i^EueKlanD.
LaMDÜUuW.
Bij de beëindiging van het jaar 1919 denkt
men onwillekeurig aan de verwachtingen bij
den aanvang en hetgeen de werkelijkheid gaf.
Voor den landbouw was 1919 finantiëel mis
schien dooreengenomen nog gunstig, de ge
volgen zijn dit allerminst. Een tijdelijk gun
stig beloop is niet altijd een bewijs van ge
zonde ontwikkeling. Groote vrijgekomen oor
logswinsten buiten d'an landbouw, 't door in
krimpen vrijgekomen bedrijfskapitaal, oneven
redig gunstige uitkomsten in sommige onder
deden van het bedrijf leidden tot sterk ver
hoogde landprijzen m koop en pacht. Waar
schuwing baatte hier niet. Scherpe concur
rentie eenerzijds, groote ondernemingsgeest
anderzijds deden hun werking, zelfs ministeri-
eele en andere waarschuwingen bereikten hier
niets.
Meende de regeering bij den aanvang van
'19 van lieverlede weer vrijheid aan handel en
bedrijf te mogen laten, dit bleek o.a. bij den
zuivel niet te kunnen worden toegelaten. De
veel aangevochten beschikbaarstdUngspolitiek
van de vorige regeer in g, ter kwader ure aan
de regeering door de 1 weede Kamer der Sta-
ten-Generaal uit handen geslagen, had niet
de sympathie van deze regeering. Deze scheen
niet te kunnen begrijpen dat zuivel, die hier te
veel wordt gemaakt, een onmisbaar exportarti
kel -voor ons land ia. .Dit heeft geleid tot een
zuivelpolitiek die 'groots verwarring dead
ontstaan dan ooit te voren. Len debacle die,
cm v oorzitter van- toet Kon. Ned'. Lan Abouw-
Comité vorige week aanleiding gaf, onder al
gemeene instemming, tot scherpe veroordee-
nng van dit beleid. Massa's zuivel, hier dezen
zomer zichtbaar te veel, zullen, nu de cen
trale valuta's het nulpunt abij komen en die
van de geallieerden bedenkelijk dalen, op de
markt moeten worden geworpen. Juist nu
Amerika zuivel invoert in West-Europa tegen
prijzen buiten verband met de landprijzen en
arbeidsloonen hier te lande.
Hier had beschikbaarstelling met zoo noo-
dig geleidelijk afloopende productenprijzen
nuttig kunnen werken en is door de organisa
ties voorgesteld dodh door de regeering afge
wezen.
Is sinds lang gewerkt voor een verbeterd
vereenigingsleven op het gebied van den
landbouw, ook dit heeft op menig terrein sterk
geleden door de crisismaatreglen. Gezocht
of gemotiveerd wantrouwen tegen leiders op
landbouwgebied die de regeering bij hare
moeielijke taak meenden te moeten steunen
en verschil van meening over de vraag of de
ze hulp wel behoorde verleend te worden
bracht veel misverstand waarvan de gevol
gen nog langen tijd merkbaar kunnen blijven.
Een vertroebeling in de denkbeelden valt waar
te nemen o.a. in het saboteeren van de uitvoe
ring van nieuw ingevoerde sociale wetten.
Merkwaardig genoeg uit zich dit verzet juist
bij de uitvoering en niet bij de totstandko
ming dier wetten en schijnt vergeten te wor
den dat dit verzet een zuivere uiting is van
anarchisme. Een staaltje van verdwazing op
geestesgebied waaruit blijkt dat men de laat
ste 5 jaren niet straffeloos heeft meegemaakt.
De totale ontreddering op economisch en fi
nantiëel gebied maakt voorspelling voor de
toekomst zeer gewaagd. De landbouw is een
onderdeel van het groote geheel dat mogelijk
d'oor verwarring of geweld nog verder ontred
derd kan worden en misschien, in het aller
gunstigst geval, geleidelijk herstelling kan
ondergaan. Alleen enkele van de meest be
voegde autoriteiten op economisch en finan
tiëel gebied wagen het zeer voorzichtig te
spreken van mogelijkheden, die, met veel goe
den wil, tót herstel zouden kunnen leiden.
Hervormers gaan hunne theoriëen nog eens
nader bestudeeren en nemen, in afwachting
van de resultaten dier studie, in mtvangst
wat vereende klassenstrijd hun reeds dadelijk
kan brengen. De nood van den tijd werkt hier
als gangmaker. Te midden van dit alles staat
de regeering, die behalve de gewone regee-
ringstaal, de uitwassen en misstanden heeft
tie voorkomen of weg te nemen,, diie. ails ge
volg van de ontreddering, de maatschappij
bedreigen. Hierbij te denken aan de als zutg
pomp werkende trusts en kartels in leveasbe-
noodigdheden. Wordt hier regelend opgetre
den dan zal waarschijnlijk productie en uit
voer van landbouwproducten daar niet buiten
bliiven.
