DAGBLAD VOOR ALKMaAR EN OMSTREKEN.
Van bat westelijk oorlogsterrein.
Van let oostelijk oorlogsterrein.
No. 256.
Honderd en
zestiende Jaargang.
1914
f 0.80, fr. p. post f 1. Advertentieprijs 10 et. p. regel, groote letters naar plaatsruimte. Brieven fr. N. V. Boek- en Handelsdrakknrii
DONDERDAG
j v.h. HERMs. COSTER d ZOON. Voordam C 9. Telefoonnr. 3.
29 OCTOBER.
OOSTENRIJK.
DUITSCHLAND.
NEDERLAND.
per
1> U I T 8 H. o
oDSoewalki.
I. A X Do
o Augustow
Lyck q o
.O Qrodno
o -o Ossowiecz
ÖLomsha oBialstok
O.Poeltoesk
.n.*
Nowo Georglewsk
D Warschau Boeg
OLodz flRawa ij Kosenizy -O Brest
Lltowsk
o Radom §.Iwangorod
o n r
o
o Sandomir o
an
P
BS
Medyka O Lemberg
D.Pr:
o o o
Weichsel San
ll
rzemysl
D Hambor
Stary
OOSTBSBÜK
ALKMAAR, 29 October.
Terwijl gisteren een deel der oplage reeds afgedrukt
was, kwam het Duitsche communiqué, waarin met ver
zachtende woorden gemeld werd, dat in Polen de
Duitsch-Oostenrijksche troepen door de Russen zijn
teruggeslagen, doch zich hebben kunnen herstellen.
Uit Russische bron werd sinds dien gemeld, dat de
vijand een half millioen dooden en gewonden telde en
een kwart millioen krijgsgevangenen prijs moest geven
Men kan weinig beteeken is hechten aan deze cijfers en
onwillekeurig denken aan den titel van een roman van
Hendrik Conscience („een o te veel") en toch de Russi
sche overwinning van beteeken is achten voor den ver
deren loop der krijgsverrichtingen. De Duitsch-Oos
tenrijksche legermacht mogen alle Russische aanvallen
te voren hebben afgeslagen, zij mogen voor nieuwe
Russische strijdkrachten zijn teruggeweken, gelijk
het communiqué vergoêlijkend zegt, hoofdzaak is dat
hun offensief is gebroken en dat zij zijn teruggeslagen.
En het betreft hier niet het strategisch terugtrekken,
waarover we in dezen oorlog al zooveel hebben ge
hoord, het geldt hier een terugwerpen. Oeneraal v.
Hindenburg, die in Oost-Pruisen zulk een schitterend
succes wist te behalen, zal nu moeten toonen in hoe
verre hij zijn landweertroepen zal kunnen herstellen
en of hij met nieuwe reserves een goede verdedigings
linie zal kunnen innemen. Waar die linie zal kunnen
komen valt nog niet te zeggen, daar nog niet bekend
is, over welken afstand de Duitsch-Oostenrijksche troe
pen zijn teruggeslagen.
Het zooeven ontvangen bericht over de Russische
overwinning doet zien, dat de terugtocht slechts ge
ring is. Immers de lijn EdlinskRadomHja ligt
slechts een 25 k 30 K.M. ten Westen van Warschau
Ivangorod, dus een dagmarsch. Maar de noordelijke
vleugel moet wel veel verder zijn teruggeslagen, daar
van Russische zijde immers Lodz moet zijn bezet.
Nauwkeuriger gegevens dienen te worden afgewacht,
doch 't lijkt er wel op, dat de teruggeslagenen 'n tus-
schenlinie zullen kunnen innemen, voor dat zij ge
dwongen worden hun oude stelling achter de rivier
de Warthe (in de linie CzenstochowoKalish) te her
nemen. Intusschen is het evenzeer mogelijk, dat de
slag aan den Weichsel een belangrijk keerpunt in de
operaties heeft gebracht, als dat thans in het Oos
ten na den Duitschen opmarsch naar Warschau de ge
beurtenissen van het Westen, na den opmarsch naar
Parijs, zich herhalen.
