«Ie Cut
Sociale verzekering.
Zaterdag 13 December.
Km. M94t
mi
Sundsrci Een a Twintigste Jaargang.
Naast het hout staat allereerst het ijzer als
grondstof voor de fabricage van gebruiks
voorwerpen op vrijwel elk gebied.
Wat zouden onze industrie en handel betec-
kenen wanneer men het ijzer niet kende, het
ijzer, dat in elke grootte en eiken vorm zijn
practische /toepassing vindt, dat wij kennen
in den vorm van kleine schoenspijkertjes,
maar oo,k als ontzagwekkende scheepsrompen,
als spoorbruggen, locomotieven en als ma
chines van de meest verscheiden afmeting
en constructie.
Zonder het ijzer zouden er geen machines
zijn en zonder machines zouden industrie,
handel en verkeer geen beteekenis hebben.
Door handenarbeid alleen kan niet meer in
de wereldbehoeften aan duizenderlei artikelen
worden voorzien. De machine werkt zoo veel
vlugger en goedkooper dan de handwerks
man en zonder de hulp van machines is het
nu eenmaal niet mogelijk tal van fabricaten,
waaraan een dagelij ksche behoefte bestaat, in
den handel te brengen.
Wij kunnen niet buiten het ijzer en waar dit
in de meest verschillende vormen zijn toepas
sing vindt is het begrijpelijk, dat men er zich
op toegelegd heeft, zulke machines te vervaar
digen, dat de bewerking der grondstof geen
enkele moeilijkheid meer oplevert.
Het zachte hout laat zich gemakkelijk be
werken, het onderwerpt zich gedwee aan elke
gcwcnschte vormverandering, maar het stug
ge, harde ijzer eischt grootere krachtsinspan
ning om het tot den vereischten vorm en af
meting te kunnen brengen.
Maar de techniek bracht telkens weer bete
re werktuigen en naarmate de machines vol
maakter "werden, bleek het stugge ijzer meer
en meer een willoos materiaal.
Hoc hard liet ijzer ook zijn moge, de
mensch kan het versmelten, verbuigen en
vervormen, het is in zijn handen zoo gedwee
en even leidzaain als het zachtste materiaal
geworden.
En wat met het hout niet mogelijk is, dat
bereikt men ten slotte met het ijzer.
Een vergane en vciwcerde houten schut
ting kan nog slechts dienst doen als brand
stof, maar een verroeste en gebroken lanta
renpaal komt ten slotte weer in de ijzergiete
rij terug en is weinige weken later veranderd
in het gietwerk voor een moderne machine,
die weer haar aandeel in de fabricage van de
meest verscheidene producten zal hebben
Het ijzer vindt zijn toepassing op zoo dui
zenderlei wijze, dat de verschillende fabrieken
het .slechts in bepaalde vormen en tot bijzon
dere fabricaten verwerken.
Er zijn fabrieken, die niets anders dan
spijkers leveren, er zijn „schccpsfabrieken",
machinefabrieken, fabrieken van haarden en
kachels, van spoorrails, van locomotieven en
ontelbare andere, die alle het ijzer als grond
stof hebben, maar het afleveren in de meest
verscheiden vorm en samenstelling.
/oo komen wij tot dé bespreking van de
industrieele inrichting waarvan wij onze le
zers ditmaal eerts wat vertellen willen, name
lijk de Alkmaarsche Ijzer- en Metaalgieterij,
de bekende fabriek van stoom- en andere
werktuigen td dezer stede.
Iedere Alkmaa'rder weet natuurlijk, dat de
fabriek op de Voormeer gebouwd is, maar
niet iedereen weet op welke vervorming van
het ijzer.tot bruikbare fabricaten deze fabriek
zich in de laatste jaren in het bijzonder heeft
toegelegd.
Allereerst een woordje over de geschiede
nis van deze belangrijke industrieele onder
neming.
Haar wieg wanneer men tenminste van
een ,,fabriekswieg" kan spreken stond in
1879 in Pen Helder.
Daar was de onderneming door eenige
Heldersche heeren opgericht en hun bedoe
ling was een fabriek te stichten die de booten
van de Maatschappij „Nederland" zou kun
nen reparceren.
Want de booten gingen toentertijd nog alk-
door het Groot Noord-Hollandsen Kanaal,
maar het is begrijpelijk, dat na de opening
van het Noordzeekanaal, toen alle groote zee
schepen in plaats van naar Den Helder naar
IJmuidcn stoomden, de onderneming in het
noordelijkste puntje van onze provincie elke
beteekenis miste.
