DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN
s
m
m
B
m
m
j
m
m
m
a
m
m
a
m
a
m
S
Damrubriek.
B
H
B
B
M
SI
El
3
fe*
p
ii
B
B
HH
B
fl
B
fl
B
gg
B
B
ii
BS
B
Honderd en zeventiend© Jaargang.
1915
ZATERDAG
BI JULI
Uitbreiding van den Landstorm.
m
m
ij
mn
Deze Courant wordt eiken avond, behalve op Zon- en
Feestdagenuitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden
voor Alkmaar f 1,franco door het geheele Rijk fl,25.
Afzonderlijke nummers 3 Cents.
Telefoonnummer 3.
Prijs der gewone Advertentiën
Per regel f 0,10. Bij groote contracten rabat. Oroote
letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdrukkerij
v/h. HERMs. COSTER ZOON, Voordam C 9.
In het Pestgebledo
jj
m
M
gp
m
Ëf
üfe
jVoo 177
De BURGEMEESTER van ALKMAAR brengt ter
algeraeene kennis, dat Ingevolge de wet tot uit
breiding van den landstorm van 11 Juni 1915 S242
tot den landstorm zijn komen te behooren:
oud-militieplichtigen, die hebben behoord tot de
lichtingen 1903 en 1904 van de bereden korpsen en
het korps torpedisten, tot de lichting 1Q04 van het
korps pantserfortartillerie en tot de lichting 1906 en
1907 aer zeemilitie;
oud-landweerplicbtigen die hebben behoord tot de
lichtingen 1904 en 1905
en voorts allen die in 1911, in 1912, en in 191.3
voor 24 Mei, den verplichten of- vrijwilligen dienst
bij de zeemacht, bij het leger hier te lande of bij
de koloniale troepen hebben verlaten.
Teneinde een nauwkeurige inschrijving dezer
nieuw, landstorsnplichtigen te bevorderen, worden
zij die tot een der bovengenoemde categoriën van
personen behooren, uitgenoodigd zich ter Secretaris
der gemeente a&ira te melden, voorzien van hun zak
boekje, bewijs van ontslag en andere bescheiden op
hun vroegeren militairen dienst betrekkelijk. Voor
het geval belanghebbenden zelve verhinderd zijn ter
secretarie te verschijnen, wordt aanbevolen de aan
melding schriftelijk of wel door een familielid of
een ander persoon te doen geschieden.
De aandacht wordt er op gevestigd dat de secre
tarie voor het publiek geopend is eiken werkdag
van. des voormiddags 9 uur tot des namiddags
2 uur.
Alkmaar, 29 Juli 1915.
De Burgemeester voornoemd,
JAN DE WIT Dz., Io. Burg.
Voor ruim een maand scheen het aantal pestgeval-
len, zoowat overal in 't Malangsche, af te nemen en
we hoopten reeds dat deze verbetering in den toestand
blijvend zou zijn; want wel zijn er steeds up3 and
downs geweest in de epidemie sedert 1911 (toen te de
controle der ziektegevallen begonnen) maar 't ver
schil met de vorige jaren was nu toch wel opvallend
groot; aber ach de mensch wikten al zou ik niet
gaarne veronderstellen, dat een of ander straffende
oodheid onzen bruinen broeders deze bezoeking opiegt
en nu en dan eens een extra boos gezicht zet toch te
't zeker dat de machten die de Pest öeheerschen yooir
vele opzichten
En hier, temidden der evolutie in gedachte en hypo
these en methode, waar dit emorm ingewikkeld epl-
demielogisch vraagstuk van alle kanten werd aange
pakt en onderzocht; want met de bekende rat-vlooi-
menschtheorie alléén 'is heu-sch 't laatste woord in deze
kwestie nog lang niet gesproken - hier staan we tel
kens weer voor nieuwe raadsels, en beseffen we_ hoe
langer hoe meer, dat we nog in geen jaren volledig op
de hoogte zullen komen aan alle factoren, die deze
ziekte beheerschen. Zoo zijn er allerlei strijdpunten:
welke rat is gevaarlijk waar en hoe tast hij den
mensch aan hoe geschiedt de infectie door de vïoo
spelen andere insecten ook eene rol hoe staat hei met
de virulentie in hoeverre komt de longpest in aan
mprlring voor de verbreiding etc. etc.ik noem hier
maar eenige voor de hand liggende punten I
En ais je dan soms een idee hebt gevormd C/ver 't
een of ander onderdeel, dan blijkt je heele mooie the
orietje toch inééns weer absoluut niet juist te zijn en
dan denk je: „We komen er nooit achter!" A/laar
die moeilijkheden prikkelen ook weer tot onderzoek en
volhouden en één ding is wel zeker, dat nog nooit een
zóó systematische, onvermoeide strijd is gevoerd tegen
de Pest als in Nederlansch Oost-Indië, den laatsten
tijd!
