DAGBLAD VOOR ALKMaAR EN OMSTREKEN.
O o x* I o gr,
Van het westelijk oorlogsterrein.
Van het oostelijk oorlogster»
I
No. 267.
Honderd en zestiende Jaargang.
1914
Abonnementsprijs per 3 maanden
f 0.80, fr.p. post 11—Advertentieprijs 10 ct. p. regei, groote letters naar
WOENSDAG
i. Brieven fr. N. V. Boek- en Handelsdrnkkorij v.h. HERIBs. COSTER 8 ZOON, Voordam C 9. Telefoonnr. 3.
11 NOVEMBER.
DUITSCHLAND.
YARIA.
NEDERLAND.
Alkmaar, 11 November.
Het is vandaag met den oorlog in 't honderd ge-
loopen. Heden toch is het de honderdste dag van den
volkerenkrijg. Wanneer men voor honderd en zooveel
dagen zou hebben voorspeld, dat Belgi8 hall Novem
ber het land van ellende zou wezen, dat zijn schoone
steden deels vernield, zijn dappere soldaten grooten-
deels doodgeschoten oi gevangen genomen, zijn nijve
re burgers meerendeels naar Nederland gevlucht zou
den zijn, dat op Belgischen bodem de Indische inboor
lingen met de messen tusschen de tanden, door Euro
peanen aangevuurd en bewonderd, op andere Europe
anen zouden sluipen om hen verraderlijk te vermoor
den dan zou men vermoedelijk uitgelachen zijn.
De honderd dagen, gedurende welke krijgsgod
Mars zijn scepter zwaait, een ommekeer brengend in
denken en handelen van den mensch, en in plaats van
het opbouwen het vernielen tot leuze verheffend, heb
ben echter niet alleen België geteisterd, maar ook an
dere streken van de wereld aan de vernietiging prijs
gegeven en ook andere bevolkingen met dood en smart
getroffen. Als een besmettelijke ziekte is in die hon
derd dagen de oorlogsfurie door de landen en over de
zeeën gevaren en wat zal het tweede honderdtal de
menschheid brengen! Er zijn er die nog steeds op
een spoedigen vrede hopen. Vredesgeruditen blijven
aanhouden. Heden heet het, dat eerlang de Paus in
een encycliek de bijeenroeping van een vredesconferen
tie in overweging zal geven, kort geleden werd ge
meld, dat de president van Zwitserland het initiatief
zou nemen om tot den vrede te geraken, daarvoor we
der, dat Amerika'8 president bemiddeling zou aanbie
den.
Wanneer werkelijk het oogenbllk is aangebroken,
dat van vrede zal kunnen worden gesproken, dan zal
stellig ook onze regeering zich niet onbetuigd laten
als ons land buiten den oorlog mocht blijven. Was het
niet Nederlands regeering, die door onderhandelingen
uit te lokken, mede den vrede in Zuid-Afrika tot stand
hielp brengen? Nog niet zoo heel lang geleden zeide
generaal Piet Viljoen bij de oprichting van het ge-
denkteeken voor de gesneuvelde Nederlanders: „Toen
„in dagen van druk, Keizers en Koningen land en volk
„in den steek lieten, waB het Koningin Wilhelmina,
„met hare Regeering, die plannen beraamde, welke
„geleid hebben tot den vrede".
Men herinnert zich misschien nog, hoe kwalijk het
in Nederland zelf genomen werd, dat de Nederland- I de strijd. De „Daily Chronicle" meldt, dat de Duit
Het zou interessant zijn, ook eens te weten, hoe een
hooggeplaatst Duitsch militair zich het verloop van
den strijd voorstelt. Maar één ding is zeker: ook deze
zal wel de weinig troostvolle voorspelling doen, dat
de oorlog nog lang zal duren.
Honderd dagen is de oorlog heden aan den gang
en de toestand is thans zoo, dat hij geen ander
vooruitzicht teekent dan dat hij nog lang niet afge-
loopen isl
Het belangrijkste nieuws van heden is, dat de „Em
den" den heldendood voor het vaderland gestorven is.
