DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
O e O o i* 1 o gr.
Kamer van Koophandel on Fabrieken
Van bat oostelilk oorlogsterraln.
Vod hot zuidelijk oorlogsterrein.
I" !:r
No. 261.
Honderd en zestiende Jaargang.
1914
per
f 0.80, fr.p. post f 1.-. Advertentieprijs 10 et p. regel, groote letters naar
WOENSDAG
plaatsruimte. Brieven fr. N. V. Boek- en Handelsdrokkurii v.h. HERMs. COSTER ZOON, Voordam C 9. Telefoonnr. 3.
4 NOVEMBER.
Openbare Vergadering
In d© iLolonien.
Ij
!it'1
ALKMAAR, 4 November.
Het is vanmorgen een kleine wereld geweest; een
zware mist beperkte het uitzicht, zoodat men slechts
op geringen afstand de dingen kon onderscheiden. In
dezen tijd, waarin men onwillekeurig alles met den
oorlog in verband brengt, trekt zoo'n dikke nevel
iemands gedachten naar de zee. Mist is van den
krijgsman ter zee de vriend of de vijand, naar gelang
deze van de weersgesteldheid gebruik weet te maken
om te verschalken, dan wel of hij daardoor verschalkt
wordt. Boven de zee is de mist altijd onaangenaam,
vliegmachines en luchtschepen raken bij nevelig weer
gauw uit den koers en menig goed luchtvaarder heeft
dit met zijn leven moeten betalen. Maar op de zee is
de mist het middel, dat den moedigen en den listigen
gelegenheid geeft ongezien te opereeren en dat stoute
stukjes een mooie kans van slagen biedt. In het bij
zonder geldt dit natuurlijk voor onderzeeërs,'die ge
heel ongemerkt hun prooi kunnen naderen, omdat
zelfs hun periscoop hen niet meer verraadt.
Het was ook gisteren mistig op zee en dadelijk
heeft er een zeegevecht plaats gehad aan de Engelsche
kust. Het schijnt dat vier slagschepen en vier kruisers
van Kiel uit zee gekozen hebben.
Ter hoogte van Yarmouth werd de patrouilleerende
Engelsche kanonneerboot Haleyon overvallen, die ech
ter met geringe averij Lowestoft kon binnenloopen. De
boot had echter gewaarschuwd, waarop Engelsche
kruisers en torpedojagers de Duitsche schepen naza
ten, zonder hen tot een gevecht te kunnen dwingen. De
laatste Duitsche kruiser strooide mijnen, waarop de
Engelsche onderzeeër D 5 liep, die verging. Te Yars-
mouth schijnt men een landing te hebben gevreesd,
daar werden tenminste maatregelen genomen om deze
te verhinderen. Aldus het verhaal volgens de En
gelsche lezing van DuiiBche zijde wordt hiervan
nog geen melding gemaakt.
Wij zullen spoedig nog wel meer vernemen van
krijgsbedrijven ter zee, die door den mist uitge
lokt werden. Immers met de herfstdagen nadert
het tijdstip, waarop belangrijke maritieme operaties
kunnen worden verwacht. En daarom willen we, zoo
als we achtereenvolgens over verschillende onderwer
pen hebben geschreven in verband met den oorlog te
land, ook af en toe het een en ander over den zeeoor
log en hetgeen daarmee samenhangt, mededeelen.
Beginnen we heden met de verschillende types van
oorlogsschepen.
