Wiet de lappen op het Hoogland.
Damrubriek.
HfiiiBBri Eau en TwtttftfstB Jaargang.
Zaterdag 6 December.
FEUILLETON.^
«r* «as-
Zou er wel één grondstof zijn, die vanaf
de tijden uit het dnnaspeurbaar verleden tot
heden ten dage zoo voor allerlie doeleinden
bewerkt is als het hout?
Hier is het fabrieksmateriaal dat altijd in
voldoende mate te krijgen is en uit dit mate
riaal, dat zich zoo gemakkelijk laat verwer
ken, wordt vrijwel alles opgebouwd, wat wij
in net dagelij lach leven aan gereedschappen,
meubelen en zoo duizenderlei andere artike
len noodig hebben.
De koe, zoo hebben wij op school geleerd,
is het nuttigste dier ornaat zij ons bij haar
leven melk en na haar dood nog vleesch ver
schaft en de huid levert waaruit het 1 eer van
onze schoenen gemaakt wordt
De boom, zou zouden wij als pendant
daartegenover willen stellen, is de nuttigste
schepping uit het plantenrijk omdat hij bij
zijn leven ons zijn vruchten of schaduw geeft
en na zijn dood het hout verschaft dat van
zoo overwegende beteekenis voor a.lle in
dustrieën moet genoemd worden.
Maar, zooals de huid van de koe oen heele
bewerking ondergaan moet om eindelijk als
schoeisel in de étaiagekastcn van onze schoen
winkeliers te tromen, zo» moet er ook aan
den gevclden boom heu wat arbeid verricht
worden eer het daarvan afkomstige hout
voor de moest verschillende doeleinden kan
aangewend worden.
De houtwaren-industrie is een zeer belang
rijke en onze gemeente heeft hot voorrecht on
der hare industrieele inrichtingen een fabriek
te tellen, die in de-hcdendaagsche geschiede
nis der houtbewerking buitengewoon goed
staat aangeschreven
Wij openen onzen lezera thans de deur van
do ruime Stoomfabriek „Eik en
L i n d e n" op de Lindengracht te dezer ste
de.
De eigenaar, de heer H. Jansen, zal er ons
rondleiden en ons duidelijk maken hoe de
dikke ruwe planken van de meest verschillen
de afmetingen, die door de booten aan den
steiger der fabriek gelost worden, diezelfde
fabriek v/eer verlaten als onderdeelen van de
meest verscheidene en met zorg afgewerkte
luxe meubels, huishoudelijk of luxe artikelen
en speelgoederen.
In theorie is alles zeer gemakkelijk én de
theoretische verklaring is eenvoudig deze, dat
men het aangevoerde hout neemt cn het zoo
bewerkt, dat er tenslotte een thcekast, een
schrijfbureau of een kinderstoel uit te voor
schijn komt.
Maar in de practijk komt er heel wat meer
kijken, zooveel zelfs, dat de heer Jansen die
na deze fabriek reeds een viertal jaren tot
steeds hooger en volmaakter productie heeft
opgevoerd, al zijn energie en zakenkennis
noodig gehad heeft om de zich steeds weer
voordoende moeilijkheden met succes te be
strijden.
Een groot deel van het succes dezer fabriek
schuilt in de lage prijzen waarvoor het afge
werkte fabrikaat aan winkeliers aan par
ticulieren wordt niet geleverd ter beschik
king gesteld kan worden.
En den lagen productieprijs verkrijgt men
door een grooten omzet van gelijksoortige ar
tikelen.
Wanneer men een slaapkamer-ameublement'
bestelt en daarvan een teekeniug overlegt vol
gens welke het in alle opzichten nauwkeurig
gefabriceerd moet worden, dan zal een meu
belmaker in den regel dankbaar die opdracht
aanvaarden.
Maar in de fabriek „Eik en Linden" heeft
men begrepen, dat hieruit niet voldoende
voordeel getrokken kan worden, ja zelfs, dat
in vele gevallen de productiekosten hooger
zijn dan de prijs welken men ten slotte in re
kening kan brengen.
7oo is men gekomen tot dc massa-fabrica
ge van gelijksoortige artikelen, cn het is be
grijpelijk dat het afleveren van groote partij
en voordeel moet aanbrengen.