Veel honden zijn des hazen dood het was te voor
zien, dat de „Emden" in den ongelijken strijd met
meer Han vijftig Engelsche, japansche en Fransche
oorlogsschepen het onderspit zou moeten delven. In
de buurt van Sumatra heeft de zwaardere en beter ge
wapende Engelsche „Sidney" van het Australische sta
tion den kleinen Duitschen kruiser op de kust ge
jaagd, waar hij verbrandde het zou ons niet ver
wonderen, wanneer wij uit nadere berichten weldra
vernemen, dat commandant Karl v. Müller zelf het
schip vernietigd heeft en in elk geval zal hij wel naar
de oude zeelieden-traditie gehandeld hebben, dus lie
ver den dood hebben gezocht dan zich overgegeven.
Overigens is het teekenend, dat de Engelsche bladen
waardeerend over hem spreken en zijn durf, koelbloe
digheid en karaktervol optreden prijzen, en dat En
gelsche assuradeurs hem als een uitmuntend sports
man zullen huldigen, wanneer hij gered mocht zijn
en naar Londen mocht worden gebracht. Men moet
hierbij niet vergeten, dat hij van de Engeischen een
waarde van vele millioenen heelt gekaapt, dat hij de
zeeën onveilig maakte en door de mede aan hem te
wijten hooge assurantie-premies velen in de porte-
mounaie getroffen heeft.
Nog een kruiser heeft de Duitsche marine verloren,
n.l. de „Koningsberg", die opgesloten is in Duitsch-
Oost-Afrika, doordat de Engelsche kruiser de „Chat
ham" in de rivier een kolenschip tot zinken gebracht
heeft
De boudgenooten zullen nu natuurlijk hun jacht
voortzetten op het Duitsche eskader, oat aan de Chi-
leensche kust met zooveel succes heeft geopereerd.
Ander nieuws is er niet. Het laatste Fransche com
muniqué zegt alleen, dat in België de slag met groote
heftigheid wordt voortgezet. Vooral om. Yperen gaat
sche regeering bemiddelend optrad, omdat men nog
hoop had, omdat men het oogenblik om van vrede te j
spreken, nog niet gekomen achtte.
Eerst dan kan er werkelijk sprake zijn van vrede,
wanneer de eene partij de andere bijna geheel tot
machteloosheid gedoemd heeft, of wanneer beide par
tijen van uitputting zich haast niet meer siaande kun
nen houden, doch alleen van beëindigen van den strijd
willen weten, wanneer een derde daarover begint.
Dit oogenblik is zeker thans nog niet aangebroken.
En het zal naar alle waarschijnlijkheid ook nog niet
spoedig komen.
We hebben gisteren doen zien hoe de stand op het
Oostelijk oorlogsterrein is en de conclusie is niet te
gewaagd, dat daar den eersten tijd stilstand in de
krij gsverri ch tirfgen zal heerschen en dat daar voors
hands geen belangrijke, laat staan beslissende dingen
zijn te wachten.
Wanneer de Londensche Momingpost er dan ook
heden gewag van maakt, dat het succes van Rusland
zulk een indruk op Duitschland heeft gemaakt, dat
dit land aan Rusland vredesvoorstellen heeft gedaan,
welke de Russische regeering heeft afgewezen, dan
zal ieder verstandig mensch geen oogenblik geloof
hechten aan dit bericht, maar het een plaatsje ge
ven in de verzameling van onware mededeelingen,
door de Engelsche bladen tegenwoordig in grooten
getale gecolporteerd.
En in het Westen is de stand der dingen er even
min naar, om daar een snelle, afdoende, de tegenpartij
vernietigende beslissing te mogen verwachten. Het is
mogelijk, dat een overwinning op een deel der lange
linie van Belfort tot Nieuwpoort leidt tot een belang
rijke wijziging in den oogenblikkelijken toestand,
zonder dat dit echter een beslissende beteekenis heeft.