In het Westen hebben de Duitsche legers nog geen
voordeel kunnen trekken uit hun eenigszins gunstiger
positie, sinds Zaterdag, toen zij er in slaagden de
Yser over te trekken. En toch hebben zij daarop alles
gezet. Zij ontwikkelden op dat front een geweldige
macht, kroonprins Rupprecht heeft zijn Beiersche sol
daten van het zesde leger nog eens extra aangemoe
digd door een legerorder, waarin een beroep gedaan
wordt op den Engelschen-haat, maar alles is tot dus
verre te vergeefs. Men schiet niet op, aan den Duit
schen kant niet en aan den kant der verbondenen ook
niet Het Duitsche communiqué van gisteren zeide,
dat de Belgen daar aanzienlijke versterkingen kregen,
het Fransche, dat de aanvallen van de Duitschers
minder hevig zijn geweest. Uit deze beide mededeelin-
gen zou men willen afleiden, dat er ook hier weer te
vergeefs naar een beslissing wordt gezocht en dat de
poging der Duitschers om naar Calais op te rukken
bezig is te mislukken.
De „revue" kan kort zijn. Te Serajewo viel de uit
spraak in het proces inzake den moord, die de aanlei
ding niet de oorzaak tot Armageddon heeft ge
vormd; de Duitschers ontkennen beslist, dat zij Por-
tugeesch Angola zijn binnengerukt, en zinspelen op
Engelsch-Portugeesche verzinsels, om Portugals mee
doen te verklaren, terwijl men te Londen volhoudt,
dat reeds minstens vier dagen geleden een aanval
werd gedaan; de Engelsche regeering laat we
ten, dat zij in kwesties van internationaal recht
„maling" heeft aan de Verklaring van Londen; de Ti
mes geeft een ander staaltje van Engelsche rechtsop
vatting door nog eens te betoogen dat de Noordzee
vooreik neutraal handelsverkeer dicht moet; en in
Zuid-Afrika hebben de aanhangers van Beijers en Bo
tha reeds samen den broederkrijg gestreden maar
daarover willen we nog even iets uitvoeriger zijn.
Reuter meldt uit Londen, dat het bericht over een
nieuwen opstand in Zuid-Afrika veel minder ontstel
tenis in Engeland verwekt heeft, dan men had kun
nen verwachten. Het merkwaardige is echter, dat
Reuter bedoeld bericht heelemaal niet heeft geseind!
Gisteren stond de kennisgeving van de Zuid-Afrikaan-
sche regeering, door den gouverneur-generaal der
Unie aan den Engelschen minister van koloniën tele
grafische medegedeeld, in de Engelsche pers en toen
heeft het bureau Vas-Diaz voor de verspreiding in ons
land gezorgd. De Engelsche bladen geven te kennen,
dat zij den opstand niet van emstigen aard achten.