De fabriek „Eik en Linden" levert b.v.
schrijftafels doch slechts in bepaalde in hare
f albums aangegeven modellen, waarvan geen
afwijking kan toegestaan worden.
Een beschrijving van het dagelijksch noma,
denleven, zooals het gezien en meegemaakt
werd door de schrijfster
EM1LIE DEMANT—HATT.
Uit het Deeasch vertaald door M. Ek Zo
15)
Tegenwoordig tracht men de levensvoor
waarden voor de Lappen te verbeteren en hen
zelf en hun leefwijze beter te verstaan De
Zweden hebben de beteekenis van dc Lap
pen als volk ingezien cn het recht der no
maden erkend op het hoogland waar geen
akkerbouw mogelijk is. 't Is te hopen dat
men ook begrijpt, dat de Lappen uit dat kale
hooggebergte alleen dan waarde kunnen ha
len, wanneer in den zomer de toegang voor
hun dieren openstaat op laatsen waar gras te
grazen valt en zij in den hardsten tijd van
den winter naar de pijnbosschen mogen gaan.
De tijd dat men de Lappen belasting afzette,
is voorbij men verlangt die nu slechts in ge
ringe mate, maar dat voorrecht hebben ze nog
niet zoo lang, dat het hun als een voorrecht
bewust is geworden en in hun binnenste het
eeuwenoud wantrouwen heeft kunnen over
winnen tegen alles wat regeering, overheid of
„heeren" neet. De Lappen kunnen maar niet
gelooven, dat ze nu in Zweden werkelijke
vrienden hebben, menschen die hen begrijpen
en groot en goed werk doen, om hen vooruit te
helpen en hun hun broodwinning en volksbe
staan te laten. De langzame waardeering
van die tegemoetkoming moet men niet al te
hard beoordeelen. Wild dat jaren lang van
alle kanten opgejaagd en vervolgd is, zal ook
niet gauw vertrouwen stellen in vriendelijke
toenadering.
Het dagelijksch leven van de Lappen ia in
Er Seat &.v. sa wtfer van 500 sefitlJTf*"
tela van een bepaald door de fabriek ontwor
pen type.
Dan -kan de arbeid beginnen.
De machines worden op de voor dat werk
vereischte afmetingen gesteld, elke machine
staat gereed om baar aandeel in de productie
te volbrengen en achter elkaar kan nu het
500-voud van alle onderdeelen in korten tijd
aan de monteerafdceling worden afgeleverd,
waar vlugge handen elk onderdeeltje op zijn
bestemde plaats brengen cn de geheel in el
kaar gezette meubels regelmatig aan de beits-,
lak- of politoe-afdeeling kan afleveren.
De voorraad kinderstoelen waarvan men
een zeer gewild eigen type levert, blijkt op
een bepaald oogenblik onvoldoende.
Welnu, onmiddellijk worden in honder
den exemplaren tegelijk dc oudcrdeelen gefa
briceerd cn binnen den kortst mogelijken tijd
kunnen schepen vol van dit artikel naar het
expcditielokaal worden overgebracht.
Dat is practisch werken cn de ondervin
ding heeft daarnaast nog een andere noodza
kelijkheid aangetoond.
Het is begrijpelijk, dat plotseling een groo
te order kan binnenkomen die zóó spoedig
moet uitgevoerd worden, dat de tijd van fa
bricage ontbreekt.
Ook dan kan deze fabriek toch aan die op
dracht voldoen omdat in het reserve-maga
zijn systematisch gerangschikt in groote hoe
veelheden alle onderdeden gereed liggen die
voor de fabricage van dc door de fabriek ge
leverde modellen noodzakelijk zijn.
Worden er plotseling duizend theetafels
van een bepaald type besteld, dan heeft men
niets anders te doen dan deze uit dc gereed
liggende onderdeden te montceren en te ver
zenden en dc fabriek zal wel zorgen, dat het
oprakende reserve-materiaal spoedig weer
aangevuld wordt.
Dc fabriek „Eik en Linden" ontwerpt zelf
al het door haar gefabriceerde en tracht daar
in nimmer anderen na te volgen maar oor
spronkelijk werk te leveren.