Een Engelsch blad heeft het oordeel van een hoog
geplaatst Fransch militair weergegeven, die zich den
gang van zaken in het Westen aldus voorstelde:
De slag om Calais zal niet geëindigd zijn vóór het
begin van December. De Duitschers zullen zich terug
trekken op de Maas, waar zij eind April of begin Mei
1915 zullen worden verslagen. Zij trekken zich dan
terug op den Rijn, waar hun nederlaag Februari 1916
zal worden voltooid. De bondgenooten zullen dan
oprukken naar Berlijn en eerst in 1917 zullen zij hun
bezettingsleger kunnen terugtrekken. Het oprukken
der Russen zal ongeveer even lang duren en alleen de
gezamenlijke druk van alle bondgenooten zal, in de
veronderstelling, dat de Duitschers gestadig zullen
terugwijken en er op geen der fronten een plotselinge
inzinking zal plaats hebben, dit resultaat kunnen be
reiken.
schers de stad in brand geschoten hebben Gisteren
deelde het blad mede, dat er nog maar één oude kreu
pele vrouw in Yperen toefde, die bezig was, met em
mers water den brand te blusschen
DE EMDEN VERGAAN.
Het Londensche persbureau bericht, dat de Duit
sche kruiser Emden bij de Cocoseilanden in den
Indischen oceaan is gezonken. De kruiser werd n.l.
door een aantal Engelsche, waarondertook een tweetal
Australische, gezocht. Fransche, Russische en Japan
sche oorlogsbodems. Tenslotte werd het schip opge
spoord bij de Cocoseilanden, waar het troepen aan|land
had gezet om het draadlooze telegraafstation te ver
nielen en den kabel af te kappen. De Australische
kruiser „Sidney" ontdekte de Emden en beide sche
pen gingen een hevig tweegeveeht aan. De Emden
geraakte tenslotte in brand en dreef naar de kust,
Daarbij moeten talrijke menschenlevens zijn verloren
gegaan. Door de Engeischen werd alle mogelijke
hulp verleend aan de overlevenden. De Sidney ver
loor in het gevecht 3 dooden en 15 gewonden.
De Emden was een kleine kruiser van 3650 ton
en gewapend met 12 kanonnen van 10.5 en 4 van
5.2 c.M. Ze liep in 1908 van stapel en bezat een
snelheid van 24J/j knoop.
De bemanning bestond uit 360 man.
De Australische Sidney had een inhoud van 9700
ton en een bewapening van 8 kanonnen van 15 c.M.
De bemanning telde ongeveer 400 koppen.
DE KöNIGSBERG OPGESLOTEN.
De Engelsche admiraliteit meldt dat Engelsche
schepen den kleinen Duitschen kruiser Königsberg
in den mond van de Rufyi-rivler, in Duitsch Oost-
Afrika hebben opgesloten door in de monding eenige
kolenschepen te doen zinken, waardoor de uitgang
versperd is.
De bemanning van de Königsberg had zich aan
den rivieroever ingegraven, doch de Engelsche krui
ser „Chatham" nam zoowel de Königsberg als de
loopgraven onder vuur. De Chatham kon echter
wegens haar grooten diepgang de Königsberg niet
dicht genoeg naderen, om haar te vernielen. Door
het doen zinken van kolenschepen heeft men toen
den waterweg afgesneden.
De Königsberg is een kruiser van 3400 ton, en
heeft een bewapening van 10 kanonnen van 10 c.M.
en 8 van 5 c.M. en telt 322 koppen.
De Chatham is 5500 ton groot en heeft 8 kanon
nen van 15 c.M. en 380 manschappen.
DE STRIJD IN BELGIë EN NOORD-FRANKRIJK.
Het Fransche communiqué meldt: Het gevecht tus
schen de zee en Armentières werd krachtig voortgezet.
Aan beide zijden trad men offensief op.
De voornaamste resultaten op het einde van den
dag waren, dat een krachtige aanval der Duitschers
ten zuiden van Yperen was afgeslagen en dat de
Fransche troepen flink waren vooruitgekomen tus
schen Yperen en Armentières.
Uit het Duitsche groote hoofdkwartier wordt ge
meld van gistermorgen: Onze aanvallen bij Yperen
vorderden ook gisteren langzaam. Meer dan 500
Franschen, kleurlingen en Engeischen werden gevan
gen genomen. Vele mitrailleurs werden buitgemaakt.
Ook verder zuidelijk gingen onze troepen iets vooruit.
Heftige tegenaanvallen der Engeischen werden afge
slagen.
