indertijd af en aan
eenigszins hardhoorend ia geweest, dat thans echter
geheel en al is geweken, zoo dat dit (het eenigste)
motief der oppositie wegvalt."
Intussohen vonden de kiezers in de omstandigheid,
dat de candidaat „een open oor" had, blijkbaar geen
voldoende aanleiding om hem af te vaardigen 1 zij
herkozen met 643 van de 1061 stemmen het aftredend
lid, jhr. mr. O. van Eoreeet van Hello o.
Was er vijftig jaar geleden minder belangstelling
voor da politiek dan thans voor de kunst gevoelde
mön blijkbaar heel wat meer en vooral het to-oneel-
spel werd in eare gehouden. Ook die muziek vond ve
le beoefenaars en| .bewonderaars. Op wetenschappelijk
gebied stond Heme Solus Satis Sapit (Phyi&ica)
vooraan. Het vertoonde weer den slingerproef van
L. Foucault, en het organiseerde volksvoorlezingen.
De Ontzetvereeniging verschafte den 8sten October
„velen een genoegedijken avond, door ep een der
atoombooten van de heeren Avis, hiertoe kosteloos
afgestaan en van Zaandam gezonden, electrisch lic'ht
te ontsteken, waarvan de moeite dloor een ijverig be
oefenaar dér natuurwetenschappen, den heer J. Leg-
uit te Heer-Hugo-Waard, was op zich genomen. On
der hét Bpelén der muziek bewoog het vaartuig zich
langs da Bierkade en den Voormeer en stelde dé
groote menigte van toeschouwers in staat, de kracht
van het verblindende kunstlicht te leeren kennen."
Ongetwijfeld zullen velen onzer lezers zich déze en
andere feiten uit die dagen nog wel herinneren.
Maar dé meesten zullen wel niet bekend! zijn met het
leven van de inwoners dezer stadl een halve eeuw ge
leden, hét leven, waar de jongeren soms zoo vreemd
tegenover staan en dat toch in vele opzichten zoo
merkwa/ardig was. In een velgend artikel zullen we
daarom nog het een en ander op maatschappelijk ter
rein van voor een halve eeuw naar voren brengen,
iets mededeelen over prijzen en loonen, verkeersmid
delen e. d. en misschien ook wel een blik werpen op
de advertentie-kolommen, waarin volgens de moderne
opvatting zoo vaak iets vermakelijks vermeld stond.
STAATSCOMMISSIE ONDERWIJS.
Het plan is de staatscommissie voor het onderwijs
spoedig te installéeren.
Inzake de samenstelling der onder wij s-com mis
sie erkent De R. K. Residentiebode met instemming:
lo. dat in den aanhef der opdracht de opvoedkun
dige zelfstandigheid van het Bijzonder Onderwijs
buiten debat wordt gestéld, dus: vaststaat;
2o. dat dé commissie dlesgewenscht een ïedactie
voor art. 192 der Grond'wet kan ontwerpen en daar
als het ware toe uitgenoodigd' wordt;
8o. dat de commissie bevoegd! is van dé meerder
heid afwijkende nota's bij' het rappoit te voegen;
4o. dat het der regeering ernst blijkt te zijn met
haar bereidwilligheid dé onderwijskwestie in d'e
Grondwetsherziening te betrekken, daar gelegenheid
is' opengesteld tot het indienen van een voorloopig
rapport aan de kroon, zoodra de hoofdpunten zijn
vastgesteld.
Grondbeginsel van d'e nieuwe regeling, zoo
sohxijft de N. R. Grt., zal volgens dé opdracht van
den minister moeten zijn: verzekering van dé deug
delijkheid en den krachtigen vooruitgang van hét on
derwijs in het algemeen. Niet dua eene regeling,
waarbij' het bijzonder onderwijl® zal kunnen bloeien
en het openbaar onderwijs desnoods wegkwijnen;
evenmin eene regeling, die het omgekeerde effect
hébben zal. Neen, d'e nieuwe regeling zal ten goede
moeten komen aan het volksonderwijs als geheel, zon
der dat aan een van de twee takken, openbaar of
bijzonder onderwijs, een voorkeur mag wordén gege
ven. Het eeni'g noodzak-olijke is, dat de opvoedkun
dige zelfstandigheid! van het bijzonder onderwijs moet
worden gewaarborgd.
In zooverre dé wettelijke regeling dus zal kunnen
komen tot gelijkgerechtigdheid van openbaar en bij
zonder onderwijs, doch daartegenover het adagium:
„bijzond'er onderwijs regel, openbaar onderwijs uit
zondering" zal moeten worden prijsgegeven, ligt in
de opdracht reeda het begin Van een compromis op
gesloten.
Daarom is het ook zeer begrijpelijk, dat da regee
ring niet het uitgangspunt heeft genomen bij art. 192
van de Grondwet. „Zoo noodig," zal de staatscom
missie een nieuw grondwetsartikel kunnen voorstel
len. MaaT dé regeering acht blijkbaar de mogelijk
heid niet uitgesloten, om met behoud van het be
staande artikel tot eene regeling te komen, dia aan
alle partijen voldoet.
