Do Nieuwe Gasfabriek.
E
Naast de ontwikkeling; die de toekomstige
winkelier moet opdoen door lagere en han
delsschool, vond hij eerste opleiding in dien
winkel noodig.
Als bijzondere leerrijketusschenschool
noemde hij de betrekking van handelsreizi
ger.
De naaste toekomst van het bedrijf bespre
kende, wees hij er op, dat in de toekomst de
groepenbe langen nog scherper tegenover el
kaar zullen komen te staan dan thans het ge-
val is.
Hij achtte een aaneensluiting van gelijk
soortige oedrijven een onafwijsbaren eisch en
het kwam hem voor dat het op den weg van
den Bond ligt om dit vraagstuk in studie te
named. Hij. bood het congres de volgende
conclusion aan:
le. Het congres beveelt de oprichting aan
van door het rijk of gemeente te benoemen
commissièn, die ouders móeten adviseeren met
betrekking tot de berpepsitepe hunner kin-
deren.
2e. De handeldrijvende middenstand be
hoort zich voor de toekomst zóó te organi-
seeren, dat meer partij getrokken wordt dan
tot nog toe van een „gemeenschappelijk be
drijfsleven" en draagt net bestuur van den
Bond op, dit vraagstuk in behandeling te ne-
m De heer Das betoogde dat de middenstand
er niet best voor staat. De middenstand zit in
zeer veel gevallen in dc knel, wordt oemoei-
lijkt en achterafgezct. Dat de Regeering als
atgemeenen regel rich bemoeit met prijszet
ting en bepalingen in bet leven' roept, waar
door men gebonden is om zich naar vaste
regels te gedragen', is in zeer veel gevallen ge-
wenscht en noodzakelijk.
Eén ding lis onder de middenstanders een
steeds terugkeeremde fout, dat is de naijver.
De middenstand voelt ais geheel nog niet ge-
noe# de noodzakelijkheid van organisatie.
Hit wekte op tot mobilisatie voor den midden
stand, tot den laatsten man en besprak daar-
na die vraag wat de nfiddenstand moet doen
na de mobilisatie,of wel na den oorlog, en hij
concludeerde:
1. iMoot de middenstand beginnen zich tot
den laatsten man te organisecren.
2. -Heeft hij te overwegen de noodzakelijk
heid om door voldoende ontwikkeling, zich
bekwaam te maken om de juiste berekeningen
te maken van in- en verkoopprijs.
3. De kanalen ie zoeken waar en' hoe men
op de meest billijke manier zijn waren kan
betrekken en ze op de meest productieve wijze
te distribueeren.
4. Door verstandige coöperatie zich te com-
bmecrem om dóór grqoten en tijdigen inkoop
tot den laagsten prijs de benoodigde artike
len te betrekken.
5. Te overwegen of het niet verstandig is
die gedachte der coöperatie niet slechts toe te
passen op Handelsartikelen, heel of half fa
brikaten. doch ook wel degelijk op industrieel
gebiediTbedrijfscoöperatie.
6. Saamvloeiing en saamvoeging van ver
schillende kleine bedrijven in één branche om
diaardoor de bedrijfonJfOftien tot het aller
laagste te kunnen terugbrengen.
T. 'De stichting vac vreenigingcn van klei
ne, gecombineerde bcdritven, om te voorkomen'
dat oen ongezonde concurrentie de prijzen
ongemotiveerd omlaag drukt, doch er rege
lend kan worden- opgetreden ook wat de hoe
veelheid der te verwerken grondstoffen be
treft.
Dc hoeren Gcrzon en Das lichtten hunne
prae-adviezen mondeling uitvoerig toe.
Verschillende heeren namen deel aan de
hierop volgende besprekingen, onder wie de
heer Q. Cloeck, van Alkmaar, die betoogde,
dat dc middenstanders bun zelfstandigheid
wtll«ubewarere Daarvoor is noodig het kre
diet zoo goed mogelijk te doen zijn, De mid
denstanders moeten met steun van rijk of ge
meenten de beschikking hebben over opslag
plaatsen of v nemen. Met den heer Gcrzon
meende spreker, dat Tilburg in 1914 <;n 19) 5
den middenstand ais een citroen uitgeknepen
heeft.