De Times noemt de beweging niet zoo onrustbarend
als zij er op het eerste gezicht uitziet, de Daily Tele
graph geeft haar geen lang leven, de Daily News be
schouwt haar als een noodeloos drama, de Daily
Chronicle schrijft, dat het nieuws uit Zuid-Afrika
slechts den pijnlijksten indruk in het heele Britsche
rijk moet maken. Met de nederlaag van kolonel Ma-
ritz scheen een betreurenswaardige, maar zeer geringe
episode te zijn geëindigd. Nu hoort men van 'n rebel
lie van veel belangrijker menschen in 't hart van het
vereenigd Zuid-Afrika. Mm kan echter niet zien,
welk werkelijk belang een Afrikaander, hetzij Hollan
der of Brit, kan hebben bij het uitéénscheur en van de
Zuid-Afrikaansche Unie en het uitbreken van een
burgeroorlog. De eenige, die er belang bij heeft is
Duitschland, aan hetwelk elke ongelegenheid voor
het Britsche rijk uit zuiver zelfzuchtige en strate
gische reden welkom is. Gem grooter vrijheid kan
er door voor Zuid-Afrika worden gewonnen, dan het
nu reeds geniet. Het gaat inderdaad voor de Afri-
kaanders niet om een onafhankelijk of afhankelijk
Zuid-Afrika, doch om een vereenigd of een verdeeld
Zuid-Afrika. Er zijn nog altijd Boeren, die van een
vereenigd Zuid-Afrika niet willen weten m nooit het
ideaal van een binnenlandschen Boerenstaat met de
oude Boerentradities hebben laten varen. Zij vormen
de minderheid en waarschijnlijk een kleine minderheid
maar ze hebben een hooge gevechtswaarde en enkele
der bekwaamste Boerengeneraals behooren tot hun
leiders. Hun afscheiding heeft onlangs de Zuid-Afri-
kaansche partij uit elkaar gescheurd en thans is er
gevaar, dat. zij de Zuid-Afrikaansche Unie uit elkaar
zal halm. Indien de strijd mocht komen, zou het
niet zoozeer zijn een strijd tegen Groot-Brittanje, maar
een burgeroorlog, gelijk een halve eeuw geleden tus-
schen eenheid en afscheiding in de Vereenigde Staten
is gevoerd. Het is te hopen, dat hij alsnog vermeden
kan worden. De Afrikaanders hebben stellig wel wat
beters te dom, dan eikaars bloed te vergieten. Kun
nen er nu nog gem bemiddelaars worden gevonden
om de ramp af te wenden? Wij weten niet welke
richting generaal Herzog, oud-president Reitz, of oud-
piesident Steyn zijn toegedaan. Wij weten, dat de
hoofden van de Nederlandsche Hervormde Kerk zich
om generaal Botha hebben geschaard. Het is vurig
te hopen, dat door dm een of anderen invloed een ver-
zoming wordt bereikt. Intusschen is de houding van
het Britsche rijk' duidelijk. Het moet generaal Botha
en het constitutioneele parlement van de Unie steunen.
Het moet zijn best dom m hm helpen, om te voorko
men, dat Zuid-Afrika in het moeras van een midden-
Amerikaansche republiek valt Hollandsche Zuid-Afri-
kaanders zullen een reusachtige fout begaan, wanneer
zij zich verbeelden, dat de Engelsch-Duitsche worste
ling voor hm niets te zeggm heeft. Een gouverneur
van een Duitsche kolonie moge Maritz of een ander
leider der Boerm een Boerenrepubliek hebben beloofd,
de staatslieden van België zouden hun in hun moeder
taal kunnen vertellen, wat de belofte waard is.
Wij hebben het artikel der Daily Chronicle hier uit
voerig weergegeven, omdat deze beschouwing ons in
meer dan één opzicht belangrijk m op het oogmblik
over het geheel juist voorkomt, al vergist het blad zich
vermoedelijk, wanneer het meent dat de Ned. Herv.
Kerk wel aan de zijde van generaal Botha zal staan,
immers, zooals we gisteren reeds mededeelden, konden
ook de predikanten du Toit en van Broekhuizen zich
niet met de houding der regeering vereenigen. In
tusschen het niet met de regeering inzake de expe
ditie naar Duitsch Zuid-West Afrika eens zijn en lij
delijk verzet plegen is heel iets anders dan het zich
aansluiten bij of het prediken van dm opstand.
Nadere bijzonderheden ontbreken tot dusverre. Het
feit, dat de burgers, die zich hebben schuldig gemaakt
aan ongehoorzaamheid aan de bepalingen der wet op
de landsverdediging niet ongerust behoeven te zijn,
wanneer zij zich maar onthouden van daden van ge
weld of vijandschap tegen het gezag van de regeering
der Unie. klinkt wel verdacht en geeft reden tot de
veronderstelling, dat de Zuid-Afrikaansche regeering
de beweging ernstiger inziet, dan de Londensche pers.
Mm moet ook niet vergeten, dat de beweging thans in
het hartje van Transvaal en d<" ranjerivierkolonie is
uitgebarsten en dus niet meer, zooals die van kolonel
Maritz, in een Kaapschm uithoek.
