DAGBLAD VOOR ALKMaAR EN OMSTREKEN.
OOI
Van hat oostelijk oorlogsterraio,
it
No. 253.
Honderd en zestiende Jaargang.
1914
MAANDAG
26 OCTOBER,
DUITSCHLAND.
BELGIE.
ENGELAND.
OOSTENRIJK.
NOORDZEE
i Blanken-
berghe
naar
jOstende Brugge
Westende^
Middelkerke
[•Nieuwpoort
«9
3
o Veurne
Duinkerken o
o M Dixmuiden
H
o IJser p
o
o Kortrtjk
o BYperen
o
trijk
o a 'o
o Wametonpo-Meeneno
0 0' o
o o o e
Armentières
.U/s gRijasel
I La Bassée
FRANKRIJK
I Lens
Atrecht
ALKMAAR, 26 October.
Hij moge een zegepraal en een nederlaag brengen
of wel zonder beslissing eindigen, de dramatische,
symbolische strijd om de laatste 1000 vierkante kilo
meters Belgisch grondgebied is spannend in hooge
mate. Zoowel uit krijgskundige als uit andere over
wegingen is deze twintigste eeuwsche slag bij Nieuw-
poort van veel belang. Hij heeft een feitelijke en een
zinnebeeldige beteekenis. Natuurlijk geldt de belang
stelling en de spanning, welke hij opwekt, allereerst
den afloop. Maar ook afgezien van den uitslag, is er
in dezen strijd veel, dat tot de toeschouwers spreekt.
De Belgen vechten er met den uitersten strijdlust voor
het laatste stukje grondgebied, waarboven de Belgi
sche driekleur nog waait. De Duitschers spannen hun
krachten in, om dichter bij Calais te komen, d.w.z.
dichter bij Engeland, zóó dicht zelfs, dat volgens de
fantastische geruchten de nieuwste Kruppkanonnen
het „stapje" wel kunnen nemen. De Franschen, op
wier noordergebied de strijd tot dusverre grooten-
deels wordt gevoerd, stellen zich te weer, om den in
dringer van de kuststreek te houden. En de Engel-
schen zetten er alles op, om het Duitsche gevaar niet
zoo dicht hun altijd veilig gewaande eilandenrijk te
doen naderen. En ten slotte is er nog het groote mo
ment, dat hier een in haar gevolgen belangrijke beslis
sing kan vallen, waarnaar elders voortdurend tever
geefs is gestreefd.
Zoo zijn dan alle partijen in actie, en zoo is het ook
te begrijpen, dat hier nueens letterlijk alle elementen
woeden, welke aan den strijd kunnen deelnemen. De
slag, die gaande is, overtreft al hetgeen tot heden is
geleverd wat de techniek betreft, en geen wonder, dat
wij dichterlijke beschouwingen er van krijgen. Wij
lezen van een sigaar, (ballon captif), die buiten het
bereik van de Fransche en Belgische kannonnen be
vallig in de lucht ronddrijft, van een vlieger, die op
groote hoogte rondcirkelt als een valk, die zijn prooi
tracht te vinden, van machinegeweren, die baardelooze
jongens van 17 en 18 jaar bij infanterie-aanvallen
wegmaaien, van een vijand, die in groote wanorde
over de rivier terugtuimelt, van granaten die op de
velden regenen.En dan de rol, die het Engelsche
eskader met zijn vèrdragende kanonnen in de Noord
zee vervult, die de Duitsche onderzeeërs onder water
en zoo aanstonds misschien ook de Duitsche Zeppe
lins in de lucht zullen gaan spelen. De dood dreigt
niet enkel in 't veld, hij hagelt uit de wolken, hij doemt
uit de golven op en dat in één slag. Door Wells
en anderen in deze strijd te land, ter zee, onder water
en in de lucht beschreven. Wij beleven hem thans, zij
het dan ook op betrekkelijk kleine schaal en dus nog
wel voor uitbreiding vatbaar het element van de
elkaar in de lucht slag te leverende vijanden ontbreekt
nog, of komt slechts beperkt voor, zij het dan waar
schijnlijk nog slechts héél kortl
Men weet, dat deze merkwaardige gevechten plaats
hebben op, bij en boven historischen bodem. Maurits
leverde hier in 1600 een regelmatigen veldslag tegen
de geduchte Spaansche legerbenden. Op den Zondag
morgen van den 2den Juli 1600 ving de strijd aan en
nog vóór zonsondergang was het pleit ten nadeele
van Spanje beslist maar voordeel bracht de over
winning niet, immers Duinkerken noch Nieuwpoort
werd genomen.