De Algemeene Winieliersvereeniging te
Amsterdam stelde dc volgende conclusie
voor, die met een kleine wijziging met alge
meene stemmen werd aangenomen Het con
gres besluit het hoofdbestuur op te dragen te
waken voor het hydon van den middenstand
door het ter hand nemen van een intensieve
propaganda, waardoor wordt bereikt dat
een énkele middenstander ongeorganiseerd
liift, en we! door een vakvereeniglng, en zoo
turnverenigingen ondier leiding van den
heer van Loo plaats. Daarop, volgde een'
„Hulde aan hef Oranjehuis", een rijthmiadi-
plastische scène door 24 dames onder leidiing
van dieni Polak. Verder demonstreerden ver
schillende gymnastiekvereenigingen. Van
avond heeft in het „Gasono" een Oud-Hol-
laadsch jeest plaats.
HET MEEL VAN DE J.Pz. CO EN.
Het levensmidelenbedrijf te Velsen heeft op
van hooger hand gegeven bevl beslag gelegd
op het onvermengde meel aan boord van de
JJPz. Coert, welk schip daar als drijvend ho
tel heeft gelegen. Gisteren zou een inspecteur
een onderzoek aan boord instellen.
bondsbestuur opgedragen de propaganda
zóó te leiden, dat tot leder middenstander het
besef doordrluge dat hij en zijn respectieve
kievsereeniging meer Invloe 1 K-hoort le ver
krijgen, waardoor het mogelijk wordt dat ln
alle regoeringsoolleges ook der zake kundige
mannen uit of namens den' middenstand
plaats nemen.
Hierna werd het congres gesloten.
Gemengd nieuws.
SLOOPEN DOOR DYNAMIET
Naar men zich herinnert brandde dezen
zomer de St. La\irentiuskerk te Dongen af;
alleen de toren bleef staan. Thans is besloten
dezen, door middel van dynamiet, te sloopen,
waaraan de genie zal medewerken. De bewo
ners der omliggende perceelen moeten hun
woningen vóór 20 September ontruimen en
er alle voorwerpen van waarde uit verwijde
ren.
DE FEESTEN IN DEN HELDER.
UIT BERQEN.
De heer H. Habicht was gisteren 20 jaar
als kellner in „De Rustende jager' alhier
werkzaam. Een dergelijk feit is in het kell-
nersvak iets ongewoons en de directie van
„De Rustende jager" weuschte een blijk van
waardeering te geven voor de nauwgezette
plichtsbetrachting van den jubilaris.
Namens de directie werd de heer Habicht
toegesproken door den heer J. Stikkel, die op
liet ongewone van het feit wees. Spr. was het
bekend, dat het Alkmaarschc publiek gaarne
door den heer Habicht bediend wordit, noem
de dit een reclame voor „De Rustende Jager"
en een compliment voor den jubilaris.
De directie weet wat een 20-jarige trouwe
plichtsvervulling in het kelluersvak betee-
kent en de Nederl. Bond' van Koffiehuis-, So
ciëteit- en Restauranthouders en Slijters „Ver
gunning" hadi in de eerste plaats 'a diploma
gefconden, met welk diploma do jubilaris over
al terecht kon. Spr. overhandigde den heerHa-
biclit nog een gouden medaille met een herin-
neringsopschriit van bovengenoemde vereem-
ging, er op wijzende, dat deze medaille meer
eervol verdiend was dan menige medaille in
den oorlog.
Namens „de Rustende jager" werd den
heer Habicht als stoffelijk blijk van waardee
ring een bedrag in geld overhandigd.
De heer Habicht dankte onder den Indruk
voor deze waardeermg van zijn werk.
UIT EGMOND-BINNEN.
Dinsdag vergadeide de raad. in welke ver
gadering de herkozen raadsleden, de hoeren
W. Apeldoorn en J. Apeldoorn werden geïn
stalleerd.
Ingekomen stukken: Goedkeuring suppl.
begrooting 1917; idem staat van af- en over
schrijving. Verordening op het baden en
zwemmen.
l iet nieuw gekozen raadslid, de heer C.
Groot, werd toegelaten
Eervol ontslag werd op verdoek verleend
aan de onderwijzeressen mei. A. Koopman te
Egmond a. d. Hoef eumej. W. de Boer te Eg-
mond-Binnen, reap, pei 1 October en 1 No
vember a.s.
Een commissie zal worden benoemd om te
onderzoeken op welke wijze de verpachting
van landerijen zal geschieden.