Toen werd een nieuwe vennootschap ge
vormd, men kocht terrein aan de Voormeer te
Alkmaar en richtte er de ijzergieterij met ma
chinefabriek op, waarvan de heeren C. J. van
Spall en A. van der Linden van den Heuvel
directeuren werden.
Nadat de laatste omstreeks 1887 uit de di
rectie getreden was, werd in 1898 de heer C
J. van Spall als directeur door den heer Th.
van Spall vervangen en deze werd «bij zijn
overlijden in 1916 opgevolgd door den te-
genwoordigen directeur, den heer Ph. M
Bosscher.
De fabricaten, die de onderneming in
hoofdzaak uit haar grondstof, het ijzer, op
bouwt, zijn van een zeer bijzonder soort en
kunnen slechts in betrekkelijk weinige groote
ondernemingen toepassing vinden.
De fabriek heeft zich toch in hoofdzaak toe
gelegd op het vervaardigen van beveiligings
toestellen voor spoor- en tramwegen, seinpa
len, wisselstellers, bewegingstoestellcn, sluit-
boomen voor overwegen, materieel voor trek-
draadgcleiding, plaatijzeren seinhuizen, tele
foonpalen. palen voor electrisch licht en der
gelijke fabricaten.
In de jaren 1882 en volgende werd het
spoorwegnet uitgebreid en bleek de invoe
ring van een beter beveiligingsstelsel noodza
kelijk. Zoo kwam men er toe zich in het bij
zonder toe te léggen op het vervaardigen van
veiligheidsinrichtingen voor de spoorwegen
en thans is deze Alkmaarsche inrichting daar
voor een der eerste in den lande.
Zij levert bruggen, wi^selstel-inrichtirigen,
sein-inrichtingen en verzorgt daarvan ook 't
electrisch gedeelte.
Vroeger werden deze veiligheidsinrichtin
gen uitsluitend met de hand bewogen, daar
na kwam op dc grootere stations de electri
sch® krarht ais btiiVCÊgkrarhj, ihnns. ju vele
jnsvsEw de electriseRe m pSn*umafI«cfie
kracht.
De fabriek heeft den geheelen ontwikkelings-
nmee doorgemaakt en zich aan de veran-
omstandigheden aangepast.
Zij levert haar fabricaten niet alleen aan de
spoor- en tramwegmaatschappijcu hier te lan
de, maar ook aan de koloniën en vond tevens
een groot afzetgebied in Zuid-Afrika, waar
zij voor de Ncd. Zuid-Afrikaansche Spoor
wegmaatschappij werkte.
Dank zij de voorschriften van het algemeen
reglement voor spoor- en tramwegen van
1^63 moeten de diverse maatschappijen voor
doeltreffende veiligheidsmaatregelen zorgen
en deze veiligheidsmaatregelen cischen de
meest ingewikkelde toestellen
Behalve voor dergelijke maatschappijen
werkt de Alkmaarsche inrichting voor parti
culieren en ondernemingen op verscheiden
gebied. Zij maakt b.v. constructiewerk voor
het provinciaal electrisch bedrijf, zij repareert
stoommachines, fabriceert afsluiters voor wa
terleidingen en voert belangrijke opdrachten
voor de Staatsmijnen uit.
Aan de fabriek, waaraan thans een 250-tal
arbeiders werken, is een ijzergieterij en een
instrumentmakerij verbonden In de laatste
worden de elcctrioche onderdeden voor de
spoorwcgtoestcllen vervaardigd of meer
nauwkeurig werk aan mai incmatcriaal, als
zoeklichten en andere werktuigen, verricht.
Vóór wij een kijkje in dc f briek nemen,
willen vij nog even de aandacht vestigen op
de buitengewone zorg, die het ontwerpen cn
uitvoeren van veiligheidsinrichtingen met zich
medebrengt.
De meeste veiliglicidsinrichtingen bijna
ieder land heeft zijn eigen systeem worden
door de ingenieurs van de spoorwegen uitge
dacht, maar ook dc Alkmaarsche fabric^ heeft
haar doeltreffend gebleken uitvindingen ge
daan, waarop patent genomen kon worden.