Iedere oniwerp-toekening wordt in werk-
teekeningen uitgewerkt waarin tot in bijzon
derheden de afmetingen cn prijzen van alle
onderdeelen worden aangegeven, waardoor
tevens een scherpe prijsberekening mogelijk
is.
In de fabriek zorgt men voor de uitvoering.
Machines op dk gebied ^a-vormen én ver
werken het hout tot de gewcnschte afmetin
gen en modellen. In de groote machinezaal
denkt men onwillekeurig aan de beruchte
Amerikaansche machine waarin ter eener zij
de het varken schreeuwend cn protesteerend
verdwijnt om aan de andere zijde als worst
cn ham weer te voorschijn te komen.
Zoo gaat het hout ook hier als ruwe latten
de machine in om er glad, geschaafd op maat
gesneden en gereed voor de monteerafdce
ling uit te voorschijn te komen.
Vliegensvlug verdwijnt het ruwe hout on
der de tanden der machineraderen en op an
dere plaatsen werken zaagmachines, fraisma-
chines, draai-, schuur- en lijstenbanken on
vermoeid om de geestelijke scheppingen der
fabriek tot werkelijkheid te doen worden.
Het is een interessant gezicht dit bedrijvige
machineleven en daarbij de narbeid der weik-
lieden, meubelmakers, politoerders, monteer-
ders en allen die naast de machines hun men-
schelijke arbeidskracht geven.
Op het oogenblik werkt de fabriek met 100
man personeel en kan zij lang niet aan alle
inkomende bestellingen uitvoering geven.
Van het verwerkte hout gaat niet één snip
pertje verloren dat nog dienst kan doen voor
de fabricage van kleinere huishoudelijke of
luxe artikelen ai wat ten slotte als afval
moet beschouwd worden, behoeft niet in op
slagplaatsen te worden gebracht maar gaat
in den oven van de reusachtige 40 paarden
kracht sterke locomobiel die door een Norton-
pomp tevens 3000 L. water per uur uit den
grond zuigt en dus ook onafhankelijk van de
waterleiding is.
Dat mag economisch arbeiden genoemd
worden en moet ten slotte tot gunstige be
drijfsresultaten leiden.
Die zijn dan ook niet uitgebleven en de
heer Jansen, die een volledige monsterkamer
te Amsterdam heeft en er nu ook een te Brus
sel opent, kan onmogelijk aan alle inkomen
de bestellingen voldoen cn. laat allereerst de
buitenlands-Ee varen daar voornamelijk de
Engelschen wat al te nieuwsgierig naar de
meest verschillende bijzonderheden zijn, die
een koopman-fabrikant het nu juist niet noo
dig acht wereldkundig te maken.
België belooft een goed afzetgebied te wor
den en de eerste zendingen zijn na dc moeilij-
't geheel niet „arm." De lijst, waarin het ge
vat is, is prachtig genoegrotsen, zon. .duis
ternis ongekend weer, de wijde hemel, de ster
ren het noorderlicht en een uitgestrektheid
land mijlen ver in den omtrek; wie in onze
maatschappij heeft zulk een achtergrond voor
zijn werk? Daarbij komen de afwisseling en
de spanning van het rendierhoeden, van ver
lies en winst, en dan de strijd met de natuur
de voortdurende verandering ten gevolge van
het trekken, de gezelligheid van het huiselijk
leven in de familiehut en het familiegevoel
zelf dat alle leden van een geslacht saamver-
bindt. Er is op het hoogland niet veel tijd
zich te vervelen als men het leven in een Lap-
penhut meemaakt. Wel vindt men daar ande
re afleiding, andere gezelligheid en andere
vermaken dan waaraan wij gewoon zijn maar
daarom zijn ze niet van minder waarde, en
wie voor dat leven geboren is, mist ze niet
graag.