Hoeveel er ook in de meer dan drie eeuwen, welke
sindsdien verliepen, in de wijze van Krijgvoeren moge
zijn gewijzigd, toch zijn er verrassende punten van
overeenkomst tusschen de beide slagen van Nieuw
poort. Duidelijk blijkt dit uit het da Costa's magis
traal gedicht, waarin wel is waar geen beschrijving
van den geheelen slag, geen militair rapport in poëti-
schen vorm wordt gegeven, maar episoden op dichter
lijke wijze worden geschetst.
Wij veroorloven ons de volgende aanhalingen, wel
ke het karakter van den slag van Nieuwpoort van
1600 aangeven en ter vergelijking kunnen dienen:
Wat deinend wisslen van de hoopt Wat
overspanning
Van woede, ginds en hierl Wat steeds op
nieuw vermanning,
In duizenderlei vorm, van duizenderlei doodt
Wat daavrend moordmuzijkgeknal van karabijnen,
Waaronder 't schatgevaart uit zijn ontsloten kelen,
Uit zee, van 't strand, op 't veld, begonnen In te
spelen,
Of dondrend uit het zand, door Maurits kunst
bevloerd,
Zijn grove basstem mengt.
Het krijgstooneel, dat thans aller aandacht vraagt
is ook reeds door Frederik de Qroote behandeld, die
een plan opmaakte voor het geval dat Engeland,
Oostenrijk, Pruisen en Holland zich gezamelijk tegen
Frankrijk gingen richten. Hij liet in dit plan het
Fransche leger, zich in Vlaanderen, waar het ook nu
vecht, verzamelen en dirigeerde de hoofdmacht der
verbondenen naar het Belgische gebied, om van Brus
sel uit te opereeren en allereerst het Fransche leger te
verslaan. Dan zou ze rechts- af buigen om Nieuw
poort en Duinkerken te nemen, het doel, dat het Duit
sche leger thans ook voor oogen heeft Maar, aldus
het Tageblatt, dat aan het plan herinnert, wij willen
hier niet enkel een basis tegen-Parijs maken, doch ook
tegen Engeland. En generaal v. Bemhardi schreef in
1912 in zijn bekend werk: „De groote grondlijnen
van het oorlogvoeren zijn, al veranderen de tijden, de
zelfde gebleven. En zoo kan het denkbeeld, waarop dit
veldtochtsplan gegrond is, ook thans nog beteekenis
hebben."
De strijd om het Kanaal, zoo lezen we in een ander
Duitsch blad, zal wellicht de grootste verrassingen
brengen in dezen oorlog. Want hij speelt zich af aan
een kust, die nog zeer weinig voor den oorlog geschikt
gemaakt is en hij is gericht tegen een vloot en een vij
and, die hun Duitschen tegenstander op deze plaats
nog niet vermoed hadden.
De kust is strategisch onontgonnen land. Zacht,
bijna onmerkbaar, zonder rotsen en steengevaarten,
zonder forts en ingebouwde batterijen, dalen de oevers
naar de zee. Zandbanken liggen er voor de kust, wel
ke geen groot schip in staat stellen, dicht te naderen,
zoodat de Engelschen monitors van 2 meter diepgang
hebben gezonden.
Het steilvuur zal in den strijd om het Kanaal merk
waardigerwijs de grootste rol spelen, niet het vuur van
het vlakbaan geschut wij teekenen hierbij even aan,
dat een vlakbaanvuurmond projectielen wegschiet, die
ongeveer in de richting van een horizontale lijn het
doel naderen terwijl de projectielen van het steilvuur
meer loodrecht naar beneden ploffen.