Tm de staatscommissie hebben de leiders van rile
in de Tweedé Kamer vertegenwoordigende partijen
zitting erlangd. Elke partijleider heeft een onder-
wijsspecialiteit mede gekregen, ook léden van dé
Tweedé Kamer. Of in dit voorparlementje alle op
onderwijsgebied! bestaiandé richtingen voldoend1 tot
hun recht zijn gebracht, zal eerst dé toekomst kunnen
leeren. Wij denken aan dé richting Kromsdgt (dé
Bijbel op de openbare school), dé richting-Dé Beuke
laar. Het lijkt ons twijfelachtig, of in de christelijk-
historische leden van d'e parlementaire oommissie de
verlangens van de bovengenoemde richtingen vol
doende tot uiting zullen kunnen komen.
En niets zou ons meer spijten, dan wanneer de vre
de, dien men zou kunnen teekenen, er een worden
moest, die de kiemen voer een nieuwen schoolstrijd
van geheel and'etr karakter zou bevatten. Natuurlijk
verbeelden wij' ons niet, dat eene regeling zal kunnen
worden verkregen, die eeuwig voldoen zal. Andere
tijdten zullen andere behoeften brengen, en andere
regelingen noodzakelijk maken. M'aar wat wel be
reikbaar is, en daarom verkregen zon behooren te
worden, is eene regeling, die niet dadélijk verzet op
nieuw uitlokt.
Ook aan het comité! voor een standbeeld voot
•Tohan die Witt ta 's-Gravenhaige heeft Z. K. H. Prins
Hendrik een gift toegezegd.
Bij Olst is gisternacht een hullpbesteller dér
pesterij on door een trein overreden en ged'oodi
DE <MLAKR!AK>&T TEN' HOVE.
De gala-raoüt ten hoVe heeft gisteravond, in ver
band met het overlijden van de Koningin-Moeder van
Zwedén niet het feestelijk karakter van anders ge
had.
H. M. de Koningin en Prins Hendrik hielden na
9 uur wel het cercle van gelHikwensching voor de
vreemde gezanten met hun dames en leden van hun
Legatiepersoneel, maar deden ditmaal niet de ceremo-
nieele intrede in de balzaal, voorafgegaan en gevolgd
door hofdames, grootofficieren, kamerbeeren, adju
danten en 'andere officieren! van het militaire Huis,
Noch in da groote, noch in dé kleine danszaal was
een orkest.
H. M. dé Koningin zoowel als Z. K. H. dé Prins
Heten zich in dé groote zaal velen uit de dames en
heeren gasten voorstellen of begaven zich naar an
dere salons, waar de Vorstelijke personen zich even
eens met bezoekers onderhielden.
Er waren ongeveer 1090 uitnoodigingen tot bijwo
ning van deze avondontvangst uitgegaan.
De partij was ten UV2 uur afgeloopen, vroeger dian
de gewone hofbals eindigen.
Gemengd nieuws»
GIETEN VAN- EIM KONINGIN.
De Koningin heeft een belangrijk bedrag geschon
ken voor bet schoolwerk der Broedérgemeen/te in Su
riname, aan de maatschappij ter bevordering van
het godsdienstig onderwijs onder de inlamdsche be
volking in de kolonie Suriname, zoomedé aan eenige
Nederl'andéche weldadigheidsvereenigingen in het
buitenland.
EEN THTVAART-GEISGH3L.
Tusschen mevrouw de weduwe T. de Boer—Cath
c.s. te Leiden en bet polderbestuur van het 4e en 6e
veendistrict in Friesland! kwam het dezen zomer tot
een verschil omtrent het recht van uitvaart van den
polder bij het dorp Nieuwebrug biji Heerenveen. Na
mens da weduwe werd door een! ketting de uitvaart
belemmerd; het polderbestuur Het met den sterken
arm dén ketting weer wegnemen.
Een pToces volgde, waarin thans door da Recht
bank te Heerenveen vonnis gewezen is. Het gedaag
de polderbestuur, is, meldt het Hb'ld., veroordeeld tot
vergoeding der geledén schade en betaling der kos
ten van het geding.
DE MOORD OP HEIT KNAAPJE DE KLERK.
Reeds ger uiman tijd geledlen, meldt het HblcL., was
door de Am&tardamsche justitie de opsporing ge
vraagd van den zich noemenden Jan WiRema of
Willemsen, alias Boeren-Jantjé. Waarschijnlijk zal
d!it verzoek binnenkort worden herhaald, met vermal»
ding van den ware» naam.
Bit het feit, dat slechts de opsporing en niet de
aanhouding gevraagd wordt, is af te leiden, dlat de
justitie geen voldoende aanwijzingen heeft om Boe
ren-Jantjé voor den vermoedelijke» oadér te hpuden.
HET OPENEN -VAN' 'POETJEBEN VAN
TREINEN.