'Bij de benoeming van een wethouder, vaca
ture J. Groot, werden 5 stemmen uitgebracht
op den heer J. dc Wit en 1 op den heer
J Noort, zoodat eerstgenoemde werd be-
uoemd. De heer de Wit aam de benoeming
aan.
Flot leden van de wegencommissit werden
benoemd de heeren j ApeLdoorn, W Apel
doorn en J. Zonneveld.
Vervolgens werden vastgesteld: a. de ge-
lueente-rekening 1916 (outv. 31191,79%,
uitg. 32360,20, nadeellg saldo 1174,46°);
b begrooting burgerl. armbestuur van Eg-
mond-Burnen over 1918 (ontv. en uitg. op
120.70)c Idem Wiinnu wum op <44.01
d. idetu voor het LeviosBudüe la ibedr ij 1 vooi
1918 op 49650; e. idem voor het electnscli
bedrijf op 7143.40.
Verder werd het dagloon van den gemeen
te-werkman met Is» cent verhoogd en aan den
getn* nee-veldwachter voor meerdere rijwiel-
toelage cui bedrag van 50 toegekend
Vastatelling suppl. kohier hoofd, omslag
dienst 1917 Benige reclame* H. O. werden
behandeld
Bij de rondvraag wees de heer J npel-
doore op noodtgi- wrlx.iering van-hei schoei
lngshek bij d" kaasmarkt voorts zei hij dat
de bóomen bij de school mot-ten worden ge
topt. De voorzitter zegde een onderzoek toe
en zou teven# nagaan of die boomen kunnen
worden vervangen door oen nieuwe aanplant
UIT WIERINGERWAARD.
Vergadering van den Raad op Dinsdag
middag. Aanwezig alle leden. De nieuw ge
kozen leden, de heeren Koetor. Blaauboer en
Lhnpcra, werden beccdigd. Wethouder Wal-
bocr werd met op 1 na algemeene stemmen
al» zoodanig 'herkozen.
Ingekomen stukken:
le. Een verzoek van den telefoonkantoor-
houder W Peereboom, om tractementsverhoo-
glnen1 en duurtetoeslag. B. en W. stellen voor
over 1917 50 duurtetoeslag toe te kennen
en van af 1 Januari 1918 't tractement met
een gelijk bedrag te verhoogen. Alzoo beslo
ten.
2. Van mej. D. Jansen, werkzaam aan t
distributiebedrijf, is een verzoek ingekomen
om haar salaris, zijnde 0.50 per dag, te
verhoogem Voorgesteld en goedgeyonden
wordt dit te brengen op 4.— per week, In
gaande 1 Sept.
3. Wordt door den gemeenteveldwachter
verzocht rijö duurtetoeslag te brengen' van
50 op 100. Hier stellen B. en W. voor
goen duurtetoeslag meer te geven, doch 't
50 te verhoogen. Allen vóór.
v<r£ het
elijk Steuncomité en' de roei- ar zeil
wedstrijden van de Koninklijke Marine Jacht
club zijn heden aangevangen.'
djf
Plaatselijk
rijd
dm
Rij
De vijfdaagsche feesten ten bate vi
le roei
e Mar
Op Rijksinstellingen', schepen enz. was vrij
af gegeven en de stad had door de vlaggen-
tool oen; feestelijk aanzien
De Koningin werd bij Haar aankomst aan
het station door de autoriteiten verwelkomd.
Daarna werd in auto's naar het feestterrein
gereden, waar H. M. op de voor Haar gere
serveerde tribune plaats nam- Ruim een uur
vertoefde H. M. op het terrein en woonde de
uitvoering van Richard Hol's „Hollands
Glorie" bij onder leiding van den1 heer A. J.
Leeuwens met begeleiding van de stafmuziex
der marine. Daarna bracht H. M. een bezoek
aan de roei- en zeilwedstrijden en inspecteerde
vervolgens de adelborsten aan het Kon. Inst.
voor de Marine.
Inmiddels hadden op het terrein de ge
zamenlijke oefeningen van de plaatselijke
tractement met' f 5
De circulaire van Oedep. Staten inzake sa
larisregeling onderwijzers zal blji de behande
ling der begrooting ter tafel komen. De voor
zitter wilde al reeds mededelen, dat B. en W.
wel niet de idee van God. Staten kunnen mee
gaan en de meerdere uitgave in dat geval
voor onze gemeente 900.zal bedragen.