't Valt wel is waar niet te ontkennen dat
het leven van den Berglap een moeilijk be
staan is; maar alle volwassen familieleden
deelen met hem de bezwaren en moeiten. De
man neemt het hardste deel van het werk op
zich, vooral tegenwoordig, nu de vrouwen hoe
langer hoe meer ontzien, worden tenminste de
gehuwde vrouw, die bij het rendierhoeden niet
geregeld behoeft te helpen. En als er ver
huisd wordt, halen de mannen de kudde, en
de vrouwen pakken in. Als het verhuisgoed op
zadeltrekdieren geladen wordt, maken ze ge
lijke vrachten gereed e nleggen tuig en dek-
kleeden klaar zoodat alles vlug opgeladen
kan worden, de dieren laat men nooit wach
ten. Maar het omgekeerde gebeurt' soms. Toen
wij van Abrantjakka zouden verhuizen, had
den we alles in orde, we zouden met sleden
gaan. Wat achter moest blijven, stond be
hoorlijk toegedekt, de hut was leeg maar de
rendieren kon men niet bij elkaar krijgen
vóór het avond was, en dus moesten we de
riemen van de sleden weer los maken en het
Ve rajrtöjjsjansn dsnrrftwn rvds verzond®.
't rouwens op de verschiLoide jaarbeurzen
heeft de stand van deze fabriek de aandacht
getrokken en tot groote bestellingen aanlei
ding gegeven.
Een buitengewoon nauwkeurige bedrijfsad
ministratie toont onmiddellijk de vermissing
van het kleinste plankje of bewerkte onder
deel wat in een fabriek als deze meermalen
van beteekenis is gebleken.
Ten slotte moeten wij nog vertellen van
ons bezoek aan de expeditielokalen en hout
opslagplaatsen der fabriek aan de Voormeer.
Tusschen deze lokalen en de fabriek zelve va
ren de schepen geregeld af en aan, heen met
het ruwe hout, terug met de afgewerkte fabri-
catin.
En deze fabricaten worden bij duizenden
stuks aan de Voormeer ter verzending ver
pakt en gereed gemaakt. Wie de volle hout-
loodsen ziet verbaast zich onwillekeurig over
de mcdedeeling dat deze voorraden slechts
voor een paai' maanden voldoende zijn en ge
regeld aanvulling behoeven.
Dat is het beste bewijs voor de enorm
groote productie.
Hoe meer hout er per schip van de Voor
meer naar de Lindengracht gaat, des te moer
afgewerkte artikelen keeren er van de Linden
gracht naar de Voormeer terug en des te
grooter ziiu de zendingen naar binnen- en
buitenland.
De fabriek „Eik en linden", die per week
gemiddeld voor een 10.000 puroduceert, is
een Alkmaarsche onderneming, die in weinige
jaren bekendheid heeft verworven.
Zij is een sieraad voor ou-ze gemeente en
helpt mede haar goeden naam in alle opzich
ten hook te houden.
UIT HET INDISCHE LEVEN.
XV.
Op de lagëre school begint het werk des
morgens om half acht. Om 9 uur wordt een
half uur ontspanning gegeven, waarna weer
gewerkt wordt tot 11 uur,. De laagste klassen
gaan dan naar huis, de andere blijven nog
werken van half twaalf tot 1 uur.
|De ontspanning om 9 uur wordit gebruikt
voor het nuttigen, van het ontbijt. Ieder kind
heeft een boterhammen trommel t je biji zich,
tenzij een bediende komt met een blad, waar
op heit noodige te vinden is. Voor onvermo-
genden komt om 9 uur een vrouw met rijst en
wat daarbij! hoort. Het hoofd der school be
taak haar uit een voedingsfonds, wat de kin
dieren nuttigen. Diezelfde kinderen krijgen
ook één of tweemaal per jaar een1 pak katoe
nen kleeren en een paar schoenen. Dat hangt
natuurlijk wat af van den stand der kas.
Het schoolgeld wordt berekend naar het
inkomen dier ouders. Onder dat schoolgeld
zijn ook begrepen de leermiddelen. Zij, die
.gratis schoolgaan, krijgen de leermiddelen
oolk. Niet in bruikleen, zooals hier, maar in
eigendom. Een scholier houdt zijn boeken.