Slagschepen zijn altijd de slagvaardigste sche
pen geweest, zoo geheeten, omdat zij in open zee slag
kunnen leveren. Men noemt ze ook wel linieschepen,
omdat zij geschikt zijn om in een linie te strijden. Ze
kunnen zoowel zelfstandig als gezamenlijk aan een
zeeslag deelnemen. Ze zijn clus van „zessen klaar", be
zitten een dikken huid, een zware bewapening en een
behoorlijke snelheid. Opmerkelijk is hun groei in de
laatste twintig jaar. De oudste slagschepen van Oos-
tenrijk-Hongarije (1896) hebben een waterverplaatsing
van 5600 ton, die van Frankrijk (1894) van 12.150 ton,
- die van Rusland (1887) van 11.400 ton, die van Enge
land (1895) van 14.900. De allernieuwste van Oosten-
rij k-Hongarije (1912) meten 20.010 ton, van Frankrijk
(op stapel) 24.830 ton, van Rusland (1914), 24.310,
van Engeland (1914) 21.500 ton. Een ton water is
1000 liter, maar vermoedelijk biedt het meer houvast,
wanneer wij hier in herinnering brengen, dat een
groote Keulsche aak 200 ton meet, zoodat er in een
slagschip van het allergrootste type, een super-Dread-
nought, een 135 van die aken kunnen worden gebor
gen!
De Britsche „Iron Duke", het vlaggeschip van Sir
John Jellicoe, opperbevelhebber der Britsche vloot,
is een der modernste super-Dreadnoughts. De kiel
werd den 15den Januari 1912 gelegd en negen maan
den daarna, den 13den October, liep zij van stapel.
De kosten van dit zeemonster bedroegen ongeveer 15
millioen gulden. De lengte is 620 voet, de breedte
89,5, de diepgang 27,5 voet. Deze reusachtige afmetin
gen maken het mogelijk, dat de bewapening zoo bui
tengewoon zwaar kan zijn.
De Engelsche linieschepen van 1895 waren bewa
pend met vier 30,5 c.M. en twaalf 15 C.M. kanonnen,
die van 1912 echter met tien 34 c.M. en 16 15 c.M. ka
nonnen en die van 1914 zelfs met 8 38 c.M. en met 16
15 c.M. De kanonnen van 34 c.M. schieten projectie
len af van 2000 pond.
De „Iron Duke" bezit voorts vier kanonnen voor de
beschieting van luchtschepen en vliegmachines, welke
speciale projectielen meer dan 10.000 Engelsche voet
omhoog werpen met een snelheid van 12 h 15 in de
minuut. Deze kanonnen zijn opgesteld achter het laat
ste paar pantsertorens. De tien zware kanonnen zijn
namelijk opgesteld in vijf pantsertorens. Voor de ver
nieling van torpedobooten dienen in het bijzonder de
twaalf 15 c.M. kanonnen. Bovendien zijn er onder
de waterlijn aan de breedste zijde 4 torpedo-lanceer-
buizen aangebracht. Het zwaarste geschut is zooda
nig opgesteld in pantserdraaitorens, dat alle tien
stukken vuur kunnen geven naar de breedtezijde en
vier stukken in de kiellijn naar voren en naar achte
ren. Het belang hiervan zal blijken, wanneer wij het
een volgende maal eens over de vormen van het zee
gevecht hebben.
Een slagschip moet echter niet alleen gewapend
zijn, maar ook gepantserd. De „edele deelen" mid
scheeps gelegen, zooals machines en ketels, geschut-
torens, kruitmagazijnen zijn beschermd door pantser
platen van 30,5 c.M. de torens door platen van 25
c.M., de boeg van 7,5 c.M. De eerste pantsers wpren
vervaardigd van 11 c.M. gesmeed ijzer, thans neemt
men gehard nikkeistaai. Bewapening en pantsering
stellen het slagschip in staat het vuur van kust batte
rijen en forten te doorstaan en te beantwoorden wij
laten natuurlijk „verrassingen" op artilleristisch ge
bied buiten beschouwing. Maar het slagschip moet
ook tegen andere schepen den strijd kunnen opnemen
en daarvoor is noodig een goede snelheid. En nu is
het opvallend dat terwijl een slagschip van 1895 in
het uur 17 knoopen, een van 1912, 22,5 en een van
1914 zelfs 25 loopt 1 Deze grootere snelheid ondanks
veel grooteren omvang en gewicht wordt verkregen
door turbines te gebruiken van 30.000 paardekrachten.