Indien echter 't voorstel der le Khmer wordt
aangenomen, om liet minima-salaris op 600
Ie stellen, za! 't bedrag 400 minder worden.
De heer Sijbrands brengt mede namens de
heeien Limpers en Visser rapport uit over de
gemeenten reken ing. Alles was volmaakt in
orde, waarvoor de voorzitter een woord van
hulde bracht aan den heer Haringhuizen.
Punt 5 is aanbieding begrooting 1918,
waarbij een eindcijfer werd genoemd' in ont
vangst en uitgaaf ad 30051.91
De begrooting Burgerlijk Armbestuur weed
aangehouden om eerst nadere inlichtingen te
vragen over enkele rijf eis, die niet recht dui
delijk zijn. Na de rondvraag die niets ople
vert, deelde de voorzitter no^f mede, dat door
hem ontslag is aangevraagd als Burgetneesr
ter dezer gemeente tegen 1 October a.s. Voor
t geval dit de laatste vergadering mocht rijn,
wi! spreker deze gelegenheid te baat nemen,
(na de reden te hebben kenbaar gemaakt, n l.
de zeer veranderde werkzaamheden enz.) om
secretaris, wethouders en raadsleden dank
te zeggen voor den steun en de samenwerking
steeds van hen ondervonden. Aangedaan
sloot de voorzitter hierna de vergadering om
't, kohier hoofdelijken omslag nog in comité
te* behandelen.
Donderdagmorgen was de telefonische ge
meenschap met Wieringen verbroken. Op on-
derzoek uitgaande werd de fout door den
lijnwerker al spoedig ontdekt. Over een
lengte van 500 h 600 Meter, te beginneen bij
de watermachine van Wieringerwaard was
de geheele telegraaflijn verdwenen. Het Ls te
wenschen, dat de schuldigen worden gevon
den.
UIT STOMPETOREN.
Alhier is Het tegenwoordig weder onvei
lig. Er gebeuren nu geen inbraken of lawaai
langs den weg, maar een bende kwajongens
ontziet zich niet in den na-avond, als alles
rustig is, zich op de erven van de inwoners
te begeven om d.e appelen en peren, van de
boomen te stelen.
Het ware te hopen, dat de politie die ben
de eens tot rust en orde bracht.
KORTE BERICHTEN.
Te Veen dam gaat dit jaar wegens ue
tijdsomstandigheden de kennis niet door. De
gemeenteraad' van Wildervank nam dergelijk
besluit.
Het legerbestuur overweegt de mogelijk
heid, paarden van het leger beschikbaar te
stelien voor landbouwwerk.
Bij een bewoner van den Overtoom te
Amsterdam rijn ongeveer 240 briketten in
beslag genomen, welke zonder vergunning
van de Brandstoffen-commissie waren opge
slagen.
De zetkastelein van een café aan de
Egelantiersgracht te Amsterdam is vertrok
ken,' met medeneming van den inventaris, ter
waarde van 375.
Ecu juffrouw in de M Kerkstraat te
Amsterdam is in een vlaag van krankzin
nigheid uit haar raam twee hoog gespron
gen. Ze werd naar het Ned. ,1st. Ziekenhuis
vervoerd, waar ze kort daarna overleed.
Het O. M. bij de rechtbank te Leeuwar
den eischte 1 jaar gevangenisstraf tegen
iemand, die zijn meisje, in de Harlingervaart
had geworpen en er daarna nog verder-in had
neduwd.
Voor le kwaliteit uiterwaardsch hooi
wordt in het land van Maas en Waal tot ƒ52
per 1000 pond betaald, voor ruimhool tot
42, voor stroo le kwaliteit tot 23, voor
2e kwaliteit tot 18.
Benoemd tot onderwijzeres aan de O.
L. S. te Midden1 Eierlamd op Texél, mej. A.
Kweldam, te Obdam.
Het Nederlandschc stoomschip Een
dracht" vertrok Woensdag voor de tweede reis
met eenè te Velsen ingenomen lading bloem
bollen van IJmuldm naar Gothenburg.
Tegen twerlcmidenler» te Utrecht ls
proces-verbaal opgemaakt wegens het afle
veren van thee. Zooals men weet, is het ven-
koopen van thee tot en tnet den 12en Septem
ber a.a. verboden.
Bij; werkzaamheden aan een huls te
Amersfoort is een gehuwde schilder door het
breken van een sport van dl ladder gevallen.