Een onderwijzeres heeft meestal meer dan
één klasse te behandelen. Er zijn er 7, zoodat
een kind zeven jaren lager onderwijs heeft,
voor het naar die H. B. S. gaat of na afge
legd 'klein-ambtenaarsexamen het leven in
gaat. Dat laatste examen wordt vereischt om'
in 's lands dienst te komen als klerk, bij de
sporen!, de douane en in andere betrekkingen.
Particulieren eischen ook al dit diploma van
sc^licitaniten naar een betrekking. Vroeger
kon men met diiit diploma al heel ver komen.
Er zijn residenten geweest die geen ander ge
had hebben' en zoo dus alleen gevormd wer
den voor hun hooge en verantwoordelijke be
trekking op de lagere school en in den dienst.
Er zijn zoo natuurlijk zeer slechte ambte
naren geweest, maar oök uitstekende plan
nen wier nagedachtenis èn bij de regeering
èn bij de bevolking lang bleef leven en dat
met eere. De praktijk had deze mannen van
energie misschien meer geleerd1, dan ooit eeni-
ge studie hun had kunnen bijbrengen.
Wie voor het eersit met de Indische scholen
kennis maakt, wordit onwillekeurig getroffen
door enkele verschijnselen, ik wil ze achter
eenvolgens even noemen, doch ik kan er moei
lijk breedvoerig over spreken.
Men! mist op de Indische scholen tijdens
het onderwijs dat rumoerige, dat dikwijls een
Holl'andlsche school ontsiert. De onderwijzer
heeft betrekkelijk weinig last met de orde. Er
is dan ook over -het algemeen een) prettige
verstandhouding èn tusschen onderwijzers en
leerlingen, èn 'tusschen de leerlingen' onder-'
ling.
!De gewilligheid der leerlingen is groot.
Wat ze kunnen), dloen ze graag. En nu gaan
ze vaardig om met pen en potlood. Teekenen
is hun een uitspanning. Op het schrift leggen.
aliemoodigste er uithalen. Zoo'n leege hut
zonder dennentakken op den grond is akelig
koud.
Nog vóór het licht werd, gingen de man
nen de trekdieren ophalen en toen kwamen
we vroeg weg. Een bevroren paars winterzon
netje keek even boven het gebergte uit en
wierp een mat schijnsel op de lange rijen van
sleden, die als bonte strepen langs de rotsen
zich voortbewogen. De grond was wit en de
lucht overal helder, maar er lag slechts een
dunne sneeuwlaag en de sleden gleden er niet
zacht over heen ze hobbelden over rotsstuk
ken en oneffenheden, rolden soms geheel om
en moesten weer opgeholpen worden, wat
geen gemakkelijk werk was.
Meestal moest ik een oogje op de sleden
houden, als ik niet zelf een sleep 'te sturen
had; niemand mag werkloos blijven op een
verhuistocht, en de hulp die men verleenen
kan, wordt metd ank aangenomen Er is altijd
iets gejaagds bij die verliuistochten een zekere
haast die haar verklaring vindt in de beperk
te kracht van het rendier. Het kan niet lang
achtereen trekken, heef spoedig weer voedsel
en rust noodig en bezit niet zulk een taai uit
houdingsvermogen als het paard. Wordt het
rendier moe, dan gaat het liggen ,en al wordt
het een paar maal opgejaagd en aangezet tot
voortzetting van zijn werk,'lang duurt het
niet het valt en kan niet meer voort. Dus
zetten de Lappen dadelijk bij het begin van
een tocht een vlug tempo in en dien gelijkma-
tigen draf houden zoowel de menschen als de
dieren uur na uur vol. Sara verklaarde het
zoo„een Lap loopt hard, omdat hij weet dat
er duisternis komt en sneeuwstorm."
Achter de laatste slede van een der rijen
sleepte een harsachtig stuk van een dennen
stam. Daar moesten spaanders van gehakt
worden, om in het begin van den winter, als
de Lappen in 't hooggebergte vertoeven bo
ven de grens der berkenbossohen, het vuur
aanmaken te vergemakkelijken. Dat is ko&t-
I sse zTcff zeer fee en Be caïïia» zien er dan ook
ovtr het algemeen zeer nat uit. Men. vindt
zelfs onder jonge kinderen al een soort calli-
grafen.