Het zware houwitservuur (dus granaten, die door
den schok, wanneer ze ergens tegen aan botsen, uit
elkaar springen) heeft ook tegenover de pantsersche
pen veel geduchter uitwerking, omdat het deze in hun
kwetsbare plek, het dek treffen kan, dat niet zoo sterk
gepantserd is als de scheepswanden en dat een aantal
openingen heeft, die of niet, zooals schoorsteenen, of
niet met zware pantserdeuren kunnen worden afgeslo
ten. Een op het dek steil neer ploffend projectiel
dringt tot het binnenste van het schip door en kan met
zijn ontplofbare stof meer doen dan een vlakbaanpro-
jectiel, dat de bepantsering treft. Kuststeilvuurbatte-
rijen, die onder gunstige voorwaarden op schepen
worden gericht, kunnen door het scheepsgeschut
moeielijk worden bereikt en zijn dus allergevaarlijkste
strijdmiddelen. Welke artillerie op de Belgische kust
zal worden geplaatst, weten we niet, zegt het blad, en
als we het wisten, zouden we het toch niet zeggen
maar zeker is, dat deze kustoorlog niet lang op zich
zal laten wachten.
Het wordt tijd, dat wij na bovenstaande historische
en perspectivische beschouwingen, nog even de aan
dacht vestigen op den actueelen toestand, waarmede
wij overigens vandaag al weer gauw klaar kunnen
zijn. Een Fransch bericht zegt, dat het leger van ge
neraal von Kluck nog steeds aan de Aisne ligt, maar
dat de Duitsche legers, die tusschen de Oise en de
kust staan, door generaal von Bülow, den Kroonprins
van Beieren en den hertog van Wurtemberg, die in
Belgié optreedt, worden aangevoerd. Hieruit volgt
dus, dat de troepen van den linkérvleugel en uit het
centrum naar den rechtervleugel zijn verplaatst. Ook
in het Duitsche opperbevel is een wijziging gekomen
De minister van oorlog von Falkenhayn neemt de
functiën waar van generaal von Moltke, die lijdt aan
lever en gal opgemerkt zij, dat generaal von Molt
ke tegen zijn zin het oppercommando moet hebben
aanvaard en onder den keizerlijken aandrang moet
zijn gezwicut i
Hoe moorddadig er gevochten wordt, leert een
-ransch bericht, volgens hetwelk men voor het front
van een enkele divisie tijdens een voorwaartsche be
weging op beperkt terrein meer dan 1500 lijken van
Duitschers vond!
De verbondenen zijn hier thans in verdedigende
positie, maar de Duitschers zijn er sinds Zaterdag al
weer iets gunstiger voor komen te staan. Ook het
Fransche communiqué geeft toe, dat Duitsche strijd
krachten tusschen Nieuwpoort en Dyxmuiden de Yser
zijn overgetrokken het Duitsche legerbericht zegt,
dat het een „sterke troepenmacht" betreft. Tusschen
Nieuwpoort en de Lijs is een verbitterd gevecht aan
den gang. Het Duitsche bericht zegt, dat de verbonde
nen zich hier versterkt hebben.
Is de over de Yser tusschen Nieuwpoort en Dix
muiden gezette Duitsche legermacht inderdaad „sterk"
dan zullen zij den weg naar Veurne kunnen inslaan en
daardoor Nieuwpoort doen ontruimen of de troepen
daar insluiten. Het „Tageblatt" wijst er echter op, dat
er verband bestaat tusschen de operaties hier en die
aan de Lys, welk verband eerst later zal kunnen blij
ken.
Intusschen is het bij de schommelingen, welke wij
bijna dagelijks waarnemen, zeer wel mogelijk, dat de
verbondenen het verloren terrein vandaag of morgen
weer herwinnen. Dat er echter rekening gehouden
wordt met een bombardement van Calais in de naaste
toekomst, is zeker. En de „Times" kondigt een nieuwe
verrassing aan: Duitsche onderzeeërs, welke troepen
kunnen transporteeren en welke ook als ponton kun
nen worden gebruikt, zoodat aldus de kust kan wor
den genaderd en troepen kunnen worden geland. Be
vestiging van dit sensationeele nieuwtje dient afge
wacht!
Teekenen wij ten slotte nog aan, dat een Fransch
vliegtuig ten oosten van Amiens een Duitsche Taube
naar beneden heeft geschoten, dat een Duitsche vlie
ger bommen in Verdun geworpen heeft zonder resul
taat te bereiken, dat een ander Duitsch vlieger van de
lucht uit ruim honderd inwoners van Warschau op
dezelfde wijze heeft gedood, dat de Engelsche torpe
dojager Badger volgens een nader bericht was het
echter een onderzeeër, hetgeen aan de Engelschen
natuurlijk nog veel meer genoegen zal
doen een Duitschen onderzeeër bij onze
kust tot zinken heeft gebracht en dat men
vannacht te Bergen aan Zee kanongebulder heeft ge
hoord en geschutvuur heeft gezien, zoodat er op de
Noordzee een ontmoeting heeft plaats gehad, waar
over wij spoedig wel iets naders zullen vernemen.