Naar het schijnt, wordt eene publiek-rech-
terlijke verhouding voorbereid tusschen de re
geering en een vertegenwoordigend lichaam
uit den georganiseerden landbouw, waarbij de
organisatie van den landbouwer zou worden
zoo iets van een voortgezetten bedrijfsvorm.
Hierbij zou in aanmerking komen de oplos
sing van het meergenoemde probleem; rege
ling van productie, beschikbaarstelling en
eventueelen uitvoer van landbouwproducten.
Een oplossing in deze richting stelt een scher
pen belangenstrijd in uitzicht van de zijde
van den landbouw welke dan in de plaats zon
komen van de aantrekkelijke maar onzekere
kansen van de vrije werking van vraag en
aanbod. Een strijd die èf bevredigend voor
den landbouw afloopt èf in tegen overgesteld
geval verplaatsing van de beste elementen
naar elders ten gevolge kan hebben. Teeke
nend is dat reeds nu legio jonge landbouwers
op informatie uit zijn naar de kansen in
Noord-Frankrijk. Deze uitingen van onderne
mingsgeest bewijzen wel dat het den land
bouw aan initiatief niet ontbreekt mits de
prikkel n.l. de ikaus op winst niet' wordit uit
geschakeld.
Verschillende teekenen wijzen er op dat de
verhoudingen van voor den oorlog niet terug-
keeren. Afgezien van de vraag of dit wen-
schelijk zou zijn, sdhijnt de gemeenschap
voorshands meer in de hand te moeten houden
dan met vroegere begrippen van vrijheid is
overeen te brengen. Zal het dan beter gaan
Zoo-zou men met vragen kunnen doorgaan.
Een antwoord hierop heeft slechts waarde als
theoretische beschouwing.
D. de B. Dz.
i ÜüNtltL.
Duitschland wederom is Ingesteld em de onts
ruiming dezer provincies te bespoedigen. In»
tusschen plunderen Spartacisten de winkels in
het Saargebied, waar de militaire vereenigin»
gen ontbonden zijn. In October neemt de be»
kende rechtszitting te Berlijn een aanvang,
waar het onderzoek naar de schuldvraag be»
gint met het verhoor van Bernsdorff, waarna
Von Bethmann Hollweg verschijnt en ande»
ren volgen in bonte rij: admiraal Koch, Luden»
dorff, Helfferich, Hindenburg, waarna nog bet
proces Marlon volgt. Er is zeer veel gepraat,
veel beschuldigd, veel verontschuldigd de
schuldigen blijken allen of niemand, maar on»
gedaan maken wat gebeurt is, kan geen.
Te dien tijde werd ook het vraagstuk der
terugzending van de Duitsche krjjgsgevange»
nen brandend en heel de wereld spant zich in
om tot een bevredigende oplossing te komen,
om te trachten de menschen, die zoo langen
tijd den huiselyken haard hebben ontbeerd,
met Kerstmis in hun Heimat te krijgen. Maar
politiek is dikwijls moeilijker te overheerschen
dan menschelijke verlangens. Wel overhandigt
Clemenceau wederom twéé nota's aan de
Duitsche regeering van de Entente met vrij
gematigde eischen, ook betreffende de krijgs»
gevangenenkwestie. De Duitsche delegatie, be»
last met het teekenen van het protocol, is
naar Berlijn teruggekomen om nieuwe instruc»
ties te ontvangen, welke geste veel ontmoedi»
gmg heeft gewekt De stakingsbeweging, uifc>
gaande van de onafhankelijken en spartacis»
ten moet onderdrukt worden, onlusten en ar»
restaties en onthullingen (boek van Kautsky)
zijn nog aan de orde van den dag. Ook voor
Duitschland kon het afgeioopen jaar dus nog
niet brengen wat het uitgemergelde land zoo»
zeer behoeft rust en ongestoorde arbeid.
In Amerika heeft niet altijd volmaakte rust
kunnen heerschen. In September begon de
groote algemeene staking in de staalindustrie
(bijna gelijktijdig met die in Engeland). De
Amerikaansche Senaat gelast ten spoedigste
een onderzoek naar de aanleiding der
staking. Te zelfder tijd verldaart de genees»
heer van Wilson, dat deze ernstig ziek is.