Wij meenen hiermede ten opzichte van de slagsche
pen te kunnen volstaan.
Naast den aanbouw van slagschepen heeft de aan
bouw van pantserkruisers, ook wel kruiserslagschepen
genoemd een grooten vlucht genomen. Deze schepen
vormen den overgang tusschen het slagschip met zijn
zwaar pantser en zijn zware vuurmonden en den krui
ser met zijn groote snelheid. Zij hebben dus de groot
te van linie- of slagschepen, zijn evenzoo bewapend,
maar hebben de lichtere bepantsering, (gordelpantser
en pantserdek, zoodat niet het geheele schip beschermd
is. De pantserplaten worden aangebracht tusschen
2,5 meter boven en 2,5 M. onder de waterlijn), veel
sterkere machines en dus ook grootere snelheid.
Het grootste type is de Britsche Tiger, die 27000
ton meet, acht 34, cM. en zestien 10 c.M. kanonnen
aan boord heeft, er drie torpedolanceerbuizen beneden
de waterlinie op na houdt, midscheeps bepantserd is
met 20 c.M. platen en 35,7 knoopen loopt 1 De krui-
sersiagschepen kunnen belangrijke diensten bewijzen
bij een omtrekkende beweging eener vijandelijke vloot,
zij kunnen zelfstandig den strijd tegen vijandelijke
schepen opnemen en bovendien ophelderingsdiensten
verrichten.
Kruisers zijn voor de opheldering bij uitnemendheid
aangewezen. Zij zijn de moderne opvolgers van de
vroegere snelzeilende fregaten, de evenknieën op het
water van de motorpatrouilles op het land en de
vliegmachines in de lucht. Zij vergezellen de eigen
handelsschepen en trachten vijandelijke te bemachti
gen, zij trachten landingen te voorkomen, bestrijden
torpedojagers e. d.
Een beschermde kruiser heeft geen gordelpant^r,
maar wint daardoor gewicht en ruimte uit voor ma
chines en kolenberging, zoodat hij niet alleen een
groote snelheid kan ontwikkelen, doch het bovendien
geruimen tijd kan volhouden. Dit soort kruisers, ook
wel pantserdekkruisers geheeten, hebben een boogvor
mig pantser van 5 h 10 c.M. dikte over de geheele bo-
venoppervlakte, beginnend even onder de waterlijn en
vooral granaat-bergplaatsen, kruitkamers en torpedo-
magazijnen beschermend. Zij zijn tamelijk licht be
wapend.
Maar er zijn ook beschermde kruisers en bulpkrui-
sers, d. w. z. stoomschepen van particuliere maatschap
pijen die snel varen en in oorlogstijd bewapening krij
gen.
Thans komen we tot de kleinere schepen.
Een monitor is een zeer laag op het water liggend
gepantserd oorlogschip voor de kust- en rivierverdedi
ging met een of meer draaibare torens op het dek,
waarin 4 of 2 kanonnen van groot kaliber, benevens
eenig licht geschut
Een kanonneerboot noemt men een snelvarend oor
logschip van minder dan 1000 ton en geriagm diep
gang, met een of meer stukken zwaar geschut Ook
dit type dient tot verdediging van kusten ea rivieren.
Een Aviso of adviesjacht is klein, maar snel en
lichtgewapend en brengt berichten of bevelen over.
Klein zijn ook de torpedovaartuigen, die de vernie
lende torpedo's afschieten. Men onderscheidt torpe
dobooten en torpedojagers, boosdoeners dus waarmede
boosdoeners worden gevangen.