Wie bedenkt hoezeer het treinverkeer is toe
genomen cn hoe enorm veel treinen in alle
richtingen van ons vaderland dagelijks over
dezelfde rails loopen, verbaast zich wel eens,
dat ongelukken als verkeerde wissclstand en
daardoor déraillement of treinbotsingen zoo
hoogst zelden voorkomen.
Weliswaar zijn op alle stations en in alle
seinhuizen de waakzame ambtenaren, die het
treinverkeer regelen, maar om ook mogelijke
fouten door onachtzaamheid of mcnschelijke
vergissingen zoo volkomen mogelijk uit te
sluiten is het steeds het streven geweest- zul
ke veilighcidstoestollen te vervaardigen, dat
het den bediener ervan feitelijk onmogelijk is
door onachtzaamheid een treinongeluk te
veroorzaken.
Iedere spoorlijn is b.v. in bepaalde afstan
den z.g n. blokken verdeeld en geen twee trei
nen mogen in hetzelfde blok rijden. Dus moet
steeds het sein voor een blok op onveilig
staan zoolang een trein niet in een volgend
blok overgegaan is en deze trein kan weer
niet in dit blok overgaan of de seinpaal die
het daarbij moet passeeren moet weer op „vei
lig" staan ten tcckeii dat zich in dit blok geen
andere trein ophoudt.
Komt een trein bv. bij het begin van een
blokrecks een blok binnen, dan ontvangt de
seinhuiswachter van het volgend blok daar
van door een wekkerbei bericht en zet hij
van af zijn seinhuis het achter den trein lig
gende sein op „onveilig" en het sein van het
komende blote op „veilig". Is dit laatste sein
gepasseerd, dan geeft de wachcr weer een
nelbcricht aan den wachter van het volgend
blok, stelt het laatste sein op „onveilig" en
brengt tegelijkertijd het bcginsein van het
reeds gepasseerde blok weer op „veilig", als
tcckcn. dat zich in dat blok geen trein meer
ophoudt.
Dc Alkmaarsche fabriek levert alle centrale
bewegingstoestellcn, zoowel die welke nog
op dc kleine stations gebruikt worden, als de
grootere moderne inrichtingen.
Deze toestellen zijn zoo geconstrueerddat
b v. geen wissels kunnen omgelegd worden
zoolang e^n sein op „veilig" staat.
Voor grootere stations worden meer inge
wikkelde bewegingstoestellcn gefabriceerd,
waarbij op ingenieuze wijze de afhankelijk
heid van seinen en wissels verkregen wordt
en waarbij de wissels weer vastgezet blijven
zoolang het sein vrij is cn op „veilig" gesteld
kan worden.
De bewe^lnTstocstel'en kunnen "an open
rijdbare handels voor de wissels voorzien
worden, die zoo ingericht zijn. dat wanneer
een wissel van de verkeerde richting van de
achterzijde wordt ingereden, noch de ton
gen zelf. noch het bewegingstoestel bescha
digd wordt i
In het artikel seinpalen" levert de fabriek
alle voorkomende soorten met een, twee drie
of vier armen, of wel met zijdelings geplaats
te armen. Tevens worden seinbruggen gele
verd Waarop afzonderlijke palen geplaatst
kunnen worden, en fabriceert men ook de z.g.
rangeerseinpalen, vóórseinpalen en klapbor-
den, welke laatste voornamelijk in gebruik
zijn bij de Staatsspoor en die „onveilig"
aangeven als het roode ronde bord zichtbaar
is en „veilig" als het bord horizontaal ge
plaatst is.
Wisselstellers worden door de fabriek, vol
gens verschillend model, hetzij niet, hetzij
wèl openrijdbaar vervaardigd en geconstru
eerd voor bovengrondsche en ondergrond-
sche draadgeleiding. Ook voor de fabricage
van gcleidingsmatcriaal wordt zorg gedra
gen.
En ten slotte vervaardigt de fabriek de
meest diverse toestellen, als de z.g.n claus-
sloten, wervels, spantoestellen, druklatten,
grendels en sparren.
Koppeling wordt gebracht tusschen af-
standsseincn en wissels door middel van
wissclsloten. Zoo krijgt men verband tus
schen de handels van de afstandsseinen en de
wissels op de stations, zoodat de eerste alleen
op „veilig" gesteld kunnen worden wanneer
de wissels in den juisten stand ziin gelegd
en de afstandsseinen op „onveilig" moeten
zijn teruggebracht alvorens dc wissels weer
vrij bewogen kunnen worden.