Onder de havenarbeiders te New»York (20.000
man) breidt de staking zich uit en intösschen
verwerpt de Senaat de Sjantoeng en Fall»
amendementen op het Vredesverdrag. De Op»
perste Raad biedt einde October het ontwerp»
besluit voor de bijeenroeping van den Volken»
bond aan de Amerikaansche delegatie aan.
Langzamerhand wordt de toestand nijpender,
in de haven van New»York liggen 500 schepen
stil, die niet kunnen uitvaren, terwijl de sta»
king in de kolenmijnen op 1 November af ge»
kondigd wordt Het internationale arbeids»
congres te Washington wordt geopend, waar
belangrijke en vérstrekkende besluiten (o.m.
inzake de kwestie van moederschapszorg)
worden genomen. Eerst 11 November hef»
fen de mijnwerkers de staking op. Wel hebben
anarchistische ongeregeldheden plaats, doch
de voornaamste communisten worden verban»
nen, waarna de toestand iets betert. Intus»
sehen legt de Amerikaansche Senaat het vre»
desverdrag voorloopig ter zijde, wegens druk»
ke bezigheden in eigen landt
Ook Mexico, dat oproerig is, eischt zorg en
aandacht. De onderhandelingen tusschen de
arbeiders en de eigenaars der mijnen worden
voortgezet en President Wilson, weder her»
steld van zijn ziekte, richt een boodschap tot
het 66ste congres en poogt in alles bemidde»
lend op te treden, doch eerst na geruimen tijd
(eind December) aanvaarden de mijnwerkers
een voorstel en hervatten volkomen den ar»
beid.
De Roemenen, aangezet door de Geallieer»
den, ontruimen in October Boedapest en het
ten Westen van den Donau gelegen deel van
Hongarije. In Nov. eischt de Opperste Raad
van Roemenië een antwoord op zijn nota, ter»
wijl te zelfder tijd deze Raad aan Bulgarije een
ultimatum zendt om binnen 10 dagen het Vre»
desverdrag te teekenen. De Bulgaarsche re»
geering neemt daarop maatregelen om de
schuld der staatslieden aan den oorlog te on»
derzoeken en zal uitlevering van ex»Tsaar Fer»
dinand verzoeken; op den 3en November aan»
vaardt dit land het redesverdrag.
De Opperste Raad eischt nu van Roemenië
de ontruiming van Hongarir en keurt het
Roemeensche antwoord ai, waarna een dreig»
nota aan Roemenië verzonden wordt, terwijl
ook de Entente een nota zendt. Ten slotte
geeft de Raad Roemenië acht dagen tijd om
het vredesverdrag te teekenen. In het land
neemt echter de onrust hand over hand toe en
de Raad verlengt den termijn van 't ultimatum
met 6 dagen. Een nieuw ministerie wordt den
9en Dec. samengesteld en den lOen December
moet het Vredesverdrag worden geteekend.
In October bekrachtigt Poincaré het Vredes»
verdrag en in Frankrijk wordt in de zelfde
maand het mobilisatiebesluit van 1914 inge»
trokken. De Senaat ratificeert het Duitsche
Vredesverdrag en de verdragen met Engeland
en de Vereenigde Staten, ue staat van beleg
en de censuur worden opgeheven, einde Octo»
ber wordt de kamer van afgevaardigden ge»
sloten. De terechtstelling van Lenoir heeft ten
slotte plaats, na herhaalde malen te zijn uit»
gesteld. Ook de Fransche bolsjewistische
kapitein Sadow wordt ter dood veroordeeld.
In het ministerie vervangt Tardieu Lebrun;
in November bezorgen de verkiezingen het
nationale bloc een groote overwinning. Ook
Frankrijk ontkomt niet geheel aan stakings»
misère: in Parijs woedt de staldng aan de dag»
bladen, die een enorm ongerief met zich brengt
en een nieuwe staking der mijnwerkers is
dreigend als niet vóór Feoruari 1920 aan hun
eischen wordt voldaan. Mooi vooruitzicht
voor het komend jaar!
In December vertrekt Clemenceau voor een
conferentie met Lloyd George naar Engeland,
op welke reis hij verwond wordt door een val,
welke verwonding evenwel geen nadeelige ge»
volgen na zich sleept Na z'n taak volbracht te
hebben keert de krasse Staatsman naar Frank»
rijk terug.
Zooals Lloyd George in Engeland doet Cle»
menceau in Frankrijk aan de volksvertegen»
woordiging mededeeling van de te Londen be»
handelde kwesties waaruit blijkt dat men op
het punt van Fiume op zijn stux blijft staan
en met de Russische sovjet»regeering geen
contact zal zoeken.