En er mogen ons telkens weer wapens ontvallen (zoo
is de veelgeroemde uitzwaveling gebleken, slechts in
een deel der gevallen afdoende hulp te brengen ge
woonlijk is 't zeer tijdelijk van nut!) we loeren voort
durend de ons gestuurde hulpmiddelen beter gebruiken
en hanteeren; en zoo is't onze overtuiging dat de
streng doorgevoerde, gecontroleerde woningverbetering
de Pest in Oost-Java zal terugdringen tot het rijk der
duisternis, waarin alléén 't lugubere rattengespuis dan
't slachtoffer zal zijn.
En als dan, zooals de laatste maand het geval was,
ineens weer 't aantal ziekte- en sterfgevallen toeneemt,
dan ben je eerst wel teleurgesteld en kom je haast
tijd en krachten te kort soms, om je er doorheen te
slaan, om weer de baas te worden!
Maar volhouden is de boodschap taai en ge
duldig de medewerking der Inlanders zien te winnen,
meer en meer; en dan weet je, dat binnen afzienbaren
tijd 't succes, ook in de ongunstigste districten, moet
komen.
Want we hebben nu een machtig wapen er bij ge
kregen, de Woningwet; en deze geeft de Pestbestrijding
en 't Burgerlijk Bestuur de noodige vrijheid van han
delen de bevolking moet nu (met 3teun en hulp, ook
finaucieel, van 't Gouvernement) hare woningen ver
beteren naar 't voorbeeld en de aanwijzingen van den
Technisclien Dienst der Pestbestrijding.
Deze wet was noodig tegenover de Inlanders*
hoofdzakelijk om hen te kunnen helpen en voorlichten;
tegenover vele „Europeanen" (en hen, die hiertoe gaar
ne worden gerekend) en de „vreemde Oosterlingen'
'Chineezen, Arabieren, enz.) die eene Wet vaak moet
iwingen zich zelf en anderen te beschermen.
Want het moet mij eens van "t. hart: met de laat
ste categorieën heb je de meeste moeite;- bij dezen is
verzet soms, tegen onze maatregelen: gelukkig voor
ons gevoel van „superieur" ras Is t nu niet bepaald t
allerbeste deel der blanke Indiërs, dat sputtert, en kan-
'kert, en gekant is tegen deze noodzakelijke verbeterin
gen
Maar tochsoms moet je bij je zelf 't „Mensch, ar-
gere dich nicht!" voortdurend repeteerc-n als je
praatjes hoort dat die heele Pestbestrijding eigenlijk
maar één. onzin is, feitelijk in hoofdzaak bestemd om
sommige „armen" cultuur- en fabrieksmenschen lastig
te zijn.
Dergelijke uitingen heb ik hier wérkelijk, in t
Pestgebled zelf, hooreu uiten, en b.v- eens overluid,
in een hotel, dat die •beroerde pestdokters 't toch maar
eens goed hooren konden."
