1
DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
De strijd in en buiten Europa.
Tychco Brahe
No, 114
Honderd m twinstigsie Jaargang
1918
Deze Courant wordt eiken avond, behalve op Zon- on
Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs by vooruitbetaling
per 8 maanden voor Alk maar f L65, franco door het ge-
keele Rijk f L9Q.
Afzonderlijke m kewfjsnnntmeFs b Cents.
VRIJ DAG
Per regel f 0.15. Bij groote contracten rabat. Groote
letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N.V. Boek- en Handelsdrukkerij
v h. HERMs. COSTER ZOON, Yoordain C 9.
17 M E1
FEUILLETON.
Buitenland.
Binnenland.
Telefoonnummer 3.
Prijs der gewone Advertentiën
Het ia wel eigenaardig, dat de uithonge-
ringsoorlog, welke men tegen de midden-
Europeesche rijken dacht te voeren, ten slot
te de kleine neutrale staten het zwaarste
schijnt te drukken.
Duitschland en Oostenrijk-Hongarije heb
ben moeilijke jaren achter den rug.
Een wereldoorlog als deze hadden zij niet
voorzien, op een blokkadering van West
naar Oost hadden zij niet gerekend en het
gevolg was, dat zij militair wel heel krach
tig waren, maar economisch voor een zeer
groot deel afhankelijk van de staten die hen
na'de blokkade niet meer bereiken konden.
Dat gold natuurlijk in de eerste plaats
voor volksvoedsel en waar de midden-Euro-
peesche rijken plotseling op eigen productie,
op eigen voorziening in levensbehoeften wa
ren aangewezen, is het niet te verwonderen,
dat, ondanks distributie en rantsoeneering,
de eerste jaren, toen men zich aan den bij-
zonderen toestand moest aanpassen, zeer
biagere jaren zijn geweest.
Wij kennen trouwens alien de verhalen
van honger en ellende in Duitschland en
Oostenrijk, wij weten ook hoe men in En
tente-kringen telkens weer op het verval van
krachten der betrokken bevolkingen wees en
voorspelde, dat zij zich zeer binnenkort
noodgedwongen zouden moeten onderwer
pen.
Langzamerhand is in dien toestand veran
dering gekomen. De centraien hebben hun
machtig organisatietalent in de weegschaal
geworpen, zij hebben het verbruik tot het
kleinst mogelijke beperkt en de productie zoo
hoog mogelijk opgevoerd, met het gevolg,
dat zij er op het gebied der voedselvoorzie
ning telkenjare beter voorstonden.
Toen kwam de vrede in het Oosten, dc
troepen der centraien' legden ongevraagd de
hand op de rijkste graangebieden en men
verzekerde ?ich bij leder gesloten vredesver
drag van d# meest gunstige bepalingen inza
ke toevoer van voedingsstoffen voor men-
6chen en dieren.
Nu de blokkadering in het Oosten verbro
ken is, is het wel duidelijk, dat de ulthonge-
ringsoorlog ten opzichte van de centraien
mislukt genoemd kan worden.
Al gaat het nog met horten en stooten,
toch komen meer en meer voedselzendingen
uit de Oekraine de centrale rijken binnen en
is er van bedenkelijke ondervoeding
geen sprake meer, al zal schraalhans ook
daar vooreerst nog wel keukenmeester blij
ven.
Meer en meer zien wij het eigenaardige
verschijnsel, dat overal, ook in de rijken die
de blokkadeplannen ten uitvoer brachten, een
nijpend gebrek aan voedsel ontstaat.
8)
HOOFDSTUK IV.
Het Klooster Heerenwade.
De landbouw ls langen tijd verwaarloosd,
doordat alle beschikbare arbeidskrachten
naar het front gestuurd werden. En daarbij
komt, dat in staten als Engeland de invoer
door den onbeperkten duikbootoorlog
ernstig wordt belemmerd.
Zoo zien wij het eigenaardige verschijnsel,
dat distributie en rantsoeneering, met
vleesch- en broodlooze dagen ook in de sta
ten der geallieerden noodig werd en een be
perking in voedselgebruik zelfs in de Ver-
eenigde Staten van Amerika wenschelijk
werd geoordeeld.