Maar van het uitspreken van een oordeel over deze
beweging kan, daar mm er ongeveer niets van weet,
op het oogmblik gem sprake zijn. I
DE STRIJD IN NOORD-FRANKRIJK
EN BELGIë.
Het Fransche communiqué van gistermiddag 3 uur
luidt aldus
Gedurende dm dag van gisteren, warm de Duit
sche aanvallen in de streek tusschen Nieuwpoort m
Atrecht veel minder hevig. Wij hebben overal onze
posities behouden en zijn vooruit gegaan ten noorden
m ten oosten van IJperen. Ook hebben wij eenigen
voortgang gemaakt tusschen Carvin Zuidwestelijk van
La Bassée, en Arras.
Meer en meer wordt bevestigd dat de verliezen der
Duitschers aan dooden, gewondm m gevangenen op
het noordelijk terrein belangrijk warm.
Op dm rechteroever der Aisne beproefden de Duit
schers zeer hevige nachtaanvallen. In de streek bij
Craonne werden zij teruggedreven.
In Woëvre zetten onze troepen hun opmarsch voort
in het boscb tusschen Apremont m St. Michiel, even
eens in het bosch van Leprêtre.
EEN DAGORDER VAN DEN BEIERSCHEN
KROONPRINS.
Kroonprins Rupprecht van Beieren heeft als bevel
hebber van het zesde Duitsche leger tot zijn soldaten
de hiervolgende dagorder gericht:
„Soldaten van het zesde leger, wij hebben nu het ge
luk ook Engelschen voor ons front te hebben. Troe
pen van het volk, welks afgunst sedert jarm aan den
arbeid was om ons met een ring van vijanden te omge
ven, waarin we zoudm geworgd worden. Aan dit
volk hebben wij dezen bloedigen krijg vóór alles te
danken. Daarom, wanneer het thans tegen dezen vij
and gaat, oefent vergelding voor vijandige gmiepig-
heid, voor zoo vele zware offers. Toont hun dat de
Duitschers niet zoo gemakkelijk uit de wereldgeschie
denis zijn te schrappen. Toont hun dat door Duitsche
klappen, die stevig aankomen. Het is een tegenstan
der die het herstel van dm vrede het meest in den weg
staat. Erop los! Rupprecht."
DUITSCHE ONDERZEEËRS NAAR BRUGGE.
Men seint uit Sluis aan het Hbld.:
Naar van verschillende zijden wordt medegedeeld,
vervoeren de Duitschers over land vele gedeeltelijk ge
demonteerde onderzeebootm naar de havm van Zee-
brugge, tusschen Heyst en Blankenbergh, om deze
daar weder op te bouwen en van daar uit te dom ope-
reeren. Op het oogenblik wordt omtrent de verrichting
der Duitschers de meeste geheimzinnigheid betracht.
Niet alleen het tramverkeer naar Zeebrugge verder
dan Knocke«m aan de landzijde dan Brugge, maar
ook het geheele verkeer per rijwiel is verboden.
DE STRIJD IN POLEN EN GALICIë.
Het Fransche communiqué van gistermiddag 3 uur
deelt mede:
Tm zuiden van Warschau strekt de slag zich uit
van Rawa tot de Zijrivier van de Weichsel Iljanka De
Russen hebben in de streek tm noardwestm van Rawa
de Duitschers zware verliezen toegebracht. Verwoede
gevechten hebben plaats in het bosch tusschen Kose-
nizij m Radom.
In Galicië vorderen de Russen ten zuidm van Sam-
bor. Zij hebben in het keteldal van Podbus de 38ste
divisie Honveds m gedeeltm van dm Lands turn om
ringd m geheel gedecimeerd. Twintig kanonnen m
materieel van belang werden daarbij buit gemaakt.
In Oost-Prui8m zijn Duitsche tegmoffmsieve po
gingen mislukt.
Em officieel Oostmrijksch communiqué deelt mede:
In Galicië is ook gisterm niet van belang voorgeval
len. Op vele plaatsen in het front hebben zich beide
tegenstanders ingegravm. On's zwaar geschut ver
nietigde em aantal vijandelijke batterijen m steunpun
ten.
HET OOSTENRIJKSCHE MOORDPROCES.
Gisterm viel de uitspraak in het proces tegm de be
klaagden van dm moord op aartshertog Frans-Ferdi-
nand m zijn gemalin. De hoofdbeklaagden Danil Ilio
Veljko Cubrilovic, Nedo Kerovic, Misko Jovanovic
en Iskov Milovic, werden tot de doodstraf met dm
strop veroordeeld, Mitar Karovic tot levenslange zwa
re kerkerstraf, Gabrilo Princip, Nedjelko Cabrinovic
en Trifko Grabez tot twintig jarm zware kerkerstraf,
Vaso Cubrilovic tot zestim jarm, Cujetko Popovic tot
dertim jaren, Ivo Kmycevic en Lazar Gjukic tim ja
ren, Cvijan Stepanovic zeven jaren, Branko Zagorac
en Mrako Perew drie jaren zware kerkerstraf.
De overige beklaagden werden vrijgesproken.
DE VOEDSELVOORRAAD
De „Norddeutsche Allgemeine Zeitung" publiceert
em uitvoerig artikel over dm maximumprijs der voe
dingsmiddelen, waaruit op te maken valt, dat de
maximumprijzen niet gesteld zijn om em emigszins
dreigenden noodtoestand af te weren, maar uitslui
tend als voorzorgsmaatregelen voor alle mogelijkhe
den. De „Norddeutsche" zegt: wij moeten er ons bij
tijds op inrichten, dat de oorlog langer dan dit oogst
jaar durm zal en moeten daarom niet juist tot aan
dm volgenden oogst rekenen, maar nog verder, ook
het volgmde jaar met dezelfde voorzorgen ingaan, die
wij voor het begin van dit oogstjaar bezaten. Daar
Duitschland een surplus van rogge oplevert, gaat het
in hoofdzaak om dm tarwe-voorraad in reserve te
houden, em hoeveelheid tarwemeel moet dus opgesla
gen worden. Er moet meer tarwemeel gemalen wor
den. Verder zal wittebrood minstens 10 pet. rogge
meel bevatten, het voederen van het vee met rogge
wordt verboden, daarvoor in de plaats zal em ander
soort goedkooper meel beschikbaar gesteld worden
het brandewijn stoken uit rogge wordt beperkt. Ver
der zal het roggemeel met toevoeging van em aardap
pelproduct tot roggebrood gebakken worden.
Talrijke aardappelmeelfabrieken wordm er op in
gericht om ongeveer een half millioen ton aardappel
meel te kunnm afleveren. De maximumprijzen wordm
vastgesteld voor rogge, tarwe, -aardappelen en gerst,
maar niet voor haver. De vastgestelde maximumprij
zen bedragen voor gerst 205, in de streken die gerst
produceeren en 210, in de gerstverbruikende deelen
van het rijk, voor rogge 220, voor tarwe 260, 250
mark per ton. De „Nord-Deutsche" besluit:
Om dm stand van zaken goed te kunnm beoordee-
len, moet mm zich het volgmde voor oogen stellen:
Wij hebben graan gmoeg om leger m volk tot dm
volgenden oogst te kunnm voedm, maar moetm met
onze voorraden zuinig omgaan om het volgmde jaar
met de noodige reserves te kunnm ingaan
Wij zijn het verplicht aan onze daarginds strijdende
broederm om er voor te zorgm, dat de door hm op
de slagvelden behaalde successen in militair en poli
tiek opzicht, benut kunnen wordm, zonder dat op de
broodverzorging van het vaderland te veel behoeft ge
let te wordm.
Wij willen in staat zijn om dm oorlog onder alle
omstandigheden vol te houdm tot wij ons de zeker
heid van em duurzamen vrede verschaft hebben.
De regeering van het rijk weet, dat zij in dit opzicht
handelt in overeenstemming met dm geest der geheele
bevolking, m is er van overtuigd, dat deze alle maat
regelen begrijpt en bereid is, de uitvoering er van te
bevorderen ter bereiking van het gestelde doel.