Hij stierf eenlge «ogenblikken daarna.
De burgemeester van Heerlen, in wiens
huis onlang» oen dynamlet-boni ontplofte,
aaf nu metterwoon naar Valkenburg en
et it on te lag uit zijn ambt gevraagd.
Op den tram te Amaterlam ls een heer
uit Arnhem een portefeuille met 140 ont
rold.
Wegens vervoer van een kist thee zon
der consent is te Amsterdam een besteller
aangehouden.
In Middelburg ls ren handelsschool ge
opend. de eerste in Zeeland.
Ear wachtmeester der marechaussee uit
Groningen en een anarechausHen uit Marum
hebiren re»p. de zilveren en de bronzen eere-
pcmiing gekregen voor het met levensgevaar
redden 'van nneusdien bij den veenbrand te
Valtennond.
Voor dc uitvoering der Nood-Boschwet
is aan het bureau van het Stantsboschbeheer
te Utrecht een afzonderlijke afdceling ge
vormd.
x— Een dienstbode aan den Boczemslngel
te Rotterdam ia over het balkon der tweede
verdieping van haar woning op de straat ge
vallen. In het Ziekenhuis is zij overleden.
Bij gebrek aan munitie oefenen dc leden
der schieivereeniglug Hoorn zich thans met
<*aji windbuks. Er wordt geschoten op 10 M,
afstand. De oefeniugsdaccu kenmerkten zich
door groote belangstelling.
De bakkers te Velsen- hebben berfioten
iedere week gedurende twee dogen niet te
bakken,
Bij' koninklijk besluit is benoemd tot
voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-
Generaal, gedurende dc ritting die zal aan
vangen op den derden Dinsdag in September
de heer J. J. G. baron van Voorst tot Voorat,
lid van die Kamer.
Het stoomschip Schiedijk (van de Hol
land—Amerikalijn) is gisteren van Nieuw-
York te Rotterdam aangekomen met 9400
balen- katoen ai verschillende stukgoederen.
Uit het gebouw van het Paleis van
Justitie aan het Korte Voorhout te den Iiaa,
werd gisterenmiddag een rijwiel ontvreem
ten nadeele van een advocaat.
van de afd. van de Hollandache Maatschap
pij van Landbouw.
Een 28-tal jaren- was de overledene audi
teur militair van de schutterij. In *1854 werd
hij benoemd tot rechter plaatsvervanger,
in
dan vijftig jaar be-
eervol ontslag werd ver-
welke functie, lanj
kleed, hem in 191
leend.
Tot haar opheffing was hij curator van de
oude Latijnsche school, waanrna hij van 1880
tot 1888 lid was van de commissie van toe
zicht voor de klassen voor oude- talen.
Hierna werd hij lid van de commissie van
toezicht op het M. O.
Tot 1905'was hij gedurende 40 jaai secre
taris van het college van regenten van ge
vangenissen en opvoedingsgestichten, welke
functie hij met toewijding vervulde. Na als-
zoodanig ontslag te nehben gevraagd, werd
hij benoemd tot president van het college van
regenten over de gevangenissen.
Jarenlang was hij bestuurslid van de
Nutsspaarbank.
Mr. de Lange was voorts van 1897 tot
1901 de eerste deken en voorzitter van den
Raad van orde en discipline bij de orde van
advocaten te Alkmaar.
Met doi oud minister van der Kaaij, even
eens Alkmaarder van geboorte, was de over
ledene tot zijn dood zeer bevriend. Dat de
regeering rijn werkzaamheden waardeerde,
bewees ze coeu ze in 1906 Mr. N. H. de Lan
ge tot ridder van de orde van den Neder-
landschen Leeuw benoemde
STADSNIEUWS.
gingen. Dan richtte hij zich tot den Raad,
de courant, tot een- particulier. En in dén
Mr. N. H. DE LANGE, f
Heden overleed in den ouderdom van 93
jaren Mr. N. H. de Lange, een in Alkmaar
door velen gekende persoonlijkheid. Tot kort
vóór zijn dood wandelde de krasse grijsaard
door Alkmaars straten en eerst ln den aller-
laatsten tijd moest hij een hulpmiddel te baat
nemen.
Mr. N. H. de Lange, uit een bekende Alk-
maarsche familie geboren, studeerde in
Leiden, waar hij in 1848 promoveerde.