Terwijl de centraien blijkbaar de moeilijk
ste jaren achter den rug hebben, doet de
sohaarschte zich in de entente-staten meer en
meer gevoelen.
Maar de kleine neutrale mogendheden,
vooral zij, die als Nederland en Zwitserland
tu8schen hamer en aanbeeld liggen, worden
ten slotte het kind van de rekening.
Zij zijn niet invloedrijk genoeg om ter een
of anderer zijde het noodige voedsel af te
dwingen, op hun hongergeschreeuw wordt
ternauwernood acht geslagen en erkent men
zooals kort geleden Amerika een
oogenblik, dat zij in moeilijke omstandighe
den verkeeren, dan is dit slechts om een
overeenkomst te sluiten, waarbij een zoo
klein mogelijke hoeveelheid voedsel in uit
zicht gesteld wordt voor een zoo groot mo
gelijke hoeveelheid neutrale scheeperuimte.
Werden nog kort geleden levensmiddelen
in eiken vorm, van Kwattareepen al tot bo
terhammen toe, over de Duitsche grens ge»'
smokkeld en door de grensbewoners en
schildwachten- met groote vreugde ontvan
gen, thans gaat het op verschillende plaatsen
juist in de omgekeerde richting.
De Hollandsche grensbewoners bedelen
om lekkernijen van Duitsche zijde en vele
etenswaren ga^n titans langs smokkelwegen
de Nederlandsche grens over.
Dit is zeker, dat men het in Duitschland
op het oogenblik niet minder heeft dan in
Nederland, al moet men zich door het onge
regelde der Oekrainsche graanzendingen nog
wat beperken.
Uit Berlijn werd gisteren geseind, dat dc
ontwikkeling in den graantoevoer uit de Oe
kraïne Duitschland dwingt tot een voorzich-
lige broodpolitiek.
Hoe vast ook op de komst der in het voor
uitzicht gestelde hoeveelheden kan worden
gerekend, is het toch onzeker of deze nog in
het loopende oogstjaar in grooten omvang
in Duitschland zullen aankomen.
Om geheel zeker te zijn, heeft het Duitsche
oorlogsvoedingsdepartement gelast, dat het
meelrantsoen van 16 Juni a.s. af van 200
gram op 160 gram dagelijks zal worden te-
Rotnau uit het lastef dei 10e ww,*«W
Deeascb vaa VILHELM OSTIsUGAAflO.
Zoodra men op de hoogte van het Sord-
meer is, ziet men daar een beek, die uitloopt
in -de Ronne-Aa; en, waar deze beide water
aderen zich vereenigen, ligt al vanouds een
wade, die de ridders en heeren over moesten,
als zij zich in de pacht wilder verlustigen in
de groote eiken- beukenbosschen in het gebied
van Suderaasen. Vandaar dat de plek den
naam van Heerenwade draagt en zoo heette
ook het klooster, dat biscshop Eskild had la
ten bouwen, dient bij die wade, in het midden
van de twaalfde eeuw.
Het waren Cisterciënser-monniken, die het
klooster van Lisschok Eek1de bevolkten, ze
waren uit Frankrijk gekomen, daarheen ge
zonden door den heiligen Bernard van dair-
vaux, dien bisschop Eskilde onder zijn bijzon
der goede vrienden telde. En, toen de bis
schop „oud en der dagen zat" den kromstaf
had neergelegd, trok hijzelf naar Clairvaux,
om zijn laatste levensjaren te slijten, waar
zijn vrome vriend had geleefd en gewerkt.
Maar de Cisterciënsermonniken bleven in het
klooster Heerenwade en ze zouden ook be
zwaarlijk een plek hebben kunnen vinden, clië
beter voor hen geschikt was; vischrijke wate
ren, vette weiden en groote bosschen vol wild,
voorzagen ruimsehoota in do behoéften van
het klooster, terwijl de vreedzaam schoonheid
van het landschap al heel geschikt mocht we-
zen, om het gemoed der kloosterbroeder» tot
vrome overpeinzingen te stemmen,
In het eerst schoten de Cisterclëusm niet
te kort In hun
ontleende haar
leven. De orde
raprong aan die van den
ruggebracht Bij de wettelijke aanvulling van
10 pCt. door aardappelmeel beduidt dit een
normaal broodrantsoen van 225 gram dage
lijks. De bijslag aan arbeiders, die zwaar
werk verrichten blijft in dezelfde hoeveel
heid bestaan en de wederinvoering van het
rantsoen zal op zijn laatst met het intreden
van den Duitschen oogst plaats hebben,
voor liet geval de toevoer uit de Oekrame
niet reeds vroeger een vermeerdering moge
lijk maakt
Ter vervanging van de vervallen hoeveel
heid brood, wordt het suikerrantsoen thans
verdubbeld en de distributie van andere le
vensmiddelen aanzienlijk vermeerderd.