Dat is héél andere taal. dan in Hollandsche af
scheidsspeechen bij ambulancevertrek, in Champagne
stemming. en zeker is 't voor een deel ook de re
actie hier, in 't land zelf, op die wei .rat opgeschroefde
enthousiasterij en overdrijving in Holland en dit is
dan ook éénigszins een excuus voor dergelijke onaange
name 'uitlatingen, die vooial de ambulances en de wijze
van uitzending daarvan, niet werden gespaard dooi 't
Indische Jan-Publiek.
La critique est aiaee en gedachtig hieraan zai .k
me wel wachten, hier kritiek te gaan uitoefenenen
bovendien het zou zwarte ondani.baarheid znij!
Want sinds eenige weken is de 3de ambulance hier
in Toeren „gevestigd" en welk een voordeel en ge
noegen het is, om bij eene ambulance werkzaam te zijn,
waar je je patiënten kunt doen opnemen en behandelen,
en élken dag 't verloop volgen dat zal voor den
nic t-medischen lezer duidelijk zijn 1
En bovendien al eerder -had ik veel profijt vair de
hulp der verpleegsters dezer ambulance bij 't inci-
dee:ren der bubonen, 't verbinden etc van de pestlijders
in de isolatie-barakken; en als je zoo een tijd op je
zélï bent aangewezen I 'j dit „kampengwerk," dan ap
precieer je toch wel extra, ais weer een geschoolde zus
ter.' je assisteert, behulpzaam is, en je verbandtrommel
ha orde houdt enz. enz.! En voor de verpleegsters
waren deze weken natuurlijk ook niet zonder nut ze
leerden de pest kennen in de dessa ze zagen de me
dische bestrijdingsmaatregelen toepassen etc. en vooral
ze kwamen in de gelegenheid 't volkje te leeren ken
nen, dat haar over eenige weken in de atnbulanoebarak-
ken hun zieken zou brengen.
En opmerkt, iijk was het toen zéker, hoe gauw die con
servatieve Javanen en -Madoereezen, die toch het
vrouwelijk geslacht nu niet bepaald zoo érg hoog aan
slaan (zoo iets als: „een vrouw is iets meer waard
dan V» man!met deze blanki „norma-zusterrr's" ver
trouwd waren, en hare hulp leerden apprecieexen.
Ze begrepen natuurlijk absoluut niet t wezen en de
bedoelingzelfs werd in den beginne 't Roode Kruis
met een zeker wantrouwen geschouwd de Hadji's
mompelden reeds van godsdienstige propaganda
't Kruis tegen den Islam 1 Hierom werden alle, hier
trouwens ook absoluut overbodig, Roode-ki uia dinstinc-
tiva weggelaten maar dat 't den dessa-man nog niet
Volkomen duidelijk is, bleek me een dezer dagen:
toen t.en „dan-.baar patiënt," die wonder boven wonder
van een zeer ernstige huidpest er nog boven óp was ge
komen, me bij 't ontslag uit de barak z'n allermooisten
haan aanbooden torn sinjeur merkte, dat ik ietwat
verlegen was met z'n Chaatecter, liet hij er als aanmoe
diging volgen, „Ook voor da beide Njcaja'a vaa Toe-
wan dokter lil"
De haan werd natuurlijk in dank geaccepteerd je
zoudt zoo'n armen kerel gewoon beleedigen, als je wei
gerde: hij was 's morgens heel in de vroegte zélf al
naar z'n dessa gegaan om hem te halen.1
En ik maar niet getracht hem aan het verstand te
brengen, wat 't Roode Kruis is, en welke altruïstische
motieven hem de hulp dier beide zusters deed gewor
den. en we hebben eens hartelijk gelachen om de
logische conclusie van zijn polygamen geest in dat
barakkenkamp bén en blijf ik Mormoon 1
Als je zoo eenigen tijd achter elkaar, dag-in, dag-
uit, in dezelfde streek werkzaam bent geweest, wordt
je werk toch wel voortdurend interessanter en veelzij-
diger al dient de Pestbestrijding natuurlijk steeds
vóór te gaan bij al 't andere „materiaal" (om dit lee-
lijke woord eens te gebruiken) van patiënten op aller
lei gebied.