Tot het begin van 1850 was hij advocaat
in den Helder, waarna hij naar Alkmaar
ging, waar hij tot procureur werd benoemd
Kort daarop werd hij secretaris van de afd.
van de Maatschappij van Weldadigheid en
Tot op hoogen leeftijd heeft deze oude Alk
maarder zijn strijdlust behouden en af en
toe gctoono, wanneer er zaken niet naar rijn
zin
tot
stijl van den grijsaard1 vond men het puntigi
rake, soms ook wel overdreveüe terug, <k
reeds veel vroegere zijner geestesproducten
kenmerkte.
Hdj was een minnaar en verdediger van
oude vonnen, oude gewoonten en oude rech
ten.
Wee als In een rechtbankzitting, waarin hij
getogaad en gebeft verscheen, eens van de
wen! a:gewekenhij zou niJ red,
dit in zijn pleidooi in te iasschen en zijn
waarschuwende Hem er tegen te verheffen.
Mr. do 1 ruige was cm- (Kiezen man. Hij
hadi een uitgebreide boekerij en als men eai?.
een werk van hem leende, bijv. over buiten-
landscbe politiek, dan vond men er vaak tal
van krassen in, teetas, dat de eigenaar er een
goed gebruik van hadr gemaakt.
En tot in rijn laatste levensjaren was het
hem oen genoegen oude tijdschriften ter hand
te nemem, ongetwijfeld om het verledene nog
eens te herleven.
1 t
DE KAASMARKT.
De aanvoer bedroeg heden wel een 250000
K.O.
Omdat de handelaren nog niet kondien
koopeni, doof dat rij' nog steeds geen consen
ten krijgen, werd mans de geheele voorraad
gekocht door de Noord-Holiandsdbe commis
sie van de Kaasvereeningen.
Naar wij vernemen verwacht men a.s
Woensdag dc beslissing Inzake de export
door de Kaasvereeniging. Wanneer deze on
gunstig is, zal hoogstwaarschijnlijk de Ver-
eeniging van Producenten as. Vrijdag bijeen
komen.
Hoe vroolfjk glinsteren de roode pannenda
ken van het gebouwen-complex der nieuwe
gasfabriek aan den Helderscben weg in de
koesterende hejfstzon, welk een fraai lijnen-
stel ia het BÜhouet van onze stad, gezien van
af de grintwegen naar het noorden, rijker ge
worden.
Zij staat nog wat apart, de nieuwe fabriek,
aar reeds nu trekt de verbeelding over de
np-groenende welden verbindingsstraten tua-
schen Heldcrsche en Bergerwegén ca riet het
geestesoog reeda nieuwe wijken verrijzen
\Vnut dit la het merkwaardige van een gasfa-
opvatting
bebouwde
briek, dat zij naar de
moet worden geplaatst buiten het
gedeelte, terwijl er blijkbaar geen bezwaar te
gen ia, dat nicuwo bouwsels rich rondom de
de levenden dan de ievenden bij de doodcu
komen 1
Ouder de prettige leiding van den heer van
Deventer hebben wij vanmorgen du nieuwe
gasfabriek mogen bezichtigen. Eenlge uren
waren daarmee gemoeid. En als we dan on
zen totaal-indruk samenvatten, dan moeten
we gewagen van ruime, hooge gebouwen,
van massale ketels en retorten, uiterlijk onbe
wogen maar van binnen vol actie, van ovens
met laaiende vlammen, die gretig de 400
K.G. kolen opslorpen, welke Tiuu in één hap
wordt loegeduwd, van gloeiende cokes-mas
sa's, die nauwelijks uitgebraakt Bissend en
spetterend den waterdoop ontvangen, wegge
voerd, gebunkerd, gesorteerd, gebelt worden
te midden van gefluit, gegier, gekners, van
koelte, die weldadig aan doet ai warmte,
voor een gewoon mensch nauwelijks drage
lijk, van stille rust en drukken arbeid, van
zwarte mannen en schoone wasch- en badge-
legcnheden, van ruime werkplaatsen en flin
ke schaftkamer8
Maar we mogen niet volstaan met een to
taal-indruk. Aan den lezer en aan ons ge
meentebestuur zijn we verplicht wat uitvoeri
ger te zijn. En al missen we zijn deskundig
heid, de trots van den bouwer, de genegen
heid van den bedrijfsleider, eigenschappen,
welke de ons rondleidende heer van Deventer
in zich vereenigt, toch willen we pogen, zoo
goed als dit gauw kan gaan het bezoek te be
schrijven.