Daarbij wordt gemeld, dat er dit jaar een
rijke oogst aan vroege groenten is en dat de
zeer gunstige vooruitzichten op een alge
meen goeden en vroegen oogst de beperking
dit jaar aanmerkelijk gemakkelijker doen zijn
dan een jaar te voren.
Uit alles blijkt wel, dat het langzamerhand
de kieine neutrale staten zijn, die er op het
gebied van voedselvoorziening het slechtste
komen voor te staan.
Wanneer wij niet intijds de productie zoo
hoog mogelijk opvoeren, wanneer wij niet
alle krachten inspannen om ons volk door
eigen kracht het noodige te kunnen verschaf
fen, dan zal weer de tijd aanbreken dat wij
links en rechts over onze grenzen naar hulp
moeten uitzien.
Aan de eene zijde zullen wij dan' tot heel
wat concessies geneigd moeten blijken en
aan de andere zijde heel wat van onze kost
bare schepen moeten afstaan om een hoeveel
heid broodkoren toegezegd te krijgen, die óf
niet komt, öf wanneer ze bij stukjes en beet
jes arriveert, lang niet voldoende is om in af-
zienbaren tijd aan de behoeften van ons volk
tegemoet te komen.
Het nieuws is zeer schaarsch, ook van het
gevechtsterrein.
De Duitschera melden dat zij ten N. van
den Kemmel de Franschen weer uit den
plaatselijken inham van het front, waar zij
aanvankelijk vasten voet hadden gekregen,
verdreven. Een Fransche aanval op het Séné-
cat-bosch werd afgeslagen.
De Franschen melden het mislukken van
een vijandelljken aanval ten Oosten van
Montdidiee, de Engelschen artilleriebedrij
vigheid van beide kanten.
heiligen Benedict!» eu de kloosterregels wa
ren uiterst streng. Ze mochten nooit vlee#ch
eten behalve wanneer uitputtende ziekten er
hen toe dwongen1; ze sliepen, geheel gekleed
op hun stroozakken en stonden op tegen mid
dernacht, om het lol te zingen tot de zon aan
den hemel verscheen. Den dag brachten ze
door met iichamelijken arbeid, met studeeren
en bidden; en dit alles met inachtneming van
het strengste stilzwijgen. Hun ordedra-.Et be
stond in een witgrijz-en mantel met zvarten
kap; maar buiten de muren van het klooster
was die mantel ook zwart.
Vele jaren leefden ze zoo, precies overeen
komstig de regelen-, die de heilige Benedictus
had voorgeschreven; maar gaandeweg, naar
mate hun klooster toenam in rijkdom en uiter
lijk aanzien, veranderde hun armoede in ove*-
daad en de eens zoo vrome broederschap
raakte in groot verval.
In het jaar 1565 gaf Koning Frederik II
den Deenschen edelman Steen Bille bevel, dat
hij het klooster onder zijn beheer zou nemen,
leven leidden; maar hij moest zorg dragen
voor het onderhoud van den abt wiens
naam Laurentius was voor den zang, het
lezen van de mis en andere kerkelijke dien
sten en hij moest een aantal priesters, sacris-
teinen en leerlingen onderhouden; maar ver
der wegjagen- allen, die overbodig waren.
Zoo geschiedde dit óok. Het klooster Hee
renwade werd een kroondomein en de heer
Steen Bille was gebieder op de plaats, waar
KORTE BERICHTEN.
Het Reuterbericht ovet straatgevechten te
Moskou wordt door de Nordd. AUg. Ztg.
tegengesproken.