De laatsten munten natuurlijk uit door bewapening
en snelheid de Britsche marine heeft er, die 32
knoopen per uur loopen I
Taak van een torpedoboot is bij mist, In den nacht
of tijdens de duisternis een vijandelijk schip tot op een
afstand van een halven kilometer te naderen en dan
een torpedo op het doel af te schieten. De grootste
soort zijn de vollezee-torpedobooten, welke een water-
verplaatsing hebben van een turfschip of een Keulsche
aak. Zij hebben slechts een paar torpedo's aan boord,
Over dit springmiddel zijn reeds verschillende bijzon
derheden medegedeeld. Ter aanvulling diene, dat
sommige torpedo's voorzien zijn van messen, waarme
de bijzonder soort netten,, welke groote oorlogsschepen
moeten beschermen, worden doorgesneden I
Hiermede mogen we voor heden ten opzichte van de
drijvende strijdmiddelen ter zee volstaan. Voor later
blijven de onderzeeërs en de luchtschepen bewaard,
maar vooraf zullen we achtereenvolgens een overzicht
geven van de samenstelling der Engelsche en der
Duitsche marine, van de indeeling der vloten en van
de vormen van het zeegevecht.
Het Duitsche communiqué, dat ons gisteren tijdens
het afdrukken van de courant bereikte, erkent aller
eerst de nlegem, lag tengevolge van de inundaties ten
zuiden van Nieuwpoort. Men heeft zich genoopt ge
zien zich uit het onder water gezette gebied terug te
trekken. Het Fransche communiqué van gistermiddag
geeft meer bijzondheden omtrer iet voordeel, dat het
water heeft gevracht. De vijand .ïeeft den linkeroever
van de Yser stroomafwaarts van Dixmuiden geheel
verlaten en de verkenningstroepen der verbondenen,
die van de wegen door het» overstroomde gebied ge
bruik konden maken, hebben de overgangen van de
Yser zonder groote moeielijkheden weer kunnen be
zetten.
Het nadeel van onder-water-zetting, dat alleen den
vijand treft, terwijl de eigen troepen er weinig hin
der van ondervinden, komt hier duidelijk voor den
dag. In een land, welks verdedigingsstelsel voor een
groot deel op inundatie berust, wordt het verloop
van de krijgsbedrijven in dit deel van België natuur
lijk met de grootste belangstelling gevolgd en stellig
zal ook de ervaring, door de beide oorlogvoerende
partijen hierbij opgedaan, van invloed zijn, wanneer
onverhoopt een strijd met ons land eens mocht wor
den overwogen. Het is misschien niet overbodig
ewu op te merken, dat de inundatie in België veel
verder gaat dan de Duitsche voorstelling „ten zuiden
van Nieuwpoort" zou kunnen doen vermoeden; het
geïnnundeerde terrein loopt ten westen van Yser,
Yserkanaal en Lys.
De Duitschers hebben ook verder in het zuiden,
ten zuiden van Dixmuiden moeten wijken, zegt het
Fransche communiqué verder. Maar dat is precies het
zelfde als het Fransche communiqué van Maandag
middag 3 uur: „In België vorderden wij ten zuiden
van Dixmuiden". Alleen is er dit verschil, dat waar
Maandag Gheluwe bij Meenen nog werd genoemd,
dit thans Gheluvelt, ten oosten van Yperen, is gewor
den, een plaats, ten westen van de eerstgenoemde ge
legen. Het is duidelijk, dat de bondgenooten ook hier,
tusschen Yperen en Rousselaere, veldwinnen.
Ook uit het officieele Belgische bericht blijkt dit, al
is het met duidelijk, hoe de verbondenen zich onder
de bovenaangegeven omstandigheden niet hebben
kunnen handhaven op de „naderingswegen" bij Mes
smes, dat immers ten zuiden van Yperen ligt hoe
hebben de Duitschers dat kunnen doen?