Verdler valt het op, welk een belangrijk
deel van dien tijd wordit gewijd aan spreek-
en taalonderwijs. Dit is natuurlijk. Voor Hol-
laüdsche kinderen, die uit een goed Hol-
landsch mil lieu komen, is dat wel eens jam
mer. Dezelfde tijd zou 'door hen vruchtbaar
der kunnen besteed worden. Doch de onder
wijzer heeft zich niet te richten naar de min
derheid! maar naar de meerderheid. Vandaar,
dat zeer veel tijd wordt gegeven aan spreek-
onderwijs. Deed men dat niet, dan zou van
het verdere onderwijs weinig terecht komen.
Ondanks het vele apreekonderwijs blijft het
voor de kinderen een. groote moeilijkheid een
geregeld verhaal of een betoog van den on
derwijzer te volgen. Hij heeft er dan ook zorg
voor te drageni, dat hij vooral niet te vlug
spreekt, en duidelijk en goed gearticuleerd
zich uitdrukt. Misschien is daarom de orde
ook zoo groot, omdat de leerlingen zich bij
zonder inspannen hem -te volgen. Wie goéd
oplet, zal bij1 een geschiedenis- of aardriiks-
ikunde-les, of een! andere, waarbij de onder
wijzer vertellend of betoogend aan het woord
is, een opmerkzaamheid waarnemen, die frap
peert.
Vele leerlingen ziet men de lippen bewegen,
om voor zich zelf na te zeggen, wat de on
derwijzer beweert. Zoo dringt het makkelijker
tót hen door. Hier is een nadéelig gevolg aan
verbonden natuurlijk. Laat men die kinderen
wee rvertellen, wat ze hebben gehoord of ge
lezen, dan krijgt de onderwijzer öf zijn eigen
woorden öf die uit het boek weer. Het geheu
gen werkt door oefening zoo sterk, dat heele
zinnen'of deelen van bladzijden worden ont
houden.
Het sterkst zijn de leerlingen gewoonlijk in
het rekenen. Dat is al dadelijk iets, wat ze
kunnen begrijpen. De taaimoeilijkheid is hier
minder bezwaarlijk. Ook de aardrijkskunde
wordt graag gevolgd. Een leerling der hoog
ste klasse weet meer van Indië, dan een Hol-
landsche leerling van Nederland en zeker
weet die Indische leerling meer van Neder
land, dan een Nederlandsche van Indië.
De scholen worden min of meer geregeld
geinspecteerd door de 5 inspecteurs Feitelijk
moest dat eens per jaar gebeuren, doch het
terrein, waarop deze heeren werken is zoo
groot, dat dit moeilijk gaat. Zoo heeft de in
specteur der 4e afdeeling, de Bandoeng woon
achtig, een afdeeling, die omvat West-Java
met uitzondering van Batavia en Bantam, en
voorts Sumatra, Banka en Billiton en de Wes-
ter-afdeeling van Borneo. Hun werk is de
laatste jaren verlicht, doordat er speciale
inspecteurs zijn benoemd voor het Hol-
landsch-Inlandsch onderwijs en het M. U.
L. O., maar er blijft toch nog genoeg te doen
over.
Het M. U. L. O. wordt flink aangepa'
werkt zeer sterk mee, om het Europ "sme
kind, dat niet voor verdere studie bestemd is,
een voldoende ontwikkeling in het leven mee
te geven. Het moet tevens het Middelbaar
Onderwijs ontlasten. Het is een verschijnsel,
dat dc H. B. S.-scholen vele leerlingen opne
men, waarvan men in het begin al weet, dat
ze de 5 jaar niet zullen afloopen. Ze komen
alleen om wat meer onderwijs te genieten dan
het L O. geeft. Het nadeel is, dat ze dan met
een gedeelte kennis van een vak dc wereld in
gaan. Het M. U. L. O. geeft in 5 jaar een ge
heel. Toch is de stroom naar de H. B. Scho
len niets verminderd. Er is een zeer sterke
drang in Indië naar ontwikkeling.
De beteekenis van de spreuk: „Kennis is
macht" kent men er zeer goed.