Het zelfde blad meldt, dat van Duitsche
zijde nimmer is aangeboden van een deel
van Elzas-l otharingen afstand te doen.
De beklaagden inzake de „Bonnet Rou
ge", van verstandhouding met den vijand be
schuldigd, zijn door den Franschen krijgs
raad veroordeeld, de hoofdbeklaagde Duval
ter dood en de anderen tot gevangenisstraf
en dwangarbeid.
In Amerika ziekt men naar groote hoe
veelheden wapens en munitie, die voor Duit
sche rekening te New-York verborgen moeten
zijn.
Tusschen China en Japan worden on
derhandelingen over een militaire overeen-
komst gevoerd
8taten Generaal.
TWEEDE KAMER.
Na eenige discussie werd- in de -zitting van
gisteren zonder hoofdelijke stemming aange
nomen- een voorstel-Troelstra, om het voorstel
tot benoeming van een vaste commissie voor
buitenlandsche zaken, alsnog aan de agenda
toe te voegen.
Hierna kwam aan de orde het wetsontwerp
tot oproeping van eenige landweerplichtingen
en de motie-Ter Laan om niet daartoe over te
gaan.
De minister verklaarde dat de
noodzakelijk was voor de paraatheii
leger.
De heeren Duymaer van Twist en Eland
zouden stemmen vóór de motie-Ter Laan.
De Minister hield vol, dat de oproe
ping noodig was; juist met het oog op de
economische belangen, was de oproeping tot
een- minimum beperkt.
De motie werd aangenomen met 38 tegen
17 stemmen.
Verschillende kleinere wetsontwerpen wer
den z. h. s. aangenomen. Aan de orde was
het wetsontwerp tot ve:
en wijziging
van het octrooi" der Ned. Banf
De heer Boisaevain betreurde de in
diening kort vóór het uiteengaan der Kamer;
uitstel tot het najaar was gewenscht geweest.
Hij wees verder op verschillende bezwaren.
0 a. schrapping der bepaling dat de looptijd
van de te disconteeren wissel, niet langer mag
zijn dan 6 maanden en dat geen grens in het
octrooi la gesteld van het bedrag dat aan
schatkistpapier in disconto gegeven mag wor
den.
De heer Oerhardzou thans niet het
idee staatsbank besprekenzulks zou den
gang van zaken in de war sturen
De heer L1 m b u r g zou ook gaarne dit
idee hier behandeld hebben, maar erkende dat
de tijdsomstandigheden hier van invloed zijn
geweest.
De Minister van Financiën verdedigde
de houding van de regeering tot de Ned.
Bank en het systeem der winstverdeellng Hij
stond niet vijandig tegenover een staasbank
door verlening van '1 octrooi tot 5 jaar was
er tijd van voorbereiding tot instellmg eener
staatsbank.
De heer Koster verdedigde het amende
ment der commissie van rapporteurs, om de
bank wel te belasten met het te gelde maken
van coupons en dividendbewijzen van in be
waring van genomen effecten.
De heer B o 1 s s e v a i n verdedigde het
amendement om voor de in buitenlandsch pa
pier belegde gelden nooit langer dan 14 da
gen het bedrag van het beschikbaar metaal
saldo der bank te doen te boven gaan.
De heer P a t ij n steunde gaarne het amen
dement der commissie van rapporteurs en
kwam krachtig op tegen het verzilveringsver-
bod.
De Minister ontried beide amendemen
ten.
Het amendement van de commissie van rap-
porteurs werd aangenomen met 49 tegen 7
stemmen.
Het amendement-Boissevain werd verwor
pen met 50 tegen 6 stemmen.
Het wetsontwerp werd zonder hoofdelijke
stemming aangenomen.
Daarna was aan de orde het wetsontwerp
tot aanvulling der loodspensioenen.
De heer Oud klaagde over de onvoldoen
de regeling dezer wet, welke zeer onvoldoende
was, hij pleitte terugwerkende kracht en dien
de daarvoor een amendement in.
De heer J. ter Laan (Rotterdam) be
pleitte ook betere pensioenvoorwaarden.
De vergadering werd verdaagd tot heden-
middag half één.
HARDE ZEEP EN ZEEPPOEDER.