In het Argonne-woud maakten we goede vorderin
gen, vijandelijke aanvallen werden gemakkelijk ge
keerd.
DE STRIJD IN POLEN EN GALICIë.
Uit het Duitsche groote hoofdkwartier werd gister
morgen gemeld: In Russisch Polen heeft onze cava
lerie bij Konin een Russisch bataljon uiteen geslagen.
Vijfhonderd man werden gevangen genomen; acht mi
trailleurs werden buitgemaakt.
Uit Czemowitz wordt naar Ween en gemeld:
Russen gelegerd aan de grens bij Bejboya en Nowo-
sielica, schoten met granaten op Czemowitz, maar de
vijandelijke batterijen werden spoedig tot zwijgen ge
bracht. Het voorpostengevecht bij Czemowitz eindig
de met den terugtocht der Russen. Er staan hier
meestal Russische soldaten van de laatste lichting van
den landstorm.
GEEN DUITSCHE WREEDHEDEN.
De officieele „Nordd. Allgem. Zeit" schrijft: „Op
16 October bevatte het te Amsterdam verschijnende
dagblad „De Tijd" een door ons overgenomen be
richt van zijn oorlogscorrespondent te Maastricht,
waarin deze beweerde, dat hij op 9 Oct. met een trein,
waarmede meer dan 2000 gewonden vervoerd werden,
op net station Landen in België tusschen Thienen en
Waremme was aangekomen. Hier had de trein 40 mi
nuten stilgestaan om den gewonden gelegenheid te
'geven om te eten. Op en neer wandelend op het sta-
stion ,had de correspondent gezien, dat voor een der
laatste waggons van den trein 2 300 Duitsche solda
ten, lichtgewonde manschappen van de bezetting in
Landen, op rumoerige wijze drie in den waggon lig
genden zwaargewonde Engeischen hadden beschimpt,
dat zij aan de hongerige gewonden schalen met dam
pende soep uit de verte toonden en hen schandelijk
lieten honger lijden. Ook hadden zij hun onder ruw
gelach de geweren voorgehouden en naar hen ge
spuwd.
Dezebeweringen van den berichtgever van „De
Tijd" hebben geleid tot een onderzoek door de be
voegde autoriteiten. Uit dit onderzoek is het volgende
gebleken: Op 9 October is geen trein met 2000 ge
wonden te Landen aangekomen, maar alleen kleine
transporten, wier aantal kan worden opgemaakt uit
de berekening van de verplegingskosten.
Samenscholingen van 2 tot 300 soldaten zijn onmo
gelijk, omdat de schildwacht opdracht heeft het per
ron vrij te houden. Ook is altijd minstens één officier
van het stationscommando tegenwoordig bij het ver
trek van treinen met gewonden.
Het is onmogelijk, dat soldaten hunne geweren op
de Engeischen hebben aangelegd, omdat de man
schappen, die zich naar de eetzaal begeven, en de be
dieningsmanschappen, eveneens, steeds ongewapend
zijn en andere soldaten geen toegang hebben.
De Engeischen zijn noch geslagen, noch gestooten,
noch gespuwd, maar hun is een bord warme soep
aangeboden, dat twee hunner echter weigerden.
Dit alles is gebleken uit verklaringen van ooggetui
gen."
DE GESCHIEDENIS VAN DE GRIJZE
UNIFORM.
De grijze uniform van „feldgrau" spreken de
Duitschers en „khaki" zeggen de Engeischen is te
genwoordig troef. In heel Europa zijn nog maar vier
Staten, bij welker leger de grijze kleur nog niet is in
gevoerd: Frankrijk, België, Denemarken en Zwitser
land. De meeste legers verkeeren juist als het Neder-
landsche in een overgangstoestand. Van uniform, in
de beteekenis van één-vorm, kan men nauwelijks spre
ken. Het is meer 'n bont allegaartje. De Engeischen
waren de eersten, die de strategische nadeelen van het
heldere marine-blauw inzagen. Dat was tijdens den
Boerenoorlog. Vanaf 1900 hebben zij het khaki ver
kozen. De Vereenigde Staten voerden daarop denzelf
den maatregel bij hun troepen in, Japan volgde in
1904, Duitschland en Griekenland in 1907, Italië,
Oostenrijk-Hongarije en Spanje gingen er in 1908 toe
over. Rusland, Bulgarije, Servië en Turkije in 1909,
Roemenië in 1911, en pas het daarop volgende jaar
werd bij ons de eerste grijze uniform gezien. Binnen
kort zal ook Frankrijk wel den rooden broek bij den
voddenkoopman brengen.