Want nóg erger dan de Drentsche boer, wil de In
lander eerst den kat eens uit den boom kijken: en zoo
zal hij in den beginne z'n zieken maar bij uitzonde
ring rapporteeren. Maar langzamerhand verandert dit
en dan zie je eerst allerlei wonden en oude zweeren
en malariapatiënten verschijnen 't zalfverband, de
Jood Kali en de „pil-tablet" (chinine) zooals de Ja
vaan zegt, worden al gauw ten zeerste gewaardeerd.
En dan brengt 't meerdere of mindere succes de thera
pie, die gewoonlijk zeer dankbaar is, ze hoe langer hoe
meer tot je m'n brief zou té medisch worden, als ik
u de merkwaardigheden ging opsommen, die je zoo
onder de oogen krijgt.
Natuurlijk moet de hulp die je brengt in vele geval
len erg oppervlakkig blijven wét een zegenrijken
arbeid is hier op den duur weggelegd voor den civie-
len geneeskundigen dienst!!!
Natuurlijk zal dit eerst na verloop van ettelijke ja-
,ren in zóóverre gevorderd kunnen zijn, dat althans dé
ernstige Volksziekten (syphilis, melaria, dyssenterie,
kinderziekten enz.) op voldoende wijze kunnen worden
behandeld: men vergete niet dat Jave 30 millioen In
woners telt!!
Maar gelukkig er Is nu althans een begin! En de
Pestbestrijdingsdienst heeft zeer zeker ook dit groote
nut, dat nu reeds gebleken is, dat een systematische
medische dienst in de dessa zelf zeer goed mogelijk is
en dat er nu, óm en dóór de Pest, een flink aantal me
dici 't corps van den Burgerlijk-Geneesk. Dienst zijn
komen versterken, zoodat de zaak hier eenigszins
„grootscheeps" kon worden aangepakt; en alleen
grootscheeps werk heeft hier iu Indië eenige kans van
slagen; gepruts-iu-'t klein is er tegen ééaenmale on
nut: alles gaat over reusachtige getallen en uitgestrek
te gebieden I
Dat de Inlander wel vertrouwen stelt in den blanke,
als hij maar inziet dat deze met goede bedoelingen
komt daarvan zie je soms de meest treffende staal
tjes; en zelfs in de meest treurige omstandigheden, als
hij door verdriet overmand is dan sta je soms ver
baasd, hoe hij eenvoudig élles toevertrouwt aan den
blanke, dien hij toch niet aliéén blijkt te vreezen....
Er is een geval gerapporteerd een vrouw, vóór 5
dagen bevallen, is overleden 't is een afgelegen dessa,
en aan 't eind van je dagtaak ga je er heen een lan
ge autotocht langs een hobbeligen, met een lialvcn
voet mulzaud bedekten dessaweg; zoodat je voortdu
rend moet zorgen, in evenwicht te blijven, en nu en
dan met je bol gevaarlijk dicht bij den kap van den
wagen langs geslingerd wordt; eindelijk ben je er
het' sterfhuis is dadelijk te herkennen aan de baar vari
vcrsch gekapte pisangstam, en aan de groote hoeveel
heden water op 't erf, die gebruikt zal worden om
straks 't lijk te wasschen. Voor dit werk heeft de licelc
buurt al mee geholpen 't zijn Madoereezen, en de
mannen zitten nu op eenigen afstand gehurkt te wach
ten, de vrouwtjes zien we niet, die hebben zich ver
dekt opgesteld, en zijn gewoonlijk in een huurwoning
druk bezig met de bereiding van 't begrafenismaal
welk een vreemd gebruik, die eterij bij een sterfgeval
en toch, hoe ólgemeen verbreid, ook bij ons! We
gaan binnen, door de lage schuifdeur, in 't donkere
hutje en zien daar 't lijk volgens den adat in een
bepaalde richting neergelegd, en met een sarong be
dekt; we kennen al de eigenaardige zoetige geur der
wierook, die óveral wordt gebrand en evenmin ont
breekt 't lichtlampje, dat walmend tracht het weinige
daglicht aan te vullen, dat. door de reten en spleten
van 't bouwvallig huisje binnendringt.