Het Bureau voor Mededeelingen inzake de
Voedselvoorziening meldt
Met ingang van 15 Mei is in werking ge
treden eene op 19 April afgekondigde rege
ling, volgens welke de aflevering en het ver
voer van harde zeep en zeeppoeder alleen is
toegestaan voor de producten van fabrikanten,
die bij het Rijkszeepbureau (Parkstraat 4a
den Haag) zijn ingeschreven ais harde
respectievelijk zeeppoeder-fabrikanten en mits
de zeep verpakt is en de verpakking en (of)
de zeep gemerkt ls overeenkomstig de aanwij
zingen van dit bureau.
Van- deze regeling is alleen uitgezonderd
zeep die minstens 75 pet. vetzuur oevat en
door haar uiterlijk het kenmerk draagt van
toiletzeep te zijn. alsmede zeep die minstens
60 pet. vetzuur bevat en door haar uiterlijk
het kenmerk draagt scheerzeep medicinale
zeep te zijn.
Tegelijkertijd zijn voor harde zeep en zeep
poeder maximumprijzen vastgesteld.
Intusschen is gebleken, dat bij de winkelier»
en bij soman1 ge distributie-bureaux nog har
de zeep in voorraad is, die niet beantwoordt
aan deze in de regeling van 19 April gestelde
eischen. Daarom wordt aan die winkeliers en
distribureaux alsnog gelegenheid gege
ven tot de aflevering van zulke zeep tot 15
Juni a.s. en van zeeppoeder tot 31 Mei a.s.
natuurlijk met inachtneming der maximum
prijzen.
De grossiers mogen deze artikelen niet meer
afleveren- maar zij hebben gelegenheid schrif
telijk eene opgave te doen van hun "'iden
voorraad, die onder het aflevering- e,\
voerverbod vervalt, aan het rijksbureau
de Clsterdënser» lang hadden rondgewandeld
in hun grauwe mantels, zich eerst alle we-
reldsch genot ontzeggend en later een brood
dronken. weelderig leven leidend.
De bij het klooster behoorende gebouwen
waren goed onderhouden, met kerk en torens,
ruime bibliotheek, gezelschap»- en slaapzalen,
keuken» en brouwerijen, schuren en voorraad-
hokken. De gebouwen omsloten aan drie zij
den een soon plein of hof, dat met den open
kant op het Oosten lag.
Het was midden in den zomer. Dc avond
was zoo helder, als het om dien tijd van
het jaar maar wezen kon: maar toch blonk
er door de vensters een licht, dat onmoge
lijk den weerschijn kon zijn van de zon op
de ruiten, maar dat van kaarsen afkomstig
was uit de huiskamer van den heer Steen
Bille.
De tafel was er feestelijk gedekt, met keur
van goede gerechtenwijn en spijzen in over
vloed. Aan het kunstig geweven tafelkleed
geschieden indien men wenscht tc proflteeren
van de uitzonderingsbepalingen die wellicht
voor deze zeep zullen worden getroffen.
DE RITST VAN DE „NIEUW-AMSTER
DAM."
Het Bureau voor Mededeelingen inzake d<
Voedselvoorziening kan met stelligheid een
dagbladbericht tegenspreken, volgens hetwelk
lie J
een groot gedeelte der rijst, die met de
„Nieuw Amsterdam" hier te lande is aanir
voerd, voor de consumptie ongeschikt zou Sri
zat, ieder met een snede brood en zijn groo
ten zilveren beker voor zich, een klein ge
zelschap adellijke heeren van verschillenden
leeftijd. Aan het boveneind der tafel zat de
gastheer zelf, die alreeds op jaren was, maar
een levendige, vroolijke uitdrukking had in
de verstandige oogen. Onmiddellijk naast
hem zat de heer Tage Krabbe, daarnaast de
heer Erik Lange tot Engelhohn en weer ver
der naar het benedeneind de zoons vart de
zuster van den heer des huizes: Axel en
Steen Brahe. De stoel aan het iegenoverge-
stelde einde stond leeg. Een dienaar liep
rond met een schotel dampend wildbraad.