Do Directie der Hollandische Spoor heeft de aan
dacht van het conducteuxspereoneel gevestii'!' op het
feit dat niet altijd, dadelijk alle portieren worden ge
opend na aankomst van een trein, om de reizigers te
doen uitstappen, maar de conducteurs zich veelal met
andere bezigheden belasten, die gevoegelijk kunnen
wachten, totdat alle reizigers dén trein hebben ver
laten.
9-UTjR'S-WINKELSLUITING TE LELDEN.
De invoering der negen-uur s-winkelslniting is te
Leiden op weinig tegenstand gestuit. De meeste
winkeliers sloten gisteren, den eersten werkdag, om
negen uur en deden de lichten uit. Andere bleven
■open, doch lieten geen publiek toe. Op de Haarlem
merstraat, waar de meeste tegenstanders wonen,
trachtte een enkelé visehhandélaar zijn waar over het
hekje te verkoopen, waarin hij! door de poMtie werd
verhinderd. Er was in dé winkelstraten veel pubKek
op de been. Tal van politie-agenten op rijwielen
doorkruisten d!e stad; doch er werden geen proces
sen-verbaal opgemaakt.
EEN VO NDST.
Terwijl men gisterochtend in de moezerij van
Duin en Kruidlberg" aan het diepspitten was voor
een nieuwe broeikas, stootten dé werkHeden, 2 meter
diep, op een steen. Men dacht eerst te doen te heb
ben met een stuk steen, doch toen men een deel had
blootgelegd en zag d!at dé steen mooie figuren ver
toonde, ging men voorzichtig door en legde toen
bloot een steen van 2,25 M. lang en 0,76 M breed.
De steen is volkomen gaaf.
Van de figuren, die er in haut-reOief opleggen, is
niet beschadigd. Het voetstuk is driehoekig ingesne
den en de kop is dia van een draak. Letters of cijfers
komen er niet op voor. De steen dateert zeer waar
schijnlijk uit het Romeinsche tijdperk.
WAARNEMINGKINTVangkanigor.
De heer N. J. T. Stubbe, surnumerair uit de direc
tie Amsterdam, is belast met de tijdelijke waarne
ming van het 'kantoor Alkmaar dér directe belastin
gen enz.
HET SPOORWEGONGELUK BIJ BELLEN.
Naar het Vad. meldt, heeft de zwager van den bij
het ongeluk omgekomen heer Punt bij den burge
meester van Beilen een officieele 'klacht over dé ver
dwenen portefeuille met geld) ingediend. Dit staat in
verband met bet feit, dat nog andére papieren van
wijlen den heer Punt zoek zijn, o.a. diens getuig
schrift als stationschef in Transvaal, en eenige foto
grafieën.
Het blad vernam dlat volgens de officieelé lezing
bet ongeluk vermoedelijk veroorzaakt is door bet
breken van een wisselstang door onbekende oorzaak,
waardoor het wisselslot buiten werking werd gesteld.
Bij bet onderzoek ie gebleken, dlat de bodems van
dé verbrijzelde wagons nieti uitgezakt zijn; dat van
geen enkel rijtuig een as is gebroken en dat de trein
niet harder heeft geredén dan veroorloofd was; 76
K. M. per uur. Er waren ook geen oudé wagens in
den trein, wel van het merk 1907.
Een inzender in die N. R. Grt., de heer A. E. H.
Swaen, van Amsterdam, die in dien verongelukten
trein zat in een gereserveerd-.: 1ste 'klasse coupé
vlak bij dé afgerukte rijtuigen schrijft, nu zijn
geschokt zenuwgestel weer tot rust is gekomen, dat
even buiten Groningen dé waigen, waarin hij met
eenige vrienden zat, zoo hevig begon te schokken en
rammelen, dlat het gezelschap herhaaldelijk zijn ver
bazing en zijn ergernis er o-ver te kennen gaf. „Bij
Hooghalen, zoo schrijft 'hij, voeïdien wij een lichten
stoot en hoorden een knappend geluid, zoodat som
migen onzer dachten dat er iets brak, anderen dat er
iets op bet spoor had! gelegen.
Door een toeval vernam ik dlat in spoorwegkringen
algemeen als oorzaak wordt aangenomen de samen
stelling van den trein: de trein was te lang, in aan
merking genomen het materieel) waaruit hij1 bestond,
en het materieel was te ongelijksoortig. 'Tusschen de
zware nieuwere wagens op acht wielen Hepen de oude
zeswielige. Deze samenvoeging van Hchte en zware
wagens wordt onder dé spoorwegambtenaren be
schouwd als de middellijke aanleiding tot het onge
luk, wat dan1 ook de onmiddellijke oorzaak moge ge
weest zijn. Dezen spoorwegambtenaar is echter het
stilzwijgen opgelegd."
Hij dringt aan op een onderzoek door een onpartij
dige, onafhankelijke commissie, aangesteld door de
regeering. Slechts dan heeft men zekerheid dat een
belangeloos onderzoek zal plaats hebben, dat de maat
schappij niet spaart.
1913 en' 1914.
Een onzer Amsterdamsche correspondenten schrijft:
1913 is voor die hoofdstad een belangrijk jaar ge
weest. Omstreek® het begin van het jaar verkeer-