Men weet dat de gemeenteraad ln een wei
nig gelukkig oogenblik had besloten de nieu
we gasfabriek te zetten aan den overkant van
het kanaal. De practijk heeft dat besluit ech
ter gecasseerd. Het bleek, dat de spoorbaan
en ae uoodige zinkers de fabriek daar duur
zouden maken en hoewel de fabriek reeds in
teekening was, is toen het oog geworpen op 't
land aan den Helderschen weg, waarvan
thans 2.335 H.A.'fabrieksterrein is. 1 Janu
ari 1915 wej;d dit terrein eigendom der ge
meente. Maar niet vóór 5 Maart 1916 kon
met het grondwerk een aanvang worden ge
maakt, terwijl het bouwwerk den 15 October
werd begonnen. Den lOden Juli is de fabriek,
hoewel nog niet geheel gereed, in gebruik ge
nomen. En het is natuurlijk voor den heer
Deventer een gelukkig toeval geweest
erheen in
fabriek als architect heeft mogen bouwen en
daarna als bedrijfsleider in gebruik heeft
mogen nemen.
Het terrein is afgesloten door een muur,
vóór de gebouwtjes aan den weg onderbroken
door een hek.
De ingang is n.l. gemarkeerd door twee
gebouwen, het eene is een bad-, schaft- en
wa8chgebouw, liet andere bevat èen direc
teurskamer, eai laboratorium chemische
controle is voor de fabriek noodig en een
analist zal hie? een taak vinden een tee
kenkamer, terwijl ten zuiden van dit gebouw
de woning van den fabrieksbaas is geplaatst.
Deze gebouwtjes, waarin men iets van het
Noord-Hollandsch woning-type terugvindt,
maken een eenvoudigere noch. aangenamen
indruk. Trouwens veel tierlantijntjes zoekt
men te vergeefs. De ontwerper heeft alles een
voudig en degelijk gehouden, hetgeen intus-
schen niet verhindert, dat het geheel zoowel
als elk onderdeel op zich zelf een prettigen
indruk maakt. Hij is verder uitgegaan van
het denkbeeld, dal alles ruim moet zijn, de
gebouwen zoowel als de terrein-vakken, en
dat van den beginne af aan op mogelijke uit
breiding gerekend moet worden.
Af- en aanvoer is eveneens op de eenvou
digste wijze geregeld.
Een zijtak van het Berger lijntje met een
draaischijf stelt in staat het geheele in ge
bruik genomen terrein en de daarvoor in
aanmerking komende g..bouwen te bedienen,
zoodat men in den winter dé noodige grond
stoffen per waggon kan aan- en ten allen tij
de de nevenproducten kan wegvoeren.
De aanvoer geschiedt echter gewoonlijk
per scheepsgelegenheid ai het schip wordt
gelost door middel van een grijper aan een
10 M. langen .arm en langs een hangbaan
Zoo'n grijper vervoert automatisch een 1400
kilo naar de 50 X 20 M. groote kolenloods,
naar de brekerij, terwijl die voorraad met e^n
elevator naar cle bunkers en de stokerij gaat,
welke 100.000 K G. (10 waggons) kan bevat
ten. Zijn de bunkers vol, dan worden de io-
len op een willekeurige plaats gelost, hetgeen
mogelijk is, omdat di brug verrijdbn
do gein loods. Van de Dunk ikniMcri dc
kolen vallen in ecu ai- itl t idmari in welk*
voor dc retorten rijdt, d GüO K.G. I
eens) uitsloot ea weer geladen wordt.
De cokes valt aan den tegenovergcstelden
kant in de z.g.n. Brouwersche goot, waarin
water loopt, terwijl er bovendien nog eenige
sproeiers zijn. Vervolgens wordt de cokes
door een kejting zonder eind met staafjes
meegenomen en gebracht naar de z.g.n
nachtbunkers, van waar ze door middel van
een schuino lift automatisch wordt vervoerd
naar de cokes-sorteerinricliting, waar ze
wordt gebroken cn gesorteerd in zi f tsel, parel-,
geklopte ai grove cokes. Elke. soort heelt haar
aparte bunker ai elke bunker is voorzien van
een uitlooper voor detailverkoop (automa
tisch wordt voortdurend 1 H.L. afgemeten)
en een voor het massa-verzamelen, hat z.g.n
belten, dat weer met behulp van den grijper
geschiedt.