Het lot van Turkije en Hongarije zal in het
begin van het kómende jaar bezegeld worden.
De Ieren hebben in het laatst van het jaar
hun Engelsche vrienden nog een smartelijke
verrassing bereid door den aanslag op lord
French, welke er wel op wijst, dat het Home»
Rule vraagstuk niet een van de gemakkelijkste
is.
Nog weinige dagen en te Parijs zal de vrede
van Versaille geelotan worden.
De laatste hindernissen op den weg naar
den vrede worden dezer dagen uit den weg
geruimd.
Zoo zijn we aan het einde van onze beschou»
wing over het jaar 1919.
Moge de wereld ons aan het einde van 1920
een andere feitenreeks voor kunnen leggen,
dan de tragische opsomming van dit jaar, een
overzicht dat ons niet anders voor oogen too»
vert dan een snelvervliegende film van om»
wentelingen, moorden, stakingen en hongers»
nood.
Oudjaarsavond 1919
Weer ligt achter ons een deeltje van den
onmetelijken tijd, dat de menschen „jaar" ge»
noemd hebben. Als straks de torenklokken
den twaalfden slag door aen winternacht ge»
galmd zullen hebben, als de menschen elkaar
dan „veel heil en zegen" toewenschen, dan is
aangebroken een nieuw jaar, een nieuw tijd»
vak, door de menschen uitgedacht om te me»
ten den onbegrensden, oneinüigen tijd.
Weer is opgelicht een heel klein tipje van den
sluier, die de Toekomst omhult, voor ons ver»
bergt zooveel lief en leed
Oudjaarsavond 1919
Toen we een jaar geleden een jaar, dat
ach zoo vlug voorbijgegaan is een terugblik
wierpen op bet voorbijgegane tijdvak, toen za<
gen we zooveel treurigs in onze maatschappij,
in ons eigen landje. Maar vol hoop richtten we
onze blikken op de toekomst, op 1919, dat
ging beginnen, het eerste jaar zonder oorlog,
het jaar, dat verlichting en verademing zou
brengen.
Maar heeft het jaar 1919 wel volkomen aan
onze verwachtingen voldaan? Waren zij niet
te hoog gespannen? Langzaam, heel langzaam
slechts herstelt de wereld zich van den vreese»
lijken slag, haar toegebracht door den wree»
den, woedenden oorlog.
Langzaam herstelt zich oA ons land, al zul»
len de toestanden nooit meer zijn als vroeger.
Heel schuchter voeren den óden Januari van
het nu verloopen jaar voor 't eerst weer na de
oorlogsjaren eenige trawlers de haven van
IJmuiden uit om in Britsche wateren te gaan
visschen. Maar langzamerhand herstelde zich
onze scheepvaart. Naar Engeland werd spoe»
dig een geregelde dienst weer onderhouden.
De schepen naar de koloniën voeren weer ge»
regeld, voor zoover ze nog niet in Amerikaan»
sche handen waren. Maar dat de mijnen nog
niet verdwenen waren werd wel bewezen,
toen den Isten April de stoomtrawler „Ocean
3" op een mijn liep, waarbij twaalf man veron»
gelukten. De motorlogger IJ.M. 290 onderging
hetzelfde lot den volgenden dag en verging
met man en muis. Den 24sten dier maand
stootte de logger Sch. Nannie op een mijn,
waarbij een vijftal personen het leven verloor.
Toen scheen 't een tijd of er geen mijnen meer
in zee waren, tot plotseling den llden Novem»
ber het stoomschip „Zaan" bij Terschelling
met een dergelijk moordtuig in aanraking
kwam, bij welk ongeluk 22 man, w. o. 2 passa»
giers, omkwamen.
Dure offers zijn dit jaar nog van ons volk,
dat niets met den oorlog te maken had, ge»
eischtl Maar de zee is weer open voor ons,
onze handel begint weer te bloeienl Den 17den
Juli viel het besluit tot liquidatie der N. O T„
maar den 5den Augustus kon de financiëele
afdeeling van dit lichaam worden opgeheven.
Door de herleving van onzen handel kwa»
men uitheemsche producten en vooral koloni»
ale waren, die we zoolang ontbeerd hadden,
weer in ons land en met vreugde zagen we het
aantal artikelen, dat voor distributie in aan»
merking kwam, steeds kleiner worden. Nu er
weer concurrentie is, dalen de prijzen, maar
niet zóó, als we gedacht hadden
Maar wat is hier voornamelijk de schuld
van? We weten het allen: de sociale verbete»
ring der werkmansstand, „de hooge loonen en
de 8»urige werkdag."