Ook het Middelbaar Onderwijs heeft te
genwoordig zijn inspecteur, waardoor mis
schien meer eenheid zal komen. Bij het toe
nemen van het aantal H B. Scholen was dat
ook zeer noodig. De H. B. SchoLn met 5-ja-
rigen cursus zijn veel te talrijk bevolkt Die
te Weltevreden telt b.v. een 500 leerlingen,
wat beslist te veel is.
Een nadeel is nog, dat het voortdurend
op sterkte houden van het leeraarspersoneel
zeer moeilijk is. In Indië worden geen mid
delbare examens afgenomen, zoodat het per
soneel uit Nederland moet betrokken worden
Waar dit tegenwoordig bij het L O al een
groote moeilijkheid is, is dat bij het M. O.
niet minder het geva' Er is maar één zaak,
d'> verbeterino- kan brengen, n 1 een belang
rijke salarisverhooging. zoowel bij M, O als
bii L O Doet men dat niet, dan krijgt men
den wagen nooit in het goede spoor.
Dr Hazeu, toenmaals Directeur van On
derwijs, met wien ik te Batavia deze kwestie
besprak, liet zich als volgt uit: Hebben dan
baar als wittebrood", zei Sara tegen me, ter
wijl ze naar dat stuk hout wees.
We liepen uren over drassige landen en
lagere rotsen, menschen en dieren waren ge
ducht moe, maar laat in den namiddag, toen
naar het licht té oordeelen de avond niet
meer ver was, kwam de welkome koffie-rust.
De dieren werden ontlast schrapten de
sneeuw weg en versterkten zich met mos voor
ze gingen liggen om uit te rusten. De men
schen kwamen allen bij het vuurf dat van
oude stronken gestookt werd, die hier en daar
nog stonden, ze waren droog en brandden ge
makkelijk. Het was hier koud, boven de
eigenlijke boomgrens, en niet allen konden
van het vuur genoegen hebben. Aan den
windkant zaten de moeder en de kleinere kin
deren. Zij konden van de warmte genieten
zonder dat de rook hen hinderde. Aan den
anderen kant van het vuur werd men gebra
den en stikte van de walm. En zat men een
eind van het vuur af, een poos op de sneeuw,
dan verdampte de wormte, die men onder het
loopen had opgedaan, en de kleeren vroren
aan de sneeuw vast; maar de koffie bracht je
in beter humeur en met vernieuwde krachten
gingen we verder.
Weer liepen we een paar uur. Nikki ver
trouwde mij de leiding van een sleep toe daar
hij iets andera te doen had; ik was trotsch
toen hij zei: „je kunt het goed volhouden." Ze
hadden n.l. eerst bezwaar gemaakt mij mee te
nemen en hadden getracht mij af te schrik
ken door met Sterke kleuren mij de kou, het
slechte weer en allerlei ongemakken af te
schilderen. Het zou lastig voor hen geweest
zijn, als ik onder een verhuistocht al te ver
moeid was geworden, zoodat ik niet verder
mee kon komen. Daarom was ik blij dat hij
mij aanmoedigde en mij ziin sleep gaf. Er
was op dien herfsttocht veel nieuws voor mij
te leeren veel nieuwe woorden ook. Biettar
zei„ja onze zomertaal kan je nu spreken, nu
moet je leeren praten in onze wintertaal."
f de JongeTul te Nederland zoo weftfr
voor een ideaal dat ze om dergelijke fmauci-
eele redenen weigeren een betrekking met
een verheven doel: verheffing van een volk, te
aanvaarden?
Mijn antwoord moest wel zijn: Heeft dan
de Regeering zoo weinig over voor dit ide
aal, dat ze de zaak niet eens flink financieel
wil aanpakken?
Het onderwijs eischt ook in Indië wa+
meer dan de gratis-verzekering, dat ze de
voortdurende zorg is van de Regecring. Het
onderwijsbudget moet er van getuigen. Ge
lukkig zijn we wel een heel stuk verder dan
jaren geleden, maar we zijn er in Indië nog
lang niet.
A. v. W.
AAN DE DAMMERS 1
Met dank voor de ontvangen opl. van pro
bleem 575 (partijstand Verkroost.)