DE STRIJD IN NOORD-FRANKRIJK EN
BELOIë.
Het Fransche communiqué van gistermiddag 3 uur
meldt:
De toestand tusschen de zee en de streek rondom
Atrecht is niet veranderd.
In Argonne hebben wij ons gehandhaafd in onze
positie onder de gisteren vermelde omstandigheden.
Op de hoogten langs de Maas heeft onze veldartil
lerie drie nieuwe Duitsche batterijen, waaronder een
van groot kaliber, vernield.
De Duitsche generale staf deelt uit het hoofdkwar
tier mede: Het Yser-Yperenkanaal werd tusschen
Nieuwpoort en Dixmuyden op 24 October na hevige
gevechten door ons met verdere sterke strijdkrachten
overschreden. Oostelijk en noordoostelijk van Yperen
versterkte zich de vijand. Niettemin slaagden onze
troepen er in op verschillende plaatsen voort te ruk
ken. Ongeveer 500 Engelschen, onder wie een kolonel
en 28 andere officieren, werden gevangen genomen.
HOE HET BELGISCHE LEGER ONTKWAM.
De correspondent van de „Times" vertelt over den
terugtocht van het Belgische leger nog het volgende:
Na den aanval van Antwerpen ontkwam het leger
aan de vernietiging door een schitterend wapenfeit.
Een strijdmacht van enkele duizenden manschappen
van alle wapens wist den vervolgenden vijand te
Mullem lang genoeg tegen te houden om den terug
tocht van het hoofdleger, dat van dichtbij de Neder
landsche grens tot aan de zee stond, te dekken.
In den slag bij Mullem werd de dappere troep uit
eengeslagen, maar het gevolg was de redding van het
Belgische leger en misschien nog iets meer.
DE STRIJD IN POLEN.
Uit het Duitsche hoofdkwartier wordt gemeld:
Onze troepen namen het offensief tegen Augustof
Ih de streek van Iwangorod strijden onze troepen zi;
aan zij met de Oostenrijksche troepen. Zij maakten
1800 gevangenen.
BOMMEN OP WARSCHAU OEWORPEN.
Uit Duitsche vliegtuigen op Warschau geworpen
bommen hebben op één dag 44 menschen gedood, van
die waren slechts 9 soldaten. Op een anderen dag zijn
62 menschen gedood, van wie geen enkele soldaat
was. Onder de slachtoffers waren veel kinderen, die
uit nieuwsgierigheid de straat op waren gegaan.
EEN DUITSCHE ONDERZEEëR IN
DEN GROND GEBOORD.
Volgens een officieel Londensch bericht heeft de
Engelsche torpedovemieler „Badger" een Duitschen
onderzeeër bij de Nederlandsche kust tot zinken - ge
bracht. De boeg van de „Badger" werd eenigszins be
schadigd.
EEN FRANSCH SCHIP MET GEWONDEN
VERGAAN.
Volgens een bericht van Lloyds, van het eiland
Wight, is het Fransche stoomschip „Marie Henriette"
met gewonde Engelsche soldaten aan boord vergaan
bij kaap Barfleur.
Een ander schip hield zich gereed om aan de „Ma
rie Henriette" hulp te bieden. Op het eiland Wight
werden dringende draadlooze noodseinen ontvangen.
HET VERGAAN VAN DE „GLITRA".
Het was de Duitsche „U 9", dezelfde onderzeesche
boot die de drie Engelsche kruisers in de Noordzee
deed zinken, die op 20 October het Engelsche stoom
schip „Glitra" ter hoogte van de Noorsche kust tot
zinken bracht
Aan kapitein-luitenant Weddigen, de commandant
van de „U 9", is de orde „Pour le mérite" toegekend.
GENERAAL VON MOLTKE ZIEK.
Uit het groote hoofdkwartier wordt bericht, dat
generaal von Moltke, de chef van den Duitschen Ge-
neralen Staf, aan een lever- en galziekte lijdt, maar
dat zijn toestand geen reden gerit tot bezorgdheid.
Moltke is onder goede geneeskundige behandeling
in het hoofdkwartier en er is reeds aanmerkelijke ver
betering in zijn toestand gekomen.