De heer des huizes zit naast 't lijk gehurkt, en op
mijn verzoek ontbloot hij 't cadaver, dat onderzocht
móet worden; 't lijkt geen pest er wordt een ver
haal gedaan van groot bloedverlies bij de bevalling
en ze is sedert 5 dagen al ziek geweest; en als ik
dan het lijk inspecteer, zien we ineens dat er nog wat
op de baleh-baleh ligt een klein pakje, waarin 't
kindje der overledene is gewikkelden dat wurmpje
dat daar zoo tegen 't lijk aan ligt, blijkt te leven, en
grijpt met z'n handjes, en begint te zuigen op z
knuistjes
„Och ja", zegt dé vader ,,'t bind moet dood gaan,
Toewan: dé moeder is overleden, en de vrouwen uit dé
buurt moeten allemaal riet snijden."
En dus had men 't schaap maar vast naast de doode
neergelegd
En dit wordt je als iets zóó vanzelf sprekend ver
teld, dat je enkel voelt de diepe tragiek van dit natuur
uren als de moeder dood is gegaan, kan 't
lijk gebeuren
kind niet blijven leven.
Er was bij dit voorval eene pleegzuster met me
meegereden: en onmiddellijk hadden we 't zelfde idee
(de ambulances waren toen net aangekomen)trach
ten dit leventje te redden als eerste patiëntje voor 'i
Roode Kruis i
Maar we stonden toch wél paf, toen op onze vraag,
of we 't kind mochten meenemen, onmiddellijk en mei
graagte toestemmend werd geantwoorden alle om
standers deze oplossing bleken toe te juichen!
En we hebben 't kleine zwartkopje triomfantelijk mee
genomen in 't hotel werd de kleine wereldburgeres
met vreugde begroet en vertroeteld en verzorgd als
waarschijnlijk weinig Madoereesjes te beurt is geval
len 1 Zóó iets moet men zien beschrijven gaat moei
lijk: het verschil tusschen 't viezige hoopje lappen
naast dat koude lijk en 't teere bruine lichaampje in een
geïmproviseerd wiegje, in schoone witte kleertjes k
study of black and white.
En twee dagen lang heeft 't pleegmoedertje toen ge
tracht het kind in 't leven te houden, en werd er al een
mooie naam bedacht en allerlei toekomstplannen ge
maakt voor de kleine bruin-oog, die maar niet wilde
drinken, en die maar nooit 's goed schreeuwde, als een
menschkind betaamt.
,En na 2 dagen sliep 't voorgoed door en den vol
genden morgen brachten we weer 't pakje terug naar
den vader in een beroerde stemming, al was 't maar
zoo'n onoogelijk mager bruin kindje, dat héést nog
niet geleefd had
En toen we bij 't huis kwamen, stond daar alwéér de
roode vlag voor; en toen lag op de baleh-baleh al wéér
een lijk een jong sterk lichaam nu van eene bijna
volwassen dochter.En in den hoek zat de oude groot
moeder, die niet kon opstaan, zóó ziek was ze, en wier
oogen al die eigenaardige angstige uitdrukking had
den, die zoo dikwijls bij pest voorkomt maar die
natuurlijk zei, in 't gehéél niet ziek te zijn.al vond
je ook een flinken bubo in de lies, zoodat ze 't heele ge
zicht vertrok van pijn, toen je er op drukte.