Voor de werkmansstand is 1919 een mooi
jaar geweest. Na een strijd tusschen haar en
de werkgevers heeft zij overwonnen. De ééne
staking na de andere was dit jaar aan de orde.
De grootsten waren wel die van de metaalbe»
werkers te Amsterdam, begonnen 18 Maart,
welke op 31 Maart en 1 April een buitenge»
woon congres van de N. V. V. ten gevolge
had, die van het personeel der Rotterdamsche
Tram (20 April), van de landarbeiders in eeii
twintigtal dorpen in Groningen (5 Mei). Den
26sten Augustus staakten de Amsterdamsche
gemeentewerklieden 24 uur, terwijl den 2dcn
October de bakkers in de hoofdstad het werk
neerlegden.
19, 20 éh 21 April had te Arnhem een con»
gres der S. D. A. P. plaats, terwijl den 16
Augustus de S. D. A. P. in Nederland haar
25»jarig jubileum feestelijk herdacht. Een
dergelijk jubileum werd den 18den November
door de A. N. D. B. te Amsterdam op luister»
rijke wijze gevierd.
Den 20sten November werd de arbeiderswet
in het staatsblad afgekondigd.
We zullen nu een terugblik slaan op onze
regeering.
De verwerping van marine» en oorlogsbe»
grooting, met als gevog ontslagname van de
ministers van marine en oorlog ligt nog versch
in ons geheugen (12 Dec.)
De heer Bijleveld heeft niet lang de porte»
feuille gehad. Den llden April volgde hij den
heer Naudin ten Cate op, die den 18den Fe»
bruari ontslag nam als minister van marine.
De heer Alting von Geusan was minister van
af de oprichting van dit ministerie.
Nog een verandering heeft ons ministerie
dit jaar ondergaan. Den llden November
werd tot minister van koloniën benoemd de
heer S. de Graaff, daar de heer Idenburg om
gezondheidsredenen bedankte.
De Tweede Kamer heeft ijverig gewerkt.
Den 2den Januari kwam in een wetsont»
werp tot wijziging van de wet op het L. O.
Den 25sten Februari werd de motie»Muralt
aangenomen, waardoor de ouderdomsrente
werd gebracht op 3 en 5 voor man en
vrouw. De motie»Ter Laan tot aflossing der
crisisschulden door een heffing in eens werd
den 28sten Maart met 48 tegen 32 stemmen
verworpen. Den 12den Juni werd het wets»
ontwerp inzake de onderwijzerssalarissen met
87 tegen 3 stemmen aangenomen. Dien dag
werd de motie Wijnkoop over de inbeslagna»
me van het boek „De Hel" van Barbusse (het»
geen den 21sten Mei plaats had) verworpen
met 36 tegen 27 stemmen.
Den 21sten Juni stelde de Nederlandsche
regeering een vrijwillige ouderdomsverzeke»
ring voor, die ruim 318 mfflloen zal kosten.
Den llden Juli werd de Arbeiderswet»Aalber»
se met 69 tegen 3 stemmen aangenomen.
De Eerste Kamer nam den lOden Juli met
345 stemmen het ontwerp voor vrouwen»
kiesrecht aan, terwijl dit lichaam den volgen»
den dag het wetsontwerp tot verhooging der
tarieven van post» pakketpost aannam, even»
als het wetsontwerp betreffende de onderwy»
zerssalarissen. Den 31éten October nam de
Eerste Kamer het ontwerp Arbeidswet«Aal»
berse zonder hoofdelijke stemming aan en
werd eveneens zonder hoofdelijke stemming
aangenomen het wetsontwerp tot het verlee»
nen van 25 millioen gulden voorschot aan
Frankrijk voor den wederopbouw.
Den 13den September werd de zitting der
Staten Generaal gesloten in vereenigde ver»
gadering van Eerste en Tweede Kamer. Den
lóden September opende de koningin de zit»
ting der Staten Generaal met het uitspreken
der troonrede.
De verkiezingen Oer Provinciale Staten van
Noord»Holland hadden den 3den April plaats.
De zomerzitting werd geopend den 2den Juli,
de najaarszitting den
Den 21sten Mei besloten Prov. Staten tot
oprichting van het hoogheemraadschap Hol»
lands Noorderkwartier.
De Belgische annexatieplannen heeft ons
volk het gcheele jaar in spanning gehouden.
We zullen daar niet uitvoerig meer over uit»
weiden.