De Daily Mail vertelt dat de Keizer aan het front
heeft vertoefd, te Thielt, vijf uur ten oosten van Dix
muiden. Een kwartier na 's Ketzeris vertrek wierp
een Engelsch vlieger bommen in de stad, die een af
schuwelijke verwoesting heeten te hebben aange
richt. Belgische vliegers beweren een duidelijke te
rugtrekkende beweging der Duitschers op Brussel te
hebben waargenomen. En een particulier telegram uit
Sluis spreekt van een front van Brugge tot het zoo
even genoemde Thielt, dat in handen der bondgenoo
ten zou zijn Inmiddels deelt men van Duitsche zijde,
alsof er geen vuiltje aan'de lucht is, mede, dat er nu
een directe sneltrein loopt BerlijnBrussel via Keu
lenAken 1
Terwijl de Duitschers verder melding' maken van
tegenslag bij Roye, waar indertijd de uitzetting van
het front naar het noorden is begonnen, zwijgen de
Franschen merkwaardigerwijs daarover. Beide com-
muniqué's zijn het echter er over eens, dat de Fran
schen ten oosten van Soissons aan de Aisne hun stel
lingen hebben moeten prijs geven en dus tegenspoed
hebben gehad. En overigens is er geen belangrijk
nieuws. Ook niet van het Oostelijk oorlogsterrein. De
Oostenrijkers, die zich aan de San schijnen te hand
haven, jubelen wat over de Servische overwinningen,
overigens een poover resultaat na drie maanden oor
logvoeren, en de Tsaar heeft geseind, dat er heelemaal
geen vrees behoeft te bestaan, dat hij vrede zal sluiten
voordat de vijand geheel vernietigd is. En nu zal de
Zwitsersche president op verzoek der sociaal-demo
cratische fractie het initiatief nemen voor een gemeen
schappelijke actie der neutralen tot het verkrijgen van
een wapenstilstand I
Over den oorlog der Turken is er eenig nieuws. In
de Golf van Akaba, kust van Arabië, heeft de Britsche
kruiser Minerva de stad'toeschoten, die door de be
manning genomen werd, zonder dat er ernstige din
gen zijn voorgevallen. De stad ligt aan de grens van
Egypte, in welk land thans de krijgswet afgekondigd
is. Belangrijker is echter, dat de Dardanellenforten be
schoten zijn door een Engelsch-Fransch eskader, hoe
wel de schade over en weer niet groot schijnt te zijn.
Voor het overige zal men omtrent berichten over
volksstemmingen in de Mohammedaansche wereld
uiterst voorzichtig moeten zijn. Berichten van Wolff
spreken immers bij voorkeur van daden en uitingen in
het voordeel van Duitschland, die van Reuter in dat
van Engeland.
Tenslotte zij vermeld, dat de door de Karlsruhe in
te ALKMAAR.
ten STADHUIZE,
op Donderdag 5 November 1914,
des avonds half negen.
A. PRINS Azn., Voorzitter.
Mr. J. VERDAM, Secretaris.
den grond geboorde „Van Dyck" een Engelsch en
geen Belgisch stoomschip was, dat de Greisenau en
Neurenberg Santiago de Chili zijn binnengeloopen
om voorraden in te nemen en daarop weer jacht zijn
gaan maken op een Engelsch stoomschip en dat het
Amerikaansche schip met levensmiddelen van de
Rockefellerstichting voor de Belgen Nieuw-York heeft
verlaten met bestemming naar Rotterdam.
DE STRIJD IN BELGIë EN N.-FRANKRIJK.
Uit het Duitsche groote hoofdkwartier werd gisteren
zooals we reeds in een deel onzer oplage meedeelden,
gemeld: De overstroomingen zuidelijk van Nieuw
poort beletten elke operatie in dee streek. De lande
rijen zijn voor geruimen tijd onbruikbaar. Het water
staat op sommige plaatsen meer dan manshoog. Onze
troepen zijn uit het ondergeloopen gebied zonder eenig
verlies aan mannen of paarden, kanonnen of voertui
gen weggetrokken. Onze aanvallen op Yperen maken
vorderingen. Meer dan 2300 man, meest Engelschen,
zijn gevangen genomen, vele mitrailleurs buitgemaakt
In de streek westelijk Roye hadden verbitterde ge
vechten plaats, die aan weerszijden groote verlie
zen berokkenden, maar die geen verandering in den
toestand brachten. Wij verloren daarbij in een
gevecht in een dorp eenige honderden mannen, die
vermist worden, en twee kanonnen.