Dank zij deze ingewikkelde veiligheidstoe-
stellen worden spoorwegrampen door on
achtzaamheid of onoplettendheid bijna onmo-
van groote MBiïïvïtfMif.
In de uitgestrekte machineruimte zijn meer
dan zeventig machines van verschillende
constructie met de verwerking van het ijzer
bezig.
Het ijzer is hard, maar het staal is nog har
der en buigt het ijzer ten slotte in eiken ge-
wenschten vorm en afmeting.
Er zijn machines, die het ijzer als peper
koek in, schijfjes kunnen snijden, er zijn ma
chines, (lie het zagen, die hot afveilen, die het
fraisen, die het schaven en die het draaien
Het kan in elke gcwcnschte dikte tot in tien-
dedeelen van millimeters nauwkeurig „ge
draaid" worden cn de Z.g.n. revolverdraai-
bankcu doen daarbij bewonderenswaardigen
arbeid.
In een afzonderlijke fabrieksafdceling wor
den de stalen bijbels geslepen cn gehard en
de metaalzagen automatisch gescherpt.
In de efdeeling der bankwerkers wordt de
laatste hand aan de afwerking der onderdee-
len gelegd en in dc monteerafdccling worden
ten slotte de kostbare vciligheidstoestellen in
elkaar gezet.
De instrumentmakerij heeft voor een zui
vere ^fwerking van de fijnere deeltjes en van
de electrische apparaten gezorgd.
Hier vooral komt het op uiterst nauwkeu
rig werken aan.
De fabrieksbeweegkracht wordt door een
tweetal zuiggasmotoren 'geleverd, welke
krachtige machines met alles wat daarbjj
behoort, in dc fabriek zelve vervaardigd zijn
Door kolengebrek waaraan de fabriek
meermalen een geringere productie had te
wijten en soms zelfs met stopzetting be
dreigd werd moet thans weer een der ma
chines buiten werking blijven. Maar ook dit
bezwaar hoopt men dezer dagen te overwin
nen door zich van de krachtige medewerking
van een nieuwe zware electromotor te verze
keren.
Op de ruime bergplaats voor de ijzergiete
rij liggen groote voorraden oud ijzer in den
vorm van gebroken straatlantarens en velcrlc.
andere onbruikbaar geworden ijzeren fabri
caten.
Dat oud ijzer gaat, vermengd met het z.g n
..pickijzer" het ijzer uit de hoogovens
in de groote smeltovens. Men brengt daar
onderin een vuur van gietcokes. stort daarop
een laag „oud roest", piekijzcr en hardsteen.
Het laatste smelt, neemt de onzuiverheden
van het „oud roest" tot zich en kan van de
gesmolten zuivere ijzermassa afgescheiden
worden.
Het gesmolten ijzer wordt onder uit de
groote ovens in vuurvaste kuipen van diverse
grootte opgevangen.
In de modelmakerij wordt alles wat men
van gietijzer fabriceeren wil uit hout ge
maakt en zoo geconstrueerd dat het z.gn
trekken yan het hout, waardoor vormverande
ringen ontstaan zouden, onmogelijk is. Die
houten vormen worden afgedrukt in een zich
daarvoor bijzonder leenendc zandmassa, d'e
niet aan den vorm blijft zitten en niet na het
wegnemen van den vorm uiteen valt.
Heeft men nu een voldoenden voorraad
modellen in het zand afgedrukt, dan wordt
het gesmolten ijzer in de groote k'uipen
van vuurvaste klei en graphiet vervaardigd
opgevangen en de wit-gloeiende massa in
de verschillende vormen uitgegoten.
Na bekoeling en vastwording heeft men
dan de oorspronkelijke houten modellen in-
gietijzer nagemaakt en kunnen deze fabrica
ten zoo zuiver mogelijk afgewerkt worden.
In de ópen ruimte voor dc werkplaatsen
liggen breede stapels ijzeren masten en palen,
waarbij ook die uit een stuk ijzer vervaar
digd, die men tot nu toe nog uit Bohemen
heeft moeten betrekken.
Tevens zatzen wij hier een voorraad „af
sluiters", gereed en verpakt voor verzending
naar een fabriek in Roemenië, wel een bewijs,
dat men ook in het buitenland het Neder-
landsch fabricaat in vehj gevallen nog boven
het andere prefereert. 5 -
Het zou ons niet moeilijk vallen nog ge-
ruimen tijd van deze fabriek interessante bij
zonderheden te vertellen, maar met het oog
op deze plaurstakitme
op onze plaatsruimte zullen wij dit artikel
moeten beëindigen.