Den 18den Februari vroeg Nederland aan
België opheldering omtrent zijn eischen ter
vredesconferentie (de annexatieplannen).
De Limburgers en de bewoners van
Zeeuwsch» Vlaanderen hebben duidelijk ge»
noeg te kennen gegeven niet erg ingenomen
te zijn met de plannen van onze ondankbare
buren. Onvergetelijke dagen waren voor onze
koningin den lsten en 5den Maart, toen ze als
't ware een zegetocht door Limburg en
Zeeuwseh»Vlaanderen maakte. Overal werd
onze vorstin gehuldigd en met groot gejuich
ontvangen.
Den llden Maart en volgende dagen had»
den nationale betoogingen plaats te Vlissingen,
Middelburg, Utrecht 'en andere plaatsen. Uit
alle deelen van 't land stuurde men de koning»
in aanhankelijkheidsbetuigingen.
De 31ste Augustus, de verjaardag van onze
vorstin, werd dit jaar in tal van plaatsen
met bijzondere opgewektheid gevierd, voor
het eerst sinds de laatste ellendige jaren. In
Limburg, Noord»Brabant en Zeeland werden
er anti»annexionistische betoogingen aan ver»
bonden.
De 10de Juni is een dag die in herfnne»
ring zal blyven. Toen werd het groote, groot»
sche werk begonnen: de drooglegging der Zui»
derzee. De eerste steenen voor dit werk wer»
den den óden Juli van Wilp naar Wieringen
verzonden.
Op sportgebied heeft Nederland dit jaar niet
ondergedaan voor andere landen. Integendeel,
ons volk heeft bewezen een eerste plaats te
mogen bekleeden op dat gebied.
Einde Januari, toen niemand er' meer aan
dacht, viel op eens de vorst in en een strenge
vorst, zoodat alle wateren dichilagen. Toen
hebben wij veertien dagen lang kunnen profi»
teeren van de echt oud»Ho0andsche winter»
sport: het schaatsenrijden. Oud en jong ge»
noot. In een groot aantal plaatsen werden be»
langrijke wedstrijden gehouden.
Geen sport heeft zich dit jaar zoo snel ont»
wikkeld in ons land als de vliegsport Zoo'n
groote vlucht heeft zy genomen, dat er in vele
opzichten al niet meer sprake is van „sport"
maar van een nieuw, geriefelijk vervoermiddel.
Tot deze groote ontwikkeling heeft vooral
de „Elta" bijgedragen, welke tentoonstelling
den len Aug. door den min. van waterst. offi»
cieel geopend werd. Uit alle deelen van ons
land trok de LuchtverkeeMeptoonstelling te
Amsterdam tal van bezoekers en ons volk
kwam op dit gebied heel wat meer te weten,
dan het eerst wist. Vlieers kwamen uit Enge»
land, Frankrijk en Italië. De „Elta" was het
middelpunt van de Europeesohe vliegsport.
Helaas hebben dit jaar verscheidene men»
schen het leven verloren bij deze sport. Den
7den Mei had eén vliegongeluk in de Koog bü
Den Helder plaats, dat een tweetal zwaar ge»
wonden eischte. Dit was het derde ongeluk in
twee weken. Do beide eersten eisehten elk één
slachtoffer.Ruim een week later, den 15dsn
Mei, zijn de twee Nederlandsche vliegers, «ie
luitenants Duinker en Perk, rnet het vliegtuig
Rumpler 462 in de buurt van Oldenburg docxï»
gevallen op hun tocht naar Kopenhagen. Den
29sten Augustus eischte een vliegongeluk tij
Winschoten 2 dooden, terwijl een drietal per»
sonen gewond werden.
Den eersten dag dat de „Elta" geopend was,
had er een treurig ongeluk plaats. Op het
vliegterrein der tentoonstelling kwam het mat
rinevliegtuig V 42 in botsing met een fa»
brieksmuur. De sergeant»vliegfcuigmaker Krö»
ger werd gedood; luitenant Bakker gewond.
Dit is gelukkig het eenige ernstige ongeluk ge»
weest, dat op de „Elta" heeft plaats gehad.
Den 24sten November had een vliegongeluk
bij Soesterberg plaats, waarbij de luitenant»
vliegers Van Dijk en Land het leven verloren.
We zullen met eerbied blyven denken
aan de nagedachtenis der Nederlandsche
helden, die hun leven gegeven hebben voor de
ontwikkeling van het grootste in de toekomst:
het luchtverkeerl
Dat het Nederlandsche voetbalelftal nog in
de oorlogsjaren niet al te zeer verzwakt is,
blijkt uit de overwinning op de Zweden met
31 in het stadion te Amsterdam gehouden
op eersten Pinksterdag (9 Juni). Ook in Skan»
dinavië hebben Nederlandsche spelers lauwe»
ren geoogst.