Zijn werkzaamheden zijn opgedragen aan den mi
nister van oorlog von Falkenhayn.
DE SCHADE IN ANTWERPEN.
Op initiatief van de directeuren van de Antwerpsche
Volksbank is besloten een vereeniging in het leven te
roepen- om de door het bombardement getroffen eige
naars aan voorschotten te helpen voor den wederop
bouw van hunne eigendommen. De uitvoering van dit
plan wacht echter op de heropening van de Nationale
Bank. Naar het „Hbl." verneemt, worden vooral op
krachtig aandringen van den directeur en de Belgische
haute finance, alle pogingen in het werk gesteld om
daartoe zoo spoedig mogelijk te geraken. Engeland is
in de onderhandelingen, welke ter zake gevoerd wor
den, betrokken.
Op initiatief van het Antwerpsche gemeentebestuur
zal een commissie worden samengesteld van 18
bouwkundigen. Deze commissie zal een totale besom
ming maken van de schade, door het bombardement
veroorzaakt. Deze schatting geschiedt vooral om als
titel bij een eventueel op te leggen oorlogsschatting
te dienen. Den eigenaars wordt echter uitdrukkelijk
aangezegd, dat deze schatting hun geen kans op
schadeloosstelling opent.
DE SOCIALE WETGEVING.
Door het civiele Duitsche bestuur in België wordt
overwogen, of, en in hoeverre, gedurende de bezet
ting de Duitsche sociale wetgeving, in 't bizonder de
arbeidersbescherming, in 't belang van de Belgische
arbeiders moet en kan worden ingevoerd. Met 't oog
daarop is een deskundige naar Brussel ontboden om
de noodige voorbereidingen ter bereiking van dit doel
te treffen.
DE OPSTAND IN ZUID-AFRIKA.
Maritz, wiens legermacht bestaat uit 1000 rebellen
en 70 Duitsche kanonniers, heeft getracht zich terug
te trekken naar Zuidwest-Afrika, maar zag zich den
weg afgesneden door een Hollandsch-Engelsche co
lonne
Naar men verneemt, heeft Maritz aangeboden zich
over te geven, op voorwaarde, dat hem pardon werd
beloofd. Van dit aanbod is echter geen notitie geno
men.
Maritz heeft op 22 October een aanval gedaan op
Keimoes tusschen Kakamas en Upington. Het garni
zoen dat 150 man bedroeg, was versterkt. De aanval
werd afgeslagen en vier officieren werden gevangen
genomen.
In een officieel, te Londen ontvangen, telegram
over het gevecht bij Keimoes. wordt medegedeeld, dat
Maritz met zijn geheele krijgsmacht en een detache
ment van eenige honderden Duitschers met vier mi
trailleuses en acht kanonnen de Engelschen aanviel.
Aan Engelsche zijde werden tien man gekwetst!
hoeveel verliezen de vijand heeft geleden valt niet na
te gaan, daar hij de gewonden heeft meegevoerd.
CANADA EN DE OORLOG.
De bond van graanbouwers in den Canadeeschen
staat Saskatchewan heeft een oproep gericht tot zijn
leden om de opbrengst van één acre van den oogst
van het komende jaar te bestemmen voor het vader-
landsche fonds. Men verwacht, dat zoodoende de
oogst van 50.000 acres (gemiddeld 12 bushels van elk)
voor het genoemde doel bestemd zal worden.
EEN RIVIER-MONITOR VERGAAN.
Officieel wordt uit Weenen gemeld:
Op den terugtocht van een succesvolle actie op de
Save, stiet onze rivier-monitor „Ternes" op een vijan
delijke mijn en zonk Van de bemanning worden 33
personen vermist, de overigen werdén gered.
KORTE BERICHTEN.
De Parijsche „Temps" wenscht het verbod
om alkohol, in 't bizonder a b s y n t h, te verkoopen,
hetwelk voor Parijs is uitgevaardigd, over heel Fran
krijk uit te breiden. „Tegelijkertijd met den kruistocht
tegen het barbarisme van buiten, moeten de Fran
schen den nationalen kruistocht tegen den alkohol
voeren" zegt het regeeringsblad.
Volgens te Kopenhagen ontvangen berichten uit
Parijs wordt de arbeid aan de verdedigings
werken van de Fransche hoofdstad met kracht
l:|
1
COURA
0 0" o
i
I j
'I