Wij komen thans tot het gas, dat wordt
ontwikkeld in de retorten door verhitting van
kolen onder afsluiting der lucht. Het ontwik
kelde gas stijgt op ih een pijp, welke onder
water uit komt. het wordt gezogen naar een
ruimtekoeler. slaat daar teer en ammoniak
neer en gaat verder door een ondergrondsche
leiding naar de exhauster kamer De teer
Vloeit verder ondergronds af naar de teer-
scheiputten. Voort9 gaat het gas door een
uaphtalinewas8cher (iets nieuws) en van
daar door een ammonlakwasschcrj eindelijk
naar het zulverhuls (droge zuivering), waar
met behulp van oer zwavelverblndlngen tilt
het gas worden gehaald. Eerst dan wordt het
gas gemeten, naar den gashouder gebracht
ereynndanr gaat het dc stad in.
Dit lijkt nu wel heel eenvoudig en beknopt,
maar het ls dit allerminst. Men bedenke
slechts, dat het gebouw voor natte zuivering
38,4 M. X 20,5 meet, hofgebouw \g>or droge
zuivering 30.2 M X 23.75 M., dat er een
watertoren van 27 M. hoog ia met reservoirs
voor water, ammoniak, teer, enz. enz
Centraal toi opzichte vag alle gebouwen
ls het ketelhuis gelegen, waarin 2 ketels wor
den gevonden (nog een komt er uit de oude
gasfabriek) met avetverhittere, voorwarren
'voor keteivoedingswater ai eindelijk mei de
watergasfabriek, welke vnn de oude fabriek
vrijwel onveranderd naar hier wordt overge
bracht. De brandstof wordt naar hier
bracht met belnilp van een smal spooi
de cokcssortcerlmlchting. liet behoeft
van
dat hij, evenals voorheen
Oostenrijk, een
een betoog, dat dc afgewerkte stoom
ge-
van
wel
alve dan van de^watérgasfabriek en van de
•ulfaatfabriek, waar chemische processen
plaats vinden haar taak heeft. Hij doet
dienst ln de badinrichtingen, in de lokalitei
ten voor verwarming enz.
Het ammoniak-water wordt uit den reser
voirtoren fn de sulfaatfabriek verwerkt tot
zwavelzure ammoniak. Dit is een chemisch
bedrijf, nieuw bij de gasfabriek, in normale
omstandigheden zeer loonend. De zakken buI-
faat kuuuen dadelijk van de fabriek lu den
waggon geladen worden.
Er ls verder achter op het terrein nog een
gebouw voor smlds-timmer-, ververe werk
plaatsen en magazijnen (37.6 bij 11,7 M.),
een gashouder van 10.000 kub. M„ terwijl de
plaats voor een tweede is gereserveerd en er
nog een'tusschengashouder van 1000 kub. M.
voor de watergasfabriek noodig is, omdat
men daar doorstoom te jagen over gloeiende
cokes 7 minuten gas maakt en daarna 4
minuten de vuren aanblaast, zoodat, om
stootai te voorkomen, het watergns «in een
houder gedreven wordt. Dit gas wordt afzon
derlijk gemeten en daarna met kolengas tot
menggas gemaakt in het laboratorium
staan alle drie gassen steeds onder controle.
Wanneer we tenslotte mededeeleu, dat er
op het terrein nog o.m. worden gevouwen
een tweetal schoorsteenen van 34,5 cn 36 M.
hoog en een bunkertoren van 26 M., dan heb
ben we de belangrijkste bijzonderheden zeker
wel zoo ongeveer medegedeeld.
Het Bprcekt wel van zelf, dat do hicuwe
fabriek economischer werkt dan de oude.
Waar er zoo verbazend veel automatisch ge
schiedt, worden er werkkrachten uitgespaard
al zijn de tijden er dan ook niet naar, om
op dit oogenblik werklieden te ontslaan. En
eindelijk met deze fabriek is rekening ge
houden met hygiënische eisclien. Er is ge
zorgd, dat het m de verschillende gebouwen
zoo frisch en luchtig mogelijk is Lr is in
ruime mate voorzien in de behoeften aan
schaft-, bad- en waschgelegenheden, privaten-
enz.
Al deze' redenen moeten maken, dalt onze