KORTE BERICHTEN.
Het Amerikaansche ministerie van marine heeft
den bouw van een onderzeeër van een nieuwe type, die
grootte alle thans bestaande zal overtreffen, voorbe
reid. De boot, die drie millioen gulden zou kosten,
zal 300 voet lang zijn, zich kunnen verplaatsen over
een afstand van 3500 mijl en een snelheid hebben van
21 knoopen.
Drie Turksehe prinsen zijn onder geleide van den
Turkschen ambassadeör te Berlijn naar het Duitsche
hoofdkwartier van den Keizer vertrokken, zoo meldt
een Wolff-bericht
Een Duitsch vliegtuig heeft Zondagmiddag oi
Duinkerken twee bommen gegooid. Een viel in het
en deed geen schade, de andere kwetste twee meisjes.
Honderd meter in den omtrek sprongen de ruiten.
OORLOGSHEFFING OF LEENING.
„Het Volk" trekt tegen dr. Kuijper van leer. Dr. K.
heeft erkend, „dat de zeer gefortuneerden er ditmaal
„aan zullen moeten". En hij zei er bij„we twijfelen
„niet, of ze zullen dit zich gevallen laten."
Maar, vervolgt „Het Volk", dezelfde „Standaard"
voorspelt verbreking van den godsvrede, en een ou-
derwetschen politieken strijd, indien de regeering
thans reeds zou willen uitmaken dat de gefortuneer
den er aan moeten. Het is bij dr. Kuijper met deze
kwestie precies als met den oorlog. Hij scheldt den
oorlog uit voor de pestilentie der volkeren, maar als
gij hem vraagt: bestrijd dan het militairisme dat
noodlottig tot oorlog leidt, dan antwoordt hij: geen
Staatsman, Moralist of Volksleider vond nog het
middel. De zeer gefortuneerden moeten er aan. Maar
„ditmaal" is voor hem na tien, vijftien jaar. Geduren
de al dien tijd zou de begrooting worden belast met
4 5 pet. van de J 250 millioen. En dan? Zou de heer
Kuyper nog zoo over de gefortuneerden spreken?
Tien jaar alle sociale hervormingen stop zetten:
wellicht, wat Kuijper natuurlijk niet onwelgevallig
zou zijn, een Tariefwet h. la Kolkman invoeren, en
dan, ais het gevoel van dankbaarheid bij de Neder-
landsche kapitalisten, dat zij den dans zijn ontspron
gen, reeds lang zal hebben plaats gemaakt voor een
angstigen naijver voor hun dierbare vermogens,
dan zouden zij zich een aderlating van 250 millioen
laten gevallen?
Het plan van „De Standaard" is onuitvoerbaar, is
onoprecht, is een echt stukje Kuijjeriaansche politiek.
Leent men voor 15 jaar, dan moet in dien tijd de lee
ning afgelost zijn ook. Maar dit is, vijftien jaar alle
sociale hervorming, ja, ook alle andere hervorming
stop zetten. Een verzwaring van de gewone begroo
ting met 22, 23 millioen beteekent de regeering
van het meest starre conservatisme, en kan niet anders
beteeken en dan nog bovendien de tot bloedarmoede
uitgeputte arbeidersklasse met nog nieuwe lasten te
drukken.
Maar als men dat wil, zeggen wij den godsvrede op.
Laat de regeering met haar plannen voor den dag
komen-
NOTA BUITENGEWOON OORLOGSKREDIET.
Door de Ministers van Oorlog en van Financiën is
aan de Kamers toegezonden een Nota, o. a. strekkende
ter verantwoording van de vragen en opmerkingen,
voorkomende in het Eindverslag der Commissie van
Rapporteurs uit de Eerste Kamer over het ontwerp
van wet tot verhoogmg van de Oorlogsbegrooting
voor 1914 (buitengewoon krediet).