„Tast toe, vrienden!" sprak Steen Bille,
terwijl hij zelf het zoutvat naar zich toe
trok, dat midden op tafel stond. „Tycho zal
het ons niet kwalijk nemen, dait we den maal
tijd niet vertragen om hem."
„Hij laat kalm op zich wachten," mom
pelde Tage Krabbe, half spottende. „Vertel
een» even, vriendlief, doet zich dat nu lede
ren dag weer opnieuw voor, dat Tycho Bra
he God's heerlijke gaven verzuimt, om zich
den tijd te verdrijven met smeltkroezen en
oven»?"
„Sinds hl] terug is van zijn laatste groote
reis, is hij steeds vervuld geweest van de al-
chymistlache kunat," knikte Steen Bille.
„Toen zijn vader gestorven was dat is
nu een jaar geleden - verhuisde Tycho naar
„Heerenwade" en ik liet hem een kamer in
richten, waar hij zijn astronomische werktui
gen kon plaatsen, die hij meegebracht heeft;
en een andere kamer voor zijn smeltkroezen
en ovensen hier slijt hij dan ook het groot
ste deel van den dag, ja zelfs den nacht."
„Mijn broer schijnt haast niet meer te
weten wat een edelman betaamt!" riep Steen
Brahe, terwijl hij met grimmig gelaat de tan
den zette in een stuk reebout, dat hij tusschen
de vingers hield. „Het is nu heel goed en we!
om Latijnsche verzen te dichten en den loop
van de sterren gade te slaan en zich in de
zwarte kunst'tc verdiepen, als men slechts
dit alles beoefeut als liefhebberij en tijdver
drijf; maar als men cr zich op werpt alsof
het een middel van bestaan moet zijn, dan
doet men óp die manier zijn stand tekort en
wordt door zijn gelijken van geboorte ven
acht."
„Neen, houd nu op, dat moe* je Tycho niet
ten laste leggen!"
Steen Bille sloeg met gebalde vuisten op
tafel.
Naast mijn goeden vriend, Jorgen Brahe,
die nu zalig is in God, heb ik mijn- neef ge
steund in zijn verlangen, om te bereiken, wat
zijn liartewensch was; en ik geloof, dat (k
daar goed aan gedaan heb. Heeft men een
aanleg als Tycho, dan moet men zich vrij
kunnen ontwikkelen. Toen hfj terugkwam
van zijn eerste reis, hij was toen nauwe
lijks achttien jaren, had hij de vriendschap
Sewonnen van beroemde mannen. Hij had
en afstand h eren meten tusschen de hemel
lichamen, die planeten of vaste sterren hee-
ten, met de gebrekkigste instrumenten, waar
van hij zich bedienen moot. Hij leidde de
weersgesteldheid af uit de maansverduiste
ring, die we in het jaar 1564 hadden, en ook
trok hij den horoscoop voor zijn geleerden
vriend en kameraad Casper Peucer
Maar hoe trad jullie hem tegemoet, geliefde
familieleden? Hoe hield jij je tegenover hem,
Steen? En jij, Axel? Je goede oom Jorgen
was nauwelijks dood, of je deedt als wat in
je vermogen was om je Vader mijn zwa
ger Otto tegen zijn zoon in her harnas te
jagen. Maar toen ging Steen Bille er zich
eens mee bemoeien; herinner jullie je nog
•wel? Tycho was thuisgekomen, overladen
met eer en de hofmeester, dien hij meegeno
men had op reis, onze goede Anders Soren-
sen Vedel, sprak vol lof van hem. dat hij zich
getoond hadde geleerdste onder de edelen
en de edelste onder de geleerden Maar jul
lie maakten het hem zóó bonte dat li ij heel
gauw alweer den vreemde introk. In Witten
berg, Rostock en Augsburg beoefende hij
zijn kunst en zoozeer stond hij algemeen in
eer en aanzien, dat je geringschatting hem
niet deren kon. Steen Brahe!"
De heer Steen c'-onk e:n, vervaarlijke teug
uit zijn beker, of hij daarmee zijn ergernis
en zijn drift wilde wegspoelen.
Steen Brahe zette een spotachtig gezicht en
terwijl hij een nieuw stuk vleesch legde op
HKotl0-TerlH]tu om geen landweer-
oeienm^vu le liomlen aiuigeiionien.