Na lezing van het bovenstaande zal ieder
het wel met ons eens zijn, dat, de Alkmaar
sche Ijzer- en Metaalgieterij een inrichting
is, die met cere genoemd mag worden en die
de vode aandacht verdient van allen die in
de industrieele ondernemingen van onze ge
meente belang stellen.
gelijk gemaakt.
(aast deze toestellen levert de fabriek nog
overwegboomen, ijzeren masten in diverse
soorten, plaatijzeren seinhuizen en alle elee
trisrhe inrichtingen, welke op het gebied van
de beveiliging van het verkeer op spoor- en
tramwegen betrekking hebben, hetzij in ver
band met de toestellen voor complete installa
ties. hetzij afzonderlijk,
Een, kijkje in de fabriek geeft een indruk
UIT HET INDISCHE LEVEN.
XIV.
Zoo ergens dan is het in Indië, dat men er
naar streeft gezellig met elkander te leven.
Dit lukt natuurlijk lang niet altijd. Al die ge
zelligheid brengt de menschen vooral op klei
ne plaatsen wat te vaak bij elkander en als
die menschen nu zoo geschapen zijn, dat ze
elkander niet kunnen verdragen, dan heeft
men de poppen aan het dansen en het stedeke
leeft in voortdurende onmin. Een enkele per
soon kan dat veroorzaken. Hij komt en met
hem komt de ruzie. Hij gaat en de vrede
keert weer. Vandaar dat men over eenzelfde
plaats nog al eens tegenstrijdige oordeelvel
lingen hoort.
Te B. is het zeer gezellig. Daar hebben we
met het grootste genoegen twee jaar gewoonc
ën het speet ons? toen we, overgeplaatst wer
den, zegt de een.
Geen ongezelliger plaats dan B„ zegt een
ander. Daar heb ik de slechtste en onaange
naamste twee jaar van mijn heelen diensttijd
gesleten. Altijd ruzie. Zooveel gezinnen, zoo
veel partijen.
In groqte steden heeft men daarvan na
tuurlijk weinig last. De menschen kunnen
elkander daar ontloopen, ook al zien ze el
kaar dikwijls. Men kan daar een vrienden
kring kiezen.
In kleine plaatsen is men op elkander aan
gewezen Het middelpunt der gezelligheid is
de Sociëteit of de soos, ook bekend als dc
roeinah bolah d.w.z. het huis (roematri,
waar met de biljartballen (bolah) gespeeld
w'irdt
Op kleine plaatsen moet men wel lid zijn
van zulk een inrichting. Bij alle gewichtige
gebeurtenissen komt het Europeeschc pu
bliek hier samen. In den vooravond spelen
de heeren er een partij biljart, des Zaterdags
in den na-avond worden speeltafeltjes klaar
gezet en wordt er gehomberd, gewhist, enz.
Is het stadje een fanfarecorps rijk, dan is er
Zondagsavonds muziek.
Mooi?
Daar moet men maar niet zoo naar vra
gen. Op grootere plaatsen Beeft mm na
tuurlijk betere muziek, hoewel men ziju
eischen niet te hoog moet stellen. De batail-
lonamuzick is soms dragelijk, soms ook
mei Het is voor deze gezelschappen een na
deel, dat goede krachten spoedig ©verge
plaatst worden naar de atafmuziek te Ba
tavia.
Van alle muziekgezelschappen is die van
de cavalerie te Salatiga wel de beste, doch
het kan de vergelijking met de statmuziek niet
doorstaan. Dit is werkelijk uitstekend
Beoosten Kaap de Goede Hoop wordt een
dei gelijk corps niet aangetrofien. Het veel
grootere Engelsch-Indiscne leger, de steden
Hongkong, Shanghai, enz. staan achter bij
ons leger en onze hoofdsteden in dit opzicht
Doefi om op de sociëteiten terug te komen:
Gewoonlijk heeft men een mooi punt in de
cota (stad) uitgezocht. Vooral in kustplaat
sen ligt de soos heel mooi, zooals te l egal,
Ternate, Banda, Amboina, enz. Er zijn mooie
en minder fraaie gebouwen. Dat hangt af van
de grootte van de plaats. Want een goede
soos is vrij duur. Men betaalt er 60
's jaars contributie. Dit is zoowat het alge
meen gangbare bedrag. De consumptie is ge
woonlijk uitstekend. Alleen met bier sukkelt
men wel eens.