Er wordt op gewezen, dat door de nagenoeg on
vermijdelijke decentralisatie bij het doen van ane uit
gaven het der regeering ten eenenmale onmogelijk is
op een gegeven oogenblik den juisten stand van de
reeds gedane en nog minder dien van de nog te doene
uitgaven te kennen.
De aan de spoorweg:aatschapprjen uit te keerea
schadeloosstellingen zullen, als rechtstreeksch gevolg
van den mobilisatietoestand, te zijner tijd moeten wor
den gekweten uit de gelden, die als buitengewoon cre-
diet op de oorlogsbegrooting beschikbaar werden ge
steld.
De Minister van Oorlog zegt persoonlijk een groot
deel der plaatsen te hebben bezocht, waar opruimin
gen zijn uitgevoerd, van luchthartigheid heeft hij geen
spoor ontdekt.
Dat de wijze van inrichting der gevorderde automo
bielen voor militair gebruik niet vereenigbaar zou
zijn met een zuinig beheer, is wordt in de nota ge
zegd niet gebleken. Waar het de militaire autori
teit bleek, dat op onoordeelkundige of ongeoorloofde
wijze door militairen werd gebruik gemaakt van au
tomobielen, heeft zij niet nagelaten, daarin verande
ring te brengen.
Bij de vaststelling der vergoedingen voor het ge
bruik der automobielen wordt er naar gestreefd, ge
dragsregelen te volgen, die aan de deskundigen volle
bevrediging zullen schenken.
Tijdens de buitengewone omstandigheden is het
nuttig en uoodig dat de toekenning van vergoedingen
aan gezinnen van kostwinners geschiedt door de bur
gemeesters. Aan deze regeling kleeft evenwel bezwaar,
dat de burgemeesters bij de bepaling van de vergoe
dingsbedragen, niet allen denzelfden maatstaf aanleg
gen. De bij het departement uitkomende afrekenings-
staten, geven echter geenszins den indruk, dat die be
dragen over het algemeen te laag zouden zijn. Waar
blijkt van schrielheid, wordt niet verzuimd, hierop de
aandacht te vestigen.
Ten aanzien van de verspreiding van couranten in
het algemeen en van het dagblad „Het Vclk", is de
Minister van Oorlog niet bereid, een voor het geheele
leger geldenden regel vast te stellen of den opperbe
velhebber te verzoeken, zulks te doen. Juist daardoor
konden de commandanten „Het Volk" toelaten of niet.
Een andere vraag is, of met de bezwaren van de laat
ste commandanten moet worden ingestemd. Op deze
vraag kan zonder volledige kennis der omstandighe
den, die de Minister niet bezit, niet worden geant
woord.
Ook het beperken van de vrijheid om vergaderingen
en bepaalde gebouwen te bezoeken, moet aan de be
trokken commandanten worden overgelaten.
Van een uitzetting van ds. De Jong uit het gebied,
waar deze zijn standplaats heeft, is geen sprake ge
weest. Hem is alleen de toegang ontzegd tot het ge
bied, waar de troepen van ae lilde divisie gelegerd
waren. De bewuste rede van dezen predikant is bij de
stukken gevoegd.
Van de Remonstrantsche, Hersteld Luthersche en
eenige kleinere kerkgenootschappen werden, met hef
oog op het gering aantal leden, geen veldpredikers
benoemd. Ook aan De Dageraad is gedacht, doch het
aantal personen, met de leiding der gemeentelijke ver
zorging belast, zou dan een te groote uitbreiding heb
ben gekregen, omdat tal van andere vereenigingen een
gelijk recht zouden opeischen.
Zooveel mogelijk wordt gestreefd naar een gelijk
matige toekenning der verloven. Te groote vrijgevig
heid kan niet worden erkend. De compagnies-com
mandant moet het recht hebben, gunsten, als het ver
lof, te verleen en. Meer verloven van korten tijd zijn
meer gewenscht dan enkele lange.
De regeering acht het oogenblik om aan de Kamer
inlichtingen te verschaffen nopens den staatkundigen
toestand, waarin ons land ten aanzien van het buiten
land verkeert, nog niet aangebroken.
i
uur.
ALKMAARSGHE COURANT.
i.