En de man zat weer achter 't lijk, en toen ie wilde
helpen bij 't onderzoek, viel hij er over heen bijna, en
kon moeilijk weer overeind komen.En de hand die
ik pakte, was ijskoud, maar z'n body voelde aan als
gloeiend vuur en toen was 't wel duidelijk, wéarom
ons kleintje zoo stilletjes weggekwijnt was, ondanks al
le zorgen 't had óók z'n dosis van 't gift, dat de
moeder doodde, al meegekregen.
Van die heel familie bleef alleen de vader over ten
slotte alle anderen gingen binnen 3 dagen aan bu-
bonenpest te gronde; terwij! hij nog in de barak ziek
lag, werd in een huis in de buurt een vrouw ziek, en ze
vertelde me. dat zij de vrouw was van dezen zieke;
toen dacht ik toch eens flink bedot te zijn die was
immers reeds vroeger, al lang overleden! Maar al
gauw was dit raadsel opgelost onze brave Madoe-
rees hield er twee wettige en trouwe echtvriendinnen
op na en toen was me z'n ijver, om 't kind kwijt te
zijn, ook duidelijk geworden.de beide vrouwen kon
den n.l. niet met elkaar overweg en dén is het zeker
voor zoo'n wurm 't beste, maar te verdwijnen.Dat
komt in de beschaafde wereld óók voor.
Ook dit vrquwtje overleedmaar toen onze Madoe-
rcesche vriend genezen ontslagen werd trok hij wélge
moed weer naar z'n kampong tegen 't noodlot en de
booze geesten vechten dat helpt immers toch nietl?
En na een paar weken, toen hij zich nog eens vertoon
de, was hij de opgeruimdheid zelve.is 't feitelijk
geen geluk, zóó gauw te kunnen vergeten althans
Berusten Ze leven bij den dag 't verdriet te
meestal snel vergeten.de zorgen van gisteren zijn
vandaag al weer verdwenenwie zou niet voor een
tijdje eens Javaan willen zijn? II
v. L.
AAN DE DAMMERS!
Met dank voor de ontvangen oplossingen van pro
bleem 348.
Stand
Zwart: 6/10, 14, 19, 20, 21, 23/27, 29, 36.
Wit: 28, 32, 33, 37/41, 44/50.
Op lossing
1. 37—31 1. 26:37
2. 48-42 2. 37 43
3. 39—34 3. 48 30
4. 47—42 4. 36 47
5. 28—22 5. 27 18
6. 44—39 6. 30 28
7. 33:15 7. 47 33
8. 35—30 8. 24 44
9. 15:11 9. 6:17
10. 50 10
Prachtige ontleding!
Goede oplossers in de volgende rubriek.
DAMZET.
De heer J. v. Geemen maakte in 't V. A. D. tegen
N. V. een pracht van en damzet
BB
- A
ppf
PP
BB
1
ma
1. 33—28 1. 22:42
2. 3228! Dit is de fijne zet. 't Maakt geen ver
schil hoe zwart slaat.
2. 23:41
3. 36 38 3. 21 43
4. 49 38 4. 26 37
5. 48—42 5. 37 48
6. 30—25 6. 48:30
7. 35: 2!
Ons compliment 1
STUDIE!
In zeven zetten kan wit hier een aardigen dam halen
Ui
mk
SS*!
Hf
-
en wel op de volgende wijze:
1. 30—24
2. 39—33
3. 37—31
4. ,38—33
5. 31 42
6. 26:10
7. 25 lü
1. 19:30
2. 30:28
3. 28:37
4. 29 47
5. 47:21
6. 15: 4
Ter oplossing voor deze week:
I
LiU.Wi wuuviijtt vu viiüMw wa «iji» 1
it'
4y5v/u
/Jia/sA
Y'Vy/'Yt,
WEM
WW//