HET VERBOD VAN UITVOER VAN
KAAS.
In em ingezonden stuk in de „N. Rott. Crt." schrijft
de heer A. Plate o. m.:
Geen der argumenten, die voor de andere noodmaat
regelen pleiten, kan dimm ter verdediging van em
verbod van uitvoer voor kaas. Wij hebben hier te ma
ken met een product van eigen bodem, voor em goed
deel, ook in normale tijden, voor dm uitvoer bestemd.
Het verbod dient hier niet om ons zekerheid te' ver
schaffen, dat er steeds voorraad zal blijven, maar uit
sluitend om op de binnenlandsche markt prijsverhoo-
ging te voorkomen. Hiervoor mag dunkt mij de nood
maatregel niet dimm, die niet ems te verdedigm is
met em beroep op de wenschelijkheid den prijs van
onmisbaar volksvoedsel laag te houdm. Men moge
een vermeerderd gebruik van kaas in alle volksklassen
wenschelijk achten; onmisbaar als graan en meel is
kaas zekqr niet.
Ik vrees, dat de gevolgen van den maatregel niet
genoegzaam overwogen zijn. De voorraden van kaas
zullen bij de buiten landsche afnemers wel nimmer
groot zijn. Worden de toevoeren uit Nederland, zij
het ook maar tijdelijk, gestaakt, dan zullen noodge
drongen, de buiten landsche consumenten zich voor
zien van andere soorten, uit andere landen aange
voerd. Een monopolie bezitten wij nu eenmaal niet.
Het terrein, eenmaal opgeofferd, is niet dadelijk her
wonnen.
Er is echter meer. Onze veeteelt draagt het nadeel
der oorlogstoestanden, niet het minst door hooge
prijzen voor veevoeder te besteden. Eme compensatie
is te vinden in hoogere prijzen voor de zuivelproduc
ten. Ontneem onze veeteelt dit voordeel door em uit
voerverbod op kaas, straks misschim gevolgd door
een verbod op andere produkten, dan dreigt ons te
genover tijdelijke kunstmatige prijsverlaging nu, eene
blijvende verhooging later bij inkrimping van het be
drijf.
BELGISCHE VLUCHTELINGEN.
Naar de Nieuwe Courant met zekerheid kan mede-
deelen, heeft de Engelsche Regeering eenige dagen
geleden aan onze Regeering een niet onbelangrijke
geldelijke bijdrage aangeboden om in de kosten van
het onderhond der Belgische vluchtelingen te helpen
voorzient
Onder betuiging van haar hooge waardeering voor
dit aanbod, heeft onze Regeering daarvoor evenwel
bedankt; omdat zij van oordeel was dat ons land
de kosten van de zorg, die het uit vrijen wil op
zich nam zelf te dragen.
Koning Albert heeft op em desbetreffende vraag
telegrafisch geantwoord: Keert terug naar België met
de arbeiders m employé's van de gemeente Antwer
pen en omgeving, die gevlucht zijn naar Holland m
hervat uw arbeid.
Dit antwoord geldt uitdrukkelijk voor stadsambte
naren m -werklieden m niet voor particulieren.
In de gisterm te Amsterdam gehouden vergadering
waren de gevoelens verschillend. Beslotm werd, 1 dat
ieder vrij bleef, wie teruggaat, zal dat op eigen gele
genheid niet georganiseerd dom.
Het provinciaal comité in Zeeland te Vlissingm
heeft weder em zeer grooten voorraad kleedingstuk-
ken, schoenen en levensmiddelen uit Engeland ont
vangen.
DE VERKLARING VAN DEN
HEER ZIMMERMAN.
Omtrent de verklaring, welke de Duitsche onder
staatssecretaris van Bui ten landsche Zaken te Berlijn,
de heer Zimmerman, den heer Troelstra gaf, schrijft
de N. R. Crt. o. m.:
MAARSC
COURANT.
O
O
O
O o
n O O r\
u OO.' u o o o o o