Zw. 1, 5/8, 13, 14, 15, 17, 18, 19, 21, 22,23.
W. 24, 25, 26, 28, 30, 32, 33, 34, 37, 38,
39, 42, 43, 48.
Oplossing.
Na 510 van zwart speelt wit:
1. 34—29 1. 23 34.
2. 28—23 2. 18 20.
3. 32—27 3. 21:41.
4. 42—37 4. 41 32.
5. 38: 9 5. 14: 3.
6. 25 5 6. 34 25.
7. 5 13!
Heel mooi!
Goede opl. ontvingen wij van de heeren:
W. Blokdijk, P. Dekker, D. Gerling, te Alk
maar, W. F. van Gendt, Bergen, FL E. Lan-
tinga, Bellingwolde, Jb. Toepoel, Sint Pan-
cras.
Van no. 574 nog een goede opl. van P. de
Groot, Warmenhuizen.
UIT DE PARTIJ.
Voor de hoofdklasse competitie van den
Ned. Dambond werd Zondag o. a. gespeeld
de ontmoeting Constant (Rotterdam) tegen
M. D. (Den Haag).
Constant won met 119. De partij aan 't
eerste bord tusschen Kleute en Damme werd
remise. In enkele partijen werd anders zwak
gespeeld.
Zoo zette b.v. de Boer voor Koperberg een
eenvoudigen damslag open.
Zw. 3, 4, 6, 8, 9, 12/16. 18, 26.
W. 24, 29, 33, 36/39 43, 44, 45, 48, 49.
Zwart aan zet speelde hier 1420? waar
op wit liet volgen
1. 24—19 1. 13:24.
2. 37—31 2. 26 37.
3. 38—32 3. 37 28.
4. 33 2! Nogal gemakkelijk.
Aardiger \fras de volgende stand uit de
partij Huiberts—Scholtes.
Zw. 3, 7, 12, 13, 17, 18, 19, 23, 24.
W. 27, 28, 30, 32, 34, 35, 37, 39, 43.
Het was avond, toen we te Pirtimis-cetno
aankwamen. Een aunne sneeuwlaag lag over
al en alleen bruindorre boschbessenstruiken
spreidden een donkerder kleur over den grond.
De breede rivier was al bevroren en weer
kaatste het stille geelachtige hemelgewelf en
dé lang opgeschoten verwelkte planten aan
beide oevers. Hét ijs was slechts een nacht oud
en hooger op bruiste de waterval. Witte
sneeuwhoenders waren bij troepen over het
landschap verspreid. De vrijgelaten rendieren
zwierven eerst samen of alleen rond en voeg
den zich ondeweg hun ergsten honger en
dorst stillend allengs bij de hoofdkudde op
het gebergte Onze hu't werd op een hoogte
bij wat wilgenstruikgewas opgezet. Daar Nik
ki reeds de reis deed met sleden konden wij
niet als de anderen die met lastdieren ver
huisden, ons kamp opslaan aan den overkant
van de rivier, maar moesten wachten tot het
ijs de zwaar geladen sleden kon dragen.
Onder het gekraak van barstende ijsstok
ken gingen zij die nog geen sleden gebruik
ten me al hun lastdieren de rivier in, om den
diepen sterken stroom te doorwaden. De klei
nere kinderen reden op de rendieren, de groo-
tere werden er over gedragen; midden in de
rivier zag ik een jonge vrouw met de wieg op
haar rug tot aan haar middel in het water
voorzichtig oversteken en tegelijk de rij last
dieren achter zich aan trekken. Het was in het
begin van November en dien avond vroor het
hard. De mannen kwamen meestal vrij droog
over, hun leeren broeken reiken tot over de
heupen en als ze heel zijn en goed inge
smeerd. zijn ze evenals de schoenen geheel
waterdicht, wanneer de enkelriempjes vast
worden aangehaald; maar de vrouwen dra
gen onderkleeding van wollen stof en haar
leeren slobkousen komen niet verder dan tot
aan de knieën. De overtocht werd in korten
tijd volbracht en al spoedig zagen we rook en
vonken opstijgen uit de hutten aan den over
kant.
(Wordt vervolgd).
ffsne iflor