Zeer mooie sociëteiten vindt men b.v. te
Soerabaia, Semarang, Djokjakarta, Medan
en Batavia.
Vooral Batavia munt uit. Daar vindt men
er twee, die beide weelderig zijn ingericht.
Op Rijswijk, juist in de bocht bij de zooge
naamde fransche buurt, een minuut of drie
van het paleis van den Gouverneur-Generaal
af, staat de Harmonie. Deze sociëteit wordt
voornamelijk bezocht door handelslui en het
kan er in het middaguur tusschen 12 en 2
zter druk zija.
Meer iu trek is echter Concordia op het
Waterlooplein, vlak naast het door Daendels
gestichte gouvernementsgebouw, waarvoor
zich het standbeeld van jan Pietersz. Coen
verheft. De stichter van Batavia staat er in
gebiedende houding met den vinger naar be
neden wijzend, hetgeen den Inlander, die ook
vatbaar is voor humor, doet zeggen: Potong
roempoet dit sini! Lekasl (Snij hier eens
gauw het gras.)
Men kan zich bezwaarlijk een mooier so
ciëteit, althans wat het inwendige betreft,
dennen dan Concordia. Het gebouw is eenige
jaren geleden schiterend gerestaureerd. Het
is geheel in beheer bij de genie. Het is dus
een officieel gebouw en officieren kunnen
zonder ballotage lid zijn. Burger ambtenaren
en particulieren moeten zich aan ballotage
onderwerpen. Het aantal leden is nagenoeg
1500 en ze betalen 4 contributie per maand.
Vooral de binnengalerij, waar voor hon
derden plaats is, munt uit door sierlijkheid.
Hier worden eens per maand de zeer ge
zochte symphonie concerten gegeven. De
toeloop is dan soms zoo groot, dat de be
zoekers voor twee avonden gesplitst worden.
Den eersten avond zij, wier namen beginnen
met A tot en met G. Den tweeden avond de
rest.
De biljartzaal en de leeszaal zijn ook zeer
fraai. Het buffet is uitstekend voorzien. Men
kan er goed en betrekkelijk billijk dineeren.
De tuin van deze sociëteit kon grooter zijn,
vooral sinds 1898, toen een gedeelte werd af
genomen voor het Wilhelmina-paviljoen, dat
oij de kroning der Koningin in gebruik werd
genomen
Wie meerit door naar Indië te gaan buiten
de beschaving te komen, wordt.al heel gauw
tot beter begrip gebracht, wanneer hij den
eersten Zaterdagavond na aankomst te Tad-
jong Priok naar Concordia gaat. De tuin is
dan vol van een bij uitstek modern gekleed
publiek. Dames in keurige wandeltoiletten
zitten aan kleine tafeltjes of wandelen keuve
lend rond. Heeren in tpilet de ville, of in wit
smoking, officieren in uniform (te Batavia
wonen circa 40Ü officieren) geven aan het
tooneel een zeer levendig aanzien. Het is
een gezellige beweging.
Plotseling valt die muziek in en ieder
zwijgt. De muziek is uitstekend en ze klinkt
daar in den stillen avond zoo bijzonder heer
lijk Men komt van zelf onder de bekoring.
In de pauzen bewegen zich de Inlandsche
bedienden, net gekleed, onhoorbaar op hun
bloote voeten door den tuin, bestellingen op
nemend en rondbrengend. Het is alles koud,
wat men gebruikt: geprepareerd ijs, koud
bier, koude whisky soda, koude limonade,
sherry cobler, American drinks, enz. Goed
gefrappeerd. Vele inwoners der stad slaan
geen Zaterdag over, terwijl de geheele men
schelijke inhoud der talrijke groote hotels
Hotel des Indes, der Nederlanden, de l'Euro-
pe, Grand Hotel Java, enz. er gevonden
wordt. Op de andere groote plaatsen zijn de
sociëteiten wel mooi, doch niet als Concordia.
Die te Semarang, ook Concordia geheeten,
heeft nog een bijzonderheid, nl. een groote
goed gecementeerde vloer midden in den tuin.
Om dien vloer is het Zondagsavonds tus
schen 6 en half negen aardig zitten en het
bezoek is dan ook groot. De ouders komen er
dan en bewaken hun kroost, dat zich op dien
vloer vermaakt met het voortglijden op rol
schaatsen. Het is een leuk gezicht het jonge
volkje daar bezig te zien. Beentje over, voor-
en achteruit, aan een lange sliert, of danspas
sen makend. Er zijn beslist kunstenaars on
der. Ook kunstemakers.
Donderdagsavonds rijden de volwassenen
op deze baan. Dat is dan meer de flirtavond,
maar daaralles gebeurt in een helle verlich
ting en op een open vlakte is er zoo geen
kwaad bij.
We hebben in die sociëteiten menig genoeg
lijk uur gesleten.
Natuurlijk zijn ze ook de plaatsen voor de
bals. Ze hebben dan ook alle een zeer goede
dansvloer.
Eens pef jaar wordt er een gecostumeerd
bal gegeven. Een gemaskerd bal valt minder
in den smaak. Men loopt dan ook niet voor
zijn plezier eenige uren met een lap voor zijn
gezicht jn de warmte rond.
Maar van de costumes wordt gewoonlijk
heel veel werk gemaakt en in den tuin van
Concordia te Batavia hebben we wel eens
zoo smakelijk gelachen, dat we bij de herin
nering weer niet stil kunnen zitten. Dat is
natuurlijk vooral het geval, wanneer er eens
iets gebeurd is, dat veel besproken werd.
Zoo had een redacteur van de Javabode
eens een ongunstige critiek geleverd over een
zangnummer, dat op de concertavon was ten
beste gegeven. Het societeitsbestuur, dat het
opnam voor de zangeres, echtgenoote van een
officier, verontwaardigd over dit geval
schrapte den man als lid.
Yereetwaardipag ïeSm. -«a trsr*
««vergadering. Zeker 700 300 ittff»
wezig. Resultaat: de rtdacteyx bleef Li
Eenige dagen later gemaskerd feiu .sca»
de tuin vol was schreed pkemstati® rai ak
schaap uitgedost individu dee- de medgie.
Op zijn borst en zijn rug era k®fé, y/na,-^:
in genede amgtntmm.
Het publiek schaterde, 09® da
bestuursleden.
De redacteur in kwestie heette nl. Schaaf
Ik heb die beweging meegemaakt en ik heb
er nog pleizier om.
A. v. W
Ier het vorige stuk over sociale verzekering
is reeds kortelijk aangeduid, dat een van de
oorzaken, waardoor de ia werking treding
der Invaliditeitswet vertraagd is daarin is te
zoeken, dat meerdere leden van de Volksver
tegenwoordiging, die zich vroeger hadden ge
plaatst op het standpunt der verplichte verze
kering, dit standpunt reeds meer hadden ver
laten, vporzoover betreft de voorziening in de
behoeften van de ouden van dagen. Deze le
den omhelsden, toen het ontwerp-Invalidi
teitswet in behandeling kwam, het beginsel
der Staatspensionneering.
Nu behoeit dit met als een verwijt te wor
den bescnouwd aan die leden van de volks
vertegenwoordiging, want bij meerdere poli
tieke partijen is een verandering van mee
ning op het gebied der sociale verzekering te
constaieeren.
Wanneer ik de verschillende meeningen tea
aanzien van die verzekering moestweerge
ven zou ik ais de meest voorkomende soor
ten daarvan willen aanduiden; het beginsel
van hen die gekant zijn tegen elke verzeke
ring, dat van de voorstander» der vrijwillige
verzekering, dat van hen, die uitsluitend in
verpnente verzekering heil zien, terwijl dan
nog vermeld moet worden het principe van
nen, die voor een gedeelte van de soqale ver
zekering wel voorstanders ziju van verplichts
verzekering, maar die voor den ouden
het beginsel der staatspensionneering voorop
zetten. En nu valt er steeds opschuiving is
constateeren. Tegenstanders van elk soort
vag verzekering zijn langzamerhand gewor
den voorstanders van 1 verzekering
en zelfs van verplichte verzekering* adderen
zijn ondertusschen meer overgegaan van ver
plichte verzekering naar btaatspensionnee-
ring. Het behoett geen betoog, hor moeilijk het
is, om bij een dergelijke opschuiving van
meeningen op een zeker oogenblik een wets
ontwerp betrefiende sociale verzekering in te
dienen, dat op een groote meerderheid in de
Volksvertegenwoording kan rekenen.