Het Nederlandsch Gymnastiekverbond vier»
de den 18den Juli haar gouden feest onder
zeer veei belangstelling
Nu rest ons nog een herinneringswoord te
wijden aan een groot Nederlander, die den
18den November op bijna 73«jarigen leeftijd te
Hilversum overleed: den heer Ds F. Domela
Nieuwenhuis In hem heeft ons land verloren
een der grootste denkers van den laatsten
tyd.
Thans hebben we een terugblik geworpen
op hetgeen er in ons landje in 't afgeioopen
jaar gebeurd is, althans op de belangrijkste
dingenBuitengewoon belangrijk was het
jaar niet en veel is er niet voorgevallen.
Nu ligt voor ons een nieuw tijdvak, nog in
duisternis gehuld. Wat zal 1920 ons brengen?
Over een jaar zullen we weer een overzicht
lezen, hoe zal dat zijn, wie zal dat lazen?
We doen het bast zoo onbezorgd mogelijk
1920 in te gaan, al ziet de toekomst voor ons
landje er niet zoo erg rooskleurig uit.
We zullen echter het beste hopen en wat
kunnen we meer dan dit en elkaar „veel heil
en zegen" toewenschen?
6 Jan. Op de staatsleening van 350 millioen
wordt voor ruim 385 millioen ingeteekend.
11 Jan. Ketelontploffing aan boord van de
torpedoboot G 14 te Vlissingen; twee dooden.
22 Febr. De heer Willem Royaards benoemd
tot eeredoctor in de Nederlandsche letteren.
24 Febr. Derde jaarbeurs te Utrecht officieel
geopend.
6 Mrt. De Oranje«kazerne aan de Maurits»
kade te 's»Gravenhage door brand geheel
verwoest. Vermoedelijke oorzaak kwaadwil»
ligheid.
26 Maart. Eere-promotie van Willem Roy
aards tot doctor ini de Nederlandsche letteren
aan de Utrechtsche universiteit.
2 Mei. Te Liverpool overleden de heer Ba
rend Kwast musicus, oud-directeur van het
stedelijk muziekkorps te Purmerend.
5 Mei. De Nlederlandsche gezant te Parijs,
mr. de Steurs, overleden.
6 Mei. Benoemd tot directeur van het wa
terleidingbedrijf in N.-Hol land, de heer J.
van Oldenborgh, directeur van 'het rijksbu
reau voor drinkwatervoorziening- te 's-Gra-
venhage.
:De dichter Willem Kloos viert onder groo
te belangstelling zijn óOiaten verjaardag. De
koningin vereert hom met de eere-nxedaille
voor kunst en wetenschap in zilver, verbon
den aan dfe huisorde van Oranje Nassau.
13 Miei. Herdenking 300-jarige sterfdag
van Olldenbameveld.
20 Mei Uitbarsting van de vulcaan de
Kloet op Java; 16000 diooden, 20' dessa's ge
heel en 6 gedeeltelijk verdwenen.
301/5 iDe koningin en de prins legden te
Hoorn een krans tójl het standbeeld van J.Pz.
Coen, en maakten1 een tocht dor Noord- Hol
land.
...Juni Monument voor Thomas k Kempis
op den 9t. Agnietenberg bij Zwolle onthuld.
18 Aug. Te Groningen is het monument
voor dten in Albanië gesneuvelden majoor
Thomson onthuld.'
Vreeselijke storm in den nacht van 18 op 19
Dec. Op verschillende plaatsen langs de kust
schepen vergaan. 2Joo nabij Egmond de sleep»
boot Hercules, waarbij 10 menschen omkwa»
men. Ook gedurende de volgende paar dagen
stormachtig weer, waardoor eveneens alom
schade werd aangericht.
22 Dec. Nadat in de Tweede Kamer de mo«
tie»Marchant, waardoor de oorlogsbegrooting
met 1.820.000 was besnoeid, en daarna de
heele begrooting was aangenomen, zei de
minister van oorlog aan de. koningin ontslag
te zullen vragen.
27 Dec. Overleden ouebminkter mr, Th. H.
de Meester.
Wanneer wij de voornaamste gebeurtenis
sen op tooneelgebied uit 't afgeioopen jaar
onder den aandacht van onze lezers willen
brengen, zijn er twee 'kwestie's, die zich direct
naar voren dringen n.l. De Amsterdamsche
Stadsschouwburg-kwestie (eu de daarmede
samenhangende HkagscheJ en dè Rijkasteira
aan de dramatische kunst.