Goed succes hadden onze aanvallen aan de Aisne,
oostelijk van Soissons. Onze troepen namen in storm
loop, ondanks heftigen vijandelijken tegenstand, ver
schillende sterk verschanste stellingen. Zij vermees
terden Chavonne en Soupir, namen meer dan duizend
Franschen gevangen en maakten drie kanonnen en
vier mitrailleurs buit. Naast de kathedraal van Sois
sons brachten de Franschen een zware batterij in stel
ling terwijl de waarnemers op den toren van de kathe
draal werden bemerkt. De gevolgen van zulke hande
lingen, waarin een zeker systeem schijnt te liggen,
liggen voor de hand.
Tusschen Verdun en Toul werden verschillende aan
vallen der Franschen afgeslagen. De Franschen droe
gen voor een deel Duitsche overjassen en helmen.
In de Vogezen is in de buurt van Markirch een
Fransche aanval afgeslagen. Onze troepen gingen hier
tot een tegenaanval over.
DE STRIJD IN GALICIë, POLEN EN
OOST-PRUISEN.
Uit het Duitsche groote hoofdkwartier meldt het
opperbevel van het leger: In het Oosten zijn de ope-
ratiën nog in staat van ontwikkeling. Botsingen had
den niet plaats. Ter opruiming van een ter vernieling
in gereedheid gebrachte brug, dreven de Russen van
het eerste Siberische legercorps op 1 November de
burgerlijke bevolking voor hun voorhoede uit
Gistermiddag werd officieel uit Weenen medege
deeld: In Russisch Polen brak onze strijdmacht, toen
zij een sterk, vijandelijk leger tot ontplooiing had ge
noodzaakt, de gevechten in de richting van het Lysa
Gora-gebergte af om de na de gevechten voor Iwan-
gorod gelaste bewegingen te vervolgen.
De toestand in Galicië is onveranderd gebleven.
Uit de gevechten van de laatste dagen ten zuiden
van Stary Sambor en ten noordwesten van Turka zijn
tot dusverre 2500 krijgsgevangen Russen weggevoerd.
Gisterochtend overvielen huzaren bij Rybnik Stry-
jtsle een vijandelijke munitie-colonne en maakten een
aantal wagens met artillerie-munitie buit.
DE ENGELSCHEN TE AKABA.
De Engelsche Admiraliteit bericht, dat de kruiser
„Minerva" bij aankomst te Aakba bij de Turksch-
Égyptische grens, die stad bezet vond door soldaten,
waarvan er een het uiterlijk had van een Duitsch offi
cier en door gewapende inlanders. De „Minerva" be
schoot daarop het fort en de troepen. De stad werd
ontruimd en er werd een detachement ontscheept, dat
het fort, de kazernes, het postkantoor en eenige ma
gazijnen vernielde.
De vijanden leden eenige verliezen, aan de zijde der
Engelschen werd niemand gedood of gewond.
DE STAAT VAN BELEG IN EGYPTE.
De Britsche generaal Maxwell heeft het militaire
bestuur over Egypte aanvaard. De staat van beleg is
afgekondigd.
ENGELSCHEN DOOR TURKEN GEVANGEN
GEHOUDEN.
Het Londensche persbureau heeft een telegram ont
vangen van den Engelschen consul te Mohammerah
in Perzië, waarin wordt medegedeeld, dat de consul
te Basrah en verschillende Engelschen kooplieden
door de Turken gevangen worden gehouden.
DE OPSTAND IN ZUID-AFRIKA.
Officieel wordt uit Pretoria gemeld:
Een patrouille van 50 man van de strijdmacht van
kolonel Brits, ontmoette op 27 October 150 opstande
lingen onder aanvoering van Maritz. in de richting
van Schuitdrift. Bij het gevecht werden vele opstande
lingen gedood en gewond en acht gevangen geno-
ALKMAARSCHE COURANT.
v