Den vorigen keer hebben we reeds gezien,
dat thans beslist is ten voordeele van de ver
plichte verzekering. Dit w"il nu niet zeggen,
dat in ons land elke tegenstand tegen het be
ginsel van verzekering zou zijn verdwenen,
of dat het beginsel van vrijwillige verzekering
nu geheel van de baan zou zija.
Dat het eerste niet het geval is, blijkt wel
uit de beweging, die ontstaan is bij de voor
bereidende maatregelen tot invoering van de
Invaliditeitswet, terwijl liet principe van vrij
willige verzekering is gehuldigd in de Ouder
domswet 1919 tot regeling der vrijwillige
Ouderdomsverzekering.
Over beide onderwerpen wensch ik in het
onderstaande iets te zeggen.
Uit de adressen aan de Regeering en uit
de gehouden protestvergaderiugen blijkt wel,-
dat er in ons land nog personen gevonden
worden, die van verzekering niets willen we
ten en daartegen aanvoeren hun gemoedsbe
zwaren, of om met minister Aalberse te spre
ien, „hun gewetensbezwaren." (Zie liaude-
ingen 2e Kamer van 5 December 1919, bl.
764.)
Ook kan men met den Minister accoord
gaan, waar deze zegt: „uit verschillende ge
sprekken en brieven van eenvoudige men
schen is mij gebleken, dat wij hieover niet licht
moeten denken, dat men hier Inderdaad te
doen heeft met diepgevoelde gewetensbezv, a-
ren." Eene practische regeling om aan die
gemoedsbezwaren tegemoet te komen zal ech
ter niet gemakkelijk te maken zijn, gezwegen
nog van het feit, dat, wanneer éénmaal bij de
toepassing van één met gewetensbezwaren
rekening wordt gehouden, al spoedig ver
langd zal worden, dat dit ook voor andere
wetten zal gedaan worden". Waarom zal men
bijv. vragen, geen rekening gehouden met de
bezwaren van hen, die tegen de verplichte vac
cinatie zijn, of met de bezwaren van de
dienstweigeraars. Of moet hier dienst doen
de door den minister gebezigde zinsnede (zie
Handelingen 2e Kamer bl. 765); „Wanneer
men als Overheid daaraan iets doen kan,
zonder het algemeen belang te schaden, dan
geloof ik, dat wij daartoe verplicht zijn."
De vraag zal zich ook voordoen, wie als
rechter voor de beoordeeling der gewetensbe
zwaren zal moeten dienst doen. Ik vermoed,
dat de Raden van Arbeid zich liefst niet met
die taak zullen belast zien. Of zal men er toe
overgaan, dat ieder, hetzij mondelinge of
schriftelijke verklaring van den betrokkene
voetstoot zal worden aangenomen. Gelukkig
heeft de minister reeds gezegd, dat aan het
besaan dier gemoedsbezwaren geen voordeel
mag worden ontleend, anders zou het te vree
zen zijn, dat het. aantal personen, die hun
bezwaren kenbaar maakten, voel grooter zou
zijn dan vand egenen, die inderdaad gewe
tensbezwaar tegen de verzekering hebben.
Een groote moeilijkheid bij de beoordeeling
dier bezwaren is, dat men niet,steeds kan zeg-»
gen, dat ze aan een bepaalde kerkelijke rich
ting verbonden zijn. Wel is er misschien een
kerkgenootschap te vinden, waarvan de leden
over het algemeen tegenstanders van verze
kering zijn, maar men vindt ze ook onder an
dere kerkgenootschappen, waarvan vooraan
staande leden als voorstanders van verzeke
ring te boek staan.
Zoo herinner ik mij gelezen te hebben een
tweetal artikelen in het tijdschrift „Oude Pa
den" van Ds. Knap te Groningen, waarin de
ze de verzekering verdedigt en wel op grond
daarvan, dat ook reeds in net Oude Testament
voorzorgsmaatreglen werden gelast. O. a.
vinden we in het Oude Testament het voor
schrift: „Wanneer gij een nieuw huis zult
bouwen zoo zult gij op uw dak eene leuning
maken; opdat gij geene bloedschuld op uw
huis legt, wanneer iemand, vallende, daarvan
afviel".
Op grond daarvan wordt dan verder be
toogd, dat ook voorzorgen ter voorziening in