Amsterdam heeft beslist een tekort aan
goede schouwburgen. Dat is reeds lang ge
constateerd en zonder den wereldoorlog was
er ook zeker voorzien in dit tekort, door de
bouw van nieuwe, aan moderne eischen vol
doende gebouwen.
Doordat een combinatie, waarvan Louis
Bouwmeester Jr. directeur is, voor operette
enz. beslag had gelegd1 ep 't Paleis voor Volks
vlijt was de toestand thans nog slechter dan
zij ooit geweest is, en werd de heer Dr. Willem
Royaards dakloos. De directeur van „Het
Tooneel" werd gedwongen zijn gezelschap in
te krimpen en te profiteeren van vrije avon
den in andere schouwburgen in verschil •••"de
plaatsen.
Geen wonder dat hierdoor de concurrentie
om den Stadsschouwburg feller is geworden.
Want de gemeente Amsterdam zal haar mooie
Stadsschouwburg aan een bepaald gezelschap
in gébruik gaan geven, 't Is niet to verwon
deren dat alle gezelschappen naar deze gunst
snakken, want aan heel veel lang gekoesterde
wenschen van de tocneelspelers aal daardoor
worden tegemoet gekomen.
Het gezelschap n.l. dat den Stadsschouw
burg krijgt, zal niet behoeven te reizen, 't zal
een enkelvoudig gezelschap zijn, d. w. z. 't
speelt geen twee verschillende stukken op
één avond. Vijf vaste avonden speelt hst in
Amsterdam en op de beide andere mag, met
toestemming, inden Haag of Rotterdam wor
den gespeeld. Of de spelers zullen op uie
avonden vrij zijn. De nieuwe directeur zal de
boste krachten aan zijn gezelschap kunnen
verbinden en daarmee rustig kunnen werken
tot het bereiken van 't schoonste wat op too
neelgebied ta verkrijgen is
Is het te verv onderen dat er begeer iro sol
licitanten ware® 't Na den oproep van B. en
W. van Amsterdam hebben dan ook gesollici
teerd: Het Ned. Tooneel dir. Verkade, „Het
Tooneel" dir. Dr. Royaards, „de Tooneelver-
eeniging" dir. H. Heijermans, Het Holl. Too
neel, dir. Louis de Vries eu de combinatie:
Hofstad teoneel-Schouwtooneel (v. d. Lugt en
Musch).
Deze laatste heeft haar sollicitatie inge
trokken toen haar bleek dat v. d. Lugt dir.
Hofstad Tooneel zoo goed als zéker de be
schikking zal krijgen over den Haagschen
Schouwburg.
Van de andere vier sollicitanten zijn o. i. de
kansen van het Holl. Tooneel (L. de V ries)
nihi,. De drie overblijvenden hebben alle
-'rie kansen. Elk wordt door bepaalde perso
nen en partijen gesteund. In de pers is tus
schen en over deze drie mededingers ree
een feilen strijd gevoerd, waarbij men niet
terugdeinsde voor onverkwikKelijke debsttr c
Als n.en *ts gcheele dossier ever dezen strijd
eens k n zien en Joprlezen, zou men zeker
evena's wy verbaasd staan ever de manier,
waar p men elkaar traeh te te verdringen.
Alles en nog wat werd - rij te pas gebracht.
Men kreeg 't idee: ,,'t Is hier een strijd om
den broode". En in zeker opzicht is dat zoo.
Wij voor ons beschouwen Dt. Wilrem Roy
aards nog steeds als de zwaarste concurrent.
Geoorói.-elü naar hetgeen hij aan t hoofd van
„Het Tooneel" gedurende 10 jaar op artistiek
gebied en vooral op dat der regie, gepresteerd
heeft, is hij stellig onze grootste regisseur en
kan men er vèrzékerd van zijn, dat als hij den
Schouwburg krijgt er kuusfcopvoeringen zul
len worden gebracht, die in alle opzichten de
toets der kritiek zullen kunnen doorstaan. Hij
is de man geweest die Vondel, Shakespeare,
Goethe en Strindberg op schitterende wijze
tot ons heeft gebracht. Hij was de man, die
op alle voorstellingen een stempel van Voor
name kunstopvatting drukte, die zich volko
men inwerkte in den geest van het op te voe
ren werk en zijn spelers wist te bezielen. Al
beschikt hij momenteel slechts over een klein
Sezelsehap, zoodra hij aanmaal da Schouw